Anekantjaipataka Part 02

Author(s): Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 407

अधिकार: )
व्याख्या-विवरण- विवेचनसमन्विता
तद्विकल्पानामयमदोष इति चेत्, एवमपि सितेतरादिभेदाभावप्रसङ्गः, तद्विकल्पानां भिन्नेन्द्रियानुभवनिबन्धनत्वासिद्धेः, सर्वेषामेव तेषां चाक्षुषत्वादिति ॥
(२६९ ) न च भिन्नविकल्पोपादानवासनासहकारिभावतस्तदनुभवस्यायमदोषः,
.... व्याख्या
तद्विकल्पानां-रूपरसादिविकल्पानाम् अयं - रूपरसादिभेदाभावलक्षणो दोषोऽदोष इति चेत्, भिन्नेन्द्रियानुभवजत्वेन भिन्नजातीया एव रूपरसादिविकल्पाः, तन्निबन्धनाश्चानुभवाः, तद्धेतवो रूपादयश्चेति न रूपरसादिभेदाभाव इत्यर्थः । एतदाशङ्क्याह - एवमपीत्यादि । एवमपिभिन्नेन्द्रियानुभवनिबन्धनत्वेन तद्विकल्पानामुक्तदोषादोषत्वेऽपि सितेतरादिभेदाभावप्रसङ्गःशुक्लकृष्णादिभेदाभावप्रसङ्गः । कुत इत्याह- तद्विकल्पानां-सितेतरादिविकल्पानां भिन्नेन्द्रियानुभवनिबन्धनत्वासिद्धेः । असिद्धिश्च सर्वेषामेव तेषां तद्विकल्पानां चाक्षुषत्वादिति ॥
इहैव प्रस्ताव इति लेशतो 'योगाचार' मतमधिकृत्याह - न चेत्यादि । नच भिन्नविकल्पो
... अनेअंतरश्मि
પ્રાણેન્દ્રિયના અનુભવથી જન્ય છે... આમ, જુદા જુદા ઇન્દ્રિયાનુભવથી જન્ય હોવાથી, તેઓ खेङभतीय नथी... खेटले पूर्वोस्त (= ३५-२साहि लेहना (३२छे६३५) घोष नहीं खावे...
६२२
-
ઉત્તર : તો પણ શ્વેત-કૃષ્ણાદિ ભેદનો ઉચ્છેદ થવાનો દોષ તો આવશે જ, કારણ કે શ્વેતવિકલ્પ, કૃષ્ણવિકલ્પ, નીલવિકલ્પ... આ બધા વિકલ્પો માત્ર એક ચક્ષુરિન્દ્રિયના અનુભવથી જ જન્મ છે, બીજી ઇન્દ્રિયના અનુભવથી નહીં. (આંખથી થયેલ અનુભવથી જ ‘આ ધોળું છે-આ કાળું છે” - सेवा विल्यो थाय छे...)
આ રીતે જો શ્વેતાદિ વિકલ્પો એકજાતીય બને, તો – શ્વેત/કૃષ્ણાદિ અનુભવો પણ સમાન બનતાં, તદ્વિષયરૂપ શ્વેત-કૃષ્ણાદિના ભેદનો ઉચ્છેદ થશે !
(હવે યોગાચાર (બૌદ્ધનો જ એક ટ્રંકાર) શ્વેતાદિ વિકલ્પો એકજાતીય ન બને’ – એવું કહેવા માટે, પોતાનું મંતવ્ય રજુ કરે છે, જેનું ગ્રંથકારશ્રી સચોટ યુક્તિઓથી નિરાકરણ કરશે...) * યોગાચાર મંતવ્યનો નિરાસ
(૨૬૯) યોગાચાર : ગ્રાહ્ય એવા બાહ્ય પદાર્થના આકારથી રહિત, સિતાદિરૂપે જે નિર્વિકલ્પ
...... विवरणम् ..
120. न च भिन्नविकल्पोपादानवासनासहकारिभावतः कारणात् तदनुभवस्येति । अयमत्राभिप्रायः-योऽयं बाह्यग्राह्याकारविकलो निर्विकल्पो बोधः सितादिरूपः, स भिन्नविकल्पोपादानभूतानां नानाप्रकारवासनानां सहकारित्वं समवलम्ब्य प्रभूतविकल्पहेतुर्भवतीति ।।
जौद्धना यार प्रहार छे : (१) वैभाषिङ, (२) सौत्रांति, ( 3 ) योगायार, जने (४) माध्यमि5.
१. 'मुक्तदोषत्वेऽपि' इति क-ड-पाठः ।