Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 59

૧/-/૬/૧
૧૦૩ આત્મકૃત છે, પરસ્કૃત કે ઉભયકૃત નથી. • • તે ક્રિયા આનુપૂર્વકૃત છે કે અનાનુપૂર્વ કૃત ગૌતમ ! આનુપૂર્વકૃત છે, અનાનુપૂર્વકૃત નથી. જે ક્રિયા કૃત છે . કરાય છે . કરાશે તે આનુપૂર્વી કૃત છે, પણ અનાનુપૂર્વી કૃત નથી.
ભગવતુ નૈરયિકો પ્રાણાતિપાત ક્રિયા કરે ? હા, રે. જે ક્રિયા કરાય તે શું પષ્ટ છે કે આસ્કૃષ્ટ ? : ચાવત - નિયમ એ દિશામાં કરાય છે . ભગવાન ! જે ક્રિયા કરાય છે તે કૃત છે કે આકૃત છે ? ગૌતમ / પૂર્વવતુ જાણવું ચાવતું અનાનુપૂર્વી કૃત નથી.
નરસિકો માફક એકેન્દ્રિય સિવાયના ચાવત વૈમાનિક સુધીના જીવો કહેવા અને એકેન્દ્રિયો જીવોની માફક કહેવા.
પ્રાણાતિપાત માફક મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ યાવતું મિયાદનારા. આ અઢારે સ્થાન વિશે ર૪-દંડક કહેવા. * ભગવન ! તું એમ જ છે, એમ જ છે, કહી ગૌતમ શ્રમણ વિચરે છે.
• વિવેચન-૩૧ :
આ પક્ષ છે - કરાય તે ક્રિયા અને ક્રિયા એટલે કર્મ, તે થાય છે. ઇત્યાદિ વ્યાખ્યા પૂર્વવતું. કૃત હોય તે થાય, કેમકે અકૃત કર્મનો અભાવ છે કર્મ આત્મકૃત હોય, પરકૃત નહીં. જ્યાં આગળ-પાછળનો વિભાગ ન હોય તે અનાનુપૂર્વી શબ્દથી વ્યવહરાય છે.
એકેન્દ્રિયોને વર્જીને નાવત્ અસુરાદિ બધા કહેવા. એકેન્દ્રિયો જુદી રીતે કહેવા, કેમકે તેઓને દિશાપદમાં નિવ્યઘિાતે છ એ દિશામાં અને વ્યાઘાતે ત્રણ-ચારપાંચ દિશામાં એ વિશેષ છે અને આ વિશેષ જીવપદમાં કહેલ છે, માટે જ કહે છે - નહીં નીવા.
ચાવત શબ્દથી માન, માયા, લોભાદિ જાણવા. ‘પ્રેમ' એટલે જે આસક્તિમાં માયા અને લોભનો સ્વભાવ અપ્રગટ છે, તે ‘દ્વેષ” એટલે પ્રગટ ક્રોધ અને માનરૂપ જે માત્ર અપ્રીતિ. વન - કજીયો, પ્યાસ્થાન - અછતાં દોષી જાહેર કરવા. પુત્ર - અછતાં દોષોને ગુપ્તપણે જાહેર કરવા. પરંપરિવાર - વિપ્રકીર્ણ બીજાના ગુણદોષ કહેવા. અતિ - મોહનીયના ઉદયથી યિતનો ઉદ્વેગક્ષ કુળમોહનીયના ઉદયથી વિષયોમાં ચિત્તની અભિરતિ તે તિ, માથામૃષાવા - ત્રીજા કપાય અને બીજા આશ્રવનો સંયોગ. આના વડે બધાં સંયોગો ઉપલક્ષિત કર્યા છે અથવા વેદાંત-ભાષાંતર કરીને જે બીજાને છેતરવા, અનેક પ્રકારના જીવોને પીડાનું કારણ હોવાથી તે મિથ્યાદર્શન શલ્ય છે.
એ રીતે કર્મ પ્રરૂપ્યું. તે પ્રવાહથી શાશ્વત છે, શાશ્વતા એવા લોકાદિ ભાવોને રોહક નામક મુનિ દ્વારથી પ્રરૂપવા કહે છે –
• સૂત્ર-૨ થી ૬ :
[] તે કાળે, તે સમયે શ્રમણ ભગવંત મહાવીરના શિષ્ય ‘રોહ” નામક અણગાર, જેઓ સ્વભાવથી ભદ્રક, મૃદુ, વિનીત, શાંત, પાતળા ક્રોધ-માન
૧૪
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ માયા-લોભવાળા, નિરહંકાર સંપન્ન, ગુઆશ્રિત કોઈને ન સંતાપનાર, વિનયી હતા. તેઓ ભગવત મહાવીરની દૂર નહીં-સમીપ નહીં એ રીતે ઉભડક બેસી, મસ્તક ઝુકાવી, ધ્યાનરૂપ કોઠામાં પ્રવેશી, સંયમ અને તપથી આત્માને ભાવતા વિચરે છે.
ત્યારે તે રોહ અણગાર જાતશ્રદ્ધ થઈ યાવતુ પર્યાપાસના કરતા આ પ્રમાણે બોલ્યા - ભગવના પહેલા લોક અને પછી અલોક કે પહેલા લોક અને પછી લોક ? રોહ ! લોક અને અલોક પહેલાં પણ છે, પછી પણ છે. આ બંને શાશ્વત ભાવો છે. તેમાં પહેલો કે પછી કમ નથી.
ભગવત્ ! પહેલા જીવ પછી અજીવ કે પહેલા અજીવ પછી જીવ ? જેમ લોક-લોકમાં કહ્યું, તેમ જીવ-અજીવમાં જાણવું. એ પ્રમાણે ભવસિદ્ધિકઅભવસિહિતક, સિદ્ધિ-સિદ્ધિ, સિદ્ધ-સિદ્ધ જાણવા.
ભગવન્ ! પહેલા ઇંડુ પછી કુકડી કે પહેલા કુકડી પછી ઇંડુ રોહા તે ઉંડુ કયાંથી થયું ? ભગવન્કુકડીથી. કુકડી કયાંથી થઈ ? ભગવાન ! ઉંડાણી. એ રીતે હે રોહી ઇંડુ અને કુકડી પહેલા પણ છે, પછી પણ છે. એ શાશ્વત ભાવ છે. તે બેમાં કોઈ જાતનો ક્રમ નથી.
ભગવત્ ! પહેલા લોકાંત પછી અલોકાંત કે પહેલા લોકાંત, પછી લોકાંત ? રોહ ! લોકાંત અને અલોકાંત, યાવત્ કોઈ જ ક્રમ નથી.
ભગવના પહેલા લોકાંત, પછી સાતમું અવકાશશાંતરનો પ્રશ્ન. રોહ / લોકાંત અને સાતમું અવકાશાંતર બંને છે, યાવતુ કોઈ ક્રમ નથી. પ્રમાણે લોકાંત અને સાતમો તનુવાત એ રીતે ઘનવાત, ઘનોદધિ અને સાતમી પૃવી. એ પ્રમાણે એક એકની સાથે આ સ્થાનો જોડવા.
[3] અવકાશાંતર, વાત, ઘનોદધિ, પૃથ્વી, દ્વીપ, સાગર, વસ્ત્ર, નૈરયિકાદિ જીવ, અસ્તિકાય, સમય, કર્મ અને વેશ્યા. [૭૪] દષ્ટિ, દર્શન, જ્ઞાન, સંજ્ઞા, શરીર, યોગ, ઉપયોગ, દ્રવ્યપ્રદેશ, પર્યવો, કાળ • • •
[૫] ભગવત્ ! શું પહેલા લોકાંત, પછી સર્વકાળ છે ? જેમ લોકાંત સાથે એ બધાં સ્થાનો જોડ્યા, તેમ અલોકાંત સાથે પણ જોડવા.
ભગવાન ! પહેલા સાતમું અવકાશાંતર, પછી સાતમો તનુવાત છે ? એ રીતે સાતમું અવકાશાંતર બધાં સાથે જોડવું ચાવતું સવકાળ.
ભગવન ! પહેલા સાતમો તનુવાત, પછી સાતમો ઘનવાત ? આ પણ તેમજ જણાવું. યાવતું સવકાળ. આ રીતે ઉપના એBકને સંયોજdi અને નીચેનીચેનાને છોડતા પુર્વવતુ ગણવું. યાવતુ અતીત, અનામતકાળ પછી સર્વકાળનો યાવ4 કોઈ કમ નથી.
હે ભગવન ! એમ કેમ કહો છો ? • x • ગૌતમ! જેમ કોઈ પણ ચામડાની મસકને પવનથી ફૂલાવે, ફૂલાવીને તેનું મુખ બાંધે, મધ્યમાં ગાંઠ બાંધે, મુખ ખોલી દે, ઉપરના ભાગે પાણી ભરે, ભરીને મુખ બાંધી દે, વચ્ચેની