Agam Satik Part 12 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 4

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 36

૧૪/-/૨/૬૦૦,૬૦૧
• વિવેચન-૬૦૦,૬૦૧ -
HT૬ - ઉન્મતતા, વિવિત ચેતના ભંશ. પક્ષ • દેવ, તેનો આવેશ, પ્રાણીનું અધિષ્ઠાન. મીની - મિથ્યાત્વ મોહનીય, તેના ઉદયથી ઉન્માદ થાય છે. તેના ઉદયવર્તી પ્રાણી અતવને તવ માને છે અને તાવને અતવ માને છે. અથવા ચારિત્ર મોહનીયના ઉદયથી જાણવા છતાં વિષયાદીના સ્વરૂપથી અજાણ હોય તેમ વર્તે છે. અથવા ચારિ મોહનીયના વિશેષ ‘વેદ' નામે મોwીયના ઉદયે ઉન્મત થાય,
કહ્યું છે કે – ચિંતવે છે, જોવાને ઈચ્છે છે, દીર્ધ નિઃસાસા નાખે છે, જ્વર, દાહ, ભોજનમાં અરૂચીપણું, મૂછ, ઉન્માદ, અજ્ઞાન, મરણ. આ બધાં ઉન્માદવના સમાન હોવા છતાં વિશેષ દર્શાવવાને કહે છે - તેમની મધ્યે અતિશય સુખથી - મોહજન્ય ઉન્માદ અપેક્ષાએ અંકલેશથી વેદનઅનુભવન, તે સુખવેદનતરક. અતિશય સુખથી વિમોચન-વિયોજન જેનાથી થાય તે સુખ વિમોચનતર. | મોહજન્ય ઉન્માદ, બીજાની અપેક્ષાએ દુ:ખ વેદનતર થાય છે. કેમકે તે અનંત સંસારના કારણવ છે, અને સંસારનો દુઃખવેદન સ્વભાવવ છે. બીજો ઉન્માદ સુખવેદનતર છે, કેમકે તે એક ભવિકત્વ છે તથા મોહજન્ય ઉન્માદ, બીજાની અપેક્ષાએ દુ:ખવિમોચનતર હોય છે.કેમકે વિધા-મંત્ર-તંગ-દેવાનુગ્રહવાળાને પણ તે અસાધ્ય છે, જ્યારે ચક્ષાવેશ ઉન્માદ સુખેથી છોડાવી શકાય છે, કેમકે યંગ માત્રથી પણ તેનો નિગ્રહ કરવો શક્ય છે. કહ્યું છે કે – સર્વજ્ઞમંત્રવાદી પણ જેનો નિગ્રહ કરવા સમર્થ નથી. તે મિથ્યામોહોન્માદ. કોની સાથે તુલ્ય કહી શકાય ?
આ બંને ચોવીશે દંડકમાં યોજવા સૂત્રકારે સૂત્રમાં નોંધ કરી છે. - X - X - મોહોન્માદ આલાપક બધાં સગોમાં સમાન છે.
વૈમાનિક દેવોના મોહનીયોન્માદ લક્ષણ ક્રિયા વિશેષ કહી, હવે વૃષ્ટિકાયકરણ રૂ૫, તે જ દેવેન્દ્રાદિ દેવોને દશવિ છે. પગનન્ન - પર્જન્ય, કાળે - વષ વસે છે, એવો જેનો સ્વભાવ છે, તે કાલવર્ષી. વૃgિવાર - પ્રવર્પણથી જળ સમૂહને કરે છે - વરસાવે છે. શક્રેન્દ્ર પણ તે કરે છે, તેની વિધિ સૂત્રકારે દર્શાવી છે. • x • અથવા પર્જન્ય, ઈન્દ્રને જ કહે છે. તે કાળવર્ષા - કાળે એટલે જિન્મજન્માદિ મહોત્સવમાં વરસાવે છે. - X - X • - દેવદિયા અધિકારસ્થી આ બીજું કહે છે –
- સત્ર-૬૦૨ -
ભગવાન ! જ્યારે દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઈશાન તમસ્કાયને કરવા ઈચ્છે, ત્યારે તે કઈ રીતે કરે છે ? ગૌતમ! ત્યારે દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઈશાન આખ્યતર પHદાના દેવોને બોલાવે છે, બોલાવાયેલ તે આવ્યેતર પદાના દેવો, એ પ્રમાણે શક્રમાં કા મુજબ ચાવત અભિયોગિક દેવોને બોલાવે છે, તેઓ તમામ દેવોને બોલાવે છે ત્યારે તે તમwાય દેવો તમસ્કાયને કરે છે. હે ગૌતમાં આ રીતે ઈશાનેન્દ્ર તમસ્કાયને કરે છે.
ભગવદ્ ! અસુરકુમાર દેવો પણ તમખાયને કરે છે ? હા, કરે છે. ભગવાન ! કયા હેતુથી અસુકુમાર દેને તમસ્કાયને કરે છે ? ગૌતમ ! કીડા અને રતિ નિમિતે, શત્રુને વિમોહિત કરવાને માટે, ગોપનીય ધનાદિની સુરક્ષા
૫૮
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪ માટે, પોતાની કાયાને છૂપાવવાને, હે ગૌતમ! આવા કારણોથી સુકુમાર દેવો તમસ્કાયને કરે, એ રીતે વૈમાનિક સુધી કહેવું. - ભગવત્ ! તે એમ જ છે (૨) કહી યાવત્ વિચરે છે.
• વિવેચન-૬૦૨ :
તમુHIL - તમસ્કાય કરનાર, પિત્તાં - કીડારૂપ રતિ તે ક્રીડારતિ અથવા કીડા-રમત, તિ-નિધુવન, તે હેતુ. - x - x -
શતક-૧૪, ઉદ્દેશો-૩-શરીર” છું.
– X - X - X - X – • બીજા ઉદ્દેશામાં દેવ વ્યતિકર કહ્યો. અહીં પણ તે કહે છે – • સૂત્ર-૬૦૩ :
ભગવાન મહાકાય, મહાશરીર દેવ ભાવિતાત્મા અણગારની ઠીક મદયમાંથી થી નીકળી જાય? ગૌતમાં કોઈ જાય, કોઈ ન જાય. ભગવન્! એમ કેમ કહ્યું : x - ગૌતમાં દેતો બે ભેદે છે - માયી મિથ્યાષ્ટિ ઉપપક અને અમારી સમ્યગૃષ્ટિ ઉપપક. તેમાં જે મારી મિથ્યાદૃષ્ટિ ઉપugIક દેવ છે, તે ભાવિતાત્મા અણગારને જોઈને વંદન, નમકર, સતકાર કરતા નથી, તેમને કલ્યાણ-મંગલદેવ-રત્યરૂપ માનીને યાવત પાસતા નથી. તે ભાવિતાત્મા અણગારની વચ્ચોવરયથી નીકળી જાય, પરંતુ તેમાં જે અમારી સમ્યગ્રષ્ટિ ઉપક દેવ છે, તે ભાવિતાત્મા અણગારને જોઈને વાંદે, નમે યાવતુ પાસે છે, તે ભાવિતાત્મા અણગારની વચ્ચોવચ્ચેથી નીકળે નહીં તેવી છે ગૌતમાં એમ કહ્યું કે ચાવતું ન જાય.
ભગવદ્ ! મહાકાય, મહાશરીર અસુકુમાર દેવ ? પૂર્વવત્ જાણવું. એ પ્રમાણે દેવદંડકને વૈમાનિક સુધી કહેવો.
• વિવેચન-૬03 :
ક્યાંક અહીં આ દ્વાર ગાયા દેખાય છે - મહાકાય, સકાર, શસ્ત્ર વડે, દેવો દ્વારા વ્યતિક્રમણ, વાસ, સ્થાન, સ્વૈરયિકના પરિણામ. આ બધાંનો અર્થ ઉદ્દેશકોના અર્થ થકી જાણી લેવો. મહાવીર - મહાતુ કે બૃહતું કે પ્રશસ્ત કાય. મહાકર • મોટું શરીર, નારક, પૃવીકાયાદિને આશ્રીને આવ્યતિકર અસંભવ હોવાથી માત્ર દેવોમાં જ આ દંડક સંભવે છે. -. દેવોને આશ્રીને મધ્યગમત લક્ષણ દુર્વિનય કહ્યો, હવે વિનય
સૂp-૬૦૪,૬૦૫ :દિox] ભગવના શ નાસ્કોમાં સકાર, સમાન, કૃતિકર્મ, અભ્યાન, અંજલિ ગ્રહ, આસનાભિગ્રહ, આયનાનુપદીન કે નરકોની સામે જવું, બેસેલાની સેવા કરવી, જનારની પાછળ જવું, આદિ વિનયભક્તિ છે? ના, તે અર્થ સમર્થ નથી.
ભગવન / અસુકુમારોમાં સરકાર સન્માન યાવતુ અનુગમનાદિ વિનય છે ? હા, છે. એ પ્રમાણે ચાવતુ સ્તનીતકુમાર જાણવું. પૃવીકાયિક યાવતું ચઉરિન્દ્રિયમાં નૈરયિકો મુજબ જાણવું.
ભગવનુ પંચેન્દ્રિય તિચિયોનિકમાં સતકાર યાવતુ અનુગમન વિનય છે ? હા, છે. પણ આસનાભિગ્રહ, આસનાનુપદાનરૂપ વિનય નથી. મનુષ્ય