________________
ધર્મતત્ત્વ એટલે શું?
આરોગ્યવાળા મનુષ્યને રોગ થતો નથી, તેમ ધર્મ આરોગ્ય પ્રાપ્ત થયે પાપ વિકારો થતાં નથી. પાપ વિકારો જેને થતાં નથી, તે ધર્મ તત્ત્વવાળો છે એમ જાણવું. ૮. तन्नास्य विषयतृष्णा प्रभवत्युच्चैर्न दृष्टिसम्मोहः । अरुचिर्न धर्मपथ्ये न च पापा क्रोधकण्डूतिः ॥९॥
ધર્મતત્ત્વવાલા તે પુરુષને પાપરૂપ અતિવિષય, તૃષ્ણા, અતિદૃષ્ટિ સંમોહ, ધર્મમાર્ગમાં અતિઅરુચી, અને અતિ ક્રોધની ખણજ ઉત્પન્ન થતી નથી. ૯ गम्यागम्यविभागं त्यक्त्वा सर्वत्र वर्त्तते जन्तुः । विषयेष्ववितृप्तात्मा यतो भृशं विषयतृष्णेयम् ॥१०॥
વિષયતૃષ્ણા - લોકમાં પ્રસિદ્ધ શબ્દ-રૂપ-રસ-ગંધ અને સ્પર્શએ પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયમાં (આચરણીય કે અનાચરણીયમાં) વિવેક વગરની ક્રિયા (પ્રવૃત્તિ)કરવી, ગમ્ય-અગમ્ય-પેય-અપેય-ભક્ષ્યઅભક્ષ્યનો વિવેક (વિભાગ)ન કરવો અતૃપ્ત રહેવું, અત્યંત અભિલાષા રાખવી. પાણી પીવા યોગ્ય છે, દારૂ પીવા યોગ્ય નથી. છતાં દારૂને તરસ છીપાવવાં પીએ. તેવી રીતે ભોગમાં લુબ્ધ બનવું. સારાસારના વિવેક વગરનાં બનવું. મા-બેન-પત્નીના વિવેક વગરની પ્રવૃત્તિને વિષયતૃષ્ણા કહી છે. ૧૦ गुणतस्तुल्ये तत्त्वे संज्ञाभेदागमान्यथादृष्टिः । भवति यतोऽसावधमो दोषः खलु दृष्टिसंमोहः ॥११॥
ગુણથી સમાન તત્ત્વમાં સંજ્ઞા (નામ) ભેદથી આગમ વિષયમાં ઉલ્ટી દૃષ્ટિ રાખવી (થવી) તે દૃષ્ટિ સંમોહ છે. આ દોષ અધમદોષ કહેવાય છે. ૨૨) (ધર્મનું અંજન કર્મનું મંજન)
