________________
શ્રુતસ્કંથ-૨, અધ્યયન-૪, ઉદ્દેસો-૨
૯૧
આ પ્રકારની સાવધ ભાષાનો પ્રયોગ કરવો ન જોઇએ સાધુ તથા સાધ્વી ઉત્તમ આહારાદિ બનેલો દેખી (કહેવાનું પ્રયોજન હોય તો) આ પ્રમાણે કહે આરંભ કરી તૈયાર કરેલ છે, સાવદ્ય વ્યાપાર કરી તૈયાર કરેલ છે, પ્રયત્નથી કરેલ છે. તે ભદ્ર હોય તો ભદ્ર કહે, તાજો હોય તો તાજો કહે, રસવાળો હોય તો રસવાળો કહે, મનોશ હોય તો મનોજ્ઞ કહે. આ પ્રમાણેવિચાર કરી નિરવદ્ય ભાષા બોલે.
[૪૭૨] સાધુ અથવા સાધ્વી કોઈ મનુષ્ય, બળદ-સાંઢ, પાડો, મૃગ, પશુ, પક્ષી, સર્પ સરીસૃપ આદિ ને અથવા જલચર પ્રાણીને પુષ્ટ દેખી એમ ન કહે-આ મોટો તાજો છે, બહુ મેદવાળો છે, ગોળ મટોળ થઇ રહેલ છે, આ વધ કરવા યોગ્ય છે, આ પકાવવા યોગ્ય છે. આ પ્રકારની સાવદ્ય ભાષા ન બોલે. સાધુ અને સાધ્વી મનુષ્ય યાવત્ જલચરને પુષ્ટ દેખીને પ્રયોજન હોય તો આ પ્રમાણે બોલે-આ શરીરથી વધેલો છે, પુષ્ટ શરીરવાળો છે, સ્થિર સંહનનવાળો છે, માંસ રુધિરથી સુધરેલો છે પરિપૂર્ણ ઇન્દ્રિયવાળો છે, આ પ્રકારની ભાષા નિરવદ્ય છે. પ્રયોજન હોવાપર યાવત્ બોલે. સાધુ અને સાધ્વી વિવિધ પ્રકારની ગાયો દેખી એમ ન કહે- આ ગાય દોહવા યોગ્ય છે, આ વાછરડા આદિ જોડવા યોગ્ય છે. આ દમન કરવા યોગ્ય છે, અથવા આ રથમાં જોડવા યોગ્ય છે. આ પ્રકારની ભાષા સાવદ્ય ભાષા છે. સાધુ-સાધ્વીએ એવી ભાષા બોલવી ન જોઇએ. સાધુ અથવા સાધ્વી વિવિધ પ્રકારની ગાયો, બળદો દેખી પ્રયોજન પડે તો આ પ્રમાણે બોલે આ બળદ યુવાન છે, આ ધેનુ છે, આ દુઝણી છે, આ વાછરડો નાનો છે, આ મોટો છે, અથવા તેના અવયવ મોટા છે. આ ભાર વહન કરવામાં સમર્થ છે. આ પ્રકારની નિરવઘ ભાષા વિચારી વિચારીને બોલે.
ન
સાધુ અથવા સાધ્વી ઉદ્યાન, પર્વત તથા વનમાં જઈને મોટા મોટા વૃક્ષો જોઇ એમ ન કહે આ પ્રાસાદ બનાવવા યોગ્ય છે, આ તોરણ યોગ્ય છે અથવા ગૃહ યોગ્ય છે, પાટ યોગ્ય છે, આગળિયા યોગ્ય છે, નૌકા યોગ્ય છે, હોડી યોગ્ય છે અથવા બાજોઠ, છાબડા, હલ, કુલિય (એક પ્રકારનું હલ), નાભિ, એરણીની લાકડી, અથવા આસન આદિ બનાવવા યોગ્ય છે; આ પલંગ-ખાટ, રથ-ગાડી અથવા ઉપાશ્રય બનાવવા યોગ્ય છે. એવી ભાષા સાવદ્ય છે. તેથી ન બોલાય. સાધુ અથવા સાધ્વી ઉદ્યાન આદિમાં જઈને જે બોલવાનું પ્રયોજન પડે તો આ પ્રમાણે બોલે આ વૃક્ષ ઉત્તમ જાતિના છે, આ લાંબા છે. આ ઘેરદાર (ગોળ) છે, વિસ્તૃત છે, શાખાઓથી યુક્ત છે, દર્શનીય છે યાવત્ સુંદર છે, વગેરે. વન્ય ફળો એવં આંબા ને દેખે ત્યારે આ પાકી ગયા છે. હમણાં તોડવા યોગ્ય છે, કોમળ છે અથવા વિદારવા યોગ્ય છે, એવી સાવદ્ય ભાષા સાધુ-સાધ્વી ન બોલે સાધુ અથવા ઘણા ઉત્પન્ન થયેલા વન્ય ફળ અથવા આંબા પર બહુ ફળ દેખી, પ્રયોજન હોય તો આ પ્રકારે કહે-આ વૃક્ષ ફળોનો ભાર સહવામાં અસમર્થ છે, ઘણા ફળ ઉત્પન્ન થયા છે, ઘણા ફળ રહેલા છે, પૂરા પાક્યા નથી વગેરે વિચારપૂર્વક નિર્દોષ ભાષા બોલે. ધાન્ય અથવા બીજી વનસ્પતિઓ ઘણી ઉત્પન્ન થયેલી જોઇ આ પ્રમાણે ન બોલે-આ પાકી ચૂકી છે, કાચી છે, છાલવાળી છે, આ કાપવવા યોગ્ય છે, ભુંજવા યોગ્ય થઇ ગઇ છે અથવા ખૂબ ખાવા યોગ્ય છે. એ ભાષા સાવદ્ય છે. સાધુ-સાધ્વીએ બોલવી ન જોઇએ. સાધુ અથવા સાધ્વી અનેક પ્રકારની ઔષધીઓ [ધાન્ય આદિ] પાકી દેખીને પ્રયોજન હોવા૫૨ એમ કહે-ઉગી છે, અંકુર નીકળે છે, સ્થિર અવસ્થા થઇ ગઇ છે, વધી ગઈ છે, બીજ પડેલ છે,
ન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
