Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 90

૨/-/પ/૧૩૩
૧૬૫
૧૬૬
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧
નથી, ‘અધ’ને બદલે ‘આપ’ પાઠ છે. તેનો અર્થ “પાણીનું ઉત્પત્તિ સ્થાન દ્રહ જ છે. વિસ્તારવાળા મેઘો પડવાની તૈયારીમાં હોય છે, પડે છે, કુંડ ભરાવા ઉપરાંત ઉકળેલું પાણી ઝરે છે. તેમનું કથન ખોટું છે. કેમકે તેઓ વિર્ભાગજ્ઞાની છે. પ્રાયઃ સર્વજ્ઞ વયના વિદ્ધ અને પ્રાય: વ્યવહારિક પ્રત્યક્ષથી પણ તેઓના કહેવા કરતાં ઉલટું જણાય છે. તે લગભગ પાસે છે. કહેનાર દ્વારા દેખાડાતા સ્થાને ‘મહાતપોતીપ્રભવ’ - જેની ઉત્પત્તિ મહા આતપની પાસે છે, ત્યાં ઝરણું ઉત્પન્ન થાય છે, વિનાશ પામે છે, બીજી રીતે નાશ પામે છે, ઉત્પન્ન થાય છે. તેનો ઉપસંહાર એ છે કે - અન્યતીર્થિકોએ કલોલ ‘આપ્ય” દ્રહ તે મહાતપોતીપભવ નામે ઝરણું છે, તેનો અર્થ અવર્થ છે. [ શતક-૨, ઉદ્દેશો-૫નો ટીકા સહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ ]
છે શતક-૨, ઉદ્દેશો-૬-“ભાષા” છે
- X - X - X - X - o પાંચમાં ઉદ્દેશાને અંતે અન્યતીર્થિકોને મિથ્યાભાષી કહા. છઠ્ઠામાં ભાષાનું સ્વરૂપ કહે છે - તેમાં સૂત્ર -
• સૂઝ-૧૩૮ - ભગવદ્ ! ‘ભાષા વારિણી છે” એમ હું માનું ? અહીં ભાષાપદ કહેવું. • વિવેચન-૧૩૮ -
* * * * * જેના દ્વારા અવધારણ થાય તે અવધારણી એટલે જ્ઞાનના બીજભૂત. બોલાય તે ભાષા. શબ્દપણે બહાર કાઢેલી અને શબ્દપણે બહાર કઢાતી જે દ્રવ્ય સંહતિ તે ભાષા. આ શબ્દાર્થ કહ્યો, વાક્યર્થ આ પ્રમાણે હે ભગવનું ! હું એમ માનું કે ભાષા અવધારણી છે ? આ સૂત્રના ક્રમથી પ્રજ્ઞાપનાનું ૧૧-મું ભાષા પદ અહીં કહેવું. આ ભાષા પદ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવથી અને ‘સત્ય” આદિ ભેદ વડે, અનેક પર્યાયોથી વિચારી છે. ( શતક-૨, ઉદ્દેશો-૬ ટીકા સહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ ]
શતક-૨, ઉદ્દેશો-“દેવ” છે – X - X - X - X –
• વિવેચન-૧૩૯ :
દેવો કેટલી જાતના છે ? પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના બીજા ‘સ્થાન' નામક પદમાં દેવોની વક્તવ્યતા છે, તે પ્રકારે અહીં કહેવી. નવા મવા એ પાઠ કયાંક દેખાય છે, તેનો અર્થ યોગ્ય રીતે જાણી શકાતો નથી. દેવ વક્તવ્યતા આ છે - ૮૦ લાખ યોજન જાડી રક્તપ્રભા પૃથ્વીના ઉપર-નીચે એકએક હજાર [લાખ-?] યોજન છોડીને વચ્ચેના ૭૮ લાખ યોજનમાં ભવનવાસી દેવોના ૩,૩૨,૦૦,૦૦૦ ભવનો છે, એમ કહ્યું છે ઇત્યાદિ. ત્યાં રહેલ વિશેષાર્થને વિશેષથી દશવિ છે - ઉપપાત ચોટલે ભવનપતિની પોતાની સ્થાન પ્રાપ્તિ સંબંધી તત્પરતા. તેને આશ્રીને લોકના અસંખ્યાતમાં ભાગે ભવનવાસી, રહે છે. એ પ્રમાણે બધું કહેવું.
તે આ છે - મારણાંતિકાદિ સમુદ્ધાતમાં વર્તનારા ભવનપતિઓ લોકના અસંખ્યાત ભાગમાં જ રહે છે. તથા સ્વ સ્થાનથી લોકના અસંખ્યાતમા ભાગમાં જ રહે છે. કેમકે તેમના સાતિરેક સાત કરોડ ભવનો લોકના અસંખ્યયભાગવર્તી છે. એ પ્રમાણે અસુકુમાર સંબંધે પણ જાણવું. દક્ષિણ અને ઉત્તરના ભવનપતિઓ, યથોચિતપણે વ્યંતર, જ્યોતિક, વૈમાનિકો એ બધાંના સ્થાનો કહેવા. તે સિદ્ધ કંડિકા પ્રકરણ સુધી કહેવા.
તે આ પ્રમાણે - સિદ્ધોના સ્થાન ક્યાં છે ? વગેરે. [શંકા દેવસ્થાન અધિકારમાં સિદ્ધ-સ્થાન અધિકાર, ‘સ્થાન’ બળથી જાણવો. બીજું જીવાભિગમ સૂત્રમાં કહેલું અહીં જાણવું. તે આ રીતે વિમાનના આધાર સંબંધે કહેવું. જેમકે - ભગવનું ! સૌધર્મ-ઈશાન કો વિમાનyવી કોને આધારે છે ? ગૌતમ ! ઘનોદધિના આધારે. ઇત્યાદિ. • x • x • વિમાન પૃથ્વીની જાડાઈ કહેવી. તે આ રીતે – સૌધર્મ, ઈશાન કો વિમાનપૃથ્વીની જાડાઈ કેટલી કહી છે ? ૨૩oo યોજન કહી છે. ઇત્યાદિ • x •x - કલ્પ વિમાનોની ઉંચાઈ કહેવી. તે આ રીતે - ભગવન્! સૌધર્મ અને ઈશાન કો વિમાનો કેટલાં ઉંચા છે. ગૌતમ ! ૫oo યોજન. • x • x • વિમાનોનો આકાર કહેવો. તે આ રીતે - ભગવનસૌધર્મ-ઈશાન કો વિમાનોનો આકાર કેવો છે ? ગૌતમ ! જે વિમાનો આવલિકા પ્રવિષ્ટ છે, તે ગોળ-કોણ-ચતુષ્કોણ છે, જે આવલિકા પ્રવિટ નથી તે અનેક આકારવાળા છે. છેલ્લે અતિદેશથી કહે છે - વિમાનોનું પ્રમાણ, રંગ, કાંતિ આદિ કહેવા. ( શતક-૨, ઉદ્દેશો-૩-શ્નો ટીકાસહિત અનુવાદ પૂર્ણ ]
છે શતક-૨, ઉદ્દેશો-૮-“ચમચંચા' છે
- X - X - X - X -
o ભાષા વિશુદ્ધિથી દેવત્વ પામે. તેથી દેવવિશે કથન• સૂગ-૧૩૯ -
ભગવા દેવો કેટલા ભેદે છે? ગૌતમાં ચાર ભેદે, તે આ - ભવનપતિ, વ્યંતર, જ્યોતિષ્ઠ, વૈમાનિક. - ભગવના ભવનપતિ દેવોનો સ્થાનો ક્યાં છે? ગૌતમાં આ રનપભા પૃadીમાં ઇત્યાદિ રસ્થાન પદ 'માં દેવોની વક્તવ્યતા છે, તે કહેવી. વિશેષ એ – ભવનો કહેવા, તેમનો ઉપધાત લોકના અસંખ્ય ભાગમાં થાય છે, એ બધું કહેવું - યાવતુ - સિદ્ધગડિકા પૂરી કહેતી. કોનું પ્રતિષ્ઠાન, જડાઈ-ઉંચાઈ-સંસ્થાન, એ જીવાભિગમમાં કહેલ - ચાવ4 - વૈમાનિક ઉદ્દેશો.
૦ દેવ સ્થાનાધિકારથી ‘ચમરચંયા'ને જણાવે છે• સૂત્ર-૧૪૦ :
ભગવન અસુરેન્દ્ર અસુકુમારરાજ ચમરની સુઘમસભા ક્યાં છે ? ગૌતમ / જંબૂદ્વીપ દ્વીપના મેરુ પર્વતની દક્ષિણે તીછી અસંખ્ય દ્વીપ સમુદ્રો ગયા