Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 17

ભૂમિકા
૨૦
પ્રસ્તાવના થઈ.
o હવે વિઝાપતિ નો શબ્દાર્થ કહે છે - વિવિધ - જીવ, અનુવાદિ પયુરતર પદાર્થ વિષયક, મા - અભિવિધિથી, કથંચિત્ સર્વ ય વ્યાપ્તિથી મર્યાદા વડે અથવા પરસ્પર અસંકીર્ણ લક્ષણ કથનરૂપ, રસ્થાનાનિ - ભગવંત મહાવીરને ગૌતમાદિ શિષ્યોએ પૂછેલા પદાર્થોના પ્રતિપાદન કરેલી વ્યાખ્યાઓ, જે સુધમસ્વામીએ જંબૂસ્વામીને પ્રરૂપી છે તે.
અથવા - વિવિધતાથી વિશેષ પ્રકારે કહેવાયેલ તે વ્યાખ્યા. એટલે કહેવા યોગ્ય પદાર્થોની વૃત્તિ અને તેનું પ્રજ્ઞાપન તે વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપ્તિ.
અથવા - અર્થ પ્રતિપાદનાઓનાં પ્રકૃષ્ટ જ્ઞાનો જેમાં છે તે.
અથવા • વ્યાખ્યા એટલે અર્થકચન, પ્રજ્ઞા-અર્થકથનના હેતુરૂપ બોધ. તે ઉભયની જેનાથી પ્રાપ્તિ તે વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપ્તિ.
અથવા-વ્યાખ્યાઓમાં પ્રજ્ઞાની પ્રાપ્તિ જે પરથી મળી આવે તે વ્યાખ્યા પ્રાપ્તિ કે આત્તિ - જેથી ગ્રહણ થઈ શકે તે વ્યાખ્યાપજ્ઞાતિ.
અથવા વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞ - ભગવત્ પાસેથી ગણધરોને જેનું ગ્રહણ થયેલું તે વ્યાખ્યા પ્રાપ્તિ કે વ્યાખ્યાપજ્ઞાતિ. - અથવા - વિવાદ એટલે વિવિધ કે વિશિષ્ટ અર્ચ પ્રવાહ કે નયપ્રવાહ તેનું પ્રરૂપણ કે પ્રબોધન જેમાં છે તે અથવા વિવાહ એટલે વિશિષ્ટ વિસ્તારવાળી કે અબાધિત પ્રજ્ઞાઓ જેમાંથી મળી આવે છે તે વિવાહ પ્રાપ્તિ કે વિબાધ પ્રજ્ઞપ્તિ.
આ એના પૂજયપણાને લીધે ‘ભગવતી’ એમ કહેવાય છે.
૦ વ્યાખ્યાનકતઓ શાસ્ત્ર વ્યાખ્યાનના આરંભે ફળ, યોગ, મંગલ, સમુદાયાર્થ આદિ દ્વારોનું વર્ણન કરે છે. તે અહીં વ્યાખ્યામાં વિશેષ આવશ્યક આદિ સૂગોથી નિર્ણાત કરી લેવા. શાસ્ત્રકારો વિદનવિનાયકના ઉપશમન નિમિતે, શિષ્યોના પ્રવર્તન માટે અથવા શિષ્ટ જનોના સિદ્ધાંતના પાલન માટે મંગલ, અભિધેય, પ્રયોજન અને સંબંધ કહે છે.
- તેમાં સકલ કલ્યાણનું કારણ હોવાથી પ્રસ્તુત શાસ્ત્ર શ્રેયરૂપ હોવાથી વિદન સંભવે છે. માટે તેના ઉપશમનાર્થે બીજા મંગલો ન લેતાં ભાવમંગલનું ગ્રહણ કરવું જોઈએ કેમકે બીજા મંગલો અનૈકાંતિક અને અનાત્યંતિક છે. ભાવમંગલ તો તેનાથી વિપરીતપણે હોઈ ઈચ્છિત અર્થ સાધવામાં સમર્થ હોવાથી પૂજય છે. વળી વિશિષ્ટ શું છે ? જેથી અભિઘાનાદિ અનૈકાંતિક અને અનાત્યંતિક છે, ભાવમંગલ થી વિપરીત હોવાથી તે વિશેષે પૂજ્ય છે. ભાવમંગલ તપાદિભેદે અનેકધા છે.
છે શતક-૧ છે. ભાવમંગલમાં પંચ પરમેષ્ઠિ નમસ્કારરૂપ ભાવમંગલ વિશેષથી ઉપાદેય છે. પરમેષ્ઠિમાં મંગલવ, લોકોત્તમત્વ, શરાખ્યત્વ રહેલું છે કહ્યું છે - “મંગલ ચાર છે" આદિ. તેનો નમસ્કાર સર્વ પાપનો નાશક હોવાથી સર્વ વિન ઉપશમનો હેતુ છે. કહ્યું છે કે- “એ પંચ નમસ્કાર સર્વ પાપનો નાશક છે, સર્વ મંગલોમાં પ્રથમ મંગલ છે.
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ “તેથી સર્વ શ્રુતસ્કંધની આદિમાં તેનું ગ્રહણ થાય છે, તેથી સર્વશ્રુતસ્કંધાવ્યંતર કહે છે. તેથી શાસ્ત્રની આદિમાં પરમેષ્ઠીપંચક નમસ્કારને દશવિ છે.
$ શતક-૧, ઉદ્દેશો-૧ - “ચલણ” છે
- X - X - X - X - X - • સૂત્ર-૧ : *
અરહંતોને નમસ્કાર થાઓ, સિદ્ધોને નમસ્કાર થાઓ, આચાર્યોને નમસ્કાર થાઓ, ઉપાધ્યાયોને નમસ્કાર થાઓ, સર્વ સાધુને નમસ્કાર થાઓ.
• વિવેચન-૧ -
અહીં નમ: એ નૈપાતિક પદ દ્રવ્ય-ભાવના સંકોચ અર્થે છે. • X - X - નમ: એટલે હાથ, પગ, મસ્તક વડે સુપ્રણિધાનરૂપ નમસ્કાર. કોને ? તે કહે છે - અરહંતોને. ઈન્દ્ર નિર્મિત અશોકાદિ મહાપાતિહાર્યરૂપ પૂજાને યોગ્ય છે તે અહંન્ત. કહ્યું છે કે – વંદન, નમસ્કારને જે યોગ્ય છે, પૂજા સરકારને જે યોગ્ય છે, સિદ્ધિ ગમનને જે યોગ્ય છે, તેથી તે અહંતુ કહેવાય છે અથવા જેને સર્વજ્ઞતાને લીધે સર્વ વસ્તુ સમૂહગત પ્રચ્છન્નતાનો અભાવ હોઈ રહસું એટલે એકાંતરૂપ દેશ નથી, ગિરિગુહાદિનો મધ્ય ભાગનચી તેમને નમસ્કાર થાઓ. અથવા સર્વ પરિગ્રહોપલક્ષણરૂપ
સ્થા નથી અને વૃદ્ધાવસ્થાદિ ઉપલક્ષણ ભુત અંત નથી તે “અરયાંત', અથવા “અરહંતાણં” એટલે ક્ષીણરાગતાને લીધે જે થોડી પણ આસક્તિ રાખતા નથી તેને. અથવા અર થM: - પ્રકૃષ્ટ રાગના કારણભૂત મનોજ્ઞ અને અમનોજ્ઞ વિષયના સંપર્ક છતાં પણ વીતરાગતારૂપ સ્વભાવને ત્યાગતા નથી તેમને નમસ્કાર હો.]
frદ્ધતા એમ પાઠાંતર છે. તેથી કર્મ શત્રુને હણનાર. કહ્યું છે – સર્વે જીવોને આઠ પ્રકારે કર્મ ગુરૂપ છે, તે કર્મભુને હણનાર તે અરિહંત કહેવાય છે. • • • કહેતા એવો પણ પાઠ છે. એટલે કર્મબીજ ક્ષીણ થવાથી જેને ફરી ઉત્પત્તિ નથી, કહ્યું છે - બીજ અતિ બળી ગયા પછી જેમ સર્વથા અંકુર ફૂટતો નથી, તેમ કમબીજ બળી જતાં ભવાંકુર ઉગતો નથી. ભયંકર ભવારણ્યનાં ભ્રમણથી ભયભીત પ્રાણીને અનુપમ આનંદરૂપ પરમપદ નગરના માર્ગ દર્શાવવારૂપ તેઓના પરમ ઉપકારીપણાને લીધે તેઓની નમકરણીયતા છે.
[આ રીતે ‘ગર ત’ શબ્દના સાત રૂપાંતર છે - અહod, અરહોનાર, અરણીect, અહad, અરહાત, અરિકard, અરુજા. આ અને આવા વિશિષ્ટ અથો કિંમરણ પVI, આવશ્યકમાં પણ જોવા.)
૦ નો સિદ્વાઇi - આઠ પ્રકારના કર્મરૂપ ઇંધનને શુક્લ ધ્યાન અગ્નિથી જેણે બાળી નાંખ્યા છે, તે નિરુક્તવિધિથી સિદ્ધ છે. અથવા ગત્યર્થક વધુ ધાતુ ઉપસ્થી
સિદ્ધ" એટલે અપુનરાવૃત્તિથી જેઓ નિવૃત્તિપુરીમાં પહોંચ્યા તે સિદ્ધ. અથવા નિષચર્થક સિધ ધાતુથી સિદ્ધ - જેમના અર્થ નિષ્પન્ન થયા છે તે અથવા શાસ્ત્ર અને માંગભાઈ સિધુ ધાતુથી, જેઓ શાસનકર્તા થયા અથવા જેઓ મંગલત્વના સ્વરૂપને અનુભવે છે, તે સિદ્ધ. અથવા સિદ્ધ એટલે નિત્ય, કેમકે તેમની સ્થિતિ અવિનાશી છે. અથવા ભવ્ય જીવોને જેમનો ગુણસમૂહ ઉપલબ્ધ હોવાથી જે પ્રસિદ્ધ છે, તે સિદ્ધ.