________________
પૂજા સ્વરૂપ ષોડશક-૯
स्नानविलेपनसुसुगन्धिपुष्पधूपादिभिः शुभैः कान्तम् । विभवानुसारतो यत्काले नियतं विधानेन ॥ १ ॥ अनुपकृ तपरहितरतः शिवदस्त्रिदशेशपूजितो भगवान् । पूज्यो हितकामानामितिभक्त्या पूजनं पूजा ॥ २ ॥ પૂજાનું સ્વરૂપ કહે છે :
સુગંધી દ્રવ્યથી સંયોજિત સ્નાત્ર (જલ) ચંદન, કેસર, વિ.થી મિશ્રિત વિલેપન, સુંદર સુગંધી પુષ્પો, સુગંધી ધૂપ વિ.થી મનોહર તથા પોતાના વૈભવ અનુસાર દ્રવ્યથી પ્રભુની ત્રણે કાળ પોતાની આજીવીકાને બાધ ન આવે તે રીતે અને શાસ્ત્રના વિધાન મુજબ પૂજા કરવી. જેનામાંઉપકારની બુદ્ધિ નથી, તેવા પર (બીજા) જીવો પર પણ જેઓ હિતની બુદ્ધિ રાખે છે, વળી નિષ્કારણ વત્સલ છે. શિવ (મોક્ષ) ને આપે છે. ઈન્દ્રોથી જે પૂજાયેલા છે, સર્વ ઐશ્વર્યાદિ વૈભવથી સંપન્ન છે, પૂજ્ય છે. એવા હિતની ઇચ્છા ધરાવનારાઓની સુંદર પરિણામ દ્વારા ભક્તિ વડે કરાતું પૂજન તે પૂજા કહેવાય છે. ૧-૨. पञ्चोपचारयुक्ता काचिच्चाष्टोपचारयुक्ता स्यात् । ऋद्धिविशेषादन्या प्रोक्ता सर्वोपचारेति ॥ ३॥
પૂજાના ત્રણ પ્રકાર :
(૧) પંચાંગપ્રણિપાતરૂપ :- તે પંચોપચાર (૨) અષ્ટાંગ પ્રણિપાતરૂપ :- તે અષ્ટોપચાર
(૩) સર્વોપચાર :- તે દર્શાણભદ્રની જેમ અન્તઃપુર-હસ્તિ-અશ્વ-૨થવૈભવાદિ-સહિત વિનયપૂર્વકની પૂજા તે સર્વોપચાર પૂજા.....૩.
ષોડશકભાવાનુવાદ
૪૯
