Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 92

૨-I૮/૧૪૦
૧૬૯
પ્રમાણ સૌધર્મ વિમાનના કિલ્લાદિ કરતા અડધું છે. સૌધર્મ વિમાનોના પ્રાકાર Boo યોજન ઉંચા છે, તેથી અહીં ૧૫૦ યોજન. સૌધર્મ દેવોનો મૂલ પ્રાસાદ ૫oo યોજના અને તેના પરિવારરૂપ બીજ ચાર પ્રાસાદો ૫૦ યોજન ઉંચા છે, તે ચાર પ્રાસાદની પ્રત્યેકની આસપાસ બીજા ચાર-ચાર પ્રાસાદો છે, તેની ઉંચાઈ ૧૨૫ યોજન છે. તે ચારે પ્રાસાદોની આસપાસ બીજા ચાર-ચાર પ્રાસાદો છે, તે દુરશી યોજન, એ પ્રમાણે બીજા ચાર પ્રાસાદો ૩૧ી યોજન. તેથી અહીં તે બધાંનું અડધું કહેવું.
ચારે પરિપાટીમાં બઘાં મળીને ૩૪૧ પ્રાસાદો છે. તેનાથી ઈશાનમાં સુધમસિભા, સિદ્ધાયતન, ઉપપાત સભા, કહ, અભિષેક સભા અને વ્યવસાય સભા છે. તે બધાંનું પ્રમાણ સૌધર્મદિવોની સભા કરતા અડધું જાણવું. તેથી તેની ઉંચાઈ ૩૬ યોજન, લંબાઈ-૫o યોજન, વિખંભ-૨૫ યોજન છે. વિજય દેવની સભા - X - માફક - X - વર્ણન કરવું જીવાભિગમ સૂત્રમાં વિજયદેવની સભામાં જે કહ્યું તે બધું અહીં અમર સભામાં કહેવું - * * * * * * વાંચનાંતરે આ બધું અર્થથી કહ્યું છે. મા • સામાનિક દેવાદિકૃત અભિષેક, અલ્તાર પHT - વસ્ત્ર અલંકારથી કરેલ શણગાર, વ્યવસાય સT - પુસ્તક વાંચનથી વ્યવસાય કરવો, સિદ્ધાયતનમાં-જિનપ્રતિમાને પૂજન વગેરે. [ શતક-૨, ઉદ્દેશો-૮-નો ટીકા સહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ |
છે શતક-૨, ઉદ્દેશો-૯-સમયક્ષેત્ર છે
– X - X - X - X –
૧૦
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ ચાવતુ રહેલા છે, તેથી હે ગૌતમ ! આ જંબૂદ્વીપ છે તેમ કહ્યું. આદિ પ્રત્યેક અર્થસૂત્રો છે એ સિવાયની જીવાભિગમની વક્તવ્યતા કહેવી.
ચાવત - આ સંગ્રહ ગાયા - ઉમરત સમય વાર ત્યાં આ સંબંધથી તેનો અર્થ પ્રસંગ પ્રાપ્ત છે. જંબૂડીપાદિથી માનુષોત્તર સુધીના વર્ણનને અંતે કહ્યું છે - જ્યાં સુધી માનુણોત્તર પર્વત છે, ત્યાં સુધી મનુષ્ય લોક છે. જ્યાં સુધી અરહંત, ચકવર્તી ચાવતું શ્રાવિકાદિ છે, ત્યાં સુધી આ લોક છે. જ્યાં સુધી સમય, આવલિકાદિ છે ચાવતું ત્યાં સુધી મનુષ્યલોક છે. જ્યાં સુધી ચૂળ અગ્નિકાય છે, સ્થૂળ વિજળી, મેઘના સ્થૂળ ગડગડાટાદિ છે ત્યાં સુધી આ લોક છે. જ્યાં સુધી આગર, નિધિ, નદી છે ત્યાં સુધી આ લોક છે. ચંદ્રગ્રહણ-સૂર્યગ્રહણ થાય છે, ત્યાં સુધી આલોક છે ઇત્યાદિ. ( શતક-૨, ઉદ્દેશો-૯નો ટીકા સહિતનો અનુવાદ પૂર્ણ ]
8 શતક-૨, ઉદ્દેશો-૧૦ “અસ્તિકાય” ફ્રિ
- X - X - X - X - X - ૦ અનંતર ફોઝ કહ્યું, તે અસ્તિકાયના દેશરૂપ હોવાથી - • સૂઝ-૧૪૨,૧૪૩ :
[૧] ભગવતુ અસ્તિકાયો કેટલા કહ્યા ? ગૌતમ! પાંચ તે આ - મિસ્તિકાય, અધમસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, જીવાસ્તિકાય, પગલાસ્તિકાય • ભગવન / ધમસ્તિકાયાના કેટલા-વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ છે. ગૌતમ ! તેમાં વર્ણ-ગંધરા-સ્પર્શ નથી. તે અરૂપી, અજીવ, શાક્ષત, અવસ્થિત લોક દ્રવ્ય છે. તે સંપથી પાંચ પ્રકારે છે - દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી, ભાવથી, ગુણથી. દ્રવ્યથી-ધમસ્તિકાય એક દ્રવ્ય છે, ક્ષેત્રથી તે લોક પ્રમાણ માત્ર છે, કાળથી તે કદી ન હતું એમ નથી - નથી એમ નથી - ચાવ4 • તે નિત્ય છે. ભાવથી તે વર્ણ-ગંધ-રસ-સ્પર્શ રહિત છે, ગુણથી તે ગતિગુણવાળો છે.
અધમસ્તિકાય પણ એમજ છે. વિશેષ એ કે તે સ્થિતિ ગુણવાળો છે. આકાશસ્તિકાય એમ જ છે. વિશેષ આ - કાશાસ્તિકાય ક્ષેત્રથી લોકાલોક પ્રમાણ, અનંત ચાવ4 અવગાહના ગુણવાળો છે.
ભગવના જીવાસ્તિકાયને કેટલા – વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ છે. ગૌતમાં તે વરહિત યાવતુ અરૂપી છે, જીવ છે, શાશ્વત અવસ્થિત લોદ્રવ્ય છે. તે સોયથી પાંચ ભેદ છે - દ્રવ્યથી યાવત ગુણથી. દ્રવ્યથી જીવાસ્તિકાય અનંત જીવદ્રવ્યરૂપ છે. હોળી લોક પ્રમાણ માત્ર છે. કાળથી કદી ન હતો તેમ નહીં ફાવતું નિત્ય છે. ભાવથી વણ-ગંધ-રસસ્પરિહિત છે. ગુણથી ઉપયોગ ગુણવાળો છે.
ભગવના પગલાસ્તિકાયમાં કેટલા – વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ છે ગૌતમ પાંચ વર્ણ, પાંચ રસ, બે ગંધ, આઠ સ્પર્શવાળો, રૂપ, આજીવ, શાત, અવસ્થિત લોકદ્રવ્ય છે. તે સંક્ષેપથી પાંચ ભેદે છે - દ્રવ્ય યાવતું ગુણથી. દ્રવ્યથી યુગલાસ્તિકાય અનંત દ્રવ્ય છે, ક્ષેત્રથી લોક પ્રમાણ માત્ર છે, કાળથી કદી ન
0 ચમરચંયા રૂપ ફોન કહ્યું, અહીં સમય ક્ષેત્ર કહે છે – • સૂત્ર-૧૪૧ -
ભગવાન ! આ સમયક્ષોત્ર શું કહેવાય છે ? ગૌતમ ! અઢી દ્વીપ અને બે સમુદ્ર એટલું એ સમયણોમ કહેવાય. તેમાં આ ભૂદ્વીપ છે તે બધાં દ્વીપસમુદ્રોની વચ્ચોવચ્ચ છે. એ પ્રમાણે બધું જીવાભિગમ (ત્ર મુજબ કહેવું યાવતું અભ્યતરપુકાધદ્વીપ. પણ તેમાં જયોતિકની હકીકત ન કહેવી.
• વિવેચન-૧૪૧ -
સમય એટલે કાળ, તેનાથી ઉપલક્ષિત ક્ષેત્ર તે સમયોગ. સૂર્યગતિથી ઓળખાતો દિવસ, માસાદિ રૂપ કાળ, મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં જ છે, આગળ નથી. કેમકે આગળ સૂર્યો ગતિવાળા નથી. એ રીતે જીવાભિગમ વક્તવ્યતા કહેવી. તે આ રીતે - ૧૦૦૦ યોજનનો આયામ-વિડંભ છે, ઇત્યાદિ. ત્યાં જંબુદ્વીપાદિ મનુષ્ય ક્ષેત્ર વકતવ્યતા કહી છે. જ્યોતિક વક્તવ્યતા પણ ત્યાં છે, તે અહીં ન કહેવી.
વાયનાંતરમાં નાફસમgવદૂ પાઠ છે. તેમાં - ભગવન્જંબૂદ્વીપમાં કેટલા ચંદ્રો પ્રભાસે છે ? કેટલા સૂર્યો તપે છે ? કેટલા નબો યોગ કરે છે ? ઇત્યાદિ પ્રત્યેક
જ્યોતિક સૂત્રો છે. ભગવત્ ! આ જંબૂદ્વીપ દ્વીપ એમ કેમ કહ્યું ? ગૌતમ ! જંબૂદ્વીપના મેરુ પર્વતની ઉત્તરે, લવણસમુદ્રની દક્ષિણે યાવત્ ત્યાં ઘણાં જંબૂવૃક્ષો જંબૂવર્ણના