Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 52

૧/-/૪/૫૦,૫૧
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧
જ્ઞાનવાળા નહીં પણ ઉત્પન્ન જ્ઞાન-દર્શનને ધારણ કરનારા, તેથી જ પૂજાને યોગ્ય બિન - રાગાદિનો જય કરનાર, તેવા તો છાણ્યો પણ હોય, માટે કહે છે - વની - સર્વજ્ઞ. ક્ષત્તિ આદિમાં વર્તમાનકાળનો નિર્દેશ ઉપલક્ષણથી ભૂત અને ભાવિ બંને કાળ જાણી લેવા. માટે જ પાંચમાં પદ - સબૈકુવવા માં જણાવ્યું.
ગદા છ3મલ્યો - અહીં ત્રણ આલાવા કહેવા. આધોવધિક એટલે પરમાવધિથી ઓછું જે અવધિ. જે જીવ તેના વડે વ્યવહાર કરે તે આધોવધિક - પરિમિત ક્ષેત્ર વિષયક અવધિ. પરમાધોવધિ એટલે આધોવધિક કરતાં જે પરમ હોય છે. પાઠાંતરથી પરમાવધિ-તે સમસ્ત રૂપી દ્રવ્યો, લોકપ્રમાણ અસંખ્યાત ખંડો, અસંખ્ય અવસર્પિણીઓ વિષયક અવધિજ્ઞાન હોય છે.
ત્રણ કાળના ભેદે ત્રણ આલાવા કહેવાય, એ ત્રણે લાવા કેવલજ્ઞાનીને વિશે પણ કહેવા. વિશેષ, સુગમાં કહ્યું જ છે. જે નૂર્વ આદિમાં ત્રણ કાળનો નિર્દેશ કહેવો જોઈએ. ઉનHધુ - જીવ પૂર્ણ જ્ઞાની છે અને તેને હવે બીજું કોઈ જ્ઞાન મેળવવાનું નથી. જેટલું જ્ઞાન જીવે મેળવેલું છે, તેટલું જ પૂરતું છે કારણ કે જ્ઞાન સત્ય છે.
( શતક-૧, ઉદ્દેશો-૪-ટીકાસહિત અનુવાદ પૂર્ણ ] છે શતક-૧-ઉદ્દેશો-૫ “પૃથ્વી” છે
- X - X - X - X – ૦ ઉદ્દેશા-૪-માં અંતિમ સૂરમાં અહં આદિ કહા. તેઓ પણ ક્યારેક પૃથ્વી જીવ હોય અથવા પૃથ્વીકાયથી નીકળી મનુષ્યત્વ પામીને અહેતાદિ થાય. સંગ્રહણી ગાસામાં પણ પૃથ્વી કહ્યું છે, તેથી
• સૂત્ર-પર થી ૬૦ +
[૫] પૃeળીઓ કેટલી કહી છે ? ગૌતમ! સાત પૃષીઓ છે. તે આ - રાધભા ચાવતુ તમસ્તમાં. • - ભગવદ્ ! આ રનપભા પૃથ્વીમાં કેટલા લાખ નકાવાસો કહ્યા છે? ગૌતમ ! 30 લાખ નરકાવાસ.
[B] 30 લાખ, રપ લાખ, ૧૫, લાખ, ૧૦ લાખ, 3 લાખ, એક લાખમાં પાંચ ઓછા, પાનુત્તર નિયાવાસ અનુક્રમે નરકમાં છે.
[૫૪] ભગવત્ / અસુકુમારોના આવાસ કેટલા લાખ છે ?
[ષv] અસુરના ૬૪ લાખ, નાગના ૮૪ લાખ, સુવણના -લાખ, વાયુના ૯૬ લાખ, • • [૫૬] હીપ-દિશા-ઉદધિ-વિધુ-સ્વનિત-વાયુ એ છ એ કુમારોના યુગલના 95 લાખ આવાસો છે.
[૫] ભગવન પૃવીકાયિકોના કેટલા લાખ આવાસો છે ? ગૌતમ ! પ્રવીકાયિકોના અસંધ્યેય લાખ આવાસો કહ્યા છે. એ પ્રમાણે છે ગૌતમ! યાવત જ્યોતિકના અસંખ્યાત લાખ આવાસો છે.
ભગવન! સૌધર્મકલ્પમાં કેટલા લાખ વિમાનાવાયો છે ? ગૌતમ! - લાખ વિમાનાવાય છે. એ રીતે ક્રમશઃ વિમાનાવાસો -
[૫૮] ૩ર-લાખ, ર૮-લાખ, ૧ર-લાખ, ૮-લાખ, ૪-લાખ, ૬ooo વિમાનાલાસો છે. • • [૫૯] અનત-પાણd કર્ભે ૪૦૦, આરણઆવ્યુત ક૨-૩૦૦, એમ કુલ 900 છે. -- [૬] નીચલી શૈવેયકે ૧૧૧, મધ્યમે ૧૦૭ અને ઉપલીમાં ૧૦૦ તથા અનુત્તરમાં પ-વિમાનાવાયો છે.
• વિવેચન-પ૨ થી ૬૦ :
રત્નાભા એટલે પ્રાયઃ નક વજીને પહેલા કાંડમાં ઈન્દ્રનીલ આદિ ઘણાં રત્નો હોય છે. જ્યાં રનોની પ્રભા છે, તે રત્નપ્રભા. અહીં ચાવતું શબ્દથી શર્કરાપભા, વાલુકાપભા, પંકપ્રભા, ધૂમપભા, તમઃપ્રભા લેવું, શબ્દાર્થ રHપ્રભાવ લેવો. તમતમાં પ્રભાવાળી તે સાતમી પૃથ્વી.
આ સાતેમાં નરકાવાસો હોય છે. તે આવાસ અધિકારથી બાકીના જીવોના આવાસને પરિમાણથી દર્શાવતા કહે છે -
પૂછનારને પ્રત્યક્ષીભૂત આ પૃથ્વીમાં, જીવો જેમાં રહે છે આવાસ. નાકોનો આવાસ તે નરકાવાસ. તેવા લાખો નકવાસ. બાકીના પૃથ્વી સૂ ગાથાનુસાર જાણવા. જે ૩૦, ૨૫ ઇત્યાદિ છે. સૂત્ર અભિશાપ આ રીતે - શર્કરાપભા પૃથ્વીમાં કેટલા લાખ નરક-આવાસો કહ્યા છે ? ગૌતમ ! ૫ લાખ નકાવાસ કહ્યા છે. ઇત્યાદિ.
છ યુગલ- અસુરાદિ નિકાય દક્ષિણ અને ઉત્તર બે ભેદે છે, માટે યુગલ કહ્યું. તેમાં છ યુગલોના પ્રત્યેકના ૩૬ લાખ ૭૬-લાખ ભવનો છે. સુરાદિ નિકાયના યુગલોના દક્ષિણ-ઉત્તરના વિભાગ આ પ્રમાણે છે - ૩૪, ૪૪, ૮, ૫૦, ૪૦ લાખ ભવનો દક્ષિણ દિશામાં છે. દ્વીપકુમારાદિ પ્રત્યેકને ૪૦ લાખ-૪ લાખ ભવનો છે. તથા ૩૦, ૪૦, ૩૪, ૪૬, ૩૬ લાખ ભવનો ઉત્તરના અને દ્વીપાદિ કુમારને ૩૬-૩૬ લાખ.
હવે ચાલુ ઉદ્દેશકના અર્થ સંગ્રહને માટેની ગાથા કહે છે - • સૂત્ર-૬૧,૬૨ :
[૬૧] પૃedી આદિમાં – સ્થિતિ, અવગાહના, શરીર, સંઘાયણ, સંસ્થાન, લેશ્યા, દષ્ટિ, જ્ઞાન, યોગ, ઉપયોગ એ દશ સ્થાનો છે.
[૬] ભગવાન ! રતનપભા પૃથ્વીના ૩૦ લાખ નરકાવાસોમાં એક-એક નરકાવાસમાં નૈરયિકોના કેટલાં સ્થિતિ સ્થાન છે? ગૌતમ! અસંખ્ય સ્થિતિ સ્થાનો છે. તે આ - જન્ય સ્થિતિ દશ હજાર વર્ષ છે, તે એક સમયાધિક, બે સમાધિક યાવત અસંધ્યેય સમયાધિક તથા તેને ઉચિત ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પણ એ પ્રમાણે છે.
ભગવત્ રનપભા પૃdીના 30 લાખ નરકાવાસોમાં એક-એક નરકવાસમાં વસનાર જન્યસ્થિતિક નૈરયિક શું ક્રોધ ઉપયુકત છે ? કે માન-માયા-લોભ ઉપયત છે? ગૌતમ (જે તે બધાં ક્રોધોપયુક્ત છે, અથવા (૨) ઘણાં ક્રોધી અને એક માની, અથવા (૩) ઘણાં ક્રોધી અને માની છે, અથવા (૪) ઘણાં ક્રોધી અને એક માયી છે, અથવા (૬) ઘણાં ક્રોધી અને એક લોભી છે અથવા