Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 86

૨-૫/૧૨૩થી ૧૨૯
૧૫
૧૫૮
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧
• સૂઝ-૧૨૭ થી ૧૨૯ :
[૧] ભગવન! એક જીવ, યોનિમાં બીજભૂત-એક ભવ ગ્રહણથી કેટલાના પુત્રરૂપે શીઘ આવે છે. ગૌતમ ! જઘન્યથી એક, બે કે ત્રણના અને ઉતકૃષ્ટથી શત પૃથક્ર જીવનો પુત્ર થાય.
[૧૮] ભગવત્ ! એક જીવને એક ભવમાં કેટલા પુત્ર શીઘ થાય છે ? ગૌતમ ! જાન્યથી એક, બે કે ત્રણ. ઉત્કૃષ્ટથી લાખ પૃથર્વ જીવો પુ રૂપે થાય. ભગવન ! એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ! સ્ત્રી અને પુરુષના કમકૃ4 યોનિમાં મથુનવૃતિક નામે સંયોગ ઉત્પન્ન થાય, પછી તે બંને વીર્ય અને લોહીનો સંબંધ કરે છે. તેમાં જઘન્ય એક, બે અને ઉત્કૃષ્ટથી લાખ જીવ પુત્રપણે શીઘ આવે છે. તેથી ઉપર પ્રમાણે કહ્યું.
[૧ર૯] ભગવતુ પૈથુન સેવતા મનુષ્યને કેવા પ્રકારે અસંયમ હોય ? ગૌતમ! જેમ કોઈ પણ રૂની નળીને કે બૂરની નળીને તપાવેલ સોનાની સળી વડે બાળી નાંખે, હે ગૌતમ તેવા પ્રકારનો મૈથુનને સેવતા મનુષ્યને અસંયમ હોય.
ભગવાન ! તે ઓમ જ છે, તેમ જ છે યાવત વિચરે છે. • વિવેચન-૧૨૭ થી ૧૨૯ :
મનુષ્ય અને તિર્યંચોનું બીજ ૧૨ મુહૂર્ત સુધી યોનિભૂત હોય છે. ગાય આદિની યોનિમાં પ્રવિણ બીજ શતપૃથકત્વ હોવા છતાં, તે બીજ સમુદાયમાંથી એક જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. તે બધાં બીજ સ્વામીનો પુત્ર કહેવાય. - x • માછલા દિને બે થી નવ લાખ પુત્રો ગર્ભમાં નિષ્પન્ન થાય છે. તેથી સહસપૃથકવ પુગો થાય છે મનુષ્યની યોનિમાં ઘણાં જીવો ઉત્પન્ન થાય છે, પણ બધાં જન્મતા નથી. “આ અને પરપનો મૈથુનનિમિત્ત સંયોગ થાય” તેમ સંબંધ છે. એ સંયોગ ક્યાં ઉત્પન્ન થાય ? નામકર્મથી બનેલ યોનિમાં અથવા જેમાં કામોત્તેજક ક્રિયા થઈ છે, તે યોનિમાં. મૈથુનવૃત્તિક એટલે મૈથુનની વૃત્તિવાળો અથવા મૈથુનરૂપ હેતુવાળો.
નામ અને નામવાળાનો કાપનિક રીતે અભેદ પણ હોઈ શકે છે માટે સંયોગનું નામ મૈથુનવૃત્તિક કે મૈથુન પ્રત્યયિક થયું. સંયોગ એટલે સંપર્ક. તે સ્ત્રી પુરુષના લોહી અને વીર્યનો સંબંધ કરે છે. મૈથુનવૃત્તિક સંયોગ કહ્યો. હવે મૈથુનમાં જ અસંયમ કહે છે.
રતનાલિકા એટલે જેમાં રુ ભરેલ છે, તેવી પોલી વાંસ આદિની નળી. એ પ્રમાણે બૂરનાલિકાને સમજવી. વિશેષ એ કે- બૂર એટલે એક જાતની વનસ્પતિનો વિશેષ ભાગ. “ટૂ વગેરેનો નાશ કરવાથી તેનો ધ્વંસ કરે.” એ વાક્ય અધ્યાહાર છે. એ રીતે મૈથુનને સેવતો યોનિગત જીવોને પુરપલિંગ દ્વારા નાશ કરે છે. તે જીવો પંચેન્દ્રિયો છે, તેમ પણ બીજા ગ્રંથમાં સંભળાય છે - x -
તિર્યચ, મનુષ્યની ઉત્પત્તિ વિચારી. હવે દેવોત્પતિ• સૂત્ર-૧૩૦ -
ત્યારે શ્રમણ ભગવંત મહાવીર રાજગૃહનગરના ગુણશિલ ન્યથી નીકળ્યા. બહાર જનપદ વિહારે વિચરે છે.
તે કાળ તે સમયે તંગિકા નામે નગરી હતી. [વન તે તંગિકા નગરીની બહાર ઈશાન ખૂણામાં યુવતી નામે ચૈત્ય હતું. [વર્ણન). તે તુંગિકા નગરીમાં ઘણાં શ્રાવકો રહેતા હતા. તેઓ આર્ય, દિપ્ત, વિસ્તીર્ણ વિપુલ ભવન, શયન, આસન, યાન, વાહન આદિ, બહુ-ધન, ઘણું સોનું-ર, યોગપ્રયોગ યુકત હતા. તેઓને ત્યાં ઘણાં ભોજન-પાન વધતાં. તેઓને ઘણાં દાસ, દાસી, ગાય, પાડા, ઘેટા વગેરે રહેતા. ઘણા લોકોથી તેઓ અપરિભૂત હતા.
તેઓ જીવ, જીવના જ્ઞાતા, પુચ-પાપને જાણતા, આwવ-સંવર-નિર્જરાક્રિયા-અધિકરણ-બંધા-મોક્ષ (dવોમાં) કુશળ હતા. દેવ, અસુર, નાગ, સુવર્ણ, યક્ષ, રાક્ષસ, કિંન કંપુરણ, ગરલ, ગંધર્વ, મહોમાદિ દેવગણ પણ તેઓને નિષ્ણ પ્રવચનથી ચલાયમાન કરવા સમર્થ ન હતા. તેઓ નિસ્થિ પ્રવચનમાં શંકા-કાંક્ષ-વિચિકિત્સા સહિત હતા. તેઓ લબ્ધામાં, ગૃહિતા, પૃચ્છિતા, અભિગવાઈ વિનિશ્ચિત્તા હતા. નિર્ગસ્થ પ્રવચનનો રાગ હાડોહાડ વ્યાપેલો હતો.
(તેઓ કહેતા કે, હે આયુષ્યમાન ! નિત્થાપવચન જ અર્થ અને પરમાર્થરૂપ છે, બાકી બધું અનર્થ છે. તેમના ઘરનો આગળીયો ઉંચો રહેતો, દ્વાર ખુલ્લા રહેતા, જેના અંત:પુરમાં જાય તેને પિતા ઉપજાવનારા, ઘણાં શીલવત, ગુણવત, વિરમણ, પ્રત્યાખ્યાન, પૌષધ ઉપવાસ વડે ચૌદશ, આઠમ, પૂનમ, અમાસમાં પ્રતિપૂર્ણ પૌષધની સારી રીતે આચરણા કરતા, શ્રમણ-નિન્થિોને પાસુક અને એષણીય અાન-પાન-ખાદિમ-સ્વાદિમ વડે તથા વા-પ-કંબલરજોહરણ-પીઠફલક-શસ્યા-સંથારા વડે, ઔષધ-મૈષજ વડે પ્રતિલાભતા તથા યથાપતિગૃહીત તપકર્મી આત્માને ભાવતા વિચરતા હતા.
• વિવેચન-૧૩ :
માહ્ય - ધનધાન્યાદિથી પરિપૂર્ણ, દ્રિત્ત - પ્રસિદ્ધ અથવા [પ્ત - ગર્વિત, જેઓના વિશાળ અને પ્રચુર ઘરો શયન-આસન-વાહન વડે ભરેલાં રહેતા અથવા તેમના ઘર વિશાળ અને ઉંચા હતા. તેઓના શયન-આસન-પાન-વાહન સુંદર હતા. તેમાં યાન - ગંગી આદિ, વનિ અશ્વ આદિ. તેમની પાસે ગણિમાદિ ઘણું ધન અને ઘણું સોનું-૫ હતા. તેઓ પ્રાયોજન - નાણાંને બમણું, ત્રણગણું કરવા વ્યાજે ધીરવા, પ્રથા • કોઈ જાતનો કલાહુન્નર. તે બંનેમાં ચતુર હતા. ઘણાં લોકો જમતા હોવાથી ઘણો એઠવાડ રહેતો. અથવા ખાન-પાન ઘણાં અને વિવિધ પ્રકારના હતા, અનેક દાસ-દાસી હતા. અનેક ગાય-પાડાં અને ઘેટાં હતા. ઘણાં લોકો પણ તેનો પરાભવ કરી શકતા નહીં.
માત્ર આદિમાં - કાયિકી આદિ કિયા, મંત્રી, ચંદ્રાદિ અધિકરણ, આશ્રવાદિનું હેયોપાય સ્વરૂપના જ્ઞાતા. અત્યંત સમર્થ હોવાથી બીજાની સહાયને ન લેનારા. દેવો પણ ચલિત કરવા અસમર્થ, આપત્તિમાં પણ દેવાદિની સહાયને ન લેનારા-પોતાના કર્મ પોતે જ ભોગવવા જોઈએ એવી મનોવૃત્તિવાળા. પાખંડીઓ વડે સમ્યકત્વથી વિચલિત કરી શકાય નહીં તેવા હોવાથી બીજાની સહાય ન લેનાર, જાતે જ તેમના પ્રતિઘાત