Agam Satik Part 12 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 4

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 24

૧૩/-/૪/૫૩૮,૫૩૯
પણ જાણવું. -અદ્ધા સમય, તે સમય ક્ષેત્રમાં જ છે, તે પછી નહીં, તેથી કદાચ સ્પર્શે, કદાચ ન સ્પર્શે. અદ્ધા સમયના અનાદિવટી અથવા વર્તમાન સમયમાં આલિંગિત અનંત દ્રવ્યોના અનંતા જ સમયો છે, તેથી અનંત વડે સ્પર્શે છે.
અધમસ્તિકાય પ્રદેશના બાકીના પ્રદેશોથી સ્પર્શતા, ધમસ્તિકાય પ્રદેશ સ્પર્શનાનુસાર જાણવી.
આકાશાસ્તિકાય પ્રદેશ, લોકને આશ્રીને કદાચ સ્પર્શે. અલોકને આશ્રીને કદાય ન સ્પર્શે. જો સ્પર્શે તો જઘન્યથી એક ધમસ્તિકાયપ્રદેશથી સ્પે. કેમ ? એ રીતે લોકાંતવર્તી ધમસ્તિકાય પ્રદેશ વડે બાકીના ધમસ્તિકાયપ્રદેશોથી નીકળીને એક અગ્રભાગવર્તી લોકાકાશ પ્રદેશ પૃષ્ટ થાય. વક્રગત હોય તો અલોકાકાશની ઉપર-નીચે ઋષ્ટ થાય, ત્રણ ધમસ્તિકાય વડે આ રીતે સ્પર્શે - લોકાંતે કોણ ગત આકાશપદેશ, તેનાથી અવગાઢ ઉપર અને નીચે રહેલને. ચારથી સ્પર્શે તો બે દિશા તથા ઉપર-નીચે. પાંચથી સ્પર્શે તો-ત્રણ દિશા અને ઉપર તથા નીયે. છ વડે સ્પર્શે તો ચાર દિશા તથા ઉપર-નીચે અને ત્યાં વર્તતા ધમસ્તિકાય પ્રદેશ વડે સ્પર્શતા સાત ધમસ્તિકાયપ્રદેશથી સ્પર્શે.
એ પ્રમાણે અધમસ્તિકાય પ્રદેશ વડે પણ જાણવું.
આકાશાસ્તિકાયમાં છ પ્રદેશ વડે સ્પર્શે - એક લોકાકાશ કે અલોકાકાશ પ્રદેશના છ દિશામાં રહેલ વડે સ્પર્શના થવાથી, છ.
જીવાસ્તિકાય સૂરમાં - જે લોકાકા પ્રદેશ વિવક્ષિત છે, તેનાથી પૃષ્ટ થાય તો કદાચ સ્પર્શે, જો અલોકાકાશપદેશ વિશેષ હોય, તો કદાચ ન સ્પર્શે. કેમકે જીવોનો ત્યાં અભાવ છે. એ પ્રમાણે પુદ્ગલ અને અદ્ધા પ્રદેશ વડે પણ સ્પર્શના જાણવી.
જીવાસ્તિકાય પ્રદેશમાં - જઘન્યથી લોકાંત કોણ લક્ષણમાં સર્વ અધવચી, તેમાં ચાર સ્પર્શક પ્રદેશો વડે. કઈ રીતે ? નીચે કે ઉપર એક અથવા બે દિશામાં જ્યાં એક જીવ પ્રદેશ અવગાઢ છે, એ રીતે. એક જીવાસ્તિકાય પ્રદેશ એકત્ર આકાશ પ્રદેશાદિમાં કેવલી સમુદ્ધાતમાં જ પામે છે. ઉત્કૃષ્ટપદે સાત-પૂર્વવતું. ધમસ્તિકાયમાં પૂર્વવત્ કહેવું.
પુદ્ગલાસ્તિકાયની બે પ્રદેશી કંપની સ્પર્શના કહે છે - અહીં ચૂર્ણિકારની વ્યાખ્યા કિંચિત્ ભિન્ન છે - x • વૃત્તિકાર આ પ્રમાણે કહે છે - અર્વાચીન પરમાણુ ધમસ્તિકાય પ્રદેશ વડે આગળ રહીને સ્પર્શે, પભાગવર્તી પાછળ રહીને સ્પર્શે, એ રીતે બે, તથા જે પ્રદેશ મળે પરમાણુ સ્થપાય, તે બંનેના અમૃતન બે પ્રદેશો વડે તે બંને સ્પ, એક વડે એક, બીજા વડે બીજાને, એમ ચાર, બે અવગાઢવી સ્પર્શે, એ રીતે કુલ છ થાય. ઉત્કૃષ્ટ પદે બારથી સ્પર્શે - બે પરમાણુ વડે બે હિપ્રદેશ અવગાઢવી સ્પર્શે, બે નીચે - બે ઉપર - પૂર્વ અને પશ્ચિમ પડખેચી છે અને દક્ષિણ-ઉત્તર પડખે એકએક, એ રીતે બાર થાય. એ રીતે અધર્માસ્તિકાય પ્રદેશ વડે પણ જાણવું..
કેટલા આકાશાસ્તિકાય પ્રદેશ વડે ? -૧૨- અહીં જઘન્ય પદ નથી. લોકાંતે પણ આકાશપ્રદેશોની વિધમાનતાથી ‘બાર’ કહ્યું.
- ભગવનું ! બે પુદ્ગલાસ્તિકાય પ્રદેશો કેટલા જીવાસ્તિકાય પ્રદેશ વડે સૃષ્ટ [12/3]
૩૪
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪ છે ? ગૌતમ ! અનંત વડે. એ પ્રમાણે પુદ્ગલાસ્તિકાય પ્રદેશ વડે પણ જાણવું. અદ્ધા સમય વડે કદાચ પૃષ્ટ હોય કદાચ પૃષ્ટ ન હોય, જો સ્પષ્ટ હોય તો નિયમા અનંત વડે હોય.
( આ પ્રમાણે ત્રણ પુદ્ગલાસ્તિકાય પ્રદેશમાં - જઘન્યથી આઠ વડે. - અવગાઢ પ્રદેશ ત્રણ પ્રકારે, ઉપર કે નીચે પણ ત્રણ પ્રકારે, બંને પડખે. એ રીતે આઠ. ઉકૃષ્ટ પદે સતર વડે સ્પર્શે. • x-x - આકાશાસ્તિકાય એકથી અનંત પ્રદેશ સુધી ઉત્કૃષ્ટ પદથી કહેવું, જઘન્યપદથી નહીં. કેમકે આકાશ સર્વત્ર વિદ્યમાન છે. - X - X - સંખ્યાત - X - X - અસંખ્યાત - X - X - અનંત પ્રદેશની વૃતિ રવયં સમજી લેવી. અની ક્લિષ્ટતા વર્ધક હોવાથી અહીં નોંધેલ નથી.
જે ભક્ત શ્રદ્ધાસમ આદિ. અહીં વર્તમાન સમય વિશિષ્ટ સમય ક્ષેત્ર મધ્યવર્તી પરમાણુ અદ્ધા સમય ગ્રહણ કQો. અન્યથા તેના ધમસ્તિકાયાદિ પ્રદેશો વડે સાતથી સ્પર્શના ન થાય. અહીં જઘન્યપદ નથી, કેમકે મનુષ્ય મધ્યવાર્તિત્વ અદ્ધાસમય છે. જઘન્યપદ લોકાંતે જ સંભવે. તેમાં દ્ધારમય વિશિષ્ટ પરમાણુ દ્રવ્ય એકમ ધમસ્તિકાય પ્રદેશમાં અવગાઢ થઈ બીજી છ દિશામાં સ્પર્શે, માટે સાત કહ્યું. * * * * *
વે નાવ માસમાં અહીં ચાવતુ શબ્દથી આમ સુચવે છે - એક અદ્ધાસમય અનંત પુદ્ગલાસ્તિકાય પ્રદેશો વડે પૃષ્ટ છે. - x • x • ધમસ્તિકાયાદિની પ્રદેશથી સ્પર્શના કહી, હવે દ્રવ્યથી -
ધમસ્તિકાય, એક પણ ધમસ્તિકાય વડે સ્પષ્ટ નથી. એમ કહ્યું - કેમકે - સર્વ ધમસ્તિકાય દ્રવ્યનો પ્રશ્ન કરતાં, તેનાથી વ્યતિરિક્ત ધમસ્તિકાય પ્રદેશનો જ અભાવે થશે. તેથી આ પક્ષ રહેશે જ નહીં. ધમસ્તિકાય, અસંખ્ય અધમસ્તિકાય પ્રદેશથી સ્કૃષ્ટ છે, કેમકે ધમસ્તિકાયના પ્રદેશથી ભિન્ન અધર્માસ્તિકાય સંબંધી. અસંખ્યાત પ્રદેશો છે. આકાશાસ્તિકાયના પણ અસંખ્ય પ્રદેશ વડે સ્પષ્ટ કહ્યા, કેમકે લોકાકાશ પ્રમાણથી અસંગેય પ્રદેશ સ્વરૂપ છે. જીવ અને પુદ્ગલ પ્રદેશો વડે ધમસ્તિકાય અનંત વડે પૃષ્ટ છે, કેમકે તેમાં વ્યાપ્ત ધમસ્તિકાયની અવસ્થિતત્વથી તેનું અનંતત્વ છે. અદ્ધા સમય વડે આ પૃષ્ટ કે અસ્પષ્ટ છે. પૃટમાં અનંત વડે કહેવું.
આ પ્રમાણે અધમસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, જીવાસ્તિકાય, પુણલાસ્તિકાય, અદ્ધાસમયના સૂત્રો કહેવા. તેમાં માત્ર જે સૂત્ર કહો, તેનું તે સ્વસ્થાન અને અન્ય પરસ્થાન જાણવું. તે-તે પદના વસ્થાનમાં “એક પણ પ્રદેશ ન સ્પર્શ'' તેમ કહેવું. પરસ્થાને ધમસ્તિકાયાદિ ત્રણ સૂત્રમાં અસંખ્ય વડે સ્પષ્ટ કહેવું, કેમકે ત્રણેના
સંખ્યાત પ્રદેશ છે. જીવાદિ સૂત્રમાં અનંત પ્રદેશ વડે ઋષ્ટ કહેવું, કેમકે તેમના અનંત પ્રદેશ છે. • x • આકાશ સૂમમાં આટલું વિશેષ જાણવું કે આકાશાસ્તિકાય, ધમસ્તિકાયાદિ પ્રદેશ વડે પૃષ્ટ કે અસ્પષ્ટ છે. જો પૃષ્ટ હોય તો અસંખ્યય ધર્મઅધમસ્તિકાય પ્રદેશો વડે અને જીવ-અસ્તિકાયાદિના અનંત વડે સ્પષ્ટ હોય. અદ્ધાસમય સૂત્ર પર્યન્ત જાણવું - x - ઈત્યાદિ - x . હવે અવગાહ દ્વાર કહે છે
• સૂત્ર-૫૮૦ - ભગવન્! જ્યાં ધમસ્તિકાયનો એક પ્રદેશ અવગાઢ હોય, ત્યાં