________________
: ૨૧ :
વજનમાં ર ન પડવાથી આત્મા નથી તે અસત્ય : આહારક-તેજસ-ભાષા-શ્વાસેાાસ-મન ને ક. આ આઠે પ્રકારના પુદ્ગલામાં એક પછી એક વધારે સૂક્ષ્મ હોય છે. તેમાં પ્રથમના ચાર પ્રકારના ( ઔદારિક-વૈક્રિય-આહારક ને તૈજસ) પુદ્ગલામાં આઠે સ્પોટ્ રહે છે, ને છેલ્લા ચાર પ્રકારના (શબ્દ-શ્વાસેાાસ-મન અને કર્મ) પુદ્ગલામાં પ્રથમના ચાર ( શીત, ઉષ્ણુ, સ્નિગ્ધ ને રૂક્ષ ) સ્પર્શી જ રહે છે; છેલ્લા ચાર રહેતા નથી, તેથી તે પુદ્ગલે અગુરુલઘુ કહેવાય છે. ”
""
વજન ( ગુરુશ્ર્વ) એ એક સ્પ છે તે સહેજે સમજી શકાય તેમ છે. તેને જાણવા માટે સ્પર્શનેન્દ્રિય સિવાય અન્ય કાઇ ઇંદ્રિય ઉપયેગી નથી. તે સામર્થ્ય ફક્ત સ્પર્શનમાં જ છે. હાથમાં લેતાં તરત જ ખબર પડે છે કે આ ભારે છે, આ હલકુ છે; માટે તે સ્પર્શે છે. સ્પર્શનેન્દ્રિયથી જ જે ગુણુનું જ્ઞાન થાય તે સ્પર્શ. પુદ્ગલે સિવાય ખીજામાં સ્પર્શ નથી માટે વજન પણ અન્યમાં નથી; પુદ્ગલમાં જ છે. વજન ( ગુરુત્વ) જે પુદ્ગલા આંખથી જોઇ શકાય છે ને સ્પર્શીનથી જાણી શકાય છે તેવા પુદ્ગલામાં પ્રકટપણે રહે છે. પ્રકાશ અને વાયુમાં વજન હેાત્રા છતાં પ્રકટ સ્પર્ધા અને પ્રકટ રૂપ નહિં હોવાને કારણે વ્યકત જાતું નથી. ”
“ આત્મા અને પુદ્ગલ એ અને પરસ્પર અત્યન્ત વિરુદ્ધ
<<
૪. આહારને પચાવવામાં હેતુભૂત તથા શીતલેશ્યા અને તેજોલેશ્યામાં વપરાતા જે પુદ્ગલે. તે તૈજસ, ૫. શબ્દ જે ઉપન્ન થાય છે તેમાં જે પુદ્ગલા વપરાય છે તે ભાષા. ૬. શ્વાસેવાસમાં ક્રામમાં આવતા પુદ્ગલા તે શ્વાસે શ્ર્વાસ. ૭. વિચાર કરવાની શક્તિ આપનારા પુગલે તે મન. ૮. જેનાથી આત્માને સારા નરસા ફળ મળે છે તે જે સમયે સમયે સસારી આત્મા સાથે જોડાય છે તે ક
