________________
આત્મા માન જ જોઈએ ?
: ૨૩ : એમાં તે શું? પણ આમા, પાણી કે પત્થર, લેહ કે વજી, વન કે પર્વત, નગર કે સાગર, આકાશ કે પાતાળ, કોઈ પણ સ્થળે ગમે તેવા આવરણે હોય તે પણ તેને ભેદીને અવ્યાહત ગતિએ કાયા સિવાય જઈ શકે છે; માટે હે રાજન ! આત્મા છે.”
બાલવા ચાલવા વગેરેને નિર્વાહ થાય છે માટે આત્મા ન માનો એમ નહિં.
ભૂપ ! જેમ માદક પદાર્થો એકઠા કરવાથી તેમાં જેમ માદક શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ પંચભૂતના મળવાથી બલવા ચાલવા વગેરેની શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે ને જગતુના તમામ વ્યવહરે ચાલે છેમાટે આમ માનવાની જરૂર નથી એમ જે તે જણાવ્યું તે પણ ઠીક નથી.”
અમુક અમુક જાતના પુદ્ગલો મળવાથી બાલવા ચાલવા વગેરેની શક્તિ થાય છે તે ઠીક છે. એકેન્દ્રિય જીવે જેવા કે ઝાડ, પાન, ફળફૂલ, પાણી, પત્થર વગેરે અમુક પુદ્ગલે નહિ મળવાને કારણે બાલી ચાલી શકતા નથી. બેઇન્દ્રિય જી શંખ, કેડા, જળ, અળસીયા વગેરે સુંઘવાની શક્તિવાળા પુદગલે નહિં મળવાને કારણે સૂંઘી શકતા નથી. ત્રિ-ઇન્દ્રિય જી કીડી, મકેડી, ઈયળ, કુંથુ વગેરેને દેખવાની શક્તિના પુદ્ગલ ન મળવાથી તેઓ દેખી શકતા નથી. ચઉરિન્દ્રિય છ માખી, ભમરી, ભમરા, વીંછી, તીડ વગેરે દેખી શકે છે પરંતુ સાંભળી શકતા નથી, કારણ કે તેઓને સાંભળવાની શક્તિવાળા પગલે મળ્યા નથી. કેટલાક અમનસ્ક પંચેન્દ્રિય છો એવા હોય છે કે જેઓ બેલાચાલી સૂધી દેખી ને સાંભળી શકે છે; પણ સમજી શકતા નથી, વિચાર કરી શકતા નથી.
