Agam 02 Sutrakrut Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 7

આગમસૂત્ર 2, અંગસૂત્ર 2 ‘સૂત્રકૃત્’ સૂત્ર-૧૦ ઉપરના સૂત્ર-૯ માં અદ્વૈતવાદીએ કહેલ મતનો ઉત્તર આપતા સૂત્રકારશ્રી જણાવે છે- કોઈ કહે છે - “આત્મા એક જ છે પણ આરંભમાં આસક્ત રહેનારા પાપકર્મ કરીને પોતે જ દુઃખ ભોગવે છે. બીજો કોઈ ભોગવતો નથી. સૂત્ર-૧૧ સૂત્ર-૧૦ માં આત્મા એક નથી પણ અનેક છે તે બતાવ્યું, હવે ‘તે જીવ-તે શરીર’ છે તેવો અન્ય વાદીનો મત કહે છે- અજ્ઞાની હોય કે પંડિત પ્રત્યેકનો આત્મા અલગ-અલગ છે,. પરંતુ મૃત્યુ પછી આત્માનું અસ્તિત્વ રહેતું નથી પરલોકમાં ઉત્પન્ન થનારો કોઈ નિત્ય પદાર્થ/(આત્મા) નથી. કેમ કે શરીરના અભાવે ચૈતન્ય-આત્મા રહેતું નથી સૂત્ર- 12 ‘તે જીવ-તે શરીર’ મતવાદી કહે છે- પૂજ્ય નથી, પાપ નથી, આ લોક સિવાય કોઈ લોક નથી. શરીરનો વિનાશ થતા દેહી (આત્મા)નો પણ વિનાશ થાય છે. સૂત્ર- 13 બીજો એક અન્ય મતવાદી કહે છે- આત્મા સ્વયં ક્રિયા કરતો નથી, બીજા પાસે કરાવતો નથી. આ બધી ક્રિયાઓનો કરનાર કોઈ આત્મા નથી. આત્મા અકારક છે. એવું તે અકારકવાદીઓ કહે છે. સૂત્ર-૧૪ સૂત્ર 11, 12, 13 માં બે અન્ય મતો બતાવ્યા- ‘તે જીવ- તે શરીર’ અને ‘આત્માનું અકારકપણુ’ આ સૂત્રમાં તે અન્યમતનું ખંડન કરતા કહે છે- જે લોકો આત્માને અકર્તા કહે છે, તેમના મતે આ લોક અર્થાત્ ચતુર્ગતિક સંસાર કઈ રીતે સિદ્ધ થશે ? તે મૂઢઅને આરંભમાં આસક્ત લોકો એક અજ્ઞાન અંધકારમાંથી બીજા અજ્ઞાનઅંધકારમાં જાય છે. સૂત્ર-૧૫ હવે ‘આત્મ ષષ્ઠવાદી’ નામનો એક અન્યમત બતાવે છે- કેટલાક કહે છે- આ જગતમાં પાંચ મહાભૂત છે અને છઠ્ઠો ભૂત ચૈતન્ય સ્વરૂપ આત્મા છે. તેમના મતે આ આત્મા નિત્ય અને લોક શાશ્વત છે. સૂત્ર-૧૬ આત્મ ષષ્ઠવાદીના મતનું જ નિરૂપણ કરતા જ આગળ કહે છે- પાંચ મહાભૂત અને છઠ્ઠો આત્મા સહેતુક કે નિર્દેતુક નષ્ટ થતા નથી. અસત્ વસ્તુ ઉત્પન્ન થતી નથી, સર્વે પદાર્થો સર્વથા નિયતીભાવ-નિત્યપણાને પ્રાપ્ત થાય છે. સૂત્ર-૧૭ બૌદ્ધ મતવાદી અન્ય મતને જ સૂત્રકાર જણાવે છે કેટલાક અજ્ઞાનીઓ કહે છે સ્કંધ પાંચ જ છે, અને તે સર્વે ક્ષણ માત્ર જ રહેનારા છે, આ સ્કંધોથી ભિન્ન કે અભિન્ન, કારણથી ઉત્પન્ન થનાર કે કારણ વિના ઉત્પન્ન થનાર આત્મા નામનો કોઈ જુદો પદાર્થ નથી. સૂત્ર-૧૮ હવે બીજા બૌદ્ધોનો ચાતુર્ધાતુક નામનો અન્ય મત બતાવે છે- પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ અને વાયુ આ ચાર ધાતુઓથી શરીર બનેલ છે, આ ચાર ધાતુઓથી ભિન્ન આત્મા નામનો કોઈ પદાર્થ નથી. સૂત્ર- 19 અન્ય દર્શનીઓ કહે છે- ઘરમાં વસતા ગૃહસ્થ હોય કે વનમાં રહેનાર વનવાસી હોય કે પ્રવજ્યા ધારણ કરેલ હોય, જે કોઈ અમારા દર્શનને અંગીકાર કરે છે, તે સર્વે દુઃખોથી મુક્ત થઈ જાય છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(સૂત્રકૃત)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 7