Agam Satik Part 12 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 4

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 33

૧૩/૫/૯/૫૯૪
શાખાના અનુપ્રવેશથી બહુલ અર્થાત્ નિરંતર છાયા. - ૪ - ૪ - ૪ - પક્ષી ગણના યુગલ વડે વિરચિત ઉન્નત શબ્દ અને મધુર સ્વર. - ૪ -
દ્મ શતક-૧૩, ઉદ્દેશો-૧૦-‘સમુદ્ઘાત’ - ૪ - ૪ — x — x — x — x —
૫૧
ઉદ્દેશા-૯-માં વૈક્રિયકરણ કહ્યું. તે સમુદ્ઘાત હોય તો છાસ્થને થાય છે. તેથી છાાસ્થિક સમુદ્દાત કહે છે –
• સૂત્ર-૫૫ ઃ
ભગવન્ ! છાસ્થિક સમુદ્દાત કેટલા છે ? ગૌતમ ! છ. તે આ - વેદના સમુદ્ઘાત આદિ છ સ્થિક સમુદ્દાત પ્રજ્ઞાપનામાં કહ્યા મુજબ ‘આહારસમુદ્દાત’ પર્યન્ત જાણવું. ભગવન્ ! એમ જ છે.
• વિવેચન-૫૫ :
છાસ્ય - અકેવલી. સમુદ્ઘાત - હનન તે ઘાત, સમ્ - એકીભાવથી, ત્ પ્રાબલ્યથી, તેથી એકીભાવ અને પ્રાબલ્સથી ઘાત, તે સમુદ્દાત. - ૪ - જ્યારે આત્મા વેદનાદિ સમુદ્ઘાતને પામે, ત્યારે વેદનાદિ અનુભવ જ્ઞાન પરિણત જ થાય છે, તેથી વેદનાદિ અનુભવજ્ઞાન સાથે એકીભાવ, વેદનાદિ સમુદ્દાત પરિણત ઘણાં વેદનીય આદિ કર્મ પ્રદેશોને કાલાંતર અનુભવન યોગ્ય અનુદીરણા કરણથી આકર્ષીને ઉદયમાં નાંખીને, અનુભવીને આત્મપ્રદેશથી ખેરવે છે.
પ્રજ્ઞાપનાના ૩૬-માં પદમાં આ વર્ણન છે. વેદના સમુદ્ઘાત, કષાય સમુદ્ઘાત, મારણાંતિક સમુદ્ઘાત, વૈક્રિય સમુદ્ઘાત, વૈજા સમુદ્ઘાત, આહારક સમુદ્ઘાત. તેમાં વેદના સમુદ્ઘાત, અસત્ વેધ કર્મોને આશ્રીને છે. કષાય સમુદ્ઘાત, કષાય ચાસ્ત્રિ મોહનીયને આશ્રીને છે. મારણાંતિક, અંતર્મુહૂર્તશેષાયુ કર્માશ્રયી છે. વૈક્રિયતૈજસ-આહાર સમુદ્દાત શરીરનામ કર્માશ્રયી છે.
વેદના સમુદ્ઘાત કરતો આત્મા વેદનીય કર્મ પુદ્ગલને ખેવે છે, કષાય વાળો કષાય પુદ્ગલને, મારણાંતિકવાળો આયુષ્ય કર્મ પુદ્ગલને, વૈક્રિય સમુદ્ઘાતથી સમવહત જીવ પ્રદેશોને શરીર થકી બહાર કાઢીને - ૪ - ૪ - - પૂર્વ બદ્ધ વૈક્રિયશરીર નામકર્મ પુદ્ગલને ખેરવે છે, સૂક્ષ્મને ગ્રહણ કરે છે. - x - એ રીતે તૈજસાદિ કહેવા.
મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ શતક-૧૩-નો ટીકા સહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ
૫૨
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪
શતક-૧૪
— x = x
૦ વિચિત્રાર્થ શતક-૧૩ની વ્યાખ્યા કરી, હવે વિચિત્રાર્થ જ ક્રમથી આવેલ શતક-૧૪નો આરંભ કરીએ છીએ.
• સૂત્ર-૫૯૬ ઃ
ચરમ, ઉન્માદ, શરીર, પુદ્ગલ, અગ્નિ, કિમાહાર, સંશ્લિષ્ટ, અંતર, અણગાર, કેવલી (એ દશ ઉદ્દેશા ચૌદમા શતકમાં છે.)
• વિવેચન-૫૯૬ ઃ
(૧) ૬ - ચરમ શબ્દ ઉપલક્ષિત પહેલો ઉદ્દેશો. (૨) ઉન્માદ-ઉન્માદ અર્થને જણાવતો, (૩) શરીર-શરીર શબ્દથી ઉપલક્ષિત, (૪) પુદ્ગલ-પુદ્ગલ અર્થનો અભિધાયક, (૫) અગ્નિ-અગ્નિ શબ્દોપલક્ષિત, (૬) કિમાહાર-એવા પ્રશ્નથી ઉપલક્ષિત, (૭) સંશ્લિષ્ટ-ચિરસંશ્લિષ્ટોઽસિ ગોયમ, એ પદથી સંશ્લિષ્ટ શબ્દોપલક્ષિત, (૮) અંતર-પૃથ્વીના અંતનો અભિધાયક, (૯) અણગાર - અણગાર એવા પૂર્વપદત્વથી. (૧૦) કેવલિ-કેવલિ એવા પ્રથમ પદપણાથી.
દ્મ શતક-૧૪, ઉદ્દેશો-૧-“ચરમ”
— x — * - * — * -
• સૂત્ર-૫૯૭,૫૯૮ :
-
[૫૭] રાજગૃહમાં યાવત્ આ પ્રમાણે કહ્યું . ભગવન્ ! ભાવિતાત્મા અણગાર, (જેણે) ચરમ દેવલોકનું ઉલ્લંઘન કરેલ હોય, પણ પરમ દેવલોકને પ્રાપ્ત ન થયેલ હોય, જો તે અંતરમાં જ કાળ કરે તો હે ભગવન્ ! તેની કઈ ગતિ થાય ?, કયાં ઉપપાત થાય ? ગૌતમ ! જે ત્યાં પરિપાર્શ્વમાં તે લેશ્માવાળા દેવાવાસ હોય, ત્યાં તેનો ઉપપ્પાત કહ્યો છે, તે ત્યાં જઈને (પૂર્વ લેશ્યા) વિરાધે
છોડે છે તો કમલેશ્યાથી જ પડે છે, જો ત્યાં જઈને ન વિરાધે તો તે જ લેશ્યાને સ્વીકારીને વિચરે છે. ભગવન્ ! ભાવિાત્મા અણગાર ચરમ અસુરકુમારાવાસ ઓળંગીને પરમ અસુકુમારાવાસ આદિ પૂર્વવત્. એ પ્રમાણે યાવત્ નીતકુમારાવાસ, જ્યોતિષ્ઠાવાસ, તૈમાનિક આવારા પર્યન્ત યાવત્ વિચરે છે.
[૫૮] ભગવતના નૈયિકોની કેવી શીઘ્ર ગતિ છે? શીઘ્ર ગતિનો વિષય કેવો છે? ગૌતમ! જેમ કોઈ પુરુષ તરુણ-બલવાન-યુગવાન યાવત્ નિપુણ શિલ્પશાસ્ત્રજ્ઞ હોય, પોતાની સંકુચિત બાહુને જલ્દી ફેલાવે, ફેલાવીને સંકોચે, ખુલ્લી મુઠ્ઠી બંધ કરે, બંધ મુઠ્ઠી ખુલ્લી કરે, ખુલ્લી આંખ બંધ કરે, બંધ આંખ ખુલ્લી કરે તો, એવી શીઘ્ર ગતિ હોય? (ગૌતમ!) આ અર્થ સમર્થ નથી. નેરસિકો એક સમયની વિગ્રહગતિથી ઉત્પન્ન થાય છે. હે ગૌતમ! નૈરયિકોની તેવી શીઘ્રગતિ અને તેવો શીઘ્રગતિ વિષય છે. એ રીતે વૈમાનિક સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે એકેન્દ્રિયોનો ચાર સમયિક વિગ્રહ કહેવો. બાકી પૂર્વવત્.
બે કે ત્રણ
• વિવેચન-૫૯૭,૫૯૮ :
મ - સ્થિતિ આદિથી અર્વાક્ ભાગવર્તી. રેવાવાસ - સૌધર્માદિ દેવલોક,