Agam Satik Part 09 Bhagavati Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 31

૧/-/૧/૧૯ થી ૨૧
નૈરયિકની માફક યાવતુ વાઘાત ન હોય તો છ એ દિશામાંથી આહાર કરે છે. વ્યાધાત હોય તો ત્રણ-ચાર કે પાંચ દિશામાંથી કરે. વણથી કાળા-નીલા-પીળાલાલ-હળદર જેવા અને શુકલ દ્રવ્યનો આહાર કરે છે. ગંધથી સુગંધી-દુગળી, રસથી બધા રસ, સ્પર્શથી આઠે સારવાળાનો આહાર કરે છે. બાકી બધું પૂર્વવતુ weg.
હે ભગવના તેઓ કેટલો ભાગ આહારે છે ? કેટલો ભાગ આસ્વાદે છે ? ગૌતમ! અસંખ્યાત ભાગ આહારે, અનંતભાગ ચાખે યાવતુ તે યુગલો કેવે રૂપે વારંવાર પરિણમે ? ગૌતમ! સ્પશેન્દ્રિય વિવિધ પ્રકારે પરિણામે, બાકી નૈરયિક માફક જાણવું. સાવત્ આચલિત કર્મને નિર્જરતા નથી. એ રીતે ચાવવું વનસ્પતિકાયિક જાણવું. વિશેષ એ કે જેની જેવી સ્થિતિ હોય તે કહેતી. ઉપવાસ વિમાત્રએ છે.
બેઈન્દ્રિયોની સ્થિતિ કહી, ઉચ્છવાસ વિમાએ કહેતો. બેઈન્દ્રિયોના આહાર વિષયક પ્રશન • ગૌતમ ! અનાભોગ નિવર્તિત આહાર પૂર્વવતુ જાણવો. આભોગ નિવર્તિત આહારની ઈચ્છા વિમામાએ અસંખ્યય સામયિક અંતમુહૂર્ત થાય છે. બાકી બધું પૂર્વવત્ યાહત અનંત ભાગને આરતાદે છે. • • • હે ભગવાન ! બેઈન્દ્રિય આહારપણે જે પુગલો ગ્રહણ કરે છે શું સર્વેને આહારે કે સહન ન આહારે ? હે ગૌતમ! ઈન્દ્રિયોનો આહાર બે રીતે - લોમાહાર અને પ્રક્ષેપાહાર, તેમાં જે યુગલોને લોમાહારપણે ગ્રહણ કરે છે, તે બધાં સંપૂર્ણપણે ખાય છે. જે પ્રક્ષેપાહારપણે પગલાં લેવાય છે તેમાંનો અસંખ્યાત ભાગ ખાવામાં આવે છે, બીજા અનેક હજાર ભાગો ચખાયા અને સ્પશયિા વિના જ નાશ પામે છે.
હે ભગવન્! તે ન ચખાયેલા, ન પાયેિલા પુદ્ગલોમાં કયા કયા પગલો અશ્વ, બહ, તુલ્ય અને વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ન ચખાયેલા પગલો થોડા છે અને ન સમશયેિલા અનંતગુણ છે. ભગવત્ ! બેઈન્દ્રિયો જે યુગલોને આહારપણે લે છે, તે પુદગલો કેવે રૂપે વારંવાર પરિણમે છે ? ગૌતમ ! તે પુગલો વિવિધ પ્રકારે જિલૅન્દ્રિય અને સ્પોન્દ્રિયપણે વારંવાર પરિણમે છે. હે ભગવના બેઈન્દ્રિયજીવોને પૂર્વે આહારેલા યુગલો પરિણમ્યા ? હે ગૌતમ ! એ બધું પૂર્વવત્ કહે યાવત ચલિતકમને નિજેરે છે.
ત્રણ અને ચાર ઈન્દ્રિયવાળાની સ્થિતિમાં ભેદ છે યાવતુ અનેક હજાર ભાગો સંઘાયા, ચખાયા અને પાયા વિના જ નાશ પામે છે.
ભગવાન ! એ ન સંઘાયેલા, ન ચખાયેલા, ન સ્પશર્મિલા યુગલોમાં કયા કોનાથી થોડા, ભ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે ? હે ગૌતમ ! સૌથી થોડા ન સુંઘાયેલા યુગલો છે, તેથી અનંતગુણ ન આસ્વાદેલા, તેથી અનંતગુણ ન સ્પશચિલા પગલો છે.
ત્રણ ઈન્દ્રિયવાળાએ ખાધેલ આહાર ધાણ-જીભ-રપર્શ ઈન્દ્રિયપણે વારંવાર
૪૮
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૧ પરિણમે છે. ચઉરિન્દ્રિયોએ ખાધેલો આહાર ધાણ-જીભ-સ્પ-ચ ઈન્દ્રિયપણે વારંવાર પરિણમે છે.
પંચેન્દ્રિય તિરિયૌનિકોની સ્થિતિ કહીને તેનો ઉચ્છવાસ વિમાએ કહેવો. અનાભોગ નિવર્તિત આહાર તેમને પ્રતિસમય અવિરહિત હોય છે. આભોગ નિવર્તિત આહાર જઘન્યથી અંતમુહૂર્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી છ8 ભકતે હોય છે. બાકી બધું ચતુરિન્દ્રિય માફક જાણવું ચાવતું ચલિત કમનિ નિજી છે. એ રીતે મનુષ્યો સંબંધે વિશે જાણવું. વિશેષ આ –
તેઓને આભોગ નિવર્તિત આહાર જઘન્યથી અંતમુહૂર્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી અક્રમ ભક્ત હોય છે. તે આહાર શ્રોએન્દ્રિયાદિપણે વિવિધ પ્રકારે વારંવાર પરિણમે છે. બાકી બધું ચતુરિન્દ્રિય માફક જાણવું યાવત નિજર છે.
વાણવ્યંતરોની સ્થિતિમાં ભેદ છે. બાકી બધું નાગકુમારોની જેમ જાણવું. એ રીતે જ્યોતિકોને જાણવા. વિશેષ - ઉચ્છવાસ જઘન્યથી મુહૂર્ત પૃથકત્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ મુહૂર્ત પૃથd છે. આહાર જઘન્યથી દિવસ પૃથકત્વ અને ઉકૃષ્ટથી પણ દિવસ પૃથકવ. બાકી પૂર્વવત.
વૈમાનિકોની સ્થિતિ ઔધિક કહેવી. ઉચ્છવાસ જઘન્ય મુહૂર્ણપૃથકવ, ઉત્કૃષ્ટથી 33-પો. આહાર આભોગ નિવર્તિત જઘન્યથી દિવસ પૃથક્વ, ઉત્કૃષ્ટથી ૩૩,૦૦૦ વર્ષે બાકી બધું પૂર્વવત યાવત્ નિર્જરાવે છે.
• વિવેચન-૧૯ થી ૨૧ :
[૧૯] નૈયિકાદિ સ્પષ્ટ છે. વિશેષ આ - જીવ પ્રદેશથી ચલિત - તેમાં ન રહેનારું તે ચલિત અને તેથી અન્ય કર્મ તે અચલિત, તે કર્મને નૈરયિક બાંધે છે. કહ્યું છે - ચીકણા દ્રવ્યથી મર્દિત પ્રાણી મળવાળો થાય, તેમ રાગાદિ પરિણત આત્મા સમગ્ર પ્રદેશો વડે ચોગ હેતુથી સ્વકીય દેશે કર્મ બાંધે છે.
આ રીતે ઉદીરણા, વેદન, અપવતના, સંક્રમણ, નિuત, નિકાચના ભાવવી. રસ રહિત કરેલ પુદ્ગલો આત્મપ્રદેશથી નષ્ટ કરવા તે નિર્ભર છે. નિર્જરા નિયમથી ચલિત કર્મની થાય છે, અચલિત કર્મની નહીં.
[૨૦] સંગ્રહણી ગાથાર્ય પૂર્વે કહ્યો. કેવલ ઉદય શબ્દથી ઉદીરણા લેવી. આ રીતે તૈરયિક વક્તવ્યતા કહી. હવે ૨૪ દંડક ક્રમે અસુરકુમારુ
[૧] અસુરકુમાર વકતવ્યતા નૈયિક માફક જાણવી. કેમકે ‘સ્થિતિ, ઉપવાસ, આહાર' આદિ ગાથામાં કહેલ ૪૦ સૂત્રો, ‘પરિણય ચિય' ગાથામાં કહેલ ૬ સૂત્રો, ‘બેદિય ચિયા'માં કહેલ-૧૮ સણો, ‘બંધોદય'માં કહેલ-૮ સણો, એ રીતે નાક પ્રકરણમાં કહેલ-૭૨ સૂત્રો, અસુરાદિ ૨૩-પ્રકરણમાં સમાન છે. વિશેષ એ કે - અસુરકુમારોનું આયુ સાગરોપમથી અધિક કહ્યું તે બલીન્દ્રને આશ્રીને જાણવું. કહ્યું છે બલીન્દ્રનું આયુ સાધિક સાગર છે.
• x - સ્ટોકનું લક્ષણ આ છે – હૃષ્ટ, અગ્લાન, નિરુપકૃષ્ટ પ્રાણીના એક ઉપવાસ-નિઃશ્વાસને પ્રાણ કહે છે. સાત પ્રાણનો ૧-તોક, ૭-તોકનો ૧-લવ, ૩૭