Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 54

૧/-/૫/૬૧,૬૨
બહુવચનાંતથી બીજો ભંગ, તે બંનેમાં માયાને બહુવચનાંતથી બીજા બે ભંગ, એમ કુલ ચાર ભંગ થયા. એ રીતે માનના બહુત્વથી-૪. આઠેને ક્રોધના બહુત્વથી-આઠ, એમ કુલ ૧૬ ભંગ થતાં ૪-૪-૨૪-૩૫-૧૬૦૮૦ થાય.
એકાદિ સમયથી સંખ્યાત સમય સુધીના વધારાવાળી જઘન્યસ્થિતિમાં પૂર્વોક્ત ૮૦ ભંગ આદિ પૂર્વવત્ જાણવું.
હવે અવગાહના દ્વાર કહે છે - • સૂત્ર-૬૩ -
o ભાવના આ રનપભા પૃedીમાં 30 લાખ નરકાવાસોમાં એક-એક નકાવાસમાં નૈરયિકોના અવગાહના સ્થાન કેટલા છે ? ગીતમ! અસંખ્યld અવગાહના સ્થાનો છે. તે આ - જઘન્ય અવગાહના, પ્રદેશાધિક જઘન્ય અવગાહના, દ્વિપદેશાધિક જઘન્ય અવગાહના યાવત્ અસંખ્યાત પ્રદેuiધિક જદાવગાહના, તેને પ્રાયોગ્ય ઉકૃષ્ટ અવગાહના.. • - ભગવતુ ! આ રનપભા yeગીના 30 લાખ નરકાવાસોમાં એક એક નરકાવાસમાં જઘન્યાવગાહનામાં વતનો નૈરયિક શું ક્રોધોપયુક્ત છે? ગૌતમ ! અહીં ૮૦ ભંગ જણવા એ પ્રમાણે ચાવતુ સંધ્યેયપદેશાધિક જઘન્ય અવગાહના, અસંખ્યય પ્રદેશાધિક જઘન્ય અવગાહનાએ વતતા દુચિત ઉકૃષ્ટ અવગાહના વડે વતતા નૈરયિકોના અથતિ તે બંનેના ૨૭ ભંગ જાણવા.
o ભગવન ! આ રતનપભામાં 30 લાખ નરકાવાસોમાં એક એક નકાવાસમાં વસતા નૈરયિકોને કેટલાં શરીરો કહ્યા છે ? ગૌતમ ! મણ શરીર કહ્યા છે - વૈક્રિય, વૈજસ, કામણ.
ભગવાન ! આ રતનપભા પ્રતીમાં 30 લાખ નકાવાસોમાં એક એક નકવાસમાં વસતા અને વૈક્રિચશરીર નૈરસિક શું ક્રોધ ઉપયુક્ત છે ? ગૌતમ ! અહીં ર-ભંગ કહેવા. આ જ ગમ વડે ત્રણ શરીરો કહેતા. • • • ભગવન ! આ રનપભા પૃedીમાં ચાવતું વરાતા નૈરયિકોના શરીરનું કયું સંઘયણ છે ? ગૌતમ! તેઓને છ માંથી એક પણ સંઘયણ નથી, તેમને શિરો અને સ્નાયુ નથી. તથા જે પુદ્ગલો અનિષ્ટ, એકાંત, અપિય, શુભ, અમનોજ્ઞ, અમનોમ છે, તે યુગલો તેમના શરીર સંઘાતપણે પરિણમે છે.
ભગવન છે રતનપભામાં વસતા અને અસંઘયણી એવા નૈરયિક શું ક્રોધોપયુકત છે ? ગૌતમ! શરીર બે ભેદે-ભવધારણીય અને ઉત્તરવૈક્રિય. જે ભવધારણીય છે. તે હૂંડક સંસ્થાનવાજ છે અને જે ઉત્તરઐક્રિય પણ હુંડક સંસ્થાન છે . • ભગવન રનuભામાં યાવતુ હુંડક સંસ્થાનવાળા નૈરયિક શું ક્રોધોપયુક્ત છે ? ગૌતમ! અહીં ર૭ ભંગ કહેવા.
- ભગવના આ રનપભા વીના નૈરયિકોની કેટલી વેરયાઓ છે ? ગૌતમ ! એક કાપોતલેશ્યા... ભગવદ્ ! આ રતનપભામાં યાવતું કાપોતલેશ્યાવાળા ક્રોધોપયુક્ત છે ? - ૨૩ ભંગ.
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ વિવેચન-૬૩ -
જેમાં જીવ રહે તે - અવગાહના એટલે શરીર કે શરીરનું આધારભૂત ફોમ. તેના જે સ્થાનો - પ્રદેશ વૃદ્ધિ વડે વિભાગો તે અવગાહના સ્થાનો. તેમાં બધાં નાકોમાં જઘન્ય શરીર અંગુલના અસંખ્યય ભાગ માત્ર છે. તે વિવાિત નરક યોગ્ય જે ઉકષવિગાહના તે તપ્રાયોમ્યોકપિકા અવગાહના. જેમ કે તેમાં પ્રસ્તમાં શરીર 9 ધનુષ, ત્રણ હાથ, ૬ આંગળ છે... એકથી સંખ્યાત પ્રદેશ અધિક જઘન્ય અવગાહનામાં વર્તતા નૈરયિકો અલા હોવાથી ક્રોધાદિમાં ઉપયુકત એક જીવ પણ હોઈ શકે, માટે ૮૦-ભંગ પૂર્વવત્ જાણવા. - અસંખ્ય પ્રદેશાધિકવાળી અને તપ્રાયોગ્ય ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિમાં ઘણાં નૈરયિકો હોય છે - x • તેથી ક્રોધમાં બહુવચન અને માનાદિમાં એકવચન, બહુવચન રહે છે તેથી ૨૩-ભંગ થાય.
શંકા - જે જઘન્ય સ્થિતિ, જઘન્યાવગાહનાવાળા છે, તેમને જઘન્ય સ્થિતિકવથી ૨૩ ભંગ, જઘન્યાવગાહનામાં ૮૦ કેમ ?
સમાધાન - જઘન્યસ્થિતિવાળાની જઘન્યાવગાહના કાળે તો ૮૦ ભંગ જ હોય, કેમકે જઘન્ય અવગાહના ઉત્પત્તિ કાળે જ હોય, જઘન્યાવગાહનાને ઓળંગી ગયેલ જઘન્ય સ્થિતિક તૈરયિકોને આશ્રીને ૨૭-મંગ કહ્યા છે.
શરીરદ્વાર . જો કે આ સૂત્રથી વૈક્રિયશરીરમાં ૨૭-ભંગ કહ્યા છે, તો પણ સ્થિતિ અને અવગાહના આશ્રીને જે ભંગો પ્રરૂપ્યા છે, તે તેમજ જાણવા. - x • x • આ રીતે અન્યત્ર પણ જાણવું.
આ ગમ વડે ત્રણે શરીર કહેવા. - વૈકિય, તૈજસ, કામણ. ગણેમાં ૨૭ ભંગ કહેવા. [શંકા વિગ્રહગતિમાં માત્ર તૈજસ, કામણ બે શરીર જ હોય. તેવા જીવો અલા હોવાથી તેમના ૮૦ ભંગો પણ સંભવે, તે કેમ ન કહ્યા ? ૨જ કેમ કહ્યા ? [સમાધાન સાચું, પણ અહીં વૈક્રિયશરીર સાથે આ બે શરીર લેવાના છે, માટે ૨૭ ભંગ કહ્યા. વળી ત્રણે શરીર એવો અતિદેશ કર્યો, કેમકે ત્રણે શરીરના ગમનું અતિ સાર્દશ્ય દેખાડવાનું છે. • • હવે સંહતનદ્વાર જણાવે છે –
વજવર્ષભનારાય આદિ છ માંથી એક પણ સંઘયણ નથી માટે સંઘયણી છે. કેમકે - નૈરયિકોને હાડકાં આદિ હોતા નથી અને હાડકાંનો સંચય જ સંહનના કહેવાય. • • ઈચ્છાય નહીં તેવું તે અનિષ્ટ, અનિષ્ટ પણ ક્યારેક સુંદર હોય, માટે કહ્યું એકાંત, એકાંત વસ્તુ પરત્વે પણ કારણે પ્રીતિ થાય, માટે કહ્યું અપિય. તેને અપ્રિય કેમ કહ્યું? અશુભ સ્વભાવવાળા છે, અશુભત્વ સામાન્ય પણ હોય, તેથી કહે છે - મન દ્વારા શુભપણે ન જણાય તેવું અમનોજ્ઞ અમનોજ્ઞ પણ કદાચ હોય માટે કહે છે અમનોમ - વારંવાર સ્મરણમાં આવવા છતાં પણ મનને ગ્લાનિ આપે. અથવા આ શબ્દો એકાર્યક છે. અત્યંત અનિષ્ટતા દર્શાવવા પ્રયોજ્યા છે. અથવા તેવા જ પુગલો છે.
હવે સંસ્થાન - જેઓનું કેવું સંસ્થાન છે તે. - વધારવ - જેનું પ્રયોજન