________________
: ૨૨ :
આત્મવાદ :
પદાર્થ છે. પુદ્ગલ જડ છે જ્યારે આત્મા ચેતન છે. આત્મા ને એક પણ ગુણ પુદ્ગલમાં રહેતું નથી, તેમ પુગલનો એક પણ ગુણ આત્મામાં રહેતો નથી. તેથી આત્મામાં વજન પણ નથી. જો કે સાંસારિક આત્માઓ સદૈવ કર્મ અને તૈજસ પુદ્ગલથી યુક્ત જ હોય છે, પણ કર્મના પગલે વજન વગરના છે અને તૈજસ પુદ્ગલમાં અવ્યક્ત વજન છે તેથી સજીવ શરીરનું અને મૃત શરીરનું વજન એક સરખું થાય, તેમાં ફેર પડે નહિં માટે આત્મા માન જોઈએ.” પેટીને છિદ્ર ન પડયું માટે આત્મા નથી તે મિથ્યા
નૃપ ! વમય પેટીમાં પૂરેલ ચાર મરી ગયા ને પેટીને છિદ્ર ન પડયું માટે આત્મા ન માનવો જોઈએ એમ તે જે કહ્યું તે પણ પદાર્થોના સ્વભાવની વિચારણા કરી હતી તે તને પિતાને તે મિથ્યા લાગત.”
વિશ્વમાં દરેક પદાર્થો એક જ સ્વભાવના નથી હોતા. દરેકના જુદા જુદા સ્વભાવ હોય છે. કેટલાક પદાર્થોને જ તે સ્વભાવ હોય છે કે તે છિદ્ર, માર્ગ કે દ્વાર વગર કે પણ સ્થળે આવ-જા કરી શકે છે. નિર્મળ કાચમાંથી પ્રકાશનાં કિરણે જા-આવ કરે છે, પણ કાચમાં છિદ્ર કે દ્વાર હોતું નથી. ચારે તરફથી બંધ-જેમાં વાયુ પણ પ્રવેશી ન શકે તેવી મોટી પિટીમાં પેસી કોઈ જોરથી શંખ વગાડે તે તેનો શબ્દ બહાર સંભળાય છે તેથી પેટીમાં નથી છિદ્ર પડતું કે તે તૂટી નથી જતી.”
પ્રકટ સ્પર્શવાળા પદાર્થો પ્રકટ સ્પર્શવાળા પદાર્થોને આવજા કરવામાં ઘણુંખરું રેકાણ કરે છે. તે સિવાયના પદાર્થો દરેક સ્થળે જઈ શકે છે. જ્યારે આત્મા તદ્દન સ્પર્શ વગરને છે, તે દ્વાર કે છિદ્ર વગર ગમે ત્યાં આવે જાય તેમાં શું આશ્ચર્ય ? એક પેટીમાંથી એમ ને એમ આત્મા નીકળી જાય
