________________
સ્થાન-૩, ઉદે-૩
૨૧ કે-માયાશલ્ય નિદાનશલ્ય, અને મિથ્યાદર્શનશલ્ય. ત્રણ કારણોથી શ્રમણ-નિગ્રન્થ સંક્ષિપ્ત વિપુલ તેજલેશ્યાવાળો થાય છે. આતાપના લેવાથી, ક્ષમા રાખવાથી, નિર્જલ તપશ્ચર્યા કરવાથી, વૈમાસિક ભિક્ષુપ્રતિમા અંગિકાર કરનાર અણગારને ત્રણ દત્તિ ભોજનની અને ત્રણ દત્તિ પાણીની લેવી કહ્યું છે. એક રાત્રિની ભિક્ષપ્રતિમાનું સારી રીતે પાલન નહિ કરનાર સાધુને ત્રણ સ્થાનક અહિતને માટે અસુખને માટે, અક્ષમાને માટે, અનિશ્રેયસને માટે અશુભાનુબંધને માટે થાય છે. જેમ કે- તે ઉન્માદને પામે છે. તેને દિર્ઘકાલિક રોગ ઉત્પન્ન થઇ જાય છે અથવા તે કેવલી પ્રરૂપીત ધર્મથી ભ્રષ્ટ થઈ જાય છે. એક રાત્રિની ભિક્ષ પ્રતિમાની સમ્યકરૂપે આરાધના કરનાર અણગારને ત્રણ સ્થાનો, હિતકર, શુભકારી, યુક્ત, કલ્યાણકારી અને શુભાનુબન્ધ કરનાર થાય છે. જેમ કે- તેને અવધિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય, મનઃપયયિજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય, અથવા કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય.
[૧૯૬] જમ્બુદ્વીપમાં ત્રણ કર્મભૂમિઓ કહેલ છે. જેમ કે- ભારત, ઐરાવત અને મહાવિદેહ. એ પ્રકારે ઘાતકીખંડદ્વીપના પૂર્વાર્ધમાં ચાવતુ-અર્ધ પુષ્કરવરદ્વીપના પશ્ચિમાર્ધમાં ત્રણ ત્રણ કર્મભૂમિઓ કહેલી છે.
[૧૭] દર્શન ત્રણ પ્રકારના છે. જેમ કે સમ્યગ્દર્શન, મિથ્યાદર્શન અને મિશ્રદર્શન. રુચિ ત્રણ પ્રકારની છે. જેમ કે- સમ્યગૂરૂચિ, મિથ્યારૂચિ અને મિશ્રરૂચિ. પ્રયોગ ત્રણ પ્રકારનો છે. જેમકે સમ્મદ્મયોગ, મિથ્યા પ્રયોગ, અને મિશ્રપ્રયોગ.
[૧૯૮] વ્યવસાય ત્રણ પ્રકારનો છે. જેમ કે ધાર્મિક વ્યવસાય, અધામિક વ્યવસાય અને મિશ્ર વ્યવસાય. અથવા ત્રણ પ્રકારના વ્યવસાય કહેલ છે. જેમ કે- પ્રત્યક્ષ (અવધિ આદિ) પ્રત્યયિક (ઇન્દ્રિય અને મનના નિમિત્તે થનાર) અનુગામિક-અનુમાન, અથવા ત્રણ પ્રકારનો વ્યવસાય નિશ્ચય અથવા અનુષ્ઠાન) કહેલ છે. જેમ કે-ઈહલોક સંબંધી, પરલોક સંબંધી, ઈહલોક ઉભયલોક સંબંધી વ્યવસાય ત્રણ પ્રકારના કહેલ છે. જેમકે-લૌકિક વ્યવસાય ત્રણ પ્રકારના કહેલ છે. જેમકે-લૌકિક વૈદિક અને સામયિક સંખ્યાદિ શાસ્ત્રોક્ત લૌકિક વ્યવસાય ત્રણ પ્રકારનો કહેલ છે. જેમકે અર્થ, ધર્મ અને કામ. વૈદિક વ્યવસાય ત્રણ પ્રકારનો કહેલ છે. જેમકે-ટ્વેદમાં પ્રરૂપિત, યજુર્વેદમાં પ્રરૂપિત અને સામવેદમાં પ્રરૂપિત, સામાયિક વ્યવસાય ત્રણ પ્રકારનો કહેલ છે. જેમકે-જ્ઞાન, દર્શન, અને ચારિત્ર ત્રણ પ્રકારની અર્થયોનિ (રાજ્યાદિ અર્થની પ્રાપ્તિનો ઉપાય) કહેલ છે જેમકે-સામ, દંડ, અને ભેદ.
[૧૯] ત્રણ પ્રકારના પુદ્ગલ કહેલ છે. જેમકેયોગ પરિણત, મિશ્રપરિણત અને સ્વત પરિણત. નારકાવાસ ત્રણના આધારે રહેલ છે. જેમકે- પૃથ્વીના આધારે, આકાશના આધારે અને પોતાના આધારે નૈગમ, સંગ્રહ અને વ્યવહાર નથી તે પૃથ્વીના આધારે છે. ઋજુસૂત્ર નય અનુ- સાર આકાશના આધારે, અને ત્રણ શબ્દ આદિ નયોની અપેક્ષાએ આત્મપ્રતિષ્ઠિત છે.
[૨૦] મિથ્યાત્વ ત્રણ પ્રકારનું કહેલ છે. જેમકે-અક્રિયા મિથ્યાત્વ, અવિનય મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાનમિથ્યાત્વ. અકિયા ત્રણ પ્રકારની કહેલી છે. જેમકે- પ્રયોગક્રિયા, સામુદાનિક ક્રિયા અજ્ઞાનક્રિયા
પ્રયોગક્રિયા ત્રણ પ્રકારની છે. જેમકે- મનઃ પ્રયોગ ક્રિયા, વચન પ્રયોગ ક્રિયા, કાય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
