________________
શ્રી કેશીગણધરને ઉત્તર :
: ૧૧ : કેઈ કહે કે આંખે નથી દેખાતે માટે પવન નથી, તે તે કહેનારનું કથન સત્ય નથી, તે જ પ્રમાણે આત્મા નથી એ તારું કહેવું યથાર્થ નથી. આત્મા અરૂપી છે માટે તે દેખી શકાય નહિં. આંખ સિવાય સ્પર્શેન્દ્રિયથી ને અનુમાનથી જેમ પવન. છે એ મનાય છે તે જ પ્રમાણે મનથી અને અનુમાનથી આત્મા પણ સિદ્ધ થાય છે. તારાં માતાપિતા ન આવ્યાં એટલે સ્વર્ગ-નરક નથી
એ અસત્યહે નૃપ ! તેં કહ્યું કે “મારા પર અત્યન્ત સનેહ રાખતાં. મારાં માતાપિતા મને અહિં પ્રતિબંધ કરવા માટે ન આવ્યાં એટલે મેં નિશ્ચય કર્યો કે આત્મા, પુણ્ય, પાપ, સ્વર્ગ, નરક વગેરે કંઈ નથી” એ તારી માન્યતા એગ્ય નથી; કારણ કે તેઓ ન આવ્યાં માટે તે વસ્તુ જ નથી એમ ન કહી શકાય.. તેઓના ન આવવાના બીજા અનેક કારણો હોઈ શકે છે.
( ૪ ) માતાના સ્વર્ગથી ન આવવા સબધી એક
દરિદ્રનું દૃષ્ટાન્ત કોઈ એક વખત મુસાફરી કરતાં કરતાં તને કઈ એક દરિદ્ર મનુષ્યને કેાઈ એક નગરમાં સમાગમ થયો હોય. તે સમાગમ દરમીયાન તેની સાથે તારે ગાઢ સ્નેહ બંધાઈ ગયો હોય. તે તેની દરિદ્રતાના નાશ માટે અને તેને ઉદ્ધાર કરી સારી સ્થિતિમાં મૂકવા માટે તેની સાથે વિચાર્યું હોય ને કહ્યું હોય. કે હું એક મેટે રાજા છું, મારી પાસે અખૂટ સમ્પત્તિ છે, વિપુલ લશ્કર છે, ઘણું દેશ છે, હું તને સુખી કરીશ. એવી, વાતચીત પછી બીજે દિવસે તું તારે માગે અને તે દરિદ્ર. માનવ તેને રસ્તે ચાલ્યા જાય. ઘણે કાળે પણ તું તારા રાજ્ય
