________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
-00 प्रस्तुतायां तद्दर्शिनां तत्रानेकधर्मसम्भवेऽपि वैद्याद्यवगममिति । ( २६५) न चैकस्यानेकत्वविरोधेन तत्रानेकधर्मत्वासम्भवः, एकत्वानभ्युपगमात्, एकानेके च विरोधासिद्धेः, इतरेतरानुवेधात्, जात्यन्तरात्मकत्वोपपत्तेः, तथासंवेदनादित्युक्तप्रायम् ॥
............. व्याख्या ............ प्रकरणापेक्षो वा यथा वैद्यादिः, 'आदि'शब्दाद दातृत्वादिधर्मग्रहः, तत्कथायां प्रस्तुतायां, वैद्यादिकथायामित्यर्थः, तद्दर्शिनां-वैद्यादिदर्शिनां प्रमातृणां तत्र-वैद्यादौ अनेकधर्मसम्भवेऽपि दातृत्वादिधर्मापेक्षया वैद्याद्यवगममिति । तद् यथा-'वैद्य आगच्छति', 'दाताऽऽगच्छति' इति । न चैकस्य वस्तुनोऽनेकत्वविरोधेन तत्र-वस्तुनि अनेकधर्मत्वासम्भवः । कुत इत्याहएकत्वानभ्युपगमात् तस्य । एकानेकं तदभ्युपगम्यत इत्याह-एकानेके च जात्यन्तरात्मके वस्तुनि विरोधासिद्धेः अनेकत्वस्य । असिद्धिश्च इतरेतरानुवेधात्, एकत्वानेकत्वयोरिति । अधिकृतानुवेधश्च जात्यन्तरात्मकत्वोपपत्तेः । एतच्च तथासंवेदनात्-जात्यन्तरात्मकतया एकत्वानेकत्वसंवेदनादित्युक्तप्रायं प्रायेणोक्तम् ॥
... मनेतिरश्मि .... (3) मे ४ ५४ार्थ ४८ ४८२९॥ने बने हो gो लो५ ४२वे छ... सेभ में ४ વ્યક્તિમાં વૈદ્યત્વ-દાતૃત્વાદિ અનેક ધર્મો છે, છતાં પણ તે વ્યક્તિને દેખનાર પ્રમાતાઓને, જુદા જુદા प्रसंगने बछने हो ४ो पो५ थाय छे... भेटले ०४ ते व्यक्तिने पीने (5) मे 33 - "वैध मावे छे", यारे (५) ४ 3 हाता आवे छे."
સાર: આ બધા દષ્ટાંતોથી સિદ્ધ થાય છે કે, અનેક ધર્માત્મક વસ્તુ વિશે પણ, આવરણ-અભ્યાસપ્રયાસત્તિ-પ્રકરણાદિને અનુસાર, જુદા જુદા ધર્મોને લઈને અસંપૂર્ણ અને ક્રમિક બોધ થાય છે જ...
( ૯ અંગનાદિમાં અનેક ધર્મોનો અવિરોધ - (२६५) पूर्वपक्ष : ५९ मे ४ अंगनाशि५ ५९ होय, मोय ५९डोय, भक्ष्य ५९ डोय, કે એક જ વ્યક્તિ વૈદ્ય પણ હોય - દાતા પણ હોય તેમાં તો સ્પષ્ટ વિરોધ છે (કારણ કે એક તે અનેક શી રીતે હોય ?) એક જ વસ્તુમાં અનેકધર્મકતા શી રીતે સંભવે ?
ઉત્તરપક્ષ : જુઓ ભાઈ, અમે વસ્તુને એકાંત એકરૂપ નથી માનતાં, પણ એકાનેકરૂપ માનીએ છીએ... આવી એકાનેક વસ્તુ સ્વતંત્ર હોવાથી (અર્થાત્ એક કે અનેક નહીં પણ એકાનેક હોવાથી) तेम अनेत्वनो विरोध नथी...
તેનું કારણ એ છે કે એકત્વ-અનેકત્વ સ્વતંત્ર નથી, ઇતરેતર અનુવિદ્ધ છે; કારણ કે ત્યાં એકાનેકત્વ છે - એકત્વ-અનેકત્વ સ્વતંત્ર નથી... આવું માનવું જરૂરી છે, કારણ કે તે રીતે તેનો अनुभव थाय छे...
१. 'य एव भाविजीववियोगयोग्यतालक्षणः स्त्रीशरीरधर्मः स एव तथाविधेच्छाकामादिमज्जीवसंयोगयोग्यतादिलक्षण:' इति क-पाठः। २. 'अधिकृतोपपत्तिश्च' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
