________________
६४४
....
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
( २८९) हेत्वभेदान्न चाज्ञातते तद्ध्वनिः सम्प्रवर्तते । एवमेकस्वभावत्वे उपपन्नौ न धीध्वनी ॥८॥"
.................. व्याख्या .... सुनीतिमेव आह-हेत्वभेदात् तदेकस्वभावत्वेन न चाज्ञाते तस्मिन् तद्ध्वनिः-दध्यादिध्वनिः सम्प्रवर्तते, अतिप्रसङ्गात् 'ज्ञानं च ततोऽन्यभावेन न सङ्गतम्' इति भावितमेव । एवमेकस्वभावत्वे वस्तुन उपपन्नौ न धीध्वनी द्वयनिमित्ताभावेन ।८। इत्यादि । ततश्च भेदसंहार
......... मनेतिरश्मि .. (२८५) (८) [ों - 45 03, २५ 3 उतुनो मभेद छ, मथात् हेतु मे स्वभावी छ...
આશય એ કે, દહીંરૂપ હેતુ તો એકસ્વભાવી છે. હવે જો તે એકસ્વભાવથી દહીંની આગળની ક્ષણની ઉત્પત્તિ થાય, તો તેનાથી જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ શી રીતે થાય? કારણ કે સ્પષ્ટ વાત છે કે, દહીં જે સ્વભાવે અગ્રેતન ક્ષણને ઉત્પન્ન કરે, તે સ્વભાવે જ્ઞાનને ઉત્પન્ન તો ન જ કરે... (નહીંતર તો सतनक्षए। अने शान ने मे मानवा ५3... विगेरे ते या ४२वी....)
આ રીતે તો જ્ઞાનરૂપ કાર્ય જ સિદ્ધ નહીં થાય, અને જ્ઞાન વિના તો તે વસ્તુ વિશે “દહીં એવો શબ્દ પણ શી રીતે પ્રવર્તે ? આમ, વસ્તુને એકસ્વભાવી માનવામાં – શબ્દ/બુદ્ધિના બે નિમિત્તો ન २३वाथी - २०६/बुद्धिन अस्तित्व संगत थशे नही...
આમ, જયારે શબ્દ,બુદ્ધિ પણ સંગત નથી, ત્યારે તે બૌદ્ધો ! તમારા મતે તો “પરસ્પર ભિન્ન પદાર્થોનાં એકીકરણરૂપ સંહારવાદ=સ્યાદ્વાદ બરાબર છે કે નહીં” – એવી ચિંતા પણ ન જ ઘટે.
................ विवरणम् .......... . 126. ज्ञानं च ततोऽन्यभावेन न सङ्गतमिति । ज्ञानं च दधीत्याद्युल्लेखवन्निर्विकल्पकं तत:दध्यादेः सकाशान्न सङ्गतम् । केनेत्याह-अन्यभावेन अन्यस्य-ज्ञानापेक्षया भिन्नस्याग्रेतनदध्यादिक्षणस्यैव, ततो दध्यादेर्भावन-उत्पादेन एकस्वभावाद् दधिलक्षणाद् दधिलक्षणे समुत्पन्ने कथं तत्क्षणे समुत्पन्ने कथं तत एव स्वगोचरज्ञानोत्पाद: स्यात् ? न हि येनैव स्वभावेनासौ अग्रेतनक्षणं जनयति तेनैव ज्ञानमित्यादि चर्चनीयमिति ॥ ॥ इति श्रीमुनिचन्द्रसूरिविरचितेऽनेकान्तजयपताकोद्योतदीपिकाटिप्पणके
सामान्यविशेषवादाधिकारः ।
१. अनुष्टप्। २. 'कल्पप्रा (?) ततो' इति ख-पाठः। ३. 'सङ्गते' इति च-पाठः। ४. 'स्वगौरवज्ञानो०' इति च-पाठः।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
