Agam Satik Part 12 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 4

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 97

૧૮/-/૬/go
૧૩૯
૧૮૦
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪
• સૂત્ર-૩૪o -
ભગવત્ / ફાણિત ગોળ કેટલા વર્ણ-ગંધ-રસ-સ્પરવાળો ? ગૌતમ ! આ વિષયમાં બે નયો છે - નિશ્ચયનય, વ્યવહારિકનય. વ્યવહારિક નયથી ફાણિત ગોળ મધુર રસવાળો છે, ઐશ્વયિક નયથી ગોળ પાંચ વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ રસ અને આઠ સ્પર્શતાળો છે.
ભગવન! ભમર કેટલા વાદિથી છે ? ગૌતમ! અહીં બે નય છે – નિશ્ચયનય, વ્યવહારનય. વ્યવહારનયથી ભમર કાળો છે, નિશાય નથી પંચવણી ચાવતુ આઠ સ્પર્શવાળો છે.
ભગવાન પોપટની પાંખ કેટલા વણદિયુક્ત છે? પૂર્વવતુ વિશેષ ઓ - વ્યવહાર નથી પોપટની પાંખ લીલી છે. નિશ્ચય નયથી પાંચ વર્ષનો છે. બાકી પૂર્વવત - - આ રીતે આ મિલાપશી મજીઠ લાલ છે, હળદર પીળી છે, શંખ શેત છે, કોઇ સુરભિગંધ નથી. મૃતકશરીર દુરભિગંધ છે, લીંમડો કડવો છે, સુંઠ તીખી છે, કપિત્થ કાયાયિક છે, આંબલી ખાટી છે, ખાંડ મધુર છે, વજ કર્કશ છે, માખણ મૃદુ છે, લોઢું ભારે છે, ઉલકત્ર હલ્કા છે, હિમ શીત છે, અનિકાય ઉણ છે, તેલ નિશ્વ છે. • • • ભગવના રાખ? પ્રશ્ન. ગૌતમાં એમાં બે નય છે. • x - વ્યવહારથી રુક્ષ, નિશ્ચયથી પાંચ વર્ષ ચાવતું આઠ પવાળી છે.
વિવેચન-૪૦ :
wifજયકુન - ઢીલો ગોળ, ડું - ગૌચ-મધુર સ સહિત. યથાર - લોક પ્રસિદ્ધ વ્યવહાર, - x • નિશ્ચયથી પંચવર્ણ પરમાણુ હોય.
સૂત્ર-૪૧ :
ભગવાન ! પરમાણુ યુદ્ગલ કેટલા વર્ષ યાવતું પર્ણવાળા છે ? ગૌતમ! એક વણ, એક ગંધ, એક રસ, બે સ્પર્શ. . - ભગવત્ ! દ્વિપદેશિક સ્કંધ કેટલા વણદિનો છે ? ગૌતમ! કદાચ એક વણકદાચ બે વ. કદાચ એક ગંધકદાચ , કદાચ એક સ્ત્ર- કદાચ છે, કદાચ બે પ-કદાચ ત્રણ - કદાચ ચાર સ્પર્શ. એ રીતે પ્રાદેશિક સ્કંધ પણ જાણવું. વિશેષ એ કે - કદાચ એક વણ • બે વર્ષ કે ત્રણ વર્ણ, એ પ્રમાણે સાદિમાં પણ જાણવું. બાકી બધું દ્વિપદેશિક કંધ મુજબ જાણવું. એ પ્રમાણે ચતુ પદેશિક સ્કંધ છે. વિશેષ એ કે - કદાચ એક વર્ણ યાવત ચાર વર્ણ, બાકી પૂર્વવત્ એ પ્રમાણે પંચપદેશિક સ્કંધ જાણવો વિશેષ એ કે - કદાચ એકવણું ચાવતુ પાંચ વર્ણ, એ પ્રમાણે સાદિમાં પણ જાણવું. ગંધ-સ્પર્શ તે મુજબ જ. પંચપદેશિક કહો એ રીતે યાવત્ અસંખ્યપદેશિક સ્કંધ કહેવો.
ભગવન! સૂક્ષ્મ પરિણત અનંતપદેશિક અંધ કેટલા વણઉદિવાળા છે ? પૂર્વવત બધું કહેવું. • • ભગવદ્ ! બાદર પરિણત અનંત પ્રદેશિક અંધ કેટલા વણદિવાળા છે ? ગૌતમ ! કદાચ એક વર્ષ ચાવતું પંચવણ, કદાચ એક કે બે ગંધ, કદાય એક યાવતુ પાંચ સ કદાચ ચાર સ્પર્શ યાવતું આઠ સ્પણવિાળો છે.
• વિવેચન-૭૪૧ :
અહીં વર્ણ-ગંધરસમાં ક્રમશઃ પાંચ-બે-પાંચ ભેદો છે. બે સ્પર્શ - નિગ્ધરક્ષ, શીત-ઉષ્ણ, એમ પરસ્પર અવિરદ્ધ સ્પર્શયુક્ત. અહીં ચાર વિકલ્પ થશે. શીતસ્નિગ્ધ, ઉષ્ણ-રૂક્ષ.
દ્વિપદેશિક - બંને પ્રદેશના એક વર્ષથી એક વર્ણી, અહીં પાંચ વિકલ્પો છે. પ્રત્યેક પ્રદેશ વણઉત્તરના ભાવથી બે વર્ણ હોય. અહીં દશ ભેદો થશે. એ પ્રમાણે ગંધાદિમાં જાણવું. બે સ્પર્શ - બે પ્રદેશના શીત-નિગ્ધત્વ આદિ ભાવથી, અહીં ચાર વિકલ્પો થાય. કદાચ ત્રણ સ્પર્શ-અહીં ચાર વિરૂ૫, તેમાં બંને પ્રદેશના શીત ભાવથી, એકનો નિગ્ધ ભાવ બીજાનો સૂક્ષ ભાવ, ઈત્યાદિ • x • x • આ જ ન્યાયે બે પ્રદેશના રક્ષ ભાવથી ચાર વિકલ્પો. અહીં દેશથી શીત, દેશગી ઉણ, દેશથી સ્નિગ્ધ, દેશથી સૂક્ષ વયનથી. - x -
સૂક્ષમ પરિણામ આદિ અનંતપદેશિક બાદર પરિણામી સ્કંધ પણ હોય, બે અણુ આદિ તો સૂક્ષ્મ પરિણામ જ છે, તેથી અનંતપદેશી ઢંધ સૂમ પરિણામવથી વિશેષિત કર્યો. તેમાં મધ ચાર સ્પર્શી સૂક્ષ્મ, બાદર અને અનંતપદેશિક સ્કંધમાં હોય છે. - મૃદુ, કઠિન, ગુરુ અને લઘુ.
શતક-૧૮, ઉદ્દેશો-૭-“કેવલી” .
- X - X - X - X - X - X – • ઉદ્દેશો-૬-માં નયવાદી મતને આશ્રીને વસ્તુ વિચારી, સાતમાં અન્યતીર્થિક મત આશ્રીને તે વિચારીએ છીએ -
• સૂત્ર-૩૪૨ -
રાજગૃહમાં ચાવતું આમ કહ્યું - ભગવન્! અતીર્થિકો એમ કહે છે ચાવતું પરૂપે છે - કેવલી યક્ષાવેશથી આવિષ્ટ હોય ત્યારે બે ભાષાઓ બોલે છે - મૃષા, સત્યાકૃપા. ભગવના એ કેવી રીતે બને ? ગૌતમ! જે અન્યતીર્થિકો આમ કહે છે યાવતુ તે મિથ્યા કહે છે, ગૌતમ ! હું એમ કહું છું કે - કેવલી યજ્ઞવેશથી આવિષ્ટ થતાં નથી. કેવલી યક્ષાવેશથી આવિષ્ટ થઈને મૃષા કે સત્યામૃષા ભાષા બોલતા નથી. કેવલી સાવધ, અપરોપઘાતિક એવી બે ભાષા ભોલે - સત્ય, અસત્યા-અમૃષા.
• વિવેચન-૭૪૨ -
નવ - દેવના આવેશથી અધિષ્ઠીત. કેવલી અનંત વીર્યવાળા હોવાથી ચક્ષાવેશથી આવિષ્ટ ન થાય. મgorizટ્ટ - પર્વશીકૃત. સત્યાદિ બે ભાષા બોલતા કેવલી ઉપધિ, પરિગ્રહ, પ્રણિધાનાદિ વસ્તુ ભાખે –
• સૂગ-૩૪૩ -
ભગવન! ઉપધિ કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ! કણ ભેદે - કમપધિ, શરીરોપધિ, બા ભાંડ મોપકરણ ઉપાધિ. - - ભગવન ! નૈરયિકો વિશે પ્રસ્ત - ગૌતમ બે ભેદે ઉપધિ છે - કમપધિ, શરીરોપધિ. એકેન્દ્રિયોને છોડીને