________________
: ૧૬ :
આત્મવાદ
રૂપ-રસ-શબ્દ વગેરે સર્વ અશુભ હોય છે. નરકમાં દુર્ગધ એટલી છે કે જે તે દુર્ગધને એક પણ અંશ આ મનુષ્ય ક્ષેત્રના કઈ નગરમાં નાખવામાં આવે તો ત્યાં રહેલા સર્વ જ મૃત્યુ પામે. તીક્ષણ કાંટાની શય્યા પર સુઈએ, તરવાર યા કરવતની ધાર પર રહીએ, તે કરતાયે અધિક દુઃખ ત્યાંની તીક્ષણ અને કઠિન પૃથ્વી પર રહેતાં થાય છે. ત્યાં શીત એવી હોય છે કે કેઈ બળવાન લુહાર પન્દર દિવસ સુધી અગ્નિમાં મોટા લોઢાના ગોળાને સતત તપાવે ને પછી જે તે ગળે નરકની ઠંડીમાં મૂકે તે ક્ષણમાત્રમાં તે ઠંડા થઈ જાય એટલું જ નહિં પણ તેના સર્વ પુદ્ગલે શીર્ણ વિશીર્ણ થઈ વિખરાઈ જાય. ત્યાં જ ગરમીનું દુઃખ એવું સહન કરી રહ્યા છે કે જે તે જીને આ મનુષ્ય લોકમાં જ્યાં વધારેમાં વધારે અસહા ગરમી પડતી હોય તે ઉષ્ણ ક્ષેત્રમાં લાવવામાં આવે તે તેમને એ આનન્દ થાય કે જે આનન્દ ગ્રીષ્મના તીવ્રતાપથી અકળાયેલ હાથીને શીતળતાના આવાસરૂપ પુષ્કરણ વાવમાં સ્નાન કરતાં થાય.
પ્રથમની ત્રણ નરકમાં જીવોને પરમાધામી દેવે દુઃખ આપે છે. તીવ્ર શસ્ત્રથી છેદે છે. લેહી-ચરબી ને હાડકા વગેરે અશુચિ પદાર્થોથી ભરેલી વૈતરણી નદીમાં સ્નાન કરાવે છે. શરીરના નાના નાના ટુકડા કરીને તપાવેલ તેલમાં તળે છે. કરવતથી કાપે છે, વજાના માર મારીને દેહનું ચૂર્ણ કરે છે. બાણ અને ભાલાથી પણ અતિ તીક્ષણ અણીવાળા કાંટા, છાલ ને પાનવાળા શામલીવૃક્ષ ઉપર ચડાવે છે. નાના ઘડામાં પૂરીને પછી અંદર ગરમ સીસું ભરે છે. લેહની પૂતળીને તપાવીને તે સાથે આલિંગન કરાવે છે. આકાશમાં ઊછાળીને તલવાર કે ભાલા ઉપર ઝીલે છે. નાક-કાન-જીભ છેદે છે, આંખ ફેડી નાંખે છે. ગરમ કરેલ રેતીમાં ચણાની માફક શેકે છે. આવી
