________________
: ૪૦ :
આત્મવાદ :
માનવું જોઈએ. પ્રાણવાયુમાં એ સંસ્કાર ગ્રહણ કરવાનું સામર્ય નથી. જન્મ જન્માન્તરમાં એક જ પ્રાણવાયુ સંચરતા નથી. શરીરે જેમ જુદા જુદા પ્રાપ્ત થાય છે તેમ પ્રાણવાયુ પણ જુદે જુદે હોય છે. એટલે આત્મા એક એવી શાશ્વત વસ્તુ છે કે જે વિવિધ સંસ્કારવશ નાના પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ કરે છે, સુખદુઃખ વેઠે છે ને વિચરે છે. - ચા–ભૂતના વિચિત્ર સ્વભાવથી જ પ્રવૃત્તિઓ ચાલે છે.
જન્મતાંની સાથે બાળક રુદન કરે છે કે ભૂખ લાગતાં સ્તન્યપાન કરવા-ધાવવા લાગે છે તેથી આત્મા માનવે જોઈએ એવું કાંઈ નથી. પંચભૂતના સમ્મિશ્રણમાં એ સ્વભાવ છે કે તેથી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ ચાલે છે. નિતિ ના rss cર્થનુયુત્તા અગ્નિ આકાશને કેમ બાળ નથી ? એ પ્રશ્ન કેઈ કરતું નથી કારણ કે તેને સ્વભાવ જ કાષ્ઠા. દિને દહવાને છે. આકાશને બાળવાને નથી. એ પ્રમાણે ભૂતોની અચિત્ય શક્તિ છે, તેથી સર્વ દેખાતી પ્રવૃત્તિઓને નિર્વાહ થાય છે, તે શા માટે આત્મા માન જોઈએ? આત્મા, પરભવ, ત્યાં ગ્રહણ કરેલ સંસ્કાર, તેને અહિં ઉદબોધ, તે ઉધના નિમિત્ત, કાળાન્તરે સંસ્કારોને વિનાશ વગેરે લાંબું લાંબું માનવામાં કેટલું બધું ગૌરવ છે માટે આત્મા માનવામાં કોઈ પ્રબલ કા૨ણ છે નહિ,
સ્થા–જાતિ-સ્મરણથી આત્માની સિદ્ધિ. વિશ્વમાં ચાલતી સર્વ પ્રવૃત્તિઓને જે કેઈના સ્વભાવ ઉપર છેડી દેવામાં આવે તો કાર્યકારણની જે વ્યવસ્થા છે તે નાશ પામે ને તે વ્યવસ્થાના લેપ સાથે જ વ્યવહાર માત્ર સ્થિગિત થઈ જાય. સંભવિત કારણે કે ઉપાયે જ્યાં કારગત ન થતાં હોય ત્યાં જ છેવટે સ્વભાવનું શરણ સ્વીકારવું પડે
