________________
અનુમાન પ્રમાણની સ્થાપના :
(૪)
સ્યાદ્વાદી અને ચાર્વાકને પ્રથમ ચર્ચા થયાને બે માસ થઈ ગયા. હવે તેા ઉપવનમાં સ્યાદ્વાદીની સભા જામતી જાય છે. વા નવા અનેક પ્રશ્નો છણાય છે. અનેક દર્શનના વિચારે ચર્ચાય છે. એક વખત સ્યાદ્વાદી સભા ભરીને બેઠા છે. શરદૂ ઋતુના સમય છે. ધરતી લીલીછમ થઈ ગઇ છે. આકાશમાં વાદળાએ જગત્ ઉપર ઉપકાર કરીને જાણે વિશુદ્ધ યશ કમાયા હાય તેમ ઉજ્જવળતા ધારણ કરીને વિચરી રહ્યાં છે. તે વાદળાને ભેદીને ઉત્તરાચિત્રાના તાપ જનતાને ખૂબ આકુળવ્યાકુળ કરી રહ્યો છે. એ તાપથી અત્યન્ત ઉદ્વિગ્ન થઈ કૃષીકમ કરતાં કૃષીવલાને પણ ગૃહ-સંસારથી વિરક્ત થવાની ભાવના થઇ આવે છે. એવે સમયે એક શીતળ તરુની શાન્ત છાયામાં સ્યાદ્વાદી સાથે અનેક વિચારકા વિચારણા ચલાવી રહ્યા છે. પ્રસંગ પામી ચાર્વાકે પૂછ્યું.
ચા—અન્ય કોઈ પ્રમાણથી આત્મા સિદ્ધ થાય છે ?
篝
: ૩૫ :
આપે પ્રથમ આગમપ્રમાણથી આત્માની સિદ્ધિ કરી હતી, પણ એ સિવાય આત્માને માનવામાં કાંઈ પ્રમાણ કે યુક્તિ છે?
સ્યા—અનુમાન પ્રમાણ ને તેથી આત્મસિદ્ધિ
આગમ સિવાય અનુમાન પ્રમાણથી પણ આત્મા સિદ્ધ થાય છે. અનુમાન એક પ્રમાણ છે. જગલમાં ફરતા ફરતા દૂરથી પર્વત ઉપર મૂળમાંથી નીકળતા ધૂમાડા જોવાથી સમજાય છે ૐ આ સામેના પર્વતમાં અગ્નિ છે. રસેાડામાં, લુહાર વગેરેની ભઠ્ઠીમાં વારવાર જોવાથી એવા એક નિયમ ગ્રહણ થાય છે કે જ્યાં જ્યાં ધૂમાડા હાય ત્યાં ત્યાં અવશ્ય અગ્નિ હૈાય છે. એ
..
