________________
(૩) વિપાકક્ષમા :- ક્રોધાદિથી નરકાદિના દુઃખ આવશે, તે બીકથી
ક્ષમાં રાખવી તે વિપાકક્ષમા. (૪) વચનક્ષમ :- આગમમાં કહ્યું છે માટે ક્ષમા રાખે આગળના
કોઈપણ કારણને ધ્યાનમાં લીધા વિના ક્ષમા રાખે તે વચનક્ષમા. (૫) ધર્મક્ષમા - ચંદન-સુગંધ જેમ સંસ્કારરૂપ જ બની જાય, છેદ,
દાહાદિ થવા છતાં સુગંધ જ આપે તેમ સ્વાભાવિક ક્ષમા થઈ જાય. દા. ત. શ્રી તીર્થંકરદેવ, મેતાર્યમુનિ, ગજસુકુમાળમુનિ,ખંધકમુનિ,
- સુકોશળ, અવન્તિસુકુમાલાદિ...૧૦ चरमाद्यायां सूक्ष्मा अतिचाराः प्रायशोऽतिविरलाश्च । आद्यत्रये त्वमी स्युः स्थूलाश्च तथा घनाश्चैव ॥११॥ ક્ષમામાં અતિચારનો સંભવ કહે છે -
છેલ્લી વચનક્ષમામાં ક્યારેક અતિ થોડા સૂક્ષ્મ અતિચારો લાગે છે અને પેલી ત્રણ ઉપકાર, અપકાર અને વિપાકક્ષમામાં મોટા અતિચાર સખ્ત લાગતા રહે છે... ૧૧ श्रुतमयमात्रापोहाच्चिन्तामयभावनामये भवतः । ज्ञाने परे यथार्ह गुरुभक्तिविधानसल्लिङ्गे ॥१२॥
ચારિત્રવાનને વચનાનુષ્ઠાન કહ્યું હવે જ્ઞાન યોજના કહે છે -
શ્રુતથી ઉત્પન્ન થતું તે શ્રુતજ્ઞાન, તે થયા પછી ચિન્તન દ્વારા ઉત્પન્ન થતું જ્ઞાન તે ચિત્તાજ્ઞાન અને તેનાથી ભાવિત (સંસ્કારિત થયેલું) જ્ઞાનતે ભાવના જ્ઞાન છે. તે ગુરુભક્તિરૂપવિધાન(કાર્ય) જેનામાં વિદ્યમાન હોય તેને યથાયોગ્ય રીતે પ્રધાન એવા આ ત્રણે જ્ઞાન ઉત્પન્ન (પ્રાપ્ત) થાય છે.... ૧૨ उदकपयोऽमृतकल्पं पुंसां सज्ज्ञानमेवमाख्यातम् । विधियत्नवत्तु गुरुभिर्विषयतृडपहारि नियमेन ॥१३ ॥
ષોડશકભાવાનુવાદ
v
