________________
આત્મસિદ્ધિ :
૩૯ :
સૂધેલ ગન્ધ નાક કપાયા બાદ કે નિરુપયોગી થયા પછી, આંખે જોયેલું રૂપ અંધાપે આવ્યા પછી, કાને સાંભળેલ શબ્દો બહેરાશ થયા પછી પણ યાદ આવે છે. અનુભવ કરનાર ઇન્દ્રિયા નથી. છતાં જે યાદ આવે છે તે આત્મા વગર સ'ભવી શકે નહિ', અર્થાત્ ઇન્દ્રિયાથી અનુભવ ગ્રહણ કરનાર તેા આત્મા જ છે. ને તેના નાશ નથી થયા માટે તેને સ યાદ આવે છે માટે આત્મા માનવા જોઈએ.
ચા-પ્રાણવાયુથી આત્માની જરૂરીયાત રહેતી નથી. જ્યાં સુધી આ શરીરમાં પ્રાણવાયુ છે ત્યાં સુધી જ ઇન્દ્રિયા કાર્ય કરી શકે છે. પ્રાણવાયુ ચાલ્યા ગયા પછી કાય થતું નથી. જીવતા શરીરમાં તે મૃતકમાં ફેર પણ તેટલા જ હાય છે. મૃતકમાં પ્રાણવાયુ નહિ. હાવાને કારણે છતી ઇન્દ્રિયાથી જ્ઞાન થતુ' નથી. બીજી ઇન્દ્રિયા સાથે પ્રાણવાયુ પણ સર્વ અનુભવેા ગ્રહણ કરે છે ને તે મનદ્વારા સર્વે સ્મરણમાં લાવે છે. એટલે ઇન્દ્રિયાના નાશ પછી પણ જે યાદ આવે છે તે પણ અસંભવિત કે અજૂગતુ નથી, એટલે આત્મા સિવાય પણ સર્વ વ્યવસ્થા ચાલે છે, તે શામાટે આત્મા માનવા જોઇએ ?
( ( ૬ ) સ્યા॰—બાળકદન ને સ્તન્યપાનથી આત્મસિદ્ધિ જન્મતાંની સાથે ખાળક રુદન કરે છે ને ભૂખ લાગતાં તરત જ સ્તન્યપાન કરવા લાગે છે. એ પ્રમાણે કરવાનુ ફાઇએ પણ બાળકને શિક્ષણ આપ્યું નથી, છતાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. એ પ્રવૃત્તિમાં ક'ઈપણ કારણ અવશ્ય હાવુ જોઇએ. પૂર્વજન્મના સંસ્કાર વગર એવી પ્રવૃત્તિએ સંભવે નહિ' માટે પૂર્વજન્મ અને સ ́સ્કાર ગ્રહણ કરનાર કોઈ તત્ત્વ અવશ્ય
