________________
અનુપ્રેક્ષા
નમસ્કાર મંત્રમાં પાપની ઘણું છે અને પાપીની દયા છે. પાપની ઘણું આત્મબળને વધારે છે, નમ્રતા અને નિર્ભચતા લાવે છે. પાપીની ધૂણું આત્મબળને ઘટાડે છે, અહંકાર અને કઠેરતા લાવે છે. સાચે નમસ્કાર આત્મામાં પ્રેમ અને આદર વધારે છે. સ્વાર્થ અને કઠોરતાને ત્યાગ કરાવે છે.
જેટલે અહંકાર તેટલું સત્યનું પાલન એછું. જેટલું સત્યનું પાલન ઓછું તેટલું જિતેન્દ્રિયપણું છું, તથા કામ, કેધ અને લેભનું બળ વધારે. નમસ્કારથી વાણની કઠેરતા, મનની કૃપણુતા અને બુદ્ધિની કૃતજ્ઞતા નાશ પામે છે, અનુકમે કોમળતા, ઉદારતા અને કૃતજ્ઞતા વિકસિત થાય છે.
નમસ્કાર વડે મનમય કોષની શુદ્ધિ.. નમસ્કારમાં ન્યાય છે, સત્ય છે, દાન છે અને સેવાને ભાવ રહેલું છે. ન્યાયમાં ક્ષાત્રવટ છે, સત્ય અને તેના બહુમાનમાં બ્રહ્મજ્ઞાન છે, દાન અને દયામાં શ્રી અને વાણિજ્યની સાર્થકતા છે, સેવા અને શુશ્રષામાં સંતેષ ગુણની સીમા છે. નમસ્કાર વડે ક્ષત્રિયેનું ક્ષાત્રવટ, બ્રાહ્મણનું બ્રહ્માજ્ઞાન, વૈોને દાનગુણ અને શુદ્રોને સેવા ગુણ એક સાથે સાર્થક થાય છે.
સમર્પણ, પ્રેમ, પરોપકાર અને સેવાભાવ એ માનવમનના અને વિકસિત બુદ્ધિના સહજ ગુણ છે.
મનુષ્ય-જન્મને શ્રેષ્ઠ બનાવનારી કઈ ચીજ હોય તો તે પવિત્ર બુદ્ધિ છે. જીવ દેહ અને પ્રાણ તે પ્રાણું માત્રમાં છે, પણ વિકસિત મન અને વિકસિત બુદ્ધિ તે માત્ર મનુષ્યમાં
