Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 64

૧/-/ ૪
હે ભગવાન! તે એમ જ છે, એમ જ છે. * * * * • વિવેચન-૮૪ -
ગર્ભમાં ગયેલ જીવ મરીને. કોઈ એક અહંકારી રાજાદિ રૂ૫ ગર્ભ. સંજ્ઞિત્વાદિ વિશેષણ છે, ગર્ભમાં રહીને નારકયોગ્ય કર્મો બાંધે. વીર્ય અને વૈક્રિય લબ્ધિથી
Iમ કરે અથવા આ લવિવાળો થઈને, શત્રુનું લકર આવેલું સાંભળી, અવધારી. ગર્ભની બહાર આભ પ્રદેશોને ફેંકે તથાવિધ પુદ્ગલ ગ્રહણાર્થે સમવહત થાય, યુદ્ધ કરે. દ્રવ્યની વાંછા કરે ઇત્યાદિ. વિશેષ આ-નૃપd, ગંધ-રસ-સ્પર્શરૂપ ભોગ, શબ્દરૂપ કામ, ક્ષ - આસક્તિ, તેવો અર્થ કાંક્ષિત. પ્રાપ્તિ માટે અતૃપ્ત, અાદિમાં સામાન્ય ઉપયોગ રૂપ ચિત, વિશેષ ઉપયોગ રૂપ મન, આભ પરિણામ, અધ્યવસાય આદિ ભાવયુક્ત થઈ, પરિભોગ ક્રિયા સંપાદન, તેમાં જ અધ્યવસિત, આરંભથી જ તે અથદિમાં તીવ્ર પ્રયત્નવાળો, અર્યાદિને માટે જ સાવધાન, જેની ઇન્દ્રિયો કરવુંકરાવવું-અનુમોદનું રૂ૫ કિયા તે અચંદિ માટે જ અર્પિત અનાદિ સંસારમાં અનેકવાર તે અઘદિના સંસ્કારો લાગ્યા છે તે ભાવનાથી ભાવિત થઈ યુદ્ધ કાળે મરણ પામે.
ઉચિત સાધુ કે શબ્દો દેવલોકના ઉત્પાદ હેતુરૂપ છે, તે આ [શ્રમણ, માહણના વચનનું તત્યત્વ બતાવ્યું.] - HT - પોતે સ્થલ હિંસાદિથી નિવૃત્ત હોવાથી ‘હણો નહીં' કહેનાર અથવા બ્રાહ્મણ એટલે બ્રહ્મચર્યના દેશથી સદ્ભાવને લીધે દેશવિરત. તેમની પાસે વધારે નહીં તો એક જ, પાપકર્મથી દૂર ગયેલ. માટે જ ધાર્મિક. પછી તુરંત જ સંસારના ભયથી ધમદિમાં શ્રદ્ધા જન્મી છે તે તથા તીવ ધનુરાગ વડે રક્ત. શ્રુત-ચા»િરૂપ ધર્મના ફળભૂત શુભકર્મ.
આમ ફળવત્ કુજ સામાન્યપણે હોય. તેને વિશેષથી કહે છે - ઉભવા વડે, બેસવા વડે, સુવા વડે, અવિષમ, સારી રીતે આવે છે - માતાના ઉદરથી યોનિ વડે નીકળે છે. આડો થઈને જઠરથી નીકળવા જાય તો મરણ પામે, કેમકે નીકળી ન શકે. જે ગર્ભથી જીવતો નીકળે તો , જેની શ્લાઘા હણાયેલી છે અથવા જે વર્ષ બાણ છે તે વર્ણવધ્ય અર્થાત્ અશુભ. ગર્ભથી નીકળેલ તેનાં -
સામાન્યથી બદ્ધ, ગાઢ બંધનથી પુષ્ટ ઉદ્વર્તના અપૂવાના કરણ સિવાયના બીજ કરણોની અયોગ્યતાથી કંઈ ન કરી શખે તેવાં અથવા બાંધેલા - કોઈ કરણ તે કર્મમાં કંઈ ન કરી શકે તેમ કરેલાં મનુષ્યગતિ, પંચેન્દ્રિયજાતિ, ત્રસાદિનામકમદિની સાથે ઉદયપણે વ્યવસ્થાપિત, તીવાનુભાવથી નિવિષ્ટ, ઉદયાભિમુખ થયેલા અને પોતે ઉદીરણાકરણથી ઉદિત એવા. - - હવે વ્યતિરેક કહે છે -
ન ઉપશમેલા, અનિષ્ટ આદિનો અર્થ કહ્યો છે અથવા તે પર્યાયવાચી છે. અલાસ્વર, દુ:ખિત સ્વર, અનાદેયવચન આદિ.
( શતક-૧, ઉદ્દેશો-૭, ટીકાસહિત અનુવાદ પૂર્ણ ]
હું શતક-૧, ઉદ્દેશો-૮ “બાલ” છે o સાતમાં ઉદ્દેશામાં ગર્ભવક્તવતા કહી, ગર્ભવાસ આયુના ઉદયે હોય, તેથી [9/8]
૧૧૪
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ આયુનું નિરૂપણ કરે છે. ગાથાનુસાર વાત ને કહે છે –
• સૂત્ર-૮૫ -
રાજગૃહમાં સમોસરણ થયું ચાવત એ પ્રમાણે બોલ્યા કે - ભગવન ! એકાંતબાલ-મનુષ્ય શું નૈરયિકનું આયુ બાંધે કે તિર્યચ, મનુષ્ય અથવા દેવાય બાંધે? નૈરયિકા, બાંધી નૈરયિકમાં ઉપજે, તિચિઆસુ બાંધી તિચિમાં ઉપજે, મનુણા બાંધી મનુષ્યમાં ઉપજે કે દેવાયુ બાંધી દેવલોકમાં ઉપજે 7 ગૌતમ! એકાંતબાલ મનુષ્ય નૈરયિકાદિ ચારે આયુ બાંધે. નૈવિકાસુ બાંધી નૈરયિકમાં ઉપજે, તિયચ-મનુષ્ય-દેવનું આયુ બાંધી [ક્રમશ:] વિચિ-મનુષ્ય-દેવલોકમાં ઉપજે.
• વિવેચન-૮૫ -
એકાંતબાલ એટલે મિથ્યાદૈષ્ટિ કે અવિરત. ‘એકાંત' શબ્દના ગ્રહણથી મિશ્રદષ્ટિનો વિચ્છેદ કર્યો છે. એકાંત બાલવ સમાન હોય છતાં વિવિધ આયુ બાંધે. તે મહારંભાદિ કરે, ઉન્માર્ગદશના દે, પાતળા કપાયો હોય, કામનિર્ભર કરે તે હેતુ વિશેષથી વિભિન્ન આયુ બાંધે. તેથી બાલવ સમાન હોવા છતાં અવિરત સમ્યગુર્દષ્ટિ મનુષ્ય દેવાયુ જ બાંધે. પ્રતિપક્ષે એકાંત પંડિત સૂત્ર છે, તેમાં -
• સૂત્ર-૮૬ -
ભગવત્ ! એકાંત પંડિત મનુષ્ય શું નૈરયિકાયુ બાંધે યાવત્ દેવાયુ બાંધી દેવલોકમાં ઉપજે ગૌતમ! એકાંત પંડિત મનુષ્યઆલું બાંધે અથવા ન બાંધે. જે બાંધે તો નૈરયિક-તિયચ-મનુષ્યાય ન બાંધે, દેવાય જ બાંધે. નૈરયિકતિર્યંચ કે મનુષ્યમાં ન ઉપજે, દેવાયુ બાંધીને દેવોમાં જ ઉપજે. એમ કેમ કહ્યું? ગૌતમ ! એકાંત પંડિત મનુષ્યની માત્ર બે ગતિઓ જ કહી છે, અંતક્રિયા અને કલ્યોપત્તિકા માટે આમ કહ્યું છે.
ભગવદ્ ! બાલપંડિત મનુષ્ય શું નૈરાચિકાયુ બાંધે ચાવત્ દેવાયું બાંધી દેવોમાં ઉપજે તે ગૌતભા તે નૈરિયકાયુ ન બાંધે અને ચાવ4 દેવાયું બાંધી દેવામાં ઉપજે. • એમ કેમ કહું ? ગૌતમ બાલપંડિત મનુષ્ય તથારૂપ શ્રમણ કે માહણ પાસે એકાદ શર્મિક આર્ય સુવચન સાંભળી, અવધારી દેશથી વિરમે છે અને દેશથી નથી વિરમતો, દેશ પચ્ચકખાણ કરે અને દેશ પચ્ચખાણ ન કરે. તેથી તે દેશવિરતિ, દેશપચ્ચકખાણથી નૈરયિકાયુ ન બાંધે યાવ4 દેવાયુ ભાંધી દેવમાં ઉપજે. માટે આમ કહ્યું.
• વિવેચન-૮૬ -
એકાંતપંડિત એટલે સાધુ, મનુષ્ય વિશેષણ સ્વરૂપ જણાવે છે. મનુષ્ય સિવાય કોઈ એકાંતપંડિત ન હોય. બીજો કોઈ સર્વવિરત ન થાય. સખ્યત્વ સપ્તકનો ક્ષય થયો હોય તો આયુ ન બાંધે, તે ખાયા પહેલા બાંધે છે. તેથી કહે છે - કદાચ બાંધે વન - સકલ. સર્વથી બે જ ગતિ કેવલીએ કહી છે - x - સંતવિ - નિવણ.
Mાવવત્તા - અનcર વિમાન પર્યાની દેવલોકમાં ઉત્પતિ. ‘કલ્પ' શબ્દ સામાન્યથી વૈમાનિક દેવાવાસનો સૂચક છે. એકાંત પંડિત પછી બાલ પંડિ
-
X
-
X
-
X
-
X
–