________________
: ૩૦ :
આત્મવાદ:
બ્રહ્મચારી ” જેવા કેટલાક રાગીઓ બહારથી સ્ત્રીથી દૂર હોય, તે પણ તેઓ વચન ને મનથી સ્ત્રીની વાર્તા ને ચિન્તનમાં રસવાળા જ હોય છે. અર્થાત્ જે કઈ રાગના સાધનો પ્રત્યે રસ ધરાવતા હોય તે રાગી છે તે કલ્પી શકાય છે. એ જ પ્રમાણે શ્રેષ-શત્રુનું અનિષ્ટ કરવાની પ્રવૃત્તિથી જાણી શકાય છે. પિતાનું
હેજ પણ કઈ અનિષ્ટ કરે કે તરત જ શ્રેષી તેને બદલે લેવા તત્પર બને છે. પ્રતિકાર કરવા અશક્ત હોય તેથી શત્રુનું અનિષ્ટ ન કરે ને શાન્ત રહે એટલે તે નિષી છે એમ ન મનાય; કારણ કે તેની માનસિક વિચારણું તે નિરન્તર શત્રુનું અહિત કરવા તરફ જ રહે છે–જે ક્ષમાશીલ ન હોય તે. માટે જ કહ્યું છે કે નાના મરાયો, જો બ્રિજાતિવાધ્યા અમે જે મહાપુરુષને રાગદ્વેષથી સર્વથા રહિત કહીએ છીએ તેમનામાં રાગજનક સ્ત્રી વગેરે પદાર્થોને નથી મનવચનકાયાથી અંશે પણ સંસર્ગ કે નથી પિતાને કષ્ટ કરનારનું પણ અહિત કરવાની વૃત્તિ માટે તેવા પુરુષને આમ માની તેમના વચનને પ્રમાણભૂત સ્વીકારવું જોઈએ.
ચા-નીરાગી પણ અજ્ઞાનથી અસત્ય ભાષે છે. રાગ-દ્વેષ વગરના પણ જે વસ્તુ ન જાણતા હોય તેનું સ્વરૂપ કહે છે તે સત્ય કેમ મનાય ? જેમકે હું સ્વર્ગ કે નરક નથી માનતે તેથી તે પ્રત્યે મને રાગ કે દ્વેષ નથી. તેમ તેનું મને જ્ઞાન પણ નથી. એવી સ્થિતિમાં હું કહું કે સ્વર્ગ આવું હોય છે, નરકનું સ્વરૂપ આવું હોય છે, તે તે સત્ય ન જ કહેવાય. એ જ પ્રમાણે જિનેશ્વરનું કથન અજ્ઞાનમૂલક નથી તેમાં શું પ્રમાણ?
સ્થા–અપને વચનવ્યવહાર રાગદ્વેષમિશ્રિત હોય છે –
