Book Title: Jain Darshanna Anuvigyanni Mahatta
Author(s): Khubchand Keshavlal Master
Publisher: Khubchand Keshavlal Master
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023527/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzananA aNuvijJAnanI mahattA lekhaka ane prakAzaka mAstara khubacaMda kezavalAla vAva (banAsakAMThA-gujarAta) vALA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzananA aNuvijJAnanI mahattA lekhaka ane prakAzaka khubacaMda kezavalAla pArekha, vAva (banAsakAMThA)vALA dhArmika adhyApaka-zrI pArzva jaina pAThazALA sirohI (rAjasthAna) dravyasahAyaka zrI cAMdarAI jaina saMgha taraphathI bheTa. prathamavRtti prata 1000 vi. saM. 2023 muka : maNilAla chaganalAla zAha, dhI navaprabhAta pri. presa, ghIkAMTA roDa, amadAvAda. K% %E %jhajhajhajha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Oxxxxxxxxxxxxxxxxx ka bheTa kara zhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzhzh. pxxxxxxxxxxxxxxx rAjasthAnAntargata marudhara dezamAM jAhera jIllAmAM Avela zI cAMdarAI nagaramAM zeTha zrI kizmAjI bhAramalajI taraphathI cAlatA upadhAnatapa prasaMge pa. pU. zAsanasamrATa AcArya mahArAjAdhirAja zrImad vijayanemisUrIzvarajI ma. zrI nA suprasiddha paTTAlaMkAra pa0 pU sAhityasamrATa AcAryapravara zrImad vijayalAvaNyasUrIzvarajI ma. zrI nA pradhAna paTTadhara 50 50 zAsanaprabhAvaka-AcAryadeva ja zrImad vijayadakSasUrIzvarajI ma. zrInA sahodara # pradhAna paTTadhara 50 pUra zAsanaprabhAvaka-AcAryadeva zrImad vijayasuzIlasUrIzvarajI ma. zrInA varadahaste tArIkha 19-2-67nA divase, teozrInA ziSyaratna pUe gaNivarya zrI vinedavijayajI mahArAjanI mahatsavayukta panyAsapadavInI smRtirUpe zrI cAMdarAI jaina saMgha taraphathI A jainadarzananA che aNuvijJAnanI mahattA nAmanI pustikA bheTa. - - - khkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkhkh Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana jainadarzananA kavyAnuga viSayathI anabhinna manuSyone A pustakanuM "jainadarzananA aNuvijJAnanI mahattA" nAma jANuM Azcarya thaze ke "aNu" aMgenI hakikata ane tene lagatA prayogo te vartamAna vaijJAnika kSetramAM ja haiya, jainadarzanamAM aNuvijJAnanI hakikata kyAMthI AvI? paraMtu tevAone mAluma nathI hotuM ke duniyAnA deze jyAre vastraparidhAna ke vyavahAra paNa zIkhyA na hatA, tyAre paNa padArthanA avibhAjya aMzasvarUpa aNuviSayaka tatvajJAnathI bhArata uccazikhare birAjato hato. A aNuvijJAnanA AviSkAraka ane pracAraka kevaLa sarvasaMga tyAgI zrI tIrthaMkara paramAtmA hatA. jIvanapayogI vividha vastuonA utpAdana mATe vividhakALe vividha vaijJAnika padArthanA aNu uparathI anekavidha AviSkAro karatA AvyA che, ane karatA raheze. paraMtu vizvanA prANiyene saMsAradAvAnalanA vividha duHkhasarjaka tatvarUpe kayA aNuo kAma karI rahyA che ? te jAtanA vijJAnathI jyAM sudhI prANiye ajJAta rahe che, tyAM sudhI game teTalI bhautika sAmagrIne upaga hovA chatAM duHkhathI chUTI zakAtuM nathI. kAraNa ke bhautika upabhoga sAmagrInI prApti ane prApta sAmagrIne TakAva te jIvanA AtmapradezanI sAthe kSIranIravata saMbaMdhita banI rahela jaDe. aNusamuhanA ja AdhAre che. AtmAnI sAthe saMbaMdhita banI rahela A jaDaaNuoe AtmAnI svataMtratA chInavI lIdhI che. eTaluM ja nahi paraMtu bhUlAvI dIdhI che. eTale ja jIva te jaDa aNuonA nimittathI prApta sukha-duHkhane pitAnuM svAbhAvika sukha-duHkha mAnI bese che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amuka TAIma sudhInI bhautika anukuLatAnI prApti samaye jIva khu thAya che. paraMtu jyAre tenA viyoga thAya che, tyAre te ekadama duHkha anabhave che. chatAM ene vicAra nathI . AvatA ke Ama kema ? ati prayatne prApta sAmagrIne TakAvI rAkhavAmAM huM parAdhIna kema ? tenA viyeAgane huM kema zakI zakatA nathI ? zuM? evI koI sukhasAmagrI haze ? ke jenI prApti pachI tenA viyAga ja hoI na zake. koI e evI sAmagrI prApta karI che kharI? prApta karI hAya te kevI rIte karI haze ? para Mtu A rItanI vicAraNA, samaja ke prayatnanA abhAve jIva avaLI ja dATe doDI rahyo che. tethI ja te vadhu ne vadhu duHkhanA dAvAnalamAM hAmAtA jAya che. na paraMtu uparAkta dhyeyane anulakSIne bhAvadayAsAgara zrI mahAvIra paramAtmAe vizvanA prANiyA pratyenI hita buddhie cetananI eka eka aNuzakti tathA te zaktinA AcchAdaka jaDa aNuzaktinA vijJAnane AtmapratyakSa nihALavAnA prayatna AdaryAM. sarva viratirUpa sayamamA ne aMgIkAra karI dhArAtidhAra tapazcaryA dvArA, AtmAnI anatazakti ane anaMta sukhanA rodhaka jaaNusamuhane AtmaaNue uparathI taddana dUra karyAM. Atma nyAtinA ujajala prakAza vizvamAM vistAryAM. ane AtmapratyakSa nihALela vizvamA tamAma jaDa tathA cetana aNunA trikAlika guNa ane paryAyane samajAvatA utpAda--zrcaya ane dhruvasvarUpa tripadinA mahAvijJAnanA vizva samakSa AviSkAra karyAM. kevaLa padAthavijJAnane ja AviSkAra karyAM, eTalu ja nahiM paraMtu te vijJAnanI prayogazALA rUpa jainazAsana nAme saMsthAnI sthApanA karI. ane temAM aNuprayAga svarUpa satyAga ane dezatyAganA AcAra dhama` prarUpyA. prabhu zrI mahAvIra paramAtmAnA mukhya ziSyA zrI gaNadharadevAe peAtAnI khIjaladhinA muddhibaLe uparAkta tripadInA vistAra svarUpa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAMgI racI. A dvAdazAMgI e ja jainazAsananuM maulika ane vistRta vijJAna-mahAvijJAna-tattvajJAna che. sakaLa jagatanuM zuddha tattvajJAna A dvAdazAMgInA aMzane pAmIne ja vistAra pAmyuM che. padArthajJAnanuM ane zAzvata sukha prAptinuM atispaSTa tathA viratRta tatvajJAna A dvAdazAMgImAMthI ja prApta thAya che. vizvanA anya vaijJAnika cetana aNuvijJAnathI to biskula ajJAta ja rahyA che. AvA vaijJAnike to kevaLa jaDapadArthanuM ane temAM paNa pugalapadArthanuM ja vijJAna AviSkArita karI zakyA hovA chatAM, zrI tIrthaMkara paramAtmAe AviSkArita pugalavijJAna pAse nahivat che. zrI tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIradeve AviSkArita pudgala vijJAna yA aNuvijJAna eTaluM badhuM rahasvapUrNa che ke vizvane kaI darzanakAra ke kaI vaijJAnika tevuM vijJAna batAvI ke samajAvI zakyo ja nathI. - uparokta hakikatamAM nathI atizayokti ke nathI pUrvagraha. nathI dRSTirAga ke nathI aMdhazraddhA. bhAratanA anekAneka pUrvamaharSioe pUrUM parIkSaNa karIne tAraveluM amRta ja che? 'kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIjI mahArAjAe spaSTa kahyuM che ke A saMsArane janma detA rAga, roSa, meha jenA TaLI gayA hoya te brahmA heya, viSNu hoya, hara hoya ke jina hoya, game te hoya, huM temane namaskAra karuM chuM. pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAjAe paNa kahyuM che ke, mane mahAvIradeva tarapha pakSapAta nathI ke nathI kapilamuni tarapha dveSa. jenuM paNa vacana yuktiyukta hoya tenuM vacana mane sarvathA mAnya che. AvI parama udAra daSTivaMta maharSioe pUrA parIkSaNa bAda svIkArela jaina zAsananA vijJAna-mahAvijJAnatattvajJAnane aMdhazraddhArUpa kahevAnI mUrkhatA ka sujha manuSya karI zake ? Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvagraha chaDI prabhu zrI mahAvIradeve prarUpita cetana ane jaDa aNuvijJAnane samajI, hRdayamAM vAsita karanAra purUSane anulakSIne zrI vIravijayajI mahArAje paMcakalyANakanI pUjAmAM gAyuM che ke - vedhakatA vedhaka lahe mana mohanajI, bIjA beThA vA khAya-manaDuM mohyuM re manamohanajI. prabhu zrI mahAvIradeve AviSkArita aNuvijJAna paikI pugalavijJAna aMge eka lekha "cANasmA zrI pArzvanAtha bhagavAnanA maMdira viSayaka eka samRddhivaMta aMka mATe" lakhI mekalavA parama pUjya zrI abhayasAgarajI gaNivarya mahArAje mane AjathI doDheka varasa pahelAM preraNuM karI. lagabhaga vIseka peIja pramANa pudagala aNuviSayaka lekha meM teozrIne lakhI mekalyo. paraMtu tyArabAda te lekhane kaMIka vistRta svarUpe lakhavAnI utkaMThA thaI. pharI te lekhane vistRta karatAM sAeka peIja jeTale lakhe. mahAtapasvI zAnamUrti navakAra maMtranA parama pracAraka ane ArAdhaka pacAsajI zrI bhadraMkaravijayajI mahArAja sAhebanA ziSyazrI kalyANapravijayajI mahArAje eka vakhata mArI pAse lakhAI saMgrahita banI rahelA ane amudrita lekhanuM meTara teozrIe mArI pAsethI jevA maMgAvyuM. temAM A sAeTha peIjane lekha teozrIne vadhu pasaMda paDyo. pitAnA gurUdevane paNa teozrIe te lekha vaMcAvyo. tyArabAda vartamAna cAturmAsanA prAraMbha pahelAM pizAlIyA mukAme teozrIe AcAryazrI suzIlasUrijI mahArAja sAhebane A viSaya aMge vAtacIta karela. A. 0 devazrI suzIlasUrijI mahArAja sAhebe sirohI cAtumAsa mATe padhAratAM ja A lekhane vistRta banAvI pustakarUpe jaldI prakAzita karavAnI mane preraNA karI. cAMdarAI jaina saMghanA AgevAnee A pustakanuM tamAma kharca ApI devAnI paNa udAratA batAvI. AcAryazrInA sadupadezathI dravya sahAyanI paNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukuLatA prApta thaI javAthI A lekhane vistRta banAvI prakaraNabaddha racanA karI. A rIte pustaka chapAvavAmAM mane saphaLatA maLI. vAMcaka mahAzayo A pustakane mananapUrvaka vAMce ane zrI mahAvIra paramAtmAe AviSkArita aNuvijJAna pratye zraddhAvaMta banI Atmazreya sAdhe. A pustaka alpa dinemAM ja mane chApI ApanAra, navaprabhAta presanA mAlika maNilAlabhAI chaganalAla ane chApavAnA kAmamAM vilaMba na thAya te mATe A pustakanAM buphe jaldI sudhArI daI A pustakanuM pUrvakathana lakhI ApanAra pUjya muni mahArAja sAheba zrI manaharavijayajI mahArAja, A bannene AbhAra huM kema bhUlI zakuM? A pustakamAM presadoSa yA mArI dRSTideSanA hisAbe kaMI kSati rahI javA pAmI hoya agara prabhu zrI vItarAgadeva praNita AgamathI kaMI virUddha lakhAyuM hoya to vidvAne mArI bhUlane sudhAre ane te aMge micchAmi dukkaDaM devApUrvaka huM viramuM chuM.' lI. vijayAdazamI vi. saM. 2023 mAstara khubacaMda kezavalAla sirohI (rAjasthAna) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 34 arda namaH I pU kathana Aje sArya vizva aNuAviSkAranA bhayajanaka vikAsane laI ne jANe vinAzanA Are AvIne na ubhuM hoya ! tevA bhAsa thavAnA cihno ApaNe sahukoI joI rahyA chIe. r jeo jamanImAMjanmI bIjA vizvayuddha samaye bhAgIne amerikA gayA hatAM, ane jeee tyAM aNubheccha banAvyA hatA, te vaijJAnika zrI AInasTAInane kAI ke pUchyuM ke Apa ATalA moTA vaijJAnika che teA kaheA ke leAkeA trIjA yuddhamAM have kayAM zastrothI laDaze ? '' zrI AInasTAIne thoDI kSaNe vicArI javAba ApyA ke " trIjA mahAyuddhanI vAta huM nahi karI zakuM, paNa mArI samaja pramANe ceAthuM yuddha thaze temAM loko IMTa, paththarA, dAMtA, nakha ane hAthathI laDhaze. kAraNa ke emanI pAse khIjuM hathIyAra bAkI nahi hoya. badhuM ja nAza pAmI gayu haraze." raNukhAmyanA sarjakanA paNa peAtAnA aviSkAra agene abhiprAya keTalA kamakamATI upajAve tevA che? temane peAtAne paNa peAtAnA sarjana aMge kevA vicAre| AvatAM hatA tenuM spaSTa nirdezana uparyukta kathanamAMthI tAravI zakAya che. AjanA vaijJAnikAe aNu- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T -paramANumba AdinA AviSkAra karIne " vijJAna eTale vikAsaka jJAna " e vijJAnanA sAcA ane rahasyapracura AryAMvanA ane teADI mADIne vijJAna eTale vinAzaka jJAna "nA kamanasIba amAM pariNamAvIne veAnA mastaka upara mRtyunA bhayane evA laTakatA rAkhyA che ke jene laI ne pratyeka jIva asvastha banyA che. asvasthatAne laIne azAMtinA udbhava thayA che, ane jema nirAza ke parAjIta mAnava astavyastatAne anubhavatA kAI paNa kAryo karI zakatA nathI tema azAMtinA kAraNe sArUNya jIvana veravikhera jevu thayu che. "c AnuM mukhya kAraNa ASaNe zodhavA jaIzu tA ApaNe e ceAsa anubhavIzuM ke ApaNe mAnavatAnA mUlyAMkana karavAnA badale mAnavatAnA mUlyAMkananA bahAne dAnavatAnA pradarzanamAM AgaLa vadhI rahyA chIe ! caitanya zakti para mithyAtva, aviratI, kaSAya ane yAgane laIne khaDakAyelA bhayaMkara paramANuonA Dhagane ApaNe jarAya eLakhI zakayA nathI! temaja aNu ane paramANu zaktinA bIjA pAsAone ApaNe vicArI zakayA nathI ATaluM badhuM mahattva dhAraNa karanAra, ane sahune hacamacAvanAra A aNu ane paramANu Akhare zuM che? tene kANu kANu kaI kaI rIte mAne che, temAMnA keTalAka maMtavyeAne ApaNe sahaja rIte TUMkamAM vicArIe. sUryanA kiraNeAmAM dekhAtI rajakaNunA 60 mA bhAgane Ayu kahevAya. e rIte taka saMgraha AdimAM Ave che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre vartamAna vijJAnanA sUkSmadarzaka yaMtrae uparyukta kathanane jANe paDakAryuM hoya tema savizeSa rIte pratyakSa prayogadvArA batAvyuM ke evAM aNuonA seMkaDe ja nahiM paNa hajAre bhAga joI zakAya che. A rIte paraspara virodhI mAnyatAo pravartI rahI che. paraMtu mahAna vijJAna svAmi viddhAraka paramatAraka tIrthakara paramAtmAoe to prathamathI ja paramANunI vyAkhyA karatAM pharamAvyuM che ke:-"kevaLa jJAnInI dRSTie paNa jenA be bhAga thaI zake nahi tevA sUkSmatama bhAgane paramANu kahevAya che. ane kharekhara ajabagajabanuM satya to e che ke vikAsazIla vartamAna vijJAna paNa mahAna vijJAna svAmi paramatAraka tIrthaMkara paramAtmAonI vyAkhyA sudhI pahoMcavA samartha banI zakayuM nathI. ane je Dhabe vaijJAnike atyAre pragati karI rahyA che te Dhabe kadIpaNa te mahAna vijJAna svAminI vyAkhyAnA aNu-paramANu sudhI nahi pahoMcI zake te paNa nakkara satya hakIkata che. ane sAcI vAta te e che ke -nAmanAnI kAmanA, svasattAnI sarvoparitA, jaDa ane paugalika camatkAra dvArA svArtha sAdhavAnI utkaTa tamannA, sarvagrAhI sUkSmatatva evA jJAnanI prApti pratinI upekSA ane sakala chavakalyANa bhAvanAnI kamI, ItyAdikane laIne mAnava pitAnI zaktine veDaphI rahyo che. ane mAtra saMhAranA ja sAdhanane vistAravAnI ane saMgharavAnI hoDamAM ja deDa macAvI rahyo hoya tema lAge che; eTaluM ja nahi paNa mahAna Atmazaktine pUra parihAsa thaI rahyo hoya tema lAge che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 vAstavika rIte to:-aNu ke paramANu vijJAnanI zaktidvArA buddhimAna manuSya dhAre to:-(1) sarvanuM hita saraLatAthI sAdhI zake, (2) sarvanA sukhamAM sahabhAgI banI zake, (3) sAcuM svAtanya mANuM zake, (4) ane zAzvata samRddhinA zikharo sara karI zake che. paraMtu A badhAya prayatna mATe (1) akhI sujhabujha ane dRSTinI anivArya AvazyakatA che. (2) pratyeka prayoganA sAdhaka, bAdhaka pAsAonI ane vAraNa vigerenI paripUrNa mAhitI prApta karavI paDaze. (3) prayoga karatAM pahelA, sAdyanta pariNAmone vicAravAnI zakti keLavavI paDaze. () ane sarva maitrInA bhAvane pratyeka AtmapradezamAM ThAMsI ThAMsIne bharyA bAda ja prayoga karavAnI pratijJA karavI paDaze. svArthasAdhaka gozALAe paramatAraka bhagavAna mahAvIradeva upara mAraka evI tejolesthAne pheMkI, ane jyAre e tejalezyA e vizva vibhune pradakSiNA daIne pAchI vaLI ane gozALAne ja bharakhavA lAgI tyAre apakArI upara paNa upakAra karanArA niSkAraNa jagabaMdhu e mahAna vijJAnI bhagavAna mahAvIradeve zItalesyAdvArA gauzALAne bacAvyo. A badhuMya zuM sUcita kare che ? gozALAe tejalezyarUpa aNu vijJAnanI zaktine prApta che karI! paNa tenuM vAraNa zuM? e pAchI vaLe to enA pariNAma kevA Avaze? enA pariNAmamAM hita paDayuM che ke ahita? ene prayoga maitrIbhAvana rakSaka che ke bhakSaka ? ene prayoga niSphaLa jAya te zuM? Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ityAdi pAsAonI vicAraNA karI heAta teA kAI budo ja ItihAsa sAcA hota ! mahAna vijJAna svAmi prabhuzrI mahAvIradevanI zItalezyA mUkIne acAvavAnI ajoDa tAraka pravRttimAM ApaNane e mahApuruSanA sa prayAga pakRti jJAtRtva, sava pariNAmeAnI sampUNu mAhitI ane sanuM hita karavAnI utkaTa tamannA tyAdi spaSTa bhAse. tejolezyA ane zItalezyA e zuM che? aNuvijJAnanA anaMta AviSkArAmAM mAtra e AviSkAra ! jainAgameAmAM tA aNuvijJAnanA akhuTa khajAnA che. aNunI aparimita zaktinA sAcA mUlyAMkane mAtra jaina darzane karyAM che. mahAna vijJAnasvAmi zrI tItha karadeva dvArA dazita jinAmamAmAM aNunA sarva pAsAonI rasapracura vividha vicAraNAe aneka rIte batAvI che. A aNuvijJAnane samajavA mATe ApaNe jaina darzananA mahAna tama kama vijJAnane kharekhara samajavuM paDaze ! kavijJAna e aNuvijJAnanA mULabhUta pAyeA che. aNuvijJAnanI vividha viziSTatAone samajavA mATe kavijJAnanI vividha viziSTatAone samajavI paDaze ane e kavijJAnane samajavA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 mATe sahuthI prathama AryAvartanI anupama adhyAtmanI AMkhone prApta karavI paDaze. AjanuM vijJAna jANe adazya rIte mAnavane sadeza ApI rahyuM che ke bhautikavAda ke jaDavAda dvArA aNuvijJAnane samajavAne prayatna karaze te AjanA aNuvijJAne sajelA saMhAraka sAdhanA sapATAmAM sapaDAIne sabaDAvuM paDaze ! AdhyAtmika cakSudhArA karmavijJAnanI sAcI samaja prApta karI, te vaDe AviSkAra pAmeluM aNuvijJAna sarva hitakara banaze. paraMtu kamanasIbI e che ke mAnava mahAmuzkelIomAM mUkAIne parezAna thayo hovA chatAM Aje tathyane keTaluM svIkAre che? e paNa eka prazna che! vizeSa zocanIya te e che ke -je jene vArasAmAM vizvanA anupama aNuvijJAnanA atuTa khajAnA samAna karma vijJAnane khajAne ma hovA chatAM paNa jema nidhAna upara rahele sarpa nidhAnanA mahattvane samajato nathI ane mAtra mamatvamAM ja rAmAo rahe che. tema jenene moTe bhAga paNa karmavijJAnanA khajAnA upara mamatvabhAvathI rAcImAcI rahyo che. paNa tene upaga karIne Atma AnaMdanI anubhUtine anubhavavAmAM kacAza rAkhe che, ane samajapUrvaka ArAdhanA amRtanA AsvAdanamAM jANe zithilyabhAva anubhavato hoya tema lAge che. jaina darzananA karmavijJAna ane aNuvijJAnane prastuta pustakamAM darzAvavAne suMdara prayatna e viSayanA adhikArI vidvAna mAstara zrI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khubacaMdabhAIe evI sarasa khubIthI karyo che ke AbAla nepAla ene saraLatAthI samajI zake. varSothI jene mAsikamAM cAlatI vividha tAtvika lekhamALAothI zrI khubacaMdabhAI sarvane suparicita che. tAttvika viSayane chaNavAnI evI bAheza hatheTI emane sAdhya thaI che ke ene paricaya huM karAvuM ene badale vAMcake svayaM ja kare e ja vadhu uttama che. ApaNe sahu mAsTara zrI pAsethI evI AzA rAkhIe ke teo vadhu ne vadhu tAtvika sAhityanuM sarjana karIne jJAnopAsamAM pragatizIla bane ane jJAnabhakti kare ! mahAnubhAva ArAdhake ane vidvAne jaina darzananA karmavijJAnaneaNuvijJAnane, ane tattvajJAnane samajI vicArIne svapara hita sAdhavAmAM tatpara bane, ane ArAdhanAmAM savizeSa prayatnazIla banI zAzvata sukha saMprApta karavAmAM saphaLa bane evI AzA sAthe viramuM chuM. zivamastuH sarva jagata" " sarvatra sarva sukhinaH" che zAsanasamrAjagazurU tapagacchA dhipatitIrthoddhAraka jaMgama yuga vIra saM.2493 vikrama saM.2023 pradhAnaka5 5.pU. sva. AcArya nemi saM. 18 * bhAdaravA vada 5 | deveza zrImavijayanemisarIravivAra, tA. 24-9-1967 | dharapaTTaprabhAkara vyAkaraNavAcaspati je zAstravizArada- kaviratna - sAhitya sva. gurUdeva zrImad vijayalAvaNya samrA sva.pa. pU. AcAryadeva sUrIzvarajI ma. sA.ne zrImad vijayalAvaNyasUrIzva71 mo janmadina. rAntavAsi munimaneharavijaya. zrI vijayahIrasUrIzvara jaina upAzraya. sirohI (rAjasthAna) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAT-saricakracakravati -tapAgacchAdhipati zrI kadambagiri pramukhAneka tIrthoddhAraka-ja gamayugapradhAnakahyuM-sa ta MtrasvataMtra-bAlabrahmacArI - 5. pUjya AcArya mahArAjAdhirAja zrImad vijayanemisUrIzvarajI mahArAja sAheba Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasamrAT vyAkaraNavAcaspati-zAstravizArada-kavi ratna-sAtalAkhazleAkAdhikapramANunUtanasaskRta sAhityasarjaka paramazAsanaprabhAvaka - bAlabrahmacArI H 5. pU. AcArya deva zrImad vijaya lAvaNyasUrIzvarajI mahArAja sAheba FINE STUDIO PHOTO ARTIST BROACH Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana prabhAvaka vyAkaraNaratna-zAstravizArada-kavidivAkaradezanAdakSa-bAlabrahmacArI-pa. pU. AcAryavaya zrImad vijayadakSasUrIzvarajI mahArAja sAheba Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana prabhAvaka sAhityaratna-zAstravizArada-kavibhUSaNa aneka- granthakAraka-bAlabrahmacArI-5. pU. AcAya va zrImad vijayasuzIlasUrIzvarajI mahArAja sAheba Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa zAsanaprabhAvaka, samarthavatA vidvaratnalekhapaTu tathA audAryAdi aneka guNAlaMkRta AcArya zrImad 1008 zrI zrI zrI vijayasUzIlasUrIzvarajI mahArAjanA karakamalamAM jaina darzananA aNuvijJAnanI mahattA nAme A pustaka sAdara - samarpaNa karI kRtArtha thAuM chuM. vinIta mAstara khubacaMda kezavalAla Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana prabhAvaka paramapUjya AcArya pravara zrImadvijaya suzIlasUrIzvarajI ma. sA. vIsamI ane ekavIsamI sadImAM jJAnacAritrAdikathI -sabhara evA prabhAvazAlI vidvAna munipuMgavAne jinazAsanamAM samarpanAra, vIsamI sadInA uttarA thI ekavIsamI sadInA prathama caraNu sudhI jinazAsana AkAzamAM sUryasamA zAsanasamrATa paramapUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya nemisUrIzvarajI ma. zrInA vidvAna ratnAnA rAhaNAcala samAna, samudAyanA eka prabhAvaka-cAritrapAtra ane samayajJa vidvAna tarIke alpasamayamAM prakhyAtI pAmanArA pa. pU. AcAryapravara zrImad vijaya suzIlasUrIzvarajI ma. sA. zrIe mAtra cauda varSanI khAlavaye sva: zAsanasamrATa AcArya bhagavaMtanA paTTAla'kAra pa. pU. sva. AcAryadeva zrImad vijaya lAvaNyasUrIzvarajI ma. zrInA varadahaste vi. sa'. 1988 nA kArataka vada 2 -nA zubha dine udepura ( mevADa) zaheramAM dIkSA grahaNa karIne sva. sAhityasamrATazrInA paTTadhara vidvacchiromaNi 5. pU. AcArya pravara zrImad vijaya dakSasUrIzvarajI ma. ( te samaye pU. zrI dakSavijayajI ma. ) zrInA ziSya banyA hatA. te samaye teozrInuM zubha nAma pU. bAlamunirAja zrI suzIlavijayajI rAkhavAmAM Avela. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A punyazAlI munirAja zrI suzIlavijayajI (vartamAna : AcArya zrI sUzIlasUrIjI) nA saMsArI pitAzrI paNa vi . saM. 196 mAM dIkSita banyA. ane Aje paNa 80 varSanI vayevRddha avasthAmAM teozrI nirmala cAritranI suMdara ArAdhanA karI rahyA che. teozrInI saMsArI bhagInI paNa vi. saM. 1996 mAM agIAra varSanI laghuvaye saMyamI banI Aje paNa sAdhvIjI zrI ravIndraprabhAzrIjInA nAmathI saccAritranI suMdara ArAdhanAmAM vikAsa sAdhI rahyAM che. vaLI AcArya zrI suzIlasUrIjI ma. sA. jeozrInA ziSya ke paTTadhara che, te puNyanAmadheya pa. pU. AcAryapravara zrImad vijya dakSa sUrIzvarajI ma. zrI paNa eozrInA saMsArI vaDilabaMdhu che. te kharekhara! A mahApuNyavAna mahAtmAnuM vizAla kuTuMba Aje vItarAga zAsanamAM sarva viratinA sarvottama mArge pragatizIla banI svasamudAya ane jinazAsanane ajavALI rahyuM che. - jinazAsananA sarvamAnya mahAprabhAvaka pa. pU. zAsanasamrATa AcArya bhagavaMta zrI ane zAsanasamrATazrIjInA paTTadhara sAhitya samrATa vyAkaraNa vAcaspati-zAstravizArada. -kaviratna-sAta lAkha zlekAdhika-pramANa nUtana saMskRta sAhitya sarjaka, paramazAsana prabhAvaka-bAlabrahmacArI AcAryadeva. zrImad vijya lAvaNyasUrIzvarajI mahArAja sAhebanuM zaraNuM pAmIne pU. bAlamuni zrI suzIla vijyajI mahArAjanI buddhi tikSaNa banI ane vidvAna tathA paramasaMcamI tarIke teozrIne sahu keI oLakhavA lAgyA. pa . . Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 aneka mAsikA-sAmAhikA vizeSAMkAdghimAM pU. mu. zrI suzIlavijayajI ma. nA mananIya lekhAe tathA teozrInI vyAkhyAna zakti, sa MzAdhanakaLA, ciMtana ane mananI sabharatAe vidvAnomAM AdarapAtra sthAna prApta karyuM. vaLI teozrI dvArA lekhita-anuvAti ane saMpAdita pustakoe paNa teozrInI zaktine zAsanamAM suyaza apAvyA. e rIte teozrInAM paMcAvana uparAMta pustako prakAzita thayela che. vi. saM. 2007mAM kA. va. 6 nA gaNipada, 2007 nA vaizAkha suH 3 nA dine panyAsapada, vi. sa. 2011 nA mahA suda 3 nA dine upAdhyAya padma, ane vi. saM. 2022 nA mahA suda pAMcame rAjasthAnamAM itihAsa prasiddha gAma muMDArAmAM AcArya pada pAmanArA A AcArya zrI zAsanaprabhAvanAmAM paNa mokhare rahyA che. chellA cha varSAmAM ( vi. saM. 2018 thI 2023 sudhInAM) teozrInA varadahaste rAjasthAnamAM aMjanazalAkA, aneka pratiSThA (jemAM muchALA mahAvIrajI, kAparaDAjI, "khImela, sAdaDInI pratiSThA mukhya sthAna dharAve che.) udyApanA, aneka mahAtsavA, upadhAne ane chaThurI pALatA saMdhA vagere zAsana prabhAvaka kAcanI dhUna macI che. hajI paNa teozrInI puNyanizrAmAM anekavidha zAsana prabhAvanAnA prasaMgeA rAjasthAnamAM upasthita thatA ja rahe che. chellA 2023 nA sirAhInA cAmAsAmAM tA rAjasthAna mATe eka apUrva ceAjanAnuM nirmANu thayu che. rAjasthAnanA sad Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgye pU. A. bha.zrInI preraNuthI upasthita thayela "zrI vardhamAna jinAgama maMdira nirmANa" yejanA ItihAsa prasiddha bAmaNavADajI (sihI pAse) mahAtIrthamAM sAkAra banaze. A pejanAne aNadhAryo sakriya sahakAra sireihIthI sAMpaDyuM che. ane dhAraNuM che ke be varSanA samaya daramyAna A cAjanA rAjasthAnanI eka abhUtapUrva zAsana prabhAvaka ane rAjasthAna mATe gaurava svarUpa sthApatya pa. pU. AcAryavarya zrImad vijaya suzIlasUrIzvarajI ma. zrInI puNyakRpAe rAjasthAnane samrApta thaze. chatrIsa varSanA saMyamaparyAyI A sUrIjI mahArAje vardhamAna tapanI 31 oLI, navapada tathA vIzasthAnakanI eLIo, ane paMca prasthAnamaya sUrimaMtranI vidhipUrvaka ArAdhanA paNa sotsAha karela che. hAla paNa teozrI jJAna dhyAna ane tapamAM lIna che. tattvagarbhita uttama pravacanakAra ane sAhityaratna, zAstra vizArada tathA kavibhUSaNa padathI samalaMkRta che. dhIra-vIra ane gaMbhIra zAntasUtti che. bAlabrahmacArI sUrisamrATa samudAyanA ratna che. mahAgujarAtanA zaNagAra che. ane jainazAsananA anupama prabhAvaka che. AvA puNyazAlI sUrIvaryanA varadhaste thatI zAsana prabhAvanAo dvArA rAjasthAna samRddha bane, eTaluM ja nahiM paraMtu rAjasthAnamAM ArAdhanAnA amRtanAM pUra ubharAya ane temAM zAsanadeva sahAya kare eja hArdika zubhecchA. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama che prakaraNa viSaya 1 huM aNusvarUpa vicAra ane tenI ... 1 thI 25 2 nuM ANunA AviSkAre tarapha draSTipAta . 26 thI 3 zAzvata ane satyasukhanI samaja 38 thI 46 jIvananI vividha avasthAnuM sarjaka tatva ... 47 thI 62 5 muM AtmavIrya svarUpa ... 3 thI 67 karmatatvanA viSayamAM ja jainadarzananI vizeSatA . 68 thI 9 7 muM sRSTi sarjana .100 thI 143 8 muM vizvazAMtikAraka karmavAda ....144 thI 18 ja 87. da 6nma. Ta. * . Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrI~ zrI~ arha namaH jainadarzananA aNuvijJAnanI mahattA prakaraNa 1 luM aNusvarUpa vicAra ane tenI vividha vargaNue aNuzabdanI ativistRta samaja sarva manuSyone kadAca na hoya to paNa AjanI kahevAtI duniyAmAM AJzabda gheraghera pracalita to banI ja gayuM che. vartamAna vijJAne AzabdanI mahattA sarva dezamAM khUba ja vadhArI mUkI che. jethI ANunA vividha AviSkArake ke evI AviSkArita hakIktanI vAta karanArAo Aje hoMziyAra tathA buddhizALI ke zikSita manAya che. jainAgamAM te AjanA vaijJAnika kALa pahelAne AgRzabda pracalita che. vartamAna vijJAnane te janma paNa thayuM na hatuM te pahelAMnuM ANunuM vizada varNana jainazAstromAM astitva dharAve che. jenAgomAM varNavita AnuM varNana kevaLa jaDapadArthanI ja sUkSmAtisUkSmatAne anulakSIne nahi hatAM jaDa ane cetana e banne prakAranA padArthone anulakSIne che. jainadarzana kahe che ke jaDapadArthanA aNumAM je Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakti che, tenA karatAM paNa cetananA ekeeka aNumAM anaMtAnaMtagaNu zakti che. cetananA aNu eTalA badhA zaktidhAraka che ke jaDanA game tevA aNune paNa kSaNamAtramAM zaktihIna banAvI zake che. mATe cetananI ANuzaktine bhUlI jaI kevaLa jaDanI aNuzaktinA AdhAre ja sukha prAptinA Icchuka banavuM te kalpavRkSane cheDI dhaturAne Azraya levA jevuM che. cetanazakti pitAnA saMka95 baLathI paNa jaDapadArthone pitAnI IcchA pramANe upayoga karI zake che. A zaktine sAcI dizAmAM prayoga thAya te jaDapadArthanI sahAya vinA badhAM kAryo pAra pADI zakAya. paraMtu jaDapadArthanA aNusamUhe AcchAdita banI rahela cetanane Agu potAnI zakti pragaTa karavAmAM parAdhIna hoI jIvane prayatna, prathama te cetananA ANune AcchAdita banAvI rahela jaDanA aNuone haTAvavAne ja hovuM joIe ane te mATe cetananA aNuvijJAnanI sAthe jaDa aNuvijJAnanI paNa vistRta samaja prApta karavI joIe. jaDaAguo vividha zaktidhAraka hoI zake che. temAM amuka jaDaaNuo evA paNa zaktidhAraka che ke AtmaaNuomAM pravezI AtmAnI anaMta zaktinA AcchAdaka banI rahe che. AvA jaDaANuo kevA svarUpe vizvamAM vatI rahyA che? te svarUpa teonuM kevI rIte ane koNa banAve che? te sUkSama che ke sthUla che? AtmAnA aNuo sAthe kyA kAraNe ane AtmAnA kevA prayatna saMbaMdhita bane che? saMbaMdhita Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatA te aNuo kevA svabhAvI bane che? dareka aNuo eka sarakhA svabhAvI bane che ke vividha svabhAvI bane che? svabhAva mujaba Atmazaktine kevI rIte AcchAdana kare che? saMbaMdhita banI rahela te aNuone saMbaMdha AtmAnI sAthe kAyamI banI rahe che ke amuka TAIma pUrate ja banI rahe che? tenAmAM nirmita AcchAdaka zakti sarvamAM eka sarakhI hoya che ke nyunAdhika hoya che? tene saMbaMdhita banI rahetAM rikavAnA, saMbaMdhita banI rahelAne haTAvavAnA zuM zuM upAya hioI zake? e sarva hakIktanI samajaNune prApta karavAnA uddezane ja mukhyatve anulakSIne jainadarzananA praNetA sarvajJa purUSoe jaDa aNuvijJAna prarUpyuM che. AtmAnI anaMtazaktinA redhaka AvA jaDa aNuone jainadarzanamAM pudgala padArthanA aNuo tarIke oLakhAvyA che. taduparAMta A dazyavizva te paNa pugala svarUpa ja che. vartamAna vijJAnamAM ANunA je vividha AviSkAre thAya che, te sarva aNuo paNa jainadarzana kathita pudgala padArtha ja che. pudgala" zabda e jainadarzanane pAribhASika zabda che. Adhunika vijJAnamAM jene jaDapadArtha (matter) kahe che, tene ja jainadarzanamAM pudgala saMjJAthI oLakhAvyuM che. A pudgala zabdanI vyutpatti che-"pUrata punU kAcatIti jA" arthAt pUrNa svabhAvathI "puta " ane galana svabhAvathI "gala". ema be avayanA meLathI A pudgala zabda banyuM che. maLavuM ane vikharAvuM e pudgala dravyane svabhAva che. jene Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tara danAmAM pudgala zakhsanA vyavahAra koI sthAne karyAM haze te te judA arthAMmAM haze. jainadana siddhAntAnusAra samagra vizvamAM rahelA samasta padArthAnA e va paDe che. (1) sacetana ane (2) acetana. saMjJA, vicAra, lAgaNI ke IcchAnu jemAM astitva che, te padArthA sacetana che. AvA sacetana padArthA te A vizvamAM jIva, AtmA, prANI, jantu Adi saMjJAothI vyavahArAya che. avikasita sthitivata AtmAomAM vicAra nahi hAtAM AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha e cAra saMjJAo ja hAya che. sacetana padArthI te Indriyagamya nahi hAtAM tenA astitvanI sAbitI uparAta sajJAothI ja thAya che. ... uparAta saMsAdithI rahita dravyA te acetana dravya che. acetana dravyanu vagI karaNa jainadarzanamAM pAMca prakAre karyuM che. (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya (4) kALa ane (5) pudgalAstikAya. A pAMce acetana yA ajIva dravyo ( padArtho ) mAM pudgalAstikAya vinAnAM zeSa cAra dravya te arUpI ( rUparasa-gaMdha ane spa rahita ) hAvAthI indriyagamya nathI; ane pudgala dravya te varNa -gaMdha-rasa-sparzayukta ( rUpI ) hAvAthI indriyagamya che. vividha avasthAe paikI amuka avasthAvasthita pudgale te varNAdi sahita hAvA chatAM paNa Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te varNAdinI sUkSmatAnA aMge chastha jIvane Indriyagamya thaI zakatAM nathI. te paNa tevA pudgalathI thatI sAmuhika kiyAo dvArA te padArtho daSTigocara svarUpane pAmI zaktA hevAthI teonuM astitva siddha thAya che. A pagalika padArtho A vizvamAM agaNita che, ane te saMsArI jIne amuka amuka pravRtti karavAmAM upayogI bane che. upayogItAnI vividhatAe te agaNita pudgala padArthone vizvanA prANIo vividha saMjJAthI saMbodhe che. jainadarzanamAM pudgaladravyanuM vargIkaraNa suMdara vijJAnatAthI karyuM che. temAM sAmAnyataH pudgalane, ANu ane skaMdha ema be vargamAM vibhakta karela che. A banne varganuM sUcana te pugalapadArthanI anukrame ekAkI ane saMmilita avasthA sUcaka che. avibhAjya avasthAvaMta pudgalane AgusvarUpe ane savibhAjya avasthAvaMta pudgalane skaMdharUpe oLakhAya che. paramANupudgala sUphamAtisUkSama che. kevalajJAnI tathA paramAvadhijJAnI ja jene jANe che ane dekhe che. sAdhAraNa jJAnavALA jIve te paramANusvarUpa pudgalane anumAnathI ja jANI zake che. te avibhAjya, ache, ane adAhya che. te nathI baLatA ke nathI bhIMjAtA, jagatamAM koIpaNa paramANu naSTa thatuM nathI, tema na utpanna thatuM nathI. jagatamAM jeTalI saMkhyA pramANu paramANuo che, teTalI saMkhyA pramANu ja raheze. aNusvarUpe rahela pudgalapadArtha sadAnA mATe ANusvarUpe ja paNa rahetA nathI. eka aNupudgala anya Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANu sAthe saMghAta (ekameka svarUpa) bhAvane guNa pAme che. saMghAbhAvane prApta ANusamuhane skaMdhapudgala kahevAya che. evA DhipradezI, tripradezI, yAvat saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta, anaMtAnaMta pradezI kaMdhe paNa A vizvamAM anaMta saMkhyA pramANe varte che. jagatanA pratyeka drazyapadArtho te paramANunI ja viziSTa racanA che. paraMtu te racanA eka paramANuvaDe ja nahiM thatAM pitAnA saMghAtaguNathI samavAya rUpane ja prApta karI skaMdha saMjJAne dhAraNa karanAra aNasamUhathI ja thAya che. arthAt drazya jagatanuM upAdAna kAraNa skadhapulle ja che. anya ekabIjA paramANu sAthe maLI jaI samavAyane prApta aNuo eka bIjAthI alaga paNa paDatA rahe che. eka skaMdhamAMthI amuka aNuo chUTA paDe ane tenI jagyAe anya ANuo. AvI saMmizritapaNAne paNa pAmatA rahe evuMya bane. eka aNu yA paramANu svarUpa pudgala upara chavadvArA koIpaNa pravega thaI zako nahiM hovAthI drazya jagatanuM upAdAna kAraNa skaMdhapudgale ja che. kevA prakAranA arthAt keTalI saMkhyA pramANu ANusamUhasvarUpa skaMdha, A jagatanuM upAdAna kAraNa banI zake che? te upAdAna kAraNamAMthI vizvanA bhautika padArthonI racanA kevI rIte ane konA dvArA thAya che? tenI vAstavika samaja te jainadarzanamAM batAvela pugalavaNAonuM ane temAMnI amuka vargaNAmAMthI karma- svarUpe pariNAma pAmelI nAmakarmanI keTalIka karmaprakRtionuM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te viSayanA sacATa zikSitavaga pAsethI paddhatisara karAtA adhyayana dvArA ja prApta karI zakAya che. avibhAjyasvarUpI ane aNusaMjJAthI oLakhAtA pudgalapadArthomAM koIpaNa eka varNa, e gadhamAMthI koI eka gadha, koIpaNa eka prakAranA rasa, ane rUkSa yA snigdha e be mAMthI koI eka, tathA zIta yA uSNumAMthI koI eka ema be sparzI hoya che. A varNAgni te tenA bhAvaguNa che. vizvamAM paramANu svarUpe rahela pudgalAmAM varNAdinI samAnatA yA asamAnatAnA hisAbe paramANuenI ananta jAti ane upajAtio hAI zake che. paramANue gaMdha-rasa ane sparzImAM anyonya samAnatAvALA heAya te varNamAM asamAnatA hAya. vaNu-rasa ane sparzImAM samAnatA hoya te gaMdhamAM asamAnatA hAya. vaNugaMdha ane sparzImAM samAnatA hoya teA rasamAM asamAnatA heAya. vaNu-gaMdha ane rasamAM samAnatA heAya teA sparzamAM asamAnatA hAya. A samAnatA ane asamAnatA pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane cAra sparUpa mULa varNAniI samajavI. e rIte te varNAdinA upabhedAnI taratamatAe karIne paNa anyAnya samAnatA ane viSamatA te paramANumAM heAI zake che. jemake vaNu mAM eka lAla raMga laI e teA lAla raMga paNa aneka prakAre che. eka guNalAla, dviguNulAla, yAvat saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtaguNu lAla heAya. ema lAlava mAM paNa bhinnattAnA prakAro vaDe lAlavaNI paramANuomAM paNa samAnatA ane Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSamatA hoya. e pramANe gaMdha-rasa ane sparzane anulakSIne paNa paramANuomAM anya samAnatA ane viSamatA samajavI. eka eka paramANumAM cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya ane sparzanendriyane viSaya, varNa-gaMdharasa ane sparza hevA chatAM paNa te varNAdi eTalI badhI sUkSmatAvALA che ke te Indriyagocara banI zakatA nathI. varNAdimAM vividhatA yA samAnatAvALA ghaNuM paramANuonuM saMghadRna thaI te skaMdharUpe bane che, tyAre ja te varNAdinI spaSTatA ApaNe indriya dvArA anubhavI zakIe chIe. paramANunA saMghaTTanasvarUpa skaMdhamAM te virUddha varNAdivALA aNu-paramANuonuM milana hovAthI eka skaMdhamAM pAMce varNa, pace rasa, be gaMdha ane ATha sparza paNa hoI zake. - eka paramANumAM koI paNa prakArane eka ja varNa, eka ja gaMdha, eka ja rasa, ane be sparza hevA chatAM samasta paramANuonI apekSAe vadhumAM vadhu varNa pAMca, gaMdha be, rasa pAMca ane sparza cAra hoI zake. kAraNa ke mauliktAnI draSTie varNAdi teTalI ja saMkhyAvaMta che. AmAM cAra sparze te zIta-uSNa-snigdha ane akSa che. laghu-gurU, mRdu ane kaThina e cAra sparzemAMthI eka paNa sparza vizvanA koI paNa paramANu svarUpa pudgalamAM nahi hovAthI siddha thAya che ke e care sparzI maulika nahiM hatAM saMgajanya che. mATe e cAra spaze utpanna thavAnI koI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyAmaka prakriyA paNa avazya hAvI joI e. paraMtu te kAMya jovAmAM AvatI nathI. skaMdhAmAM paNa keTalAka kA aSTaspazI ane keTalAka skaMdhA catuHspazI hAya che. catuHspazI` ska MdhAmAM paNa laghu, guru, mRdu, ane kiThana e cAra sparghAmAMthI koIpaNa spa hAtA nathI. A catuspazI kA ati sUkSma heAvAthI tenA paNa varNAgni, iMdriyagamya banI zakatA nathI. vaLI paramANumAM cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya ane sparzInendriyanA viSaya, varNa-gaMdha-rasa ane sparza hAya che, paraMtu zrotrendriyanA viSaya zabda guNa ja temAM hAI zakatA nathI. kAraNa ke zabda te skaMdhanA ja dhvanirUpa pariNAma che. eTale eka paramANumAM te zabdarUpa pariNAmane pAmI zakavAnI ceAgyatA nahi hAvAthI saMghaTTana bhAve ekameka banI rahela paramANusamUhapa skaMdha ja zabda avasthA prApta karI zake che. vizvamAM paramANu te ananta saMkhyA pramANu che, tathA skaMdha paNa ananta saMkhyA pramANa che. jIvadravyeAnI saMkhyAthI te anantaguNa che. vizva (samastaleAkAkAza ) AvAM pudgalAthI bharacaka che. paramANunI mAphaka skaMdhAmAM paNa varNAdrinI samAnatA ya hoya ane asamAnatA ya hoya. vaLI ska MdhAmAM te aNusamuhanI saMkhyAmAM paNa paraspara nyUnAdhikatA saMbhavI zakatI hovAthI varNAdinI asamAnatA uparAMta aNusamUhanI asamAnatAnA hisAbe paNa pudgala dravya anaMta prakAranAM che. koI koI skadhAmAM Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 aNasamuha ane varNAdinI samAnatA paNa hoI zake che. uparokta rItanI asamAnatAmAM paNa pugalatva te zAzvata che, nitya che. paraMtu tenI vividhatA anitya che. kAraNa ke vividhatA e pudgalanI avasthA sUcaka che. pudgalattva te dravya che. varNAdi te pudgalanA guNa svarUpa che. ane vividha avasthA te paryAya kahevAya che. dravya te zAzvata che, ane paryAya te azAzvata che. paryAya mAtra parivartanazIla che. azubha paryAya zubhamAM ane zubha paryAya azubhamAM badalAvI zakAya che. paryAyanI zubhatA ane azubhatA paNa kAyamI nathI. eTale ja A vizvaracanAmAM kazuMya ekAMte nathI suMdara ke nathI asuMdara. nathI sudhI ke nathI durgadhI. A duniyA eTale paramANuenA jaththAnuM vividharaMgI parivartana. te pachI pagalika anukuLatA ke pratikuLatAmAM rAgadveSa ze? bhUtakALamAM jene bhAratanA koI paNa jenetara darzanakAre pagalapadArtha svarUpe kadApI nahiM svIkArela te paNa Adhunika vaijJAnika kSetramAM buddhigamya rIte padArtha svarUpa sAbita thaI cUkela evA zabda, prabhA, prakAza, chAyA, aMdhakAra, mane vicAra ItyAdi vividha pugala paryAnuM tathA paramANu, skaMdha, puduMgalanI saMghAta ane vighAtanI rIti, rUpa-rasa-gaMdha-sparza -paryAya-vargaNa-karmavargaNa-gatikiyA-gati saMbaMdhI anya maryAdAo, utkRSTazakti, sthUla ane sUkSamatAnI daSTie pudgalanA bheda-prabheda, saMsthAna, paramANunI sUma pariNAmAvagAhana, paramANunI sUkSamatA, ItyAdi pudgala padArthane lagatI hakikatanuM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTa varNana jainadarzanamAM Adhunika itihAsakALa pahelAMnuM cAlyuM Ave che. jainadarzanakAroe lekamAM rahelAM mULadravyone judAM judAM oLakhAvI "dravyAnuyega" vijJAna raju karyuM che. e dravyAnuyeganA siddhAntamAM dravya-guNa ane paryAya batAvI. jagatanA vividhasvarUpI padArthone samajavAmAM ati sulabhatA. karI ApI che. vikamanI ogaNIsamI zatAbdI sudhI te e dravyAnuyoga mAtra zraddhAne viSaya hatuM, ane tarkaNanI DhAla hatI. paraMtu Aje te e siddhAnta jagatanI sAme vijJAnarUpe. pratyakSa AvIne ubho rahyo che. AjanA vijJAne evA evA AviSkAra karyA che ke je sAdhAraNa janatAne te camatkAra ke jAdu ja lAge. paraMtu enuM bArIkAIthI adhyayana karIe. to ApaNane enA mULamAM paramANuparyAya ane guNuparyAyanA palaTAo barAbara maLI Ave che. ItihAsathI anabhinna leko kadAca ema mAnI bese ke aNu-paramANuvAdane prathama AviSkAraka "DemokreTasa" che.. paraMtu evAne khabara nathI hotI ke DemokreTasanI pahelAM paNa jainadarzanamAM ANuvAdanuM yathArtha padArthavijJAna hatuM. kAraNa ke jainadarzanamAM AguvAdane sUkSmAtisUkSma khyAla ApanAra prabhu mahAvIradeva (A avasarpiNImAM thayela cevIza tIrthakara pikI carama tIrthakara) te DemekeTasa pahelAM thaI gayA che. te vartamAna ItihAsanA purAvAthI siddha che. jainadarzananA prarUpako zrI tIrthakara devo ja hoya che. prabhu zrI mahAvIradeva pahelAM. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa je tIrthaMkara thaI gayA che, te sarvee kahela padArtha vijJAnamAM ane zrI mahAvIradeve kahela padArthavijJAnamAM lezamAtra paNa pheraphAra nathI. jainadarzanamAM tIrthakara tarIke te te ja svIkArAya che ke jeoe sarvajJatA prApta karI hoya. sarvajJatA te ja prApta karI zake ke jeo rAga ane dveSane saMpUrNapaNe jItI vItarAga banyA hoya ane e vItarAga banyAnI sAcI sAbitImAM temanA jIvanane pUrvabhava sahita kramabaddha ItihAsa hoya. vizvamAM AvA vItarAgadeve ja padArthavijJAnanA saMpUrNa ane satyajJAtA hoya. sarvajJatA eTale AtmAnA jJAnaguNanI aMtima pUrNatA. sarvajJatA prApta karanAra dareka AtmAomAM jJAnaguNanI pUrNatA ane anya samAnatA hoya. eTale eka sarva kathita je padArthajJAna hoya te ja padArthajJAna ane sarva kathita hoya. ethI ja jainadarzanane, mahAvIradarzana ke rASabhadarzana nahiM kahetAM jainadarzana yA sarvajJadarzana nAme oLakhAya che. jina eTale rAga dveSane jItanAra ane sarvajJa eTale AtmAnA jJAnaguNanI pUrNatAvALA. trikAla abodhita padArtha vijJAnanA jJAtA zrI sarvajJa-vItarAga deve ja hoya. mATe tevA paramAtmAoe AviSkArita padArtha vijJAna ja vAstavika satya ane saMpUrNa hoya. A rIte padArtha vijJAnanA satya ane saMpUrNa upadezaka zrI tIrthaMkaradeve te dehadhArI Izvara tarIke oLakhAya. kAraNa ke padArthanA viSayane upadeza devAmAM mukha joIe ane janma levAmAM pUrvabaddha karma joIe. karma vinA keI paNa AtmAne janma ke avatAra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. thavAnuM banI zake nahiM. karmarahita banela izvara-paramAtmar. te deharahita hoya. teone te janma ke avatAra levAne ja , na hoya. upara kahyA mujaba tIrthaMkaradeve AtmAnA jJAnAdi guNane renAra karmothI te bilakula rahita ja heya. kevala bhopagrAhI evAM cAra aghAtI karmo ja temanA AtmAmAM bAkI hoya. te karmonI sthiti temanA te bhava pUratI ja hoya ane te bhava pUrNa thatAM sudhImAM te te bhagrAhI karmo paNa temanA AtmAmAMthI sarvathA chUTI javAthI teo deharahita Izvara-paramAtmA banI mekSasthAnamAM jAya. tyAM sAdi anaMta sthitimAM sadA lIna rahe. dehadhArI Izvara paramAtmAne vItarAga ane sarvajJatAnI prApti janmathI ja na hoya. te bhavanA janma bAda te yogya uMmare teo dIkSA aMgIkAra kare. dIkSA aMgIkAra karIne vItarAgatA ane sarvajJatAnI prApti mATe utkRSTa tapa kare. tapazcaryA dvArA cAra ghanaghAtI karmone saMbaMdha temanA AtmAmAMthI chUTI jAya eTale te ghanaghAtI karmovaDe anAdikALathI AcchAdita banI rahelA temanA AtmAnA anaMta jJAnAdi catuSka guNanI pragaTatA thAya. ane tenI pragaTatAthI jagatanA samasta dravya-guNa ane paryAyane koIpaNa bAhya prayoganA paNa aMjalimAM rahela jaLanI mAphaka AtmapratyakSa jue. ane tyArabAda ja vizvanA prANIone te viSayane upadeza Ape. AtmapratyakSa thayA pahelAM tIrthakarade padArthavijJAna aMgene kaMIpaNa upadeza koIne ya na Ape. tIrthakaronI. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hayAtirahita kALamAM sAdhumahAtmAo je upadeza Ape che, te sarvajJakathita ja upadeza hoya che. A uparathI siddha thAya che ke jainadarzanane ATale badhe vyavasthita paramANuvAda e bhAratavarSanI hajAro varSa pahelAMnI arthAt vartamAna vaijJAnika kSetrathI paNa ghaNA pUrvakALa pahelAMnI saMpUrNa satya dena che. / dArzanika kSetre tarapha daSTipAta karIe te jainadarzana, bauddhadarzana ane vaidikadarzana A traNe dArzanika paraMparAo "bhAratamAM itihAsakALa pahelAMnI manAya che. temAM vizva vyavasthA aMge vaidikadarzanamAM IzvarecchAnI pradhAna mAnyatA hevAthI temAM pudgalanI vicAraNane sthAna ja nathI. bauddhadarzanamAM jaDa (pudgala)nI pradhAnatAnuM mahattva hovA chatAM te jaDa (pudgala) aMge kaMIpaNa vizeSa vivecana jovAmAM AvatuM nathI. jyAre jainadarzana A jagatanI vyavasthAmAM AtmA ane jaDa (pudgala) bannene samakakSa mAne che. jIva ane pudgalanI gaDamathalathI ja saMsAra cAle che. eTale jainadarzane, AtmA ane pudgalanuM jhINavaTabharyuM ane talasparzI varNana karyuM che. pannavaNusUtra, prakAza, tatvArthasUtra ane bhagavatisUtrAdimAM A aMge vizada vastudarzana maLe che. jo ke vaizeSika ane cagadarzane paramANuvAdane kaMIka aMze caryo che. paraMtu temanI mAnyatAmAM rUpanAM paramANuene ane rasAdinAM paramANuone judAM judAM manAya che. jyAre jainadarzanane mAnya pudgalanI mAnyatAmAM vizeSatA e che ke Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te bIjAonI mAphaka pudgala paramANuone bhinna bhinna prakAre nahiM svIkAratAM te kahe che ke pratyeka paramANumAM spa, rasa, gaMdha ane rUpanI regyatA rahe ja che. sparzanAM paramANu te rUpAdinA paramANuthI bhinna nathI. evI rIte rUpanAM paramANu te sparzAdinA paramANuthI bhinna nathI. paramANunI eka ja jAta che. pRthvInA paramANu pANImAM pariNuta thaI zake che. pANInAM paramANu agnimAM pariNata thaI zake che. pRthvI-pANuM tathA agni e vigere maulika tatva nathI. hAIDrojana ane okasIjana aNuone ekaThA karI pANI banAvavAne praga e tenuM pratyakSa udAharaNa che. A rIte pudgala tatvanA jJAnanI vAstaviktA ane tenA anekavidha paryAnI saMpUrNatAne khyAla ApaNane mAtra jainadarzananA dravyAnuga viSaya dvArA ja AvI zake che. je jamAnAmAM sUphamadarzaka yaMtra ke TelIskepa jevA sAdhana na hatAM te jamAnAmAM A badhuM kahevAyuM che. te zI rIte kahevAyuM haze ? tene vicAra karatAM jijJAsAzIla mAnava, Indriya pratyakSatAnA nAnA khAbociyAmAMthI nIkaLI Atma pratyakSatAnA mahAsAgara tarapha jhukavAne utkaMkti ane che. mANasa dareka vastune IndriyathI jue che. paraMtu iMdriye te keTaluM alpa joI zake che, te vicAre. pANInA glAsamAM AMkhathI juo te eka jIva na dekhAya, paNa meriphAI glAsathI joze te hajAre dekhAze. sAdhana vinA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 AMkha je joI zakatI nathI, te sAdhanathI dekhAya, ane sAdhanathI paNa na dekhAya te jJAnIne jJAnathI dekhAya. jema sAdhAraNa janatA mahAna vaijJAniko karatAM sInemA sTArane saralatAthI oLakhI zake che. e ja rIte sAdhAraNa janatA dravyAnuyAga, anekAMtavAda ke bhAvaahiMsA A isiddhAMtAnA puraskartA jainadarzanane paNa na oLakhe ane madhyama viSaya batAvanAra Itaradanane tathA bhautika AviSkAraka vaijJAnikone turata oLakhe e anavuM svAbhAvika che. kintu vicArako tA jainadarzanIya siddhAMtAne bhAratInI prAcIna dena mAnI te jainadarzInanA praNetA zrI sarvajJa--vItarAga-arihaMta paramAtmAone punaH punaH AvakArI temanA pratye atyaMta bhaktibhAvanAvALA ane che. jainadarzana kathita puddagalivajJAnanA AdhAre te samajI zakAya che ke ApaNane anekavidha vastuo A STimAM STigeAcara thAya che, te dareka vastu prathama te koIpaNa prANInA zarIrarUpe ja hAya che. jyAre AyuSya pUrNa thaye te zarIramAMthI zarIradhArI jIva cAlyeA jAya che, tyAre te zarIrane anya koIpaNa jIvanA vyakta anya zarIra sAthe mizraNa karIne yA tA evI mizraNa thayela vastune anya mizrita vastu sAthe mizraNa karIne mANasA navI navI cIjo banAvavAdvArA navA navA AviSkAro kare che. A pramANe mizrita thayelI vastumAM prAyaH ekendriya jIvAnAM tyakta zarIra hAya che. vaLI e mizrita thayA sivAya je je sthitimAM jIvA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 vaDe tyajAyela hAya che, te te sthitimAM rahela zarIrA paNa jagatane upayAgI evI anekavidha vastuo rUpe ya banI rahe che. keTalAka jIvAnAM zarIra jagatane kAIpaNa rUpe upayAgI nahiM rahevAthI tevAM zarIro anya rUpAMtare pariNamI jAya che. manuSyanAM zarIrAne bALI nAkhavAmAM ke jamInamAM dATI devAmAM Ave che. AjanA vijJAnayugamAM padAtha mizraNamAM jene mULatattva kahevAmAM Ave che, te tattva paikI keTalAMka te upara kahyAM mujaba bhinna bhinna avAvaDe tyajAyela bhinna bhinna zarI ane keTalAMka bhinna bhinna zarIranA mizraNarUpe che. temAM jeTalI dhAtuo (sAnuM-rUpu-loDhuM Adi) che, te pRthvIkAya jIvAe tyajela zarIrA che. jema kAca te retInA rasamAMthI anelI vastu che, ane retI e pRthvIkAya jIvAnu zarIra che. temAMthI jIva cAlyA jAya che, tyAre retIrUpe te nirjIva zarIramAMthI manuSyA kAca banAvI aneka prakAranI vastuo anAve che. evI rIte kapaDu rUmAMthI bane che, e rU kapAsamAMthI thAya che, ane kapAsa e vanaspatikAyanA jIvAnu zarIra che. te jIva vanaspatikAyamAMthI mukta thaI cAlyeA jAya tyAre te nirjIva kapAsamAMthI nIkaLatA rUnuM kApaDa ane che. A pramANe ati sUkSma rIte vicAratAM jagatamAMnI dareka dazya vastu amuka amuka jIveAnAM tyakta zarIra ja che. paraMtu te adhu samajavAmAM jainadana kathita prANIzAstranA adhyayananI khAsa AvazyakatA che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AjanA vaijJAnika yugamAM buddhigamya rIte paNa jemAM jIva hAvAnu anekavidha prayeAgadvArA siddha thaI cUkyu che, tevA pRthvI-pANI-agni-vAyu ane vanaspatimAM jIva hAvAnA jene khyAla ke zraddhAya nathI, tevAone te A vastu samajavI kaThIna che. uparAkta hakiktathI siddha thAya che ke drazyajagata te koI ne koI jIvanuM tyaktazarIra, yA to tyaktazarIrAnu vividhamizraNa, yA te mizraNa rahita avasthAntara zarIra, yA teA zarIranI pratichAyA agara prakAza svarUpa che. eTale vicAra udbhave ke e zarIrA kaI jAtanI pudgalAvasthAmAMthI anyAM ? e tattva samajAya teAja A vizvanuM upAdAna kAraNa samajI zakAya. upAdAna eTale zuM? e eka draSTAMtathI vicArIe. ghaDA mATInA bane che. taiyAra ghaDA hoya agara truTI jaI ThIkarArUpe paDayo hoya te paNa temAM mATIne te nAza thatA ja nathI. mATe mATI e ghaDAnu upAdAna kAraNa kahevAya. evI rIte AkAra yA avasthA badalAvA chatAM paNa je padA, te sarva AkAra yA avasthAmAM mAjIda rahe che, te vastunuM upAdAna kAraNa che. drazya jagatanA sarva padArtho te paramANu samUhanI vividha racanA che. paramANunA vividha cAgika pariNAmathI ja samasta padArtha-samUhanI utpatti che. vividha padArthAMnu vividha avasthAntara thAya tA paNa temAM pudgalattva tA zAzvata ja che. eTale prathama vicArI gayA e pramANe matijJAnAMdinA thayA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazama dvArA manuSya rasAyaNa vidhithI yA anya koI pragathI vividha AviSkAre karI vividha zaktidhAraka padArtho vizva samakSa raju kare te paNa te padArthonuM upAdAna kAraNa zodhatAM dhUthe (sarvasa) manuSyanI draSTi, dehadhArI jInA zarIrarUpa pudgala avasthAthI AgaLanI koIpaNa pugala avasthAmAM nahiM jaI zake. paraMtu zarIra svarUpa pudgala avasthA te kaI jAtanI pudgala avasthAmAthI udbhavI ? e praznanA samAdhAnamAM keTalAkoe pAMcabhUtonI kalpanA karI. paraMtu vaijJAnika kSetramAM pratyakSa prayoga dvArA bhUtanuM paNa vizleSaNa thavAthI te kalpanA paNa sAcI TharI nahi. sarva prathama I. sa. 1661 mAM thaI gayela boyala (Boyle) nAme vaijJAnike lakhela "sanDehavAdI rasAyaNa" nAme pustakamAM pAMcabhUto te mULatattva hovAne sandaha pragaTa karyo. teNe jAhera karyuM ke e pAMcabhUta te mULatattva nathI ja. mULatatva che tethI koI juduM ja che. e bhUta te saMmizraNanuM ja pariNAma che. ahi zarIre ane zarIranuM mULatatva e bane che te pudgala ja. paraMtu te bannemAM pudgala avasthAnI bhinnatA che. zarIra e paramANunI racanA hevA chatAM te zarIranI racanA eka paramANu svarUpe rahela pudgalamAMthI thaI zaktI nathI. kAraNa ke jainadarzananA siddhAntAnusAra eka paramANu upara jIvane koI paNa prayoga thaI zakato nathI. paraMtu Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 paramANunI yegika avasthArUpa skaMdhapugalo upara ja jIvaprayoga thAya che. vaLI jema ghaDAnuM upAdAna kAraNa mATI hovA chatAM amuka avasthArUpe taiyAra thayelI mATImAMthI ja ghaDo banI zake, tevI rIte paramANunI cegika avasthArUpa skaMdha pudgalamAMthI zarIra racanA thaI zaktI hovA chatAM paNa amuka avasthAvaMta ane Idriyane agocara evA pudgalaskamAMthI ja zarIra racanA thaI zake che. A samasta vizva chUTA chUTA paramANuo vaDe ane paramANuonI legika avasthArUpa skaMdhapudgalavaDe ThAMsI, ThAMsIne bhareluM che. te sarva pudgale, chadmastha jIvane iMdriyagamya nathI. chatAM paNa tenuM astitva buddhigamya che. mAtAnA udaramAM utpanna thayA bAda bALakanuM zarIra vividha AkArarUpa banI vRddhi pAmatuM rahe che. janma pAmyA pachI paNa vajana ane uMcAI vadhatI jAya che. A rIte thatI vRddhimAM navAM pulanuM Agamana pratyakSa dekhAtuM nathI.. paraMtu AvelAM te pugalone zarIravRddhi svarUpe te. ApaNe pratyakSa joIe chIe. eTale saheje samajI zakAya che ke vRddhi pAmatA zarIramAM navAM navAM AvatAM rahetAM pudugalanuM A vizvamAM adrazyapaNe paNa koIka avasthArUpe astitva te avazya che ja, ane e pudgale ja zarIranuM upAdAna kAraNa che. - jenA rUpa-rasa-gaMdha ane sparzamAMthI eka paNa viSayane anubhava Idriyane azakya che, evA sUma pudgalanuM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 asvitattva A vizvamAM ekasvarUpe ke ekasarakhA zAnA pramANavALuM nahi' hAtAM leAkavyApI te pudgalI aneka svarUpe ane anekavidha aMzeA ( paramANu ) pramANa che. svarUpa vividhatA ane azapramANunI vividhatAnusAra pRthak pRthak rUpe rahela te sa puddagaleAnI jainadarzanamAM chavvIsa mahAva`NAe ( jAtA ) darzAvI che. ane ekeka mahAvAmAM vividha svarUpI aneka peTAvAe paNa batAvI che. mahAva`NAe paikInI keTalIka vaNAe tenI peTAvA sahita, jIveAne saMsArI jIvana jIvavAmAM jarUrI sAdhanA taiyAra karavA mATe upayAgI manI zake che, ane AkInI mahAva`NAe tenI peTAvAe sahita, jIvane binaupayAgI che. upayegI anI zakatI vaNAe ja A drazya jagatanuM kAraNu che. upAdAna ethI mAMDI yAvat ananta paramANuone ekIbhAva te skaMdha che. sarakhI saMkhyA pramANa ekIbhAvane prApta paramANu samUhavALA skaMdhAnI eka va aa kahevAya, ane amuka vaNAnA samUhanI eka mahAvaNA kahevAya. evI chavvIsa mahAvaNAo A vizvamAM varte che. arthAt samagra lekamAM vyApta vividha avasthAvata ane IMdriyane ageAcara sa pudgaleAnu vagI karaNa jainadarzanakArAe chavvIsa prakAre karI atAvyu che. eka paramANune bIjA paramANu sAthe thatA ekIbhAva te anya hevAya che. AvA anya traNa prakAranA nimittothI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 thAya che. (1) prAyeAgika anya (2) visasA baMdha ane (3) mizrabandha. je anyamAM jIvaprayatna nimitta hoya tene prAyeAki bandha kahevAya. AvA anya audyArika zarIra AdimAM thAya che. je anya koInA prayatna vinA svayaM svabhAvathI thAya che, tene visasAba dha kahe che. jemake uparokta chavvIsa mahAvaNA svarUpe anI rahela anya tathA vAdaLa, IndradhanuSa AdimAM thatA anya. jemAM jIvaprayatna ane svaya' svabhAva e banne dvArA anya thAya che, tene mizrabandha kahevAya che. jemake ghaTa, paTa, stambha AdimAM thatA anya. uparokta chavvIsa mahAva AomAM rahela anya te visasA baMdha che. te vaNAo taiyAra thavAmAM koi jIva vizeSanA prayatna hAi zakatA nathI. vaLI te vaNAomAM ekIbhAva pAmelA skandhAmAM thayela paramANu samUhanA adha paNa, koI jIveAnA prayatnathI thayela nathI. mATe ja paramANu samUhanA ekIbhAvathI anela ska MdhAvALI te vaNAo visasA pariNAmI che. saMsArI jIvAnA jIvana sAdhanAmAM upakArI manI zakavAnI ceAgyatAvALI mahAva NAone grahaNa yAgya cha ane temAM ayeAgyatAvALI mahAva NuAone "agrahaNa yAgya" mahAvaNA kahevAya che. grahaNa cAgya vaNA ATha ja che. ane zeSa mahAvaNAo agrahaNa yAgya che. '' Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jenI utpatti svayaMsiddha hoya arthAt koI dravyanA sayeAgajanya na heAya e rItanI vyAkhyAnusAra vizvamAM mULa tatvA yA te vizvanAM upAdAna tatvAnI saMkhyA prathama 22 ke 23 nI svIkArI a Mte 96 ke tethI vadhu paNa sudhI siddha karanAra vijJAna Aje kahevA lAgyuM che ke paramANunI vadhaghaTathI ja judAM judAM muLatattvA ane che. ane aNunA ghaTaka IlekTrAnsanI judI judI saMkhyAnA kAraNe ja padArthomAM vividhatA Ave che. jainadarzananI mAnyatA tA sAnA mATe e ja hatI ane che, ke drazya jagatanI anekavidha vividhatAmAM pRthak pRthak saMkhyA pramANa pariNAma pAmelA pudgala paramANuonu ja kArya che. pUve kahela mAgaNuAonI vividhatAnuM kAraNa enA ghaTaka paramANuonI judI judI saMkhyAnA hisAbe ja che. te saMnA mULamAM te mAtra eka pudgala dravya ja che. temAM batAvela sakhyA pramANu paramANuomAMthI eka paNa paramANunI hAnivRddhie te te vaNAonI saMjJA badalI jAya che. saMsArI jIvana jIvavAnA sAdhanarUpe ekendriya jIvAne zarIra ane zvAseAAsa, eindriya-teindriya ane caurindriya jIvAne zarIra-zvAseAvAsa tathA bhASA, ane paMcendriya jIvAne zarIra-zvAsAvAsa-bhASA tathA mananI jarUrIyAta rahe che. temAM zarIra racanAne jainadarzanamAM pAMca prakAre batAvI te vividha zarIra racanAne vividha saMjJAthI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakhAvI che. (1) dArika zarIra (2) vaikIya zarIra (3) AhAraka zarIra (4) taijasa zarIra ane (5) kArmaNa zarIra. manuSya ane tiryaMcanA janma zarIranI racanA te audArika zarIra kahevAya che. deva ane nArakInA janma zarIranI racanA te vaikIya zarIra kahevAya che. keTalAka labdhidhArI manuSya ane tiryaMcane paNa vaikIya zarIra hoI zake che. cauda pUrvadhara muni mahAtmAo tAtvika viSayenA saMzaya TALavAne pitAnI AhAraka nAmaka labdhithI tIrthakara bhagavaMta samakSa javA mATe muMDA hAtha pramANanI je zarIra racanA kare che, tene AhAraka zarIra kahevAya che. A traNa zarIre uparAMta taijasa ane kArmaNa e be sUkSma zarIre paNa hoya che, ane te banne te dareka prANImAtrane janma zarIra uparAMta hoya ja che. tijasa zarIrane Adhunika bhASAmAM jaTharAgni svarUpe paNa oLakhAvI zakAya. tathA karmasvarUpa pariNAmane pAmI ekatra banI rahela pudgala skanI Atma pradeze sAthe zrIranIravat saMbaMdhita dazA te kArmaNa zarIra kahevAya che. janmazarIra te eka bhavane aMtare badalAtAM rahe che, paraMtu taijasa-kAzmaNa zarIra te saMsArI avasthAmAM sadAne mATe sAthe ja rahe che. Ama hovA chatAM paNa temAMthI junAM pudgalenuM visarjana tathA navAM pudgalenuM Agamana te cAlu ja rahe che. A zarIra, zvAcchavAsa, bhASA ane mana (vicAra) taraMgo e pidugalika che. tenI racanAnuM upAdAna kAraNuM uparokta ATha mahAvargaNuo ja che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 je ke drazya jagatanuM maulika tatva paramANu ja che. chatAM jIvanA pragane prAraMbha te ATha grahaNa gya mahAvargaNAo upara ja thato hoI zrI sarvajJa purUSoe drazya jagatanA maulika tatva tarIke te vagaNuone ja batAvI che. vartamAna vijJAna jene maulika tatva kahe che, te agara vizvamAM drazya vividha saMjJAyukta vividha padArtho kahevAya che, te sarve kaI chavadvArA prathama pragita hotA nathI. paraMtu te eka vakhata gita thayela pugala padArthonI ja punaH punaH jIva praga dvArA utpanna thatI vividha avasthAo che, ane te badhA padArtho mizrapariNAmI kahevAya che. grahaNagya mahAvargamAM pratyekanI peTA vargaNuo keTalI hoya? dareka peTA vargaNAmAM paramANu samUhanI nyUnApitAnA hisAbe keTalI jAtanA skaMdha hoya? dareka jAtanA kadhe keTalI saMkhyA pramANu paramANu samuhanA saMghaTTanavALA hoya? te mahAvargaNAone je saMjJAo ApelI che, te te saMjJAnusAra svabhAvane anurUpa hevAthI kaI kaI mahAvargaNAnA pudgala che, saMsArI ane kayA kyA kAmamAM upayogI hoya? arthAt keTalI saMkhyA pramANu saMghAta bhAve ekatrita banI rahela paramANu samUhanA skaMdhe te zarIra, zvAse chavAsa, bhASA ane manasvarUpe pariNamana pAmI zake che, tene spaSTa khyAlate jainAgamamAM batAvela uparokata pudgala vargaNuonuM barAbara adhyayana karavAthI ja AvI zake. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 ju aNunA AviSkAro tarapha dRSTipAta jainada nakathita pudgala dravyAnI keTalIka hakIkatA ke je anya koI danakAra ke vijJAnakAranA anubhavamAM ke vizvAsa svarUpe paNa na hatI, tevI khAkhatAmAMnI kaMIka AmatA Aje vijJAnane pratyakSa siddha thavA lAgI che. te paNa hajI evI ghaNI khAkhatA che ke jenI pratyakSatAne vijJAna anubhavI zakayuM nathI. paramANu ane vizva nAmanuM eka pustaka sana 1956 mAM laMDanathI prakAzita thayuM che. te pustakanA lekhaka padArthavijJAnanA adhikArI vidvAna suprasiddha vaijJAnika jI. e. jonsa, je. rATamleTa ane jI. e. viTA, te pustakamAM lakhe che ke-- tr " ghaNA TAIma sudhI traNa ja tatva (elekaTrAna--nyuTrAna ane preTrAna ) vizvanA sauMTTananA mUlabhUta AdhAra tarIke mAnavAmAM AvatAM hatAM. paraMtu vamAnamAM tathA prakAranA tAnuM astitva hajI paNa saMbhavita thaI gayuM che. maulika aNuonI A vRddhi bahu ja asa MtaSano viSaya che. ane tethI saheje prazna uThe che ke maulika tatvanA sAcA atha ame zuM karIe ? pahelAM pahelAM te agni, pRthvI, havA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ane pANI A cAra padArthone ja maulika tatvanI saMjJA: apAI hatI. paraMtu tyArabAda te samajamAM e AvyuM ke pratyeka rAsAyaNika padArthanA mULabhUta ANu ja paramANu che.. tyArabAda proTena, nyuTena ane elekaTrena e traNa mULabhUta aNu manAyAM. hAlamAM te mULabhUta aNuonI saMkhyA vadhI gaI che, ane pharIne paNa vadhI zake tema che. mULabhUta aNuonI e vRddhi, padArthamUla saMbaMdhI amArA ajJAnanI ja sUcaka che. sAcI vAta to e che ke maulika aNu zuM che? e ja haju. sudhI samajamAM AvI zakyuM nathI." A uparathI sAbita thAya che ke brahmAMDanA sUkSmatama upAdAnanI samaja prApta karavI e vartamAna vaijJAnika zaktithI asaMbhavIta che. kAraNa ke A vijJAna te dazyajagata sudhI ja sImita che. jyAre jainadarzananA tatvajJAnane viSaya te iMdriya pratyakSa pUratuM ja sImita nahiM rahetAM iMdriyAtIta viSayane paNa avelekIne aMtima tatvanA AdhAra para jajJAnadhArAne spaSTa kare che. A jJAnadhArAne samajavA mATe ekalI tarka buddhi ja kAma lAgatI nathI. enA mATe te AMtaradRSTi meLavavI joIe. e AMtaradaSTi te AMtaradaSTine prApta tatvajJAnIoe prarUpela tatvajJAna dvArA ja meLavI zakAya che. bhinna bhinna svarUpe thatuM pudgala pariNamana yA padugalika AviSkAra thavAmAM paramANunI vRddhi ane nyUnaH thavAnI rIta, pudgalanI anaMtazaktionuM varNana, pudgalanI. 26 sUkSma mahAvargaNAo, grAhya ane agrAhya vargaNuo... Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 - acitta mahAskandhA, pudgalanA vividha pariNAmA, A badhAnu zAstrIya vana, paddhatisara-vistArapUrvaka ane sUkSma vicArAthI jainazAstromAM Aje paNa eTalu badhu jovAmAM Ave che ke evuM jagatanA anya koI graMthAmAM nathI. tema ja koIpaNa vaijJAnika zeAdhI zake tema paNa nathI. Atmazakti dvArA tema ja zrutajJAnanA adhyayanavarDa prApta viziSTa badha dvArA pudgalAnA upayAga karI zakavAnA jJAnamAM jainadarzona sadAnA mATe prabhutva dharAvatu ja rahyuM che ane dharAvatu raheze. kAraNa ke padArtha mAtranA sapUrNa svarUpanuM jJAna dunyavI kAI paNa sAdhanAthI zeAdhI zakAya tema cheja niha. : padArthavijJAna aMge vaijJAnika mAnyatAo e rIte prasiddhine pAmelI che. (1) prayAgajanya yA anubhavagamya ane (2) siddhAMtajanya. vaijJAniko dvArA sarjita yAMtrika sAdhana sAmagrIo ane rAsAyaNika mizratA vaDe upArjita vividha padArtho te prayAgajanya yA anubhavagamya mAnyatA che, ane brahmAMDanA svarUpa aMgenI temanI mAnyatAo te temanA siddhAMtajanya che. vijJAnanI pahelA prakAranI mAnyatA e keTalAka satyanI sanmukha rahetA yatnapUrvakanA bhautika prayAganuM AMzika pari NAma hAI, e sAme jainasiddhAMtane koi matabheda ja nathI. kAraNa ke tevA prakAranA vaijJAnika prayAgA dvArA te jainadarzana kathita pudgalAstikAyanI ati sUkSma hakiktAne paNa samaOna maLyuM che. pratyakSa prayAgAthI karelA koipaNa vejJAnika Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 AviSkAro jainasiddhAMtathI pratikUla che ja nahi. ane tethI: ja ITAliana vidvAna De. TesITorIe paNa kahyuM che ke "mAre pUrNa vizvAsa che ke vaijJAnika kSetramAM jema jema padArtha vijJAnanI unnati thatI raheze tema tema jainadharmanA siddhAMta vaijJAnika rIte pramANita banatA raheze." - vartamAna vijJAnanI bIjA prakAranI arthAt siddhAntajanya mAnyatAne saMpUrNa satya svarUpe te svIkArI zakAya tema nathI. kAraNa ke A vaijJAnika kSetramAM jema jema navuM saMzodhana thatuM jAya che, tema tema temanI pUrvanI siddhAntajanya mAnyatAomAM vaijJAniko paNa paraspara aneka prakAranA matabhedo dharAvatA ja hoya che, ane haMmezAM navA navA matabhedo ubhA thayA ja kare che. jethI karIne vijJAna sthApita siddhAntajanya mAnyatAo te khuda vaijJAnikone ja vAraMvAra badalavI paDe che. te pachI jainadarzananI draSTie te te vaijJAnika siddhAntajanya mAnyatAo kevI rIte satya pUravAra thaI zake ? caudarAja pramANa vyApI rahelA leka (brahmAMDa) mAM sthita, vividha jAtanA pagalene grahaNa karIne teno upayoga. karavAnA viziSTa jJAna (vijJAna) thI jainadarzana bharapura che. temAM ATha grahaNagya pugala vargaNAone Atmazakti dvArA grahaNa karI tene vividha rIte upayegI banAvI zakavAnuM jJAna te ati addabhUta che. jyAre vartamAna vijJAna AvA jJAnathI. te bilakula anabhijJa ja che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 hAlanA vaijJAnika kSetranI lekopayogI padgalika AvikArenI hakikatoe keTalAka manuSyanA dilamAM evI bhramaNA pidA karI che ke hAlanA vijJAna jeTalI padArtha AviSkAraka zakti bhUtakALamAM kyAMya hatI ja nahi. paraMtu AvA bhramita, - tathA bhAratavarSanA pratApI puruSanA ItihAsathI taddana anabhinna manuSya, sadgurUnI nizrAe rahI jainadarzana praNita tatvajJAnanA abhyAsamAM pravRtta bane te temane spaSTa samajAze ke A bhAratavarSamAM AtmazaktidvArA pudgale grahaNa karI ' upagI banAvI zakavAnA jJAna uparAMta paNa zrutajJAnanA adhyayana dvArA prApta viziSTa jJAnathI keTalAka avanavA dravyanA kamizraNa dvArA paNa kAryo siddha karI zakavAnI AvaData hatI. - pU. A. zrI pAdaliptasUrIzvarajI mahArAja tathA zrI - nAgArjunanA prasaMge, mizrita dravyanA lepane page paDI AkAzamAM pakSInI mAphaka uDI zakavAnI AvaDatanuM jvalaMta udAharaNa che. evI rIte amuka mizrita auSadhionA lepathI jaLa upara cAlI zakavAnA kalpasUtramAM AvatAM udAharaNamAM - brahmadviIpa tApasanI paNa hakIkta prasiddha che. vaLI amuka vanaspati Adi padArthonA saMgathI leDhA -ane trAMbAmAMthI suvarNa banAvI zakavAnI anekavidha rIte - bhAratavarSamAM pracalita hatI. vividha mizrita auSadhi cUrNane pANImAM nAMkhI misya -tathA siMha-vAgha vagere prANio utpanna karI zaktA hatA. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 AvA prakAranuM viziSTa jJAna "ceAniprAmRta" nAme graMthamAM bharapura hatu. Aje e graMtha lupta banyA che. vaLI rasAyaNanI mizra zakti uparAMta yAMtrika sAdhanAmAM paN yAMtrika gheADA, kabutara, hAthI vagere banAvI uDDayana krarI zakavAnI hikakatA paNa pUrva kAlIna chAMtAmAM maLI Ave che. tathA vyApArI hunnara, udyoga, zahera racanA, zilpa, IjanerI kAma vageremAM pUrvakAlIna prajAnu jJAna keTalA pramANamAM vikAsa pAmeluM hatuM, tenI khAtrI 8 mAhana-jo-DerAnA avazeSo " Aje paNa ApaNane karAvI rahyuM che. uparokta mAnava upayAgI paudagalika AviSkArA uparAMta paNa amuka zabda-nI dvArA jagatamAM upasthita muzkelIone dUra haTAvavAnA, devatAone paNa vaza karI levAnA, bhUtala ke AkAzamAM uDDayana karavAnA, svarUpa parivartana karI zakavAnA, ItyAdi tAMtrika ane maMtrika AviSkAro bilakula mAmulI dravyathI ane alpakALa vyayathI bhAratanA mAnavIo karI zakatA hatA. chatAM paNa AvA paulika AviSkAro karatAM Atmika AviSkAronI mahattA te samaye vizeSa hatI. eTale paudgalika AviSkAronA vyaya, parAne visarI svArthavRddhimAM ke dayA-dAna-sahAnubhuti ane paropakArane bhUlI jaI saMgrahavRtimAM na hatA. vaLI te AviSkAranA upayeAgamAM bhAganI lAlasA ke asatASanI jvAlA na hatI. ahaMbhAvavAtha ane bhayane upasthita thavA nahi devAmAM te Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 AviSkArako sajAga hatA. kevaLa mAnavasevAnA bahAnA heThaLa anya koi muMgA prANIo ke sUkSma jantunA saMhArapUrvakanA e AviSkArA na hatA. bhautikatAnI bimArIthI rogagrasta thaI na javAya tenI sAvadhAnI hatI. kaSAyeAnI glAnI hatI. durAcArI vidvAna karatAM sadAcArI abhaNa pratye Adara hatA. AtmA pratye upekSAbhAva na hatA. jethI AdhyAtmika saMskRtinA rakSaNa samaye upasthita thatI kaTokaTIne nivAravA mATe ja bhAratavAsIo AvA AviSkAro karI tene upayoga karatA. maraNAMta ka Ave to paNa paranI samRddhi luTI levAmAM ke svadehanA rakSaNa mATe paranA dhvaMsa karavAmAM tene upayoga thatA na hatA. kAraNa ke svArtha gauNu ane parA mukhya e ja bhAratavAsIonA acala siddhAnta hatA. vividha paudgalika zaktivaMta AviSkArA, vizvanA koIpaNa manuSyane atAvI tenA upayAga karavAnI vidyA ApavAmAM mANasanI pAtra-kupAtratA pahelI jovAtI. adhyAtma saMskRtine vaphAdAra, prANImAtra pratye maitrIbhAva dAkhavanAra, AtmA tathA punya-pApa-paraleAka-mAkSa ItyAdinA upayAgavata mAnavI ja A vidyA prApta karavAmAM ceAgya gaNAtA. tethI viparIta saMskAravALAne te vidyAo ApavAmAM mahAn pApa lekhAtuM. kAraNa ke A vidyAe prayAgathI siddha batAvavA jatAM vAsanAnA bhUkhyA, tRSNAnA dAjhayo manuSya enAthI ana macAvI kadAca prANIsaMhAramAM e zaktie khacI nAkhe teA e vidyAe batAvanAra ja,vizvamAM apayazane prApta karatA. mATe mana upara aMkuza meLavanAra tathA kaMcana-kAminInI vAsanA upara jaya prApta karanAra ja, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 padArtha. vijJAnanA asAdhAraNa camatkArika sAmarthya vidyAne prApta karavAnI yegyatAvALe gaNate. paraMtu je manabhUmikA prApta karavI joIe, je prANImAtra prati AtmabhAva jAgRta karavuM joIe, parahita e ja sAcuM svahita che. evI draDha pratIti hovI joIe, A badhI gyatAvALuM mAnasa jeonuM na hatuM, tevAo to uparokta vidyAprAptimAM ayogya ja gaNAtA. samaya palaTo thatAM mAnavIomAM svArthavRtti ane viSaya lAlasAonI sAmrAjyavRddhie te vastuonA sadvyayane badale durvyaya thavAnA pariNAme, te zaktionI pragavidyA anyane zIkhavavAnuM ke batAvavAnuM te vidyAonA jANakAre baMdha karyuM. eTale dhIme dhIme tene pracAra baMdha thaye. bAkI sAmAnya vyayavahArapagI kaLAo cAlu rahI, ane dinapratidina pitapotanI buddhinA kSapazama pramANe evI vyavahAropayegI kaLAonA aviSkAre judA judA samaye judA judA mANase judI judI rIte karatA AvyA che, ane karaze. bhArata upara avAranavAra videzI sattAonA jore bhAratanI kaLA-kauzalyatAhunnara, ane tene lagatuM sAhitya, e sarva hakIktane lagatA ItihAsa naSTa thaye. temAM ya chellI briTiza sAmrAjyanI sattAe, pazcimanI saMskRtine ja itihAsa tathA pazcimanI kaLAkuzaLatA ane pazcimanI ja saMskRtine jorazorathI pracAra karyo. hiMdustAnanI prajAmAM bhAratIya saMskRti bhuMsAvA lAgI. ane bhAratIya yuvAnene zikSaNanA bahAne videzI saMskRtithI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ja zikSita manAvavA mAMDyA. briTiza sattA gaI te paNa briTiza saMskRtinAM khIja ropatI gaI ane sudharelA kahevAtA bhAratavAsIo vaDe ja te khIjanAM vRkSa UbhAM thayAM. AnA pariNAma svarUpe bhAratanI ugatI prajAnuM mAnasa pAzcAtya vaijJAnika AviSkArA pratye ja kheMcAyu. pAzcAtya vaijJAnikonA sAhitya dvArA adhyAtma yA Atmika draSTikoNa vinAnA kevaLa bhautiktAnA ja pASaka vaijJAnika AviSkArAnA joradAra pracAra vadhyA. avAranavAra bhAratanA ja mAnapatro dvArA pragaTa thatI navA navA AviSkAronI lekhamALAo vAMcI bhAratavAsIo mugdha banyA. AthI temanA mAnasa upara evI chApa paDI ke, hAlanA pAzcAtya vaijJAnikAmAM padArtha - vijJAnanA AviSkAro dvArA vizvanI janatAne sukhI karavAnI jeTalI AvaData ( jJAna) che, teTalI AvaDatavALA koIpaNa manuSya A vizvamAM bhUtakALe hatA ja nahi. paraMtu emane mAluma nathI ke vijJAnane paNa TapI jAya tevI AdhyAtmika zaktidvArA temaja zratajJAnanA adhyacana dvArA prApta karAtA viziSTa jJAna ( vijJAna )mAM bhArata sadAnA mATe prabhuttva dharAvatuM rahyuM che, ane raheze. kevaLa bhautika sukhanA ja draSTivALA mAnavasamUha pAse vividha prakArI paudgalika AviSkAronI kaLAo spaSTapaNe prayAgadvArA rajI karavAthI mAnava mananI vAsanAnA poSaka banI jAya, iMdriyAnI lAlasAnA gulAma banI jAya ane hRdayamAMthI nijAna MdanI mastIne bhUlI javAvALA banI jAya. e kAraNAthI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 ja camatkArika sAmarthyane ApanAra paudgalika rahasyAne sAmAnya ajJAna prajAne chUTe hAthe vaheMcavAnu` bhAratanA pUrvapurUSo dvArA baMdha thayelu hAvA chatAM, te uttama rahasyAnA nAza na thAya te mATe tene sAmAnya buddhivaMtA samajI na zake evI rIte vividha saMketAmAM paNa evA svarUpe saMgrahI rAkhyuM ke zeAdhaka buddhinA adhikArI mahApuruSAne e rahasya meLavI levAmAM muzkelI na paDe. e guptajJAna sadgurU dvArA satpurUSo ja meLavI zake che. vaijJAnikoe aneka paudagalika AviSkAro dvArA aneka prakAranI dunyavI anukULatAe karI ApavA chatAM eTamabemba Adi keTalAka AviSkAro vizva sanmukha rajU karI duniyAne bhayabhIta anAvI dIdhI che. game tevuM khAvAnuM, pIvAnuM, bhUmi upara ke AkAzamAM helAIthI tvarita rIte gamana karavAnuM maLavA chatAM te adhI anukULa sAmagrIonA bheAktA evA mAnavasamUhane Adhunika bempa varSAM kayAre bhasmIbhUta karI nAkhaze te kalpavuM ya muzkela che. AvA vinAzaka embethI acavA tenI sAme te ja jAtanAM saMhAraka zastro yA memba anAvavAnI sau vAtA kare che, paraMtu te vinAzaka bAmbane upayoga niSphaLa jAya evA prakAranA saMrakSaka AviSkArane zeAdhaka Adhunika vaijJAnika kSetramAM haju koI nIkanyA nathI. ane tevA prakAranA saMrakSaka zasrI yA eonA AviSkAraka nahi nIkaLe tA hIrAzImA ane nAgAsAkInI jema samasta vizvamAM kacAre ociMtA kolAhala macI uThaze te pavuM ya muzkela che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA eTao ane hAIDrojana beo jevA te nahi, paraMtu tenI mAphaka agnivarSA vaDe vinAzaka zaktidhAraka paigalika AviSkAre bhUtakALamAM paNa bhAratavarSamAM havAnuM pramANa Aje paNa jainAgamamAM maLI Ave che. paraMtu AjanA vijJAnavAda karatAM te samayanA vijJAnavAdanI mahattA e hatI ke uparokta rItanA saMhAraka AviSkArita prayegone niSphaLa karanAra evA saMrakSaka AviSkAre paNa te samayamAM vidyamAna hatA. A banne prakAranA AviSkAre te anukrame tejalezyA ane zItalekyA nAme oLakhAtA hatA. tejalezyA vinAzaka hatI, jyAre zItalezyA saMrakSaka hatI. e banne AviSkAro pidugalika hovA chatAM tenI AviSkAraka paddhati AjanA jevI kharcALa na hatI. tenI prakriyA evI hatI ke AviSkAraka pite cha mahinA sudhI bane hAtha UMcA rAkhI eka muThI aDada ane galuM uSNapANI chaDUnA pAraNe lete. ane e rIte pAraNuM karI punaH chaThuM (be upavAsa) karatA. ema karate karate cha mahine te telesthAnI siddhi prApta karate. jema AjanI ANuzaktinI pragaTatAmAM vRddhi pAmatA tApakamanI AvazyaktA rahe che, tema te jelezyA pragaTa karavAmAM tenI tamAma kArya vAhI, sAdhakanI zArIrika garamIne ja pradIpta karavAvALI hatI. jyAre zItalezyAnI kAryavAhI zItalatA vahana karavAvALI hatI. tejolesthA dvArA zarIramAMthI utpanna karAtI agnivarSA, mahAnamAM mahAna seLa dezane eka sAthe alpa samayamAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bhasmIbhUta karavAmAM zaktikAraka hatI. te paNa te uSNatAnAM kiraNa bahu vistRta rIte nahi prasarAvatAM eka ja sthAna ke eka ja vyakti upara prasarAvavAthI teTalAne ja nukasAnakAraka thatAM. banne lephsAnuM varNana pU. zrI bhagavatIjI sUtramAM pradazita hovA chatAM zItalezyAnI sAdhaka prakriyA temAM jovAmAM AvatI nathI. A rIte pudgalanI aneka zaktione pragaTa karavAvALA vividha AviSkAre pUrvakALamAM bhAratamAM paNa vidyamAna hatA. paraMtu vividha pagalika zaktio karatAM cetana (AtmA) anaMtaguNa zaktivaMta che e khyAla pUrva samayamAM bhAratavAsIone sArI rIte hate. pagalika AviSkArane paNa AviSkAraka te cetana ja che. eTale pagalika AviSkAramAM prayatnazIla banI rahela cetana je pracchannabhAve rahelI Atmika zaktione AviSkAraka bane te te vizvamAM rahela tamAma padArthanI tamAma prakAranI zaktione jJAtA banI sva ane parane kalyANakAraka banI jAya. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 nu zAzvata ane satyasukhanI samaja paudgalika sukha game teTaluM hoya to paNa kevaLa 5nAnuM ja sukha che. vAstavika sukha nathI. evAM sukhA te AtmAe ana tIvAra prApta karyAM. paNa ethI AtmAmAM kaI prakAza thayA nathI. temaja ka rAjAnI gulAmIe sarjelA aMdhakAra gayA nathI. mAnavIe evA sukhane cAhavuM joI e ke je kevaLa acaLa hAya. je kAIthI jhUMTavI ke luMTI zakAya nahi. jene kadApi nAza thAya ja nahi. AvuM zAzvata sukha bIjAne Adhina nathI. paraMtu ApaNA peAtAne ja svAdhina che. vaLI te sukhanI prApti koIpaNa jAtane paisAnA ya kharca karyA vinA mata meLavI zakAya che. Atmika sukhanA nakkara ane cAkkasa anubhavI saMta purUSo pharamAve che ke saMsArI jIvAnI sukha-duHkha aMge kalpanA yA mAnyatA naradama jUThI che. vAstavamAM te sukha ja nathI. phakta manamAnyA sukhane ja te paDachAyA che. Akhare tenuM piraNAma duHkharUpa che. paraMtu kamaLAnA rogIne jema dheALI vastu te pILI lAge, tema ajJAnadazAthI TaLavaLatA ghelachAbharyA jIvAne satya sukhanu svarUpa mithyAtva ( tattvAtattvanA aviveka ) rUpa kamaLAvALI avasthAmAM na ja samajAya e svabhAvika che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 jaDaviSaye mAraphata ja sukha meLavavuM, e maLe te bahekIne mahAlavuM, bhAnabhUlA banavuM, ane na maLe te lAcAra, eziyALA thavuM, zarIra-Idriya ane manane je pyAruM hoya tene ja yenakena prakAre meLavavuM, ane je aNagamatuM hoya tene tucchakArI-dhutakArI kADhavuM, e ja ajJAna dazA che. anAdikALathI jIvanA svarUpa sAthe vaNAI gayela mithyAtva dazAmAM cakacUra banela AtmAe duHkhanI khANane ja sukhane IlAja samajI tenI mAraphata sukhazAMti meLavavA valakhAM mAre che. ane e rIte AzAmAM ne AzAmAM ja marI phITa che, te paNa teonuM dALadara lagIre phaTatuM nathI. - jema bicAre bhoLa haraNI nAbhimAM ja khuzabodAra kasturI hovA chatAM tene ajANa hoI te kasturI meLavavA cAre bAju rajhaLI ravaDI viTaMbanA pAme che. tevI rIte mithyAtva aMdhakAramAM aTavAyela manuSyane sAcuM sukha potAnA ja AtmAmAM raheluM hovAne khyAla nahiM hovAthI bahAra te levA mATe doDadhAma kare che. paraMtu tethI to te sukhaprAptinA badale duHkha prAptinI gartAmAM ja athaDAya che. tenI AzA ane vihavaLatA tathA asthiratA ane malinatA te avidyA ane apUrNatAnA sahacArI bane che. - IMdriyanA viSayamAM mehita banela mAnavI samyagra jJAnarUpI akSaya khajAnAne samajI zakatA nathI. te mUDhamatI mAnavI jJAnAmRtane tyAga karIne IMdriyArthamAM rAgAtura bane che. IdrinA viSayenI Asakti tenA vivekane nAza ane samAdhinuM haraNa kare che. evAo Atmika sukhanA in Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ajANa ane azraddhALu havAmAM teonI bhautika draSTi ja kAraNa che. AdhyAtmika draSTi khule tyAre ja mAnava, Atmika sukhane satya ane zAzvatarUpe samajI zake che. tidraSTi ane AdhyAtmika draSTi vacce taphAvata e che ke-bhautikavAdi te Indriya mATe svataMtratA mAge che, tyAre adhyAtmavAdI IndriyenA viSayamAMthI svataMtra thavA Icche che. ekane prayatna ane AkAMkSA te skUla ane kSaNika mATe che, jyAre bIjAne jhUkAva te sUkSma ane zAzvata mATe che. zarIra mATe AtmA? ke AtmA mATe zarIra? enI pasaMdagIne savAla che. pitAnuM makAna retI para bAMdhavuM che ke pahADanI Toca para bAMdhavuM che? enA upara ja aMtima vijayane AdhAra che, Idriye mATe kheMcAya che te iMdriye sAthe nAza pAme che. je iMdriyAdhina dazAmAMthI mukta bane che, te ja pArthiva pAzamAMthI chUTI anaMta jIvanane prApta kare che. vizvanA pratyeka prANIne AtmA, sarva sukhasamRddhi sAmarthya ane jJAnane niraMtara vahete nirmala kare che. A Atma prayatna vaDe ja pravAha svarUpe A drazya vizvanI utpatti thatI rahe che. e vaDe ja aneka paugalika camatkAre skUla yA sUramarUpe sarjAya che. A AtmAne game te nAmathI saMbaMdhe. tene AtmA kahe, satya kahe ke Izvara kahe; paraMtu tenA anaMtagatuka (anaMtajJAna-anaMta darzana-anaMta cAritra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ane anaMta vIya)nI prApti-pragaTatA e ja niHzreyasanI siddhi che. emAM ja zAzvatasukhanI prApti che. ApaNA tattvadazI Ae e siddhine mATe ceAga, bhakti ane tattvajJAnanA mArgo darzAvelA che. manuSya A mArgane anusAra jema jema AgaLa vadhe che, tema tema devatvacA IzvaratvanA prakAza tenAmAM pragaTa thatA jAya che ane koI alaukika AnaMdanI kaLA tenAmAM jAgRta thatI jAya che. vartamAna vijJAnanA prabhAvane lIdhe Aje leAka sa zaktimAna AtmasattAnI upekSA karI rahyA che. paraMtu enA sivAya bIje kacAMyathI prakAza maLI zake tema nathI. eka vAta ApaNe yAda rAkhavI joI e ke satya ane IzvarapaNAnI prApti bahArathI nathI; ene vAsa AtmAmAM ja che. enA mATe ApaNe AtmabAdha ane Atma nirIkSaNa karavuM joI e, kAraNa ke sauthI meTuM vijJAna adhyAtma ja che. A vastunu bhAna jIva mAtrane thAya te tevA jIvA A leAkamAM ya sukhI ane che; ane krame karIne zAzvata sukhane pAme che. Atmikasukha mATenA abhilASa janatAmAM pragaTe te janatAmAM cAlI rahelA keTalAya aniSTonA nAza thayA vinA rahe nahi, jagatamAM Aje khAdya paudgalika sukha mATe je doDadhAma macI rahI che, deza-jAti tathA kuLane nahi chAjatAM vanA thaI rahyAM che, ane je anatha bharelAM kAvatrAM ceAvA mAM Ave che, tenuM kAraNa eka ja che ke duniyAnA jIvA Aje AdhyAtmika draSTi cUkI jaI ne bAhya padArtho dvArA thatA kAlpa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 nika sukhamAM ja phasAI paDyA che. Aje evA sukhanI prAptinA AviSkArenI dareka dezamAM hoDa lAgI che. paraMtu e sukhane sAcuM mAnavAnI bhramaNA bhAMgI jAya; ane saune ema thaI jAya ke "mAre te mArA AtmAmAM ja raheluM sukha pragaTa. karavuM che te jara jamIna ane jerU Adi mATe thatI keTakeTalI takarArene aMta AvI jAya. eTale zakya hoya te dunyavI sukhanA sAdhano tyAga karI Atmika sukha prAptinA mATe saMyama svIkAre. jenAmAM e zakti na hoya teo bAhya sukhanA sAdhanamAM rAgI banI na javAya enI kALajI rAkhe ane udAsIna bhAve saMsAramAM rahIne paNa Atmika vikAsa mATe prayatna kare. paraMtu Atmika sukhathI anabhijJa ane Adhunika vijJAnanI vividha siddhiomAM rAcate Ajane mAnavI, te pArthiva draSTie atyaMta sakriya rahevA chatAM AMtaradraSTie taddana niSkriya hovAthI tenA jIvanamAMthI svasthatA ane saMtoSe vidAyagIrI lIdhI che. sukha ane zAMti te tenA jIvanamAMthI keTalAMya dUradUra vasI rahyAM che. kAraNa ke Adhunika vijJAnika sAdhana-sagavaDone teNe gulAma banAvavAnA badale pote ja ene gulAma banI rahyo che. vijJAnanI madada vaDe AkAzamAM uDI caMdrakamAM paNa pahoMcI zakavAnuM gaurava anubhavatA mANasa AMtarika jIvananA ghaDataranI draSTie te pIchehaThane ja pAmato heI asvasthatA ane tRSNanI bhaDabhaDatI javAlAmAM baLI rahyo che. zAMti ane saMtoSa prApti mATe bhAratanA tyAgI saMtapurUSone Azraya cheDI daI te Adhunika vijJAnanI ja vicAradhArAne Azrita banyuM che. ane vijJAne mAnya draSTi Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 khijjunA Azraye ja sukha-zAMti prApta karavAnI AzAvALo che. ane khabara nathI ke tenI e AzA jhAMjhavAnA jaLa jevI. ane pANI valeAvI mAkhaNa prApta karavA jevI che. bhUtakALamAM bhAratanI bhUmipara paudgalika AviSkAra svarUpe aneka prakAranuM padArthavijJAna pravarttatu hovA chatAM te vijJAnane jIvanamAM upayegI banAvanAra mAnavanI draSTi ( lakSya ) kevaLa zArIrika anukuLatA upara ja na hatI. Atmika zuddhasvarUpa prAptinA ane tenA sukhane ja te abhilASI hatA. rUpa-raMga-rasa ke sparzanI anukuLatA anubhavavA samaye paNa AtmidraSTinA upayogI hatA. zArIrika ke anya koIpaNa prakAranI paudgalika anukuLatAne jIvananA sAdhya tarIke nahiM svIkAratAM sAdhanasvarUpe svIkAratA. sAdhya prApta thayethI sAdhana tyAjya hAvAnI samajavALA hatA. satya-sayama-zista nIti nyAya tathA pramANiktA etamAma mUlyA AMtaradhama mAMthI ja uddabhavatAM hAvAthI daihika karatAM AMtarika sukhapara tenu dhyAna vizeSa hatu. bhAratavarSanI pUrvakALanI saMskRti A pramANe hatI, jyAre Adhunika vaijJAnika jagate te khAda jIvananI ja prItinA svIkAra karyAM che. * mana, aMtarAtmA, cetanA vagere tattvAne e aMzataHkakhule che, paraMtu mAnavInA ghaDataramAM tenuM vizeSa prAdhAnya te svIkAratuM nathI. atyAre vijJAnanA jheka bAhya upakaraNonI prApti ane vRddhi tarapha ja rahe che. vijJAna mAne che ke bAhya sagavaDAnAM sAdhanA paryApta, pramANamAM mAnavIne maLI rahe te AMtaramananu sukha Ape Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa prerAze. paraMtu e jema sagavaDo ane sAdhanonI vRddhi karatuM jAya che, tema tema mAnavInI jarUriyAtane paNa vadhAravAnA pracAra dvArA mAnavIne tRSNanI jvAlAomAM homatuM jAya che, enuM ene bhAna nathI. vijJAna para ja AdhArita samAjanAM pradhAna lakSaNo te azraddhA ane nirAtmavAda che. vijJAnanI najara samakSa je sAdhya che, te sAdhyanI siddhi arthe gametevAM hiMsaka sAdhanane upaga paNa ene svIkArya che. Adhunika vijJAnanA udaya pahelAM ApaNA bhArata dezamAM dharmanI AsthAe jIvanamAM keTalAMka AvakAradAyaka mUlya preryA hatAM. te samayanA samAjamAM durAcAra ke pAkhaMDa bilakula na hatAM, evuM nahiM. paraMtu tenA para ADaktare aMkuza hato. durAcArIe ke adhamIone samAjamAM darajajo na hato. durAcArIo ane adhamaonA durAcAra ke ardhamane samAjamAM kaI vadhAvI letuM nahi. temanI Ijajata thatI nahiM. jyAre Adhunika navA mApadaMDa pramANe kaI durAcArI ja nathI. bhUla e vRttinuM kaI khalana ja che. vRttine prAkRtika Avega e ja mahatvanuM che. tenA para samAjanA yA kuTuMbanA je raMgone DheLa caDyo che, ane jene ApaNe saMskAra kahIye chIe, tene navA samAjamAM daMbha ane bhrama kahevAmAM Ave che. AvA zista ane saMyama sAme baMDa pikAranAra te sAhityamAM pragatizIla ane samAjamAM krAMtikArI kahevAya che. A navA AgrahathI samAjanAM baMdhane zithila thayAM che. samAja vadhArene vadhAre asvastha banyuM che. te najare jovAtuM hovA chatAM kabulAtuM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. AtmA-punarjanma-puNya ane pApamAM AsthA dharAvanAra samAja te rUDhi ane paraMparAne gulAma rahe che ema vartamAna sudhArakenI phariyAda che. paraMtu A rItanI navIna mAnyatA dvArA dharmanuM ane nItinuM baMdhana javAthI mAnavI vadhAre niraMkuza ane svachaMdI banI rahyo che. tenuM AjanA krAntikArane. bhAna ja nathI. teo te temanI mAnI lIdhelI kAntinI avaLI. deTamAM deDyA ja kare che. kAraNe ke emanuM lakSya, A vartamAna vijJAnanI saMskRtinA siddhAMtane ja anusaravAnuM che. A che AjanA bhautikavAdI vijJAnane karUNa citAra... AmAM bhautikavAdionA bhautika AviSkAra karavAnA prayatna doSita nathI. paraMtu temanA prayatnamAM thatI ghorAtighera hiMsAnI upekSA, anargaLa kharcALa paddhati, te AviSkAranA upabhegathI bhegavilAsanA mArge vadhune . vadhu lapasI jatI janatA, svArthavRti ane ahaMkAranI vRddhi, mAnavasaMskRtine hAsa, tathA jIvana vyavahAra calAvavAmAM ahiMsaka AviSkAranA abhAve hiMsaka AviSkAranA , karavA paDatA upayogamAM thatI AdhyAtmika saMskRtipriya janatAnI manovedanAnI bedarakArI, e ja AjanA vijJAnanAM dUSaNe che. ATalI badhI viparItatA hovA chatAM Aje avanavA AviSkArenI hoDa lAgI che. eka karatAM bIjo vaijJAnika deza, vadhu saMhAraka sAmagrInuM sarjana karavAmAM mazagula banyuM che. teno uddeza vizvazAMtine nahi hotAM, tamAma rASTrane haDapa karI jaI pote mAnI lIdhelI adhyAtmavihoNuM ane kevaLa bhautika saMskRtine ja vizva upara vistArI devAne ane te vRti. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saphala banAvavAmAM thatI mAnavasamAjanI game teTalI pAyamAlI pratye upekSA bhAvavALo che. ajJAna ane pudgalAnaMdI manuSya vividha padgalika AviSkAranI AvaDatavALA bane te vizvamAM ulkApAta macAvI de che. e rItanI pUrvakAlina mahApurUSonI mAnyatA bilakula -sAcI hovAnuM Aje ApaNe pratyakSa anubhavI rahyA chIe. kevaLa bhautikarAgI ja manuSyane pagalika AviSkAranI camatkArI samaja ApavAthI vizvanI pAyamAlI thaI jAya, e rItanI dIrghadraSTi ApaNuM pUrvakAlina mahApurUSoe vAparI, tevA AviSkArone gauNa banAvI, bhaviSyanI bhAratIya janatA, adhyAtmasaMskRti vihIna banI na jAya e rIte paulikavijJAna ApaNane vArasArUpe ApI jaI ApaNu upara mahAna upakAra karyo che. bhautika lAlasAthI raMgAyela prajAne, A mahApurUSoe darzita vijJAna zuSka lAge e svAbhAvika che. paraMtu Atmika sukhamAM ja vAstavika sukhanI samajavALA che te A rItanA ja vaijJAnika siddhAMtane anusaratA hovAthI, bhautikavijJAnanI belabAlAvALA samayamAM paNa Atmika zAMti anubhavI rahyA che. pUrvakAlina mahApurUSa praNita arthAt jainadarzana praNita pudgala vijJAna te zAzvata ane satyasvarUpa sukhazAMtinI prAptimAM kevI rIte upayogI banI zake enI samaja, sarvajJapurUSe kathita pudagala vijJAnanuM ja adhyayana karavAthI ApaNane samajI zakAze. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM jIvananI vividha avasthAnuM sarjaka tatva vizvanI vyavasthAmAM jIva ane pudgala bannene hiro che. duniyAmAM pugalanuM astitva nahIM hetAM eka mAtra AtmA-jIva yA cetananuM ja, agara jIva nahi hetAM eka mAtra pudgalanuM ja astitva hota, to A drazya jagata ja hata nahi. drazya jagatanuM upAdAna kAraNa pudgala hAI temAMthI jIvanA prayatna vaDe ja vividha avasthAvaMta drazya jagatanuM astitva varte che. drazya jagatamAM pudgalanI upacegitA paNa vividha rIte jovAmAM Ave che. jIvane ArAma ane zAMti Ape evI avasthAvaMta pudgale paNa hoya che. ane azAMtikAraka avasthAvaMta paNa pugalo hoya che. avasthAonI bhinnatAnA hisAbe dareka avasthAvata pugalane vividha saMjJAthI jagata oLakhe che. pauSTika evA khAdyapadArtho ane pINuM te pugala ja che. viSa ane zarAba te paNa pudgala ja che. meTaraTena-eraplena e paNa pugala ja che. vastra-pAtra e paNa pugala ja che. eTamabeo-hAIDrojanabomba tathA anya prANaghAtaka zo e paNa pagalA ja che. areprANIonuM zarIra, zabda, vicAra ane uzvAsa e paNa pugala ja che. avasthAnI draSTie pugalamAM vividhatA che, tema prANIone guNa ane doSakAraka draSTie paNa temAM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhatA che. pudgala e ekAMte nathI guNakAraka ke nathI nukasAnakAraka. guNakAraka pudgala paNa kaI amuka prakAre avasthAMtara thaI doSakAraka svabhAvI banI zake ane doSakAraka pudgala, avasthAntara thaI guNakAraka paNa banI zake. amRta. jevI cIja paNa viSakAraka ane semala jevA prANahara padArtho tathA prakAranA rasAyaNa prayogathI sukhakAraka paNa banI zake. A rIte bAhya jagatamAM vividha avasthAvaMta pugale, vizvanA prANIone vividha rIte upayogI ane anupayogI che. je jI pudgalanI sahAyathI ja jIvana vyatIta karI zake tevA jene saMsArI, ane pugalane leza mAtra upayoga jene jarUrI nathI tevA ane siddhanAjIva-mokSanA jIva yA parama padane prApta paramAtmA kahevAya che. Ama jIvanA be vibhAga havAmAM pudgala ja kAraNa che. pudgalanA upagathI ja jIvana calAvI zakanAra AtmAo, pugalathI zrIranIravata saMgita banI rahelA hoya che. pudgalanI jarUriyAta rahita pudgalasaMgathI bilakula rahita che. pugalane svabhAva ja pUraNa ane galana hevAthI te kaIpaNa eka avasthAvaMta rahI zakatuM nathI. eTale jIvane anukULakAraka pagala prApti paNa cirasthAyI zAMtidAyaka banI zakatI nathI. keIka samaye paNa te avasthAne nAza che. kadAca dIrghaTAIma TakI zake tevI avasthAvata pugala hoya te paNa jIvanI sAthe tene saMga dIrghakALa sudhI TakI zakavAnuM nizcita hoI zakatuM nathI. eTale anukuLatAdAyaka ma nathI. keIka ke tenI TIkA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 pudgala prApti sAthe ante te nirAzA ane viyeAga te saMkaLAyela ja che. mATe anekavidha nIti ke anItimaya prayatnathI prApta pudgalavastu kAI paNa jIvane zAzvatapaNe cA sadAnA mATe sukhI rAkhavAvALI te nathI ja. gheArahisAnA tAMDavaDhArA paudgalika anukuLatAe prApta karI dharatI dhrujAvatA aneka madAMdha sattAdhArakone paNa te tamAma sAmagrIne rAtAM rAtAM cheDIne yamazaraNa thavuM paDyuM ane jenAM nAminazAna paNa na rahyAM. hiMsA----ahiMsA, bhakSya-abhakSya ane peya-apeyanA vivekane kore mUkI aneka pauSTika khAdya sAmagrIthI rUSTa puSTa anAvela ane tela-attara Adi sugaMdhI padmAmAMthI vAsita karelA zarIrA paNa kAI ociMtI khImArIthI rAgagrasta ane durgaMdhamaya banI javAnAM udAharaNA Aje paNa maujuda che. kANu kahI zake tema che ke mArI kAyA jIMdeMgIbhara kaMcanasama rAkhI zakIza ? koNa kahI zake tema che ke mArI samRddhi, rAjyasattA, kuTu'ba-parivAra AdinA huM kadApi viyogI nahi banuM ? zuM ! A badhu... spaSTa samajI zakAya tevuM nathI ? samajAya teA pachI tenI prApti mATe rAta-divasa dhamapachADA kema ? anItimAM bhAnabhUlA kema ? hiMsA ane ane ahiMsAmAM avivekI kema ? pApanA Dara kema nahi ? zuM lAvyeA hatA? zuM laI jaIza ? zu! A AtmAnuM astittva Aje dhAraNa karela dehanA saMcAga pUratuM ja che? zu' eka vakhata evA nahi Ave ke A deha te cetana vinAnA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zakharUpe paDyo haze? zuM pachI tArI duniyA nathI ? Aje tA aneka kissA pratyakSarUpe chApAMomAM aneka vakhata chapAelA vAMcIe chIe ke amuka gAme amuka bALakane peAtAnI vartamAna dehadhAraka avasthA pahelAMnI pUrva dehadhAraka sthiti smRtimAM AvI, ane peAtAnA pUrva bhavanI vyatIta jIvananI kikatA spaSTapaNe kahevA mAMDI. te sthaLe jaI tapAsa karatAM aneka mANase samakSa pratyakSa rUpe te kikatA sAcI siddha thaI cUkI. A rIte A dehadhAraka avasthA pahelAM paNa koI bIjI dehadhAraka avasthA jIvanI hAvAnuM prAmANikapaNe pratyakSarUpe siddha thaI cUkela che. eTale have pachI paNa koI navIna dehadhAraka avasthArUpe jIvanuM astitva cAlu rahevAnuM ApeAApa siddha thAya che. eka janmathI zarU thaI maraNu patanA kALane eka bhava kahevAya che. evA bhavA A jIve ana tIvAra karyAM ane anekavidha zarIradhArI banyA. jainadarzananA saMskRta-prAkRta graMthA avagAhana karavAnI zakti na hAya tevA bALajIvA paNa sahelAIthI jIvanI vividha dehadhArI avasthAonuM adhyayana karI zake te mATe nAgama anusAre " vAdivetAla birUda dhAraka zrI zAMtisUri mahArAje ' jIvavicAra nAme prakaraNa racyuM che. A jIvavicAra prakaraNanuM adhyayana karavAthI mAluma paDaze ke jIva vividha rIte vA kevA zarIranA dhAraka bane che? vizvamAM jIvAnI dehAvasthA ane saMsArI sacegAnI prApti vAravAra eka sarakhI ja nahi hAtAM vividha prakAranI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 hAya che. te vividhatAnusAra tA jJAnipurUSoe jIvAnA paNa vividha bheda darzAvyA. vividha bhedadhArI zarIrAvasthAmAM keTalIka zarIrAvasthA tA evI paNa hoya che ke je jotAM ja ApaNane ghaNA thAya. game tevI zarImAM ke garamImAM, sukhamAM ke duHkhamAM, anukULatAvALA sthAne svataMtratApUrvaka javAmAM jIva azakta hAya. muMgAmaMgA zIta tApAdi kaSTo sahana karIne ja paDI rahevuM paDe. vaLI aneka jIvAnI dehAvasthA TakAvavAmAM bhakSya tarIke upayegamAM levAI jaI e tevAM paNu zarIra hAya. ApaNe bhakSAI jatA hAIe te paNa tethI khacavAnI koI zakti, lAgavaga, ke rAjyanA kAnunA ApaNI pAse na hAya. evI paNa dehAvasthA, aneka vidha vilAsI jIvanamA aMdha banI rahelA ApaNe anekavAra prApta karI. are! vamAna janma pahelAM paNa nava nava mahinA jeTalA dI - kALa paryaMta udhe mastake ane jyAM havAnuM paNa Agamana bahu ja ochuM hoya evA maLamUtrathI bharelA aMdhArI koTaDI sama mAtAnA udaramAM paNa A jIve keTaluM duHkha anubhavyuM ? A najIkanA TAImanI hakti buddhigamya hAvA chatAM ApaNe bhUlI gayA, te pachI pUrva bhavAnI kaSTakAraka dehAvasthAnI smRti ApaNane kayAMthI hAya ? paraMtu evI avasthAe A jIve anekavAra prApta karI ane karaze e vAta te cAkkasa che. vividha janmamAM AvI vividha avasthAva ta zarIra prApti kema ? evI vividha racanA kema thAya che? kevI rIte thAya che ? kANu kare che ? kai vastumAMthI kare che? eka sthAne Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para kAyamI sthAyI nahi rahetAM vAra vAra eka zarIra cheDI navAM navAM zarIradhAraka svarUpa janma-maraNu kema karavAM paDe che ? evuM A jIvane kayAM sudhI karavuM paDaze? evI koI avasthA che ke jyAM gayA pachI janma-maraNu baMdha. evuM sthAna prApta karavA mATe zuM karavuM paDe ? kaI jIvA janma-maraNa rahita haze kharA ? hAya tA temanI e avasthA ane ApaNI janma-maraNavALI avasthA ema bhinnatA heAvAnu... zuM kAraNa ? A badhI bAbateAmAM kayuM tattva kAma karI rahyuM che? evA kayA padArtha che ? ke AkAzamAM caMdraleAka sudhI pahoMcI javAnI magarUbI dharAvatA manuSya paNa tenI AgaLa pAmara che. aneka varSoMthI prayatnazIla banI rahela keTalAya mAnavIone peAtAnI paulika ( va mAna vaijJAnika) zeAdhakheALA adhurI mUkIne paNa cAlyA javuM paDe evI sattAvAhaka kaI cIja A duniyAmAM che? A cIjanA AviSkAraka koI vaijJAnika thayA che ke nahi ? game tevA magarUbI dhAraka mAnavI paNa ca cakSuthI A tattvane nahi' zeAdhI zake. tenI zodha karavAmAM AjanA yaMtravAda niSphaLa javAnA. game tevA vaijJAnikonI buddhi paNa cakkaramAM paDI javAnI. are ! keTalAka Astika daza nakArA paNa A tattvanA AviSkAra barAbara karI zakayA nathI. eTale A badhI kikatAnI javAbadArI temaNe Izvara upara DhoLI nAMkhI. janmanI ane lagnanI kaMkotrImAM peAtAnuM gaurava, jyAre maraNanA melAmAM IzvaracchA jaNAvavAmAM ja duniyAe DahA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa mAnyuM. paraMtu kAraNa vinA kArya na thAya e nyAyI siddhAntAnusAra kayA kAraNe Izvarane drazya jagatanI vividhatA karavI paDI? e prazna upasthita thatAM "IzvaranI lIlA akaLa che" ema kahI te praznane TALI devAya eTalA mAtrathI jijJAsunI jijJAsAvRtti tRpta thaI zake nahi. khUba sUma buddhie vicAravAthI mAluma paDe ke anaMtajJAnadhAraka vItarAga bhagavaMta ja A tattvane AviSkAra saMpUrNa satya svarUpe karI zake. vizvanA tamAma pralebhanene jeNe phagAvI daI kaThora saMyama, tyAga ane tapane AdarI, vizvanI kAramI vicitratAonuM kAraNa AtmapratyakSa nihALI zakanAra hoya te ja sarvajJa vItarAga bhagavaMta kahevAya. ane teozrI ja A saMsAranI vicitra ghaTanAo sarjaka tatvano AviSkAra karI zakyA che. e mahApurUSa te vijJAnI nahiM paNa mahAvijJAnI yA tatvajJAnI yA kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmA kahevAya. teozrInI sthApita saMsthA te ja jainadarzana-jainazAsananA nAme vizvamAM ajoDa pragazALA kahevAya. A pragazALA anAdikALathI cAlu che, ane tene siddhAntanA pAlanapUrvaka e pragazALAmAM rahI prega karanAra aneka jIva upareSma tatvane Atma pratyakSa nihALavAmAM saphaLa banI, vItarAga sarvajJapadanA dhAraka banI, zAzvata ane satya sukhanA bhaktA banyA che. A prayogazALAmAM rahenArane bhegI nahiM, paNa tyAgI banavuM paDe. te ja vItarAgatAnI prAptimAM saphaLatA maLe che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vItarAga anela e sarvajJa mahApurUSAe vizvanA prANIo samakSa raju karyuM" che ke A vizvamAM eka evA paudgalika rajakaNA ( aNue )nu astitva vI rahyuM che ke jeNe saMsArI AtmAnI anaMta zaktione AvarI lIdhI che. anaMta sukhanA jharA peAtAnA AtmAmAM ja niraMtara sthAyI hAvA chatAM e peAlika rajakaNaiAthI parAdhIna banelA AtmAne potAnuM svataMtra sukha bhUlAI gayu che. ane paudgalika sukhe ja sukhI thavAnI ghelachAvALA banI rahyo che. A rajakaNA ati sUkSma che, ane cakSugAcara thaI zake tevAM nathI. aNunI virATa zakti AjanA vaijJAnika yugamAM koIthI ajANa nathI. teA pachI vaijJAnikoe mAnI lIdhela aNu karatAM paNa atyaMta sUkSma evAM A rajakaNA anaMta zaktivaMta hAya emAM zuM Azcaya ? A sUkSma rajakaNA cauDharAjaleAkamAM ThAMsI ThAMsIne bharelAM ja rahe che. koIpaNa jagyAe rahela AtmAmAM A rajakaNA AkarSAI kSIranIravat samizrita banI jAya che. samizrita anatAM te rajakaNA prathama kahevAI gayela ATha grahaNa ceAgya paudgalika vaga NAo paikInI chellI kAma NuvagaNAenAM ja hAya che, ane AtmAnI sAthe mizrita banyA bAda avasthAntara prApta te rajakaNA " kama " sajJAthI oLakhAya che. keTalAka daza nakArAe sa'sArI jIvAnA sukha-duHkhanuM kAraNa " kama^ '* jaNAvyuM, paraMtu te kama eka prakAranAM paudgalika rajakaNe * Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoI AtmA sAthe kSIranIrava saMmizrita banI rahevAnuM batAvI zakyA nathI. AtmA sAthe saMmizrita avasthAmAM paNa te upara cha vaDe thatAM kevA praga dvArA tene AtmAmAMthI haTAvI, tenAthI AvaraNa rahita banI, AtmAnA anaMta prakAzane vizvamAM prakAzita karI zakAya te rItanA vijJAnane paNa teo samajAvI zakyA nathI. jyAre sarvajJa vItarAga praNita jainadarzamAM A aMgenuM virATa sAhitya Aje paNa mojuda che. vizvamAM skUla yA sUkSma svarUpe vidyamAna aNusamuha paikI, AtmA pratye AkarSAI AtmAmAM eMTI javAnI gyatA te kevaLa "kArmaNa vargaNAvasthAe prAsa ANusamUhamAM ja hoya. leha avasthA prApta aNuomAM jema lehacumbaka pratye ja kheMcAvAnI ane lehacuMbakamAM jema lehanA kaNane ja kheMcavAnI tAkAta che, tema jIva ane kAzmaNavargaNanI rajakaNe saMbaMdhamAM paNa samajI levuM. A kArmaNavarganI rajakaNe pratisamaya aDhaLaka pramANamAM AtmAne eMTIne AtmAnI sAthe lehAgnivat ke kSIranIravata ekarasa jevI thaI jAya che. jIvanI mAnasika-vAcika ke kAyika keIpaNa prakAranI pravRtti samaye ja e kAmaNavargaNanI rajakaNe kheMcAya che. evI egika pravRtti rahita cha pratye tete rajaNa nathI kheMcAtI ke nathI cuMTatI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gika avasthAvaMta vaDe AkarSita te rajakaNo rALa vaDe saMdhAI ekAkAra thatA be kASTanI mAphaka" pUrve AkarSita rajakaNu samUhanI sAthe banzana svarUpe banI rahI jIvanA kAmaNa zarIra rUpe oLakhAya che. A kArmaNa zarIra ja jIvanA janma-maraNa-sukha-duHkha ItyAdi jIvanI vividha avasthA sarjaka tatva che. kAzmaNa zarIranA kAraNe ja jIvanA anAga prayatnavaDe thatuM drazya sRSTinuM nirmANa che. A kArmaNa zarIranA kAraNe ja jIvanI bAhya ane AMtarika avasthAmAM bhinnatA che. tenA kAraNe ja jInI deva-manuSya -tiryaMca ane nArakI svarUpa sthiti sarjAya che. A sthiti e ja jIvane saMsAra che. bhinna bhinna samaye jIvavaDe grahita banI rahela karmarajakaNanA piMDasvarUpa kArmaNa zarIranuM astitva te saMsArI avasthAvaMta jIvamAM sadAnA mATe anAdikALathI che. paraMtu tenAM rajakaNe sadAnA mATe tenAM te ja nahiM hatAM purANa rajakaNenuM gamana ane navAM rajakaNanuM Agamana pratisamaya thatuM ja rahe che. kAraNa ke rajakaNunuM Agamana pravAha svarUpe anAdi che, paraMtu vyakti svarUpe anAdi nathI. A AkhuMya kArpaNa zarIra paNa eTaluM sUkSma che ke te carmacakSuthI dekhI zakAya tevuM nathI. kArmaNavargaNunA A rajakaNa samUhanA, AtmA sAthe saMbaMdhita banI rahI karmarUpe pariNata thavAnA kAryane, jaina pAribhASika bhASAmAM "bandha" kahevAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalanuM avasthAntara thavAthI temAM navI zakti yA svabhAvanuM nirmANa thAya che, e niyamAnusAra anAga virya vaDe grahaNa karAtI te kArmaNavargaNAnI rajakaNonuM paNa karmasvape avasthAntara thavAthI temAM "jJAnAvaraNIya" Adi svabhAvanuM nirmANa thAya che. - jJAnAvaraNIya e, karma rajakaNasamUhanI eka prakAranI vyotpattika saMjJA che. kaI jAtanAM karma rajakaNe jIvane kevA prakAranI anukULatA yA pratikULatA sarjaka svabhAvI banI rahyAM che, tene khyAla te karma rajakaNonI vividha arthakAraka saMjJAthI ja ApaNane AvI zake che. eTale bhinnabhinna zaktidhAraka te karma rajakaNane te te prakAranI zakti yA svabhAvasUcaka saMjJAthI ja vyavahArAya che. AvI saMjJAo mukhyapaNe ATha ane te pratyekanA peTA vibhAga svarUpe 158 nI saMkhyA pramANa che. baMdha samaye ja thatA AvA vividha svabhAva nirmANane "prakRti baMdha" kahevAya che. jema mukhavATe udaramAM prakSepita AhAranuM rasa rUdhirAdi sAta dhAturUpe pariNamana thatuM ja rahe che, tevI rIte pratisamaya karma svarUpe pariNamana thatAM rajakaNu samUhanuM te ja samaye jJAnAvaraNIyAdi svarUpe vividha svabhAva dhAraka pariNamana paNa thatuM ja rahe che. te karma rajakaNunA audhe baMdhAvasthA bAda amuka samaya sudhI suSuptapaNe rahI AtmamAMthI jema jema chUTatAM rahe che, tema tema baMdhasamaye prApta svabhAva mujaba te te skaMdhe AtmAne anukULatA yA pratikULatAne Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 anubhava karAve che. AtmAne anubhavAtI te dazAne karmane udayakALa kahevAya che. te karma rajakaNone AtmA sAthe saMbaMdha, suSupta svarUpe ane udaya svarUpe maLIne kyAM sudhI rahI zakavAnI yogyatAvALo che, te kALanI gyatAnuM nirmANa paNa baMdha samaye ja thaI cUke che ane tene " sthitibaMdha" kahevAya che. sthitibaMdhanI nyUnAdhiktAne AdhAra baMdha samaye vartatA rAgI-dveSI pariNAmanI alpa bahuvatAne anulakSIne hoya che. amuka samayasudhI suSupta avasthAvata rahI, baMdhasamaye nirmita svabhAvAnusAra jIvane thatI guNakAraka ke hAnikAraka udaya avasthAmAM paNa guNa ane hAnimAM taratamatA hoya che. kyAreka kyAreka te karmane udaya tIvrapaNe lAbha yA hAni kare che ane kyAreka kyAreka maMdapaNe kare che. A tIvra yA maMdapaNuM paNa baMdhasamaye ja niyata thAya che ane tene "sabaMdha" kahe che. te niyata thavAmAM jIvanI kaSAyasahita lezyA pariNati ja kAraNabhUta hoya che. vividha svabhAva dhAraka te karmaskAmAM prakRtibaMdha samaye kyA kyA svabhAvanuM nirmANa keTalA keTalA skaMdhe (rajakaNasamUha)mAM thavuM joIe, tenuM nakakIpaNuM, te "pradezabaMdha" kahevAya che. A rIte pratisamaya jIva prayatnavaDe AkarSita banI, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 jIvanI sAthe saMbaMdhita banI jaI karmaavasthAne dhAraNa karatAM te rajakaNa samUhamAM prakRti-sthiti-rasa ane pradezanuM sarjana, baMdha samaye ja thatuM rahe che. eTale ja te mujaba baMdha cAra prakAre kahyo che. tyArabAda jIvane zubha saMyoganI prApti karAvanAra, karmone puNyadaya ane azubha saMgenI prApti karAvanAra, karmone pApodaya kahevAya che. 158 prakAranI saMjJAdhAraka karmaaNu samUhamAM kaI saMjJAdhAraka karmane udaya puNya svarUpe ane kaI saMsAdhAraka karmane udaya pApa svarUpe varte che ane te. kvA kevA prakAranA zubhAzubha saMgenI prApti karAve che? tenI samaja karmavipAka nAme prathama karmagraMthathI samajI levI. A rIte karmabaMdharUpe karmane saMbaMdha ane karmodayasvarUpe te karmane chUTakAre, pratisamaya cAlu ja che. A karmone kAraNe ja zarIraprApti, vAcAzakti, vicArazakti, zvAsocchavAsa levA mUkavAnI zakti, janma-maraNa-sukha-duHkha, rAga ane dveSa, aviveka, ajJAna, vagerene dhAraka AtmA. banatA ja rahe che. je AtmA karmasaMbaMdhathI bilakula rahita che, te AtmA. zarIrAdi egya pagalene grahaNa karavAmAM ane te te rUpe pariNAma pamADavAmAM prayatnazIla banatuM ja nathI. kAraNa ke temane janma-maraNa nathI. eTale zarIra, ucchavAsa, vANI ke vicAranI paNa tene jarUra nathI. e badhI jaMjALa nahi havAthI ApaNe anubhavIe chIe evA koI sukhaduHkha. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 paNa tene nathI. temanuM sukha kaI alaukika che. te te jene hoya te ja samajI zake. vizvamAM evI kaI cIja nathI ke tenA udAharaNa dvArA te sukhane khyAla ApI zakAya. saMsArI javAnA prayatnathI thatI zarIrAdinI racanA te karma svarUpe prApta pudgala rajakaNenA nimittane pAmIne ja thAya che. vividha svabhAva dhAraka karma skache te avayava che ane te vividha avayanI saMjIta avasthA te kAmaNa zarIra che. ATha grahaNa yogya padgalika vargaNAo paikI "kArpaNa grahaNa gya" vargaNavaDe kANu zarIranI, "audArika grahaNa rogya vargaNavaDe audArika zarIranI, ane vaikiya grahaNayegya-AhAraka grahaNagya ane tejasa grahaNayogya vargaNanA rajakaNa samUhavaDe te te saMjJAdhAraka anukrame vaikiya-AhAraka - ane tejasa zarIranI racanA thAya che. ucchavAsa grahaNayogya, " bhASA grahaNagya ane mana grahaNayogya pagalika vargaNanA rajakaNa samUhavaDe thatI racanA te anukrame zvAsecchavAsa-vANuM ane vicAra taraMga svarUpe pariName che. AmAM bhASA, zvAsocchavAsa ane mane yogya vargaNaemAMthI pudgalakaMdhone jIva grahaNa karI, te te rUpe pariaNumAvIne te pudgalenA ja avalaMbanathI utpanna thayela vIryadvArA te te pudgalene jIva cheDI de che. jema bilADo uMce kUdatA pahelAM potAnA zarIranuM ja saMkecana dvArA ava Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 lakhana le che ane tyArapachI saMkocana dvArA prApta thayela khaLa vaDe ja uMce kUdI zake che. anyathA kUdI zakatA nathI.. tevI rIte bhASAviNAone cheDI mUkavA mATe te ja pudgalAnuM avalaMbana levAya che. zeSa audyArikAdi zarIra yogya pAMca va NAomAMthI grahaNa karAtA pudgalakAne te audArikAdi zarIrarUpe parimAve che, paNa cheDI mukAtA nathI. tene teA baMdhana nAmaka vaDe peAtAnI sAthe AtmA joDI de che. bhASA-ucchuvAsa ane maneAvaNAnA pudgala skadhAne te AtmA sAthe. saMbaMdhita banavAmAM hetubhUta teonu baMdhana nAmaka nahi hAvAthI teone te pUnA samaye grahaNa kare ane pachInA samaye cheDI mUke. e pramANe thayA ja kare che. dhe bhASA--ucchvAsa ane vicArasvarUpe pariNamAvI cheDI. mUkAtAM te aNu AjanA vaijJAnika prayogAdvArA kAgaLa yA anya cIja upara aMkita thatA hAI, te aNuska Mdha purdUgala svarUpa hAvAnI jainadarzanakathita mAnyatA pratyakSa siddha thAya che. reDIe-grAmephena vigere bhASAnA puddagalAne aMkita karatA prayogA che. asatya zeAdhaka yaMtra" te vicAranA pugalAne aMkti karatA prayoga che ane ucchvAsane paNa grahaNu karatA eka prayoga kismata nAme mAsika"nA DIsemara 1962nA aMkamAM nIce mujaba vAMcavAmAM Avyo hatA. " amerIkAnA eka DaoNkaTare, krAdhIDhazAyukta eka mAna- Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara vInA zvAsane eka khATalImAM bharyAM. ghRNA ane zatrutAnA ugArAnA samayamAM nIkaLatA zvAsane teNe Ama khATalImAM jamA karI lIdhA. pachI teNe joyuM te tene mAluma paDyu ke kAdhI dazAmAM je zvAsa, manuSyanA dehamAMthI bahAra nIkaLe che, temAM eTaluM teA bhAre jhera hAya che ke jo e zvAsa, vIsa suvAne iMjekazana dvArA ApavAmAM Ave te jarUra teo mRtyu pAme che." A uparathI eka bIjI vAta paNa siddha thAya che ke * pUrA ciMtavana dvArA cheDAtA vicAratara MgAnAM aNue evAM jherI hAya che ke anyane paNa jherI banAve che. grahaNayogya AThe paulika vaNAmAMthI uparokta rIte zarIra,ucchvAsa, vANI ane vicAra svarUpe thatu pariNamana te jIva prayatnathI ja thAya che. peAtapeAtAnA aMge thatI zarIra racanAdi kriyA te pAtapAtA ja prayatna thAya che. koI eka jIvanA prayatne anya jIvanA zarIrAdghinI racanA thaI zakatI nathI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM jenadarzana kathita AtmavIrya svarUpa AtmAnI zakti--baLa--parAkrama te vIrya kahevAya che. vIrya e jainapAribhASika zabda che. tene artha-vega, utsAha aLa, parAkrama, zakti ItyAdi thAya che. A vIrya be prakAre kahevAya. (1) labdhivIrya ane (2) karaNavIrya. AtmAmAM zaktirUpe raheluM vIrya te labdhivIrya ane te labdhivIryanI pravRttimAM nimittabhUta je mana, vacana ane kAyArUpa sAdhana te karaNavIrya che. - karaNavIryamAM AtmivIryane vAhanarUpathI vIrya zabdane upacAra che. AtmajJAnarahita jIvane vIryaguNanI prAthamika samaja te karaNavIrya dvArA ja ApI zakAya che. labdhivIrya pragaTa thavAmAM karaNavIrya saMbaMdha dharAve che, mATe te upacAra rogya che. vAstavika rUpathI te vIrya e zarIranI nahiM, paNa AtmAnI vastu che. vIrya e zarIrane guNa nahiM hatAM zarIranuM sarva prakAranuM saMcAlana karavAvALA je AtmA zarIramAM raheluM che, tene guNa che. vIryanA satya svarUpathI ajJAta ke, zarIranI tAkAtane -baLane ja vIrya svarUpamAM samaje che. paraMtu zarIranI aMdara Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 raheluM vIya teA pudgalamAMthI aneluM hAvAthI te te paulika vIya kahevAya che. A paudgalika vIrya nI pragaTatAnA AdhAra AtmAnA vIya guNanA pragaTIkaraNa para ja che. jagatanA nAnA meTA sarva prANIonI mana-vacana tathA zarIranI sthUla yA sUkSma pravRttimAM AtmAnuM vI ja kAma Ape che. mana~vacana ane kAyA teA jaDa hAvAthI AtmAnA vIrya vinA koI paNa prakAranI kriyA karI zakatAM nathI. AtmA jyAre zarIranA tyAga karIne cAlyA jAya che tyAre majabUtamAM majabUta zarIra paNa kASTanI mAphaka thaI ne paDyu' rahe che. eTale spaSTa rIte siddha thAya che ke Atmika aLavInA abhAve zArIrika baLa vyartha che. zarIragata paudgalika vIya e bAhyavIya che. bAhyavIya e Atmika vInA aneka bAhya sAdhanAmAMnu eka bAhya sAdhana che. arthAt Atmika vIryanA pravartanarUpa AtmaprayatnamAM bAhyavIya paNa saMbaMdha dharAve che. Atmika vIrya nI apUrNatA--alpatA yA khAhulyatA tA pAtapeAtAnA vIryaMtarAya kamanA kSayApazamanA ja AdhAre che. vIryAMtarAya e vividha svabhAvadhAraka ka aNuomAMnA eka aNusamUha che. te ja AtmAnA vIya guNane Avare che. vIryAM tarAya saMjJAdhAraka te rajakaNAnA saMbaMdha AtmAmAMthI saMpUrNa naSTa thAya che, tyAre AtmA anaMtavIya -zaktidhAraka ane che. te samaye vatA AtmavI ne kSAyika arthAta kadApi nyUnatAne dhAraNa nahi karanAra evuM sarvAMtkRSTa vIrya kahevAya. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A kSAyika vIryamAM samagra jagatane palaTAvI nAMkhavAnI zakti hoya che. paraMtu e rIte palaTAvavAnuM keI AtmA keI kALe kare ja nahi. kAraNa ke evI rItanA pragaTavaryavALA AtmAne evuM karavAnuM koI prayajana hetuM nathI. nyUnAdhika pramANamAM paNa vIyatarAya karmasvarUpa AvaraNa jyAM sudhI Atma pradezanA vIryane AcchAdita karIne rahe che, tyAM sudhI game tevA pramANuvALA vIryane kSApazamika vIrya kahevAya che. kSAyika vIryadhAraka sarva AtmAonuM vIrya sadAkALa eka sarakhuM ja hoya che. jyAre lApazamika vIryadhAraka sarva AtmAonA vIryamAM vividhatA hoya che. kevalI bhagavAna tathA siddha paramAtmA kSAyikavIryavaMta hoya che. temAM paNa salezya ane elezya ema vIryanA be prakAra paDe che. leNyAsahita viryavALA jIve sagi kahevAya che, ane lekSArahita viryavALA jI egI kahevAya che. tenuM kAraNa e che ke lezyAvALA jInA labdhi (Atma) vIryanuM pravartana arthAt te AtmAne prayatna, mana-vacana ane kAyA dvArA thatA hoI te jIvo sagI kahevAya che, ane lezyA vinAnA jInA labdhi vIryamAM mana-vacana ane kAyArUpa sAdhanono upayoga hotuM nathI, mATe te jIve agI kahevAya che. A ayogI jIve pudgala grahaNa karatA ja nathI. kSApazamika vIrya te salezyI ja hoya. alezya kSAyika vIryavaMta te caudamA guNasthAnakavatI agI kevalI tathA siddha paramAtmA ja hoya ane salezya kSAyikavIrya te sagI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F vaLIne hoya. A salezya kSAyika vIya vata sayeAgI kevaLI te kaSAyarahita hovAthI temanA mana-vacana ane kAyAdvArA pratita vI vaDe ASita pudgale AtmA sAthe nirasapaNe ati alpa samaya saMbaMdhita rahI kharI jAya che. mana-vacana ane kAyArUpa sahakArI kAraNadvArA pravatatA salezya vI nI " yAga " saMjJA che. eTale kAraNamAM kAnA AreApa karIne mana-vacana ane kAyAnA paNa zAstramAM cega tarIke vyavahAra karyAM che. A ceAgasaMjJaka vI vaDe ja grahaNaceAgya pudgala-vaNAomAMthI AtmA, grahaNu-pariNamana- avala'mana ane visarjana yathAyeAgya kare che. salezya kSayApazamika ane salezya kSAyika ema banne prakAranA vI mAM darekanA abhisa Mdhija ane anabhisa Mdhija ema e prakAra hoya che. kanA saMcAgathI AtmapradezamAM ukaLatA pANInI mAphka satata kaMpana cAlu hoya che. ane tenI asara zArIrika-mAnasika ane vAcika aneka mAhya pravRttiothI vyakta thAya che. zarIramAM aneka dhAtuo ane che. pArasparika saMkramaN thAya che. anAvazyaka padArtha zarIramAMthI visarjita thAya che. nidrAnasthAmAM paNa e pravRttio cAlu ja rahe che. A prakAre thavAvALI sava pravRtiyAmAM pravRta vIya ne arthAt Atmaprayatnane anabhisaMdhija vIya " kahevAya che. ApaNe halIe chIe, cAlIe chIe te samaye agara Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 te hAthavaDe kaMIka uMcakavA TAIme vizeSa prayatnanI je AvazyaktA rahe che, evI aicchika pravRtiomAM pravRta vIryane "abhisaMdhija vIrya " kahevAya che. grahaNagya AThe padgalikavargaNanA kaMdhenuM grahaNa, zarIra racanA, ucchavAsa-bhASA ane manarUpe tenuM pariNamana tathA avalaMbana ane visarjana e badhuMya te te pudgalanA dhAraka te te jIvanA ja anabhisaMdhija virya (prayatna) vaDe ja thAya che. A uparathI sRSTiracanAnI samaja paNa AvI jAya che. eTale drazyamAna suSTinuM upAdAne kAraNa ane tenA utpAdakane sAce khyAla jainadarzana kathita "pudgala vijJAna" thI ja prApta karI zakAya che. sRSTi racanAmAM thatAM A rItanA pagalika prayoganI ane AtmavIryanI AvI spaSTa hakita jainadarzana sivAya jagatanA koI sAhityamAMthI samajavA maLI zake tema nathI. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM kamatatvanA viSayamAM jenadarzananI vizeSatA * ATha grahaNagya pudgalavargaNAnA pugala-skonuM grahaNa-pariNamana e badhuMya jIvanA anabhisaMdhija vayavaDe thatuM hovA chatAM, karmathI saMbaMdhita banI rahela AtmAnA ja prayatnavaDe A badhuM thAya che. eTale A badhuM thavAmAM kAraNarUpe te jIvanI sAthe saMbaMdhita banI rahela karmaANue ja che. karmaANuonA saMbaMdhane lIdhe ja jIvane vividha. nATaka karavAM paDyAM che. pudgala ANu karatAM paNa anaMtAnaMta zaktidhAraka AtmAnI zaktione AcchAdita karI rAkhI AtmAne dukhaprAya dazAmAM mUkanAra te karmaaNuo ja che. padArthaviSaya grAzakti-buddhi-sarviveka-kSamA-namratA -saralatA-nirlobhatA-dAna-lAbha-bhega-upabhoga ane vIrya (Atma tAkAta) ItyAdi Atmika guNenI anukULatA tathA pratikuLatAmAM, vaLI zarIra, zarIranAM avaya, zarIranI AregyatA, zarIranI majabUtAI zarIrane AkAra, zarIranAM rUpa-rasa-gaMdha-sparza, zarIramAM AtmAnI sthiratA, susaMskAra piSaka kuLa ItyAdi bAhya saMgenI anukULatA ane pratikULatAmAM paNa A jIva upara karma rajakaNanuM ja adhipatya vate che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmathI saMbaMdhita banI rahela AtmA parAdhIna che. tenI svataMtratA karmaANue chInavI lIdhelI che. karmaaNuonA sAmrAjaye jIva upara kaTrala jamAvyuM che. anukULatA sarjaka keTalAMka karmaANuothI saMsArI jIvane kyAreka kaMIka zAMti maLe che, paraMtu te zAMti, zAzvat arthAt sadAkALa sthAyI banI rahevAvALI hotI nathI. vaLI tevI zAMtiprAptinA samaye pratikULatA sarjaka keTalAMka karmaaNuone vipAka paNa jIvane vartatA hoya che. e rIte karma rajakaNothI sarjita zAMti-azAMtinuM cakra saMsArI jIvanamAM cAlyA ja kare che. dhamadhakhatA unALAnA pracaMDa tApamAM raNamAM vicarI rahela mAnavIne ghaDIbhara mATe ceMgaluM pANI maLI jAya, ane tenAthI jevI zAMti te anubhave tevI nahivat zAMti jIvane kyAreka anubhavAya tethI kaMI tenuM dAridra phITI jatuM nathI. AvI parAdhInatAvALI zAMti-sukha te kaMI vAstavika zAMti ke sukha na kahevAya. je sukhazAMtinI pachavADe duHkhanA Dhaga aDakAyelA hoya tevI sukhazAMti zuM kAmanI? jJAnI purUSAe te pharamAvyuM che ke zAzvata ane satyasukhazAMtinI prApti te karma rajakaNenA saMbaMdhathI bilakula rahita banI javAvALA AtmAone ja hoI zake che. potAne ja AtmA anaMta sukhane kare che. jyAM sudhI AtmA karma saMbaMdhathI parAdhIna che, tyAM sudhInuM tenuM sukha paNa parAdhIna che. adhuruM che, azAzvata che. parAdhIna avasthAmAMthI chUTI AtmAnI AjhAdI meLavavA dvArA zAzvata ane satya sukhanI prApti mATe to Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o AtmAe ka ANusamUhanA Agamanane rokI, bhUtapUrva Agata kama aNusamUhane AtmAmAMthI sarvathA alaga karavA prayatnazIla banI rahevu joI e. ane te mATe ka aNusamUhanA vijJAnanA sArI rIte abhyAsa karavA joIe. vizvamAM jeTalAM darzIna, AtmavAdI che, ane punajanmane mAne che, temane punarjanmanI siddhine mATe ka mAnavuM ja paDe che. te tedanAnI bhinna bhinna prakriyAone kAraNe yA te AtmAnA svarUpamAM matabheda heAvAnA kAraNe kanA svarUpamAM thADI ghaNI bhinnatA samajAya, paraMtu sa AtmavAdI dazanAe koI ne koI nAmathI paNa karma nA svIkAra tA karela ja che. je manuSyA, dhana-zarIra Adi bAhya vibhUtiyAmAM AtmabuddhivALA che, arthAt jaDamAM ja arhatva mAnI bAhya draSTivaMta banI rahyA che, tevA ahirAtmabhAva saMskArAthI vAsita manuSyone karmAM viSayanuM vijJAna rUcikara na hoya, tethI karIne kanI satyatAmAM te kaMIpaNa krUra paDatA ja nathI. sAdhAraNa leAka peAtAnA vyavahAramAM kAmadha dhA ane vyavasAyane mATe karma zabdanA prayAga kare che. paraMtu jaina zAstrAmAM karma zabdanA upayAga e ane uddezIne ja che. (1) rAgadveSAtmaka pariNAma. jene kaSAya ( bhAvakama ) kahevAya che. ane (2) kArmAMNu jAtinAM aNuvizeSa ke je kaSAyanA nimittathI AtmAnI sAthe vaLagI rahelAM che. jene Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyakarma kahevAya che. ahIM bhAvakarma te AtmAnA vaibhAvika pariNAma svarUpa che. jethI tene upAdAnarUpa kartA jIva ja che. ane dravyakarma te kAmeNujAtinA sUkSma aNusamUharUpa pudgalene vikAra che. tene paNa kartA, nimitta rUpathI jIva ja che. bhAvakarmanuM nimitta dravyakarma che, ane dravyakarmanuM nimitta bhAvakarma che. e rIte te bannene saMbaMdha arasaparasa bIjAMkuranI mAphaka kArya-kAraNarUpe che. keTalAka darzanakAree karmane mAyA-avidyA-prakRtivAsanA-adraSTa-saMskAra-deva-bhAgya ItyAdi saMjJAthI paNa oLakhAvyuM che. paraMtu te badhAM paryAyavAcaka nAme heI karmane ja uddezIne che. ahiM bhAvakarmane AtmAnA vaibhAvika pariNAma svarUpe batAvela che, te vaibhAvika pariNAmano artha e samajavuM ke jema zarAba pIdhelA manuSyanI pravRtti te viparIta che, tevI rIte karmarUpI zarAbanA saMbaMdhathI saMbaMdhita banI rahela jIvanI je sukha-duHkharUpe vartatI avasthA te vaibhAvika avasthA samajavI. zarAbanA nizAmAM cakacUra banelo mANasa nAcatA-kudatAM-hasato hovA chatAM tenA nAcavA-kudavA-hasavAmAM vAstavika harSa nathI. paNa nazAjanya che. tevI rIte karmanA vipAkedaya samaye vartatI AtmAnI bAhya sukhavALI dazA te vAstavika sukhadazA nathI. svAbhAvika nathI. paraMtu vibhAvika che. janadarzanamAM pratyeka karmanI badhyamAna-sata ane udayamAna ema traNa avasthAo mAnelI che. tene kramazaH bandha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sattA ane udaya kahevAya che. jenetara darzanamAM paNa karmanI te ja avasthAone batAvatAM badhyamAna karmane kiyamANa. sat karmane saMcita ane udayamAna karmane prArabdha tarIke oLakhAvela che. paraMtu ATalA mAtrathI karma aNuonuM vAstavika svarUpa samajI zakAtuM nathI. karma aNuvijJAnanI samaja uddeza mukhyatve karIne te AtmAnI svAbhAvika arthAt pAramArthika ane vyAvahArika e banne svarUpane satya rIte oLakhavA mATe che. jIvanA A banne svarUpano khyAla prApta karavAmAM ja karmaviSayaka samajanI saphalatA che. vaLI kevaLa vibhAvika yA vyAvahArika svarUpane ja jANavA mAtramAM karmavijJAnanI saphalatA nathI. yA ekalA zuddha svarUpanA pratipAdanamAM paNa karma vijJAnanI saphalatA nathI. hA ! eTaluM jarUra che ke AtmAnA pAramArthika svarUpa tarapha daSTipAta karavA pahelAM tene vyAvahArika svarUpane khyAla paNa hovo joIe. manuSya-pazu-pakSI-sukhI-duHkhI Adi AtmAnI drazyamAna avasthAonA svarUpane sArI rIte jANyA vinA AtmAnAM pAramArthika svarUpane samajavAnI yegyatA prApta thavI muzkela che. kAraNa ke jyAM sudhI anubhavamAM AvavAvALI vartamAna avasthAnI sAthe AtmAnA saMbaMdhane sAce khulAse na thAya tyAM sudhI samajanAranI daSTi, AgaLa kevI rIte vadhI zake? jyAre AtmAne e samajAya ke uparanA sarva rUpa te vibhAvika che, saMgajanya che. tyAre ja svayaMmeva jijJAsA pedA thAya che ke AtmAnuM satya yA svAbhAvika arthAt karmasaMbaMdhathI rahita svarUpa kevuM che? paraMtu je karmavijJAna mAtra AtmAnI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 drazyamAna dazAne ja samajAvavA puratuM hAI pAramArthika yA svAbhAvika dazAne samajAvavAmAM azakya che, te karmavijJAna adhuruM che. pagalika aNu karatAM karma aNu samUhanA saMbaMdhathI rahita Atma aNunI anaMtAnaMta zaktinI samaja te adhurA karmavijJAnathI prApta thaI zaktI nathI. tene samajavA mATe te saMpUrNa karmavijJAnanI samaja hevI joIe. karmane mAnanAra jainetara darzananI karma aMgenI mAnyatA prAyaH jIvanI dazyamAna-vyAvahArika dazAnI vividhatAne ja anulakSIne che. manuSyapaNuM-devapaNuM, narapaNuM-pazupaNuM- pakSIpaNuM-zArIrika sukha-duHkhANuM, janma-maraNapaNuM ItyAdipaNe vartatI vividha jIvadazAnI prAptimAM kAraNusvarUpe karmane teoe svIkAryuM che. paraMtu jIvane mukhya svabhAva-jIvano mukhya guNa zuM che? ane te guNanI pragaTatAmAM vividha jIva AzrayI vividhatA kyA kAraNane laIne che? te kAraNane kevI rIte haThAvI zakAya? A hakikata te mAtra jaina darzana namAM ja jANavA maLe che. jainadarzanamAM sarva karma rajakaNu samUhanuM ghAtI ane aghAtI ema be rIte paNa vargIkaraNa karyuM che. jIvanA paramArthika yA svAbhAvika svarUpa Atmika guNane AcchAdita banAvI rAkhanAra karmane ghAtI karma tarIke oLakhAvyAM che. ane jIvanI vyAvahArika yA dazyamAna avasthAnI anukULatA cA pratikULatA sarjaka karmane aghAtI karma tarIke oLakhAvyAM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C che. AmAM ghAtIkanuM svarUpa jainadarzana sivAya anya sthaLe prAya: javalle ja jovAmAM Ave che. tenu kAraNa eja che ke anya dAe jIvanI kathI muktakadazAmAM sukha te svIkAryuM, paraMtu tevI muktadazA eTale kevI dazA ? te dazAmAM jIvanuM svarUpa kevuM hAya ? te svarUpanuM AcchAdaka kama kevAM prakAranu hAya ? te karmane haTAvavAnA upAya ze? A khAkhatanI samaja jainadarzana sivAya anya koI ApI zakyuM nathI. jainadarzana kahe che ke " jIva " te paramAtmAnA aMza che. tenA artha zAstranI dRSTie e thAya che ke jIvamAM jeTalI jJAnakaLA vyakta che, te karmAvaraNathI AvRta cetanAzaktinA eka aMzamAtra che. jJAnAraNIya karma bilakula haTI javAthI cetanA (jJAna) paripUrNa rUpathI pragaTa thAya che. te paripUrNa jJAna (kevaLajJAna) e ja IzvarabhAva cA IzvaratvanI prApti che. arthAt jJAnAvaraNIya karmAMnA kSayApazamathI pragaTa jJAnazakti te paripUrNa jJAna ( kevaLajJAna ) rUpa IzvaravA aMza che. A rIte kevaLajJAna svarUpe jIvanI zuddha dazAnA svarUpanuM jyAM nirUpaNa ja na heAya tyAM te avasthAnu rAdhaka jJAnAvaraNIya karmonuM paNa nirUpaNa kayAMthI hAya ? jainadarzana kahe che ke jIvanA mukhya svabhAva jJAna che. jyAM jJAna tyAM jIva ane jyAM jIva tyAM jJAna avazya hAya che. jJAna vinAnA jIva na heAya ane jIva sivAya bIje kyAMya jJAna paNa na heAya. guNI sivAya guNa na heAya ane guNu vinA guNI na heAya. zIkheluM yAda rAkhavuM paDe che. yAda Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 rAkhyA vinA zIkheluM TakatuM nathI. keTalIka vakhata yAda karavA: jatAM paNa yAda AvatuM nathI. e rIte bhUlAI javAnA samaye jJAna che teA kharUM ja. ane jo na hAya tA thADIvAra pachI yAda AvI jAya che te yAda AvyuM zAthI? bhUlAI javA TAIme jJAna hatuM teA kharU chatAM bhUlAI gayuM. tenuM zuM kAraNa? -enA javAba e ja che ke yAda na AvyuM te vakhate kaIka zakanAra cIja hatI. yAda AvyuM te vakhate rokanAra cIja khasI gaI. jarUra vakhate yAda nathI Avatu' tethI mAnavuM paDaze ke jJAnane rAkanAra paNa koIka kama che tene ja jainanamAM jJAnAvaraNIya karma karIke oLakhAvyu` che. vizvamAM jJeya padArthAM anaMtA che. paraMtu te sanA sAtA jIva ja hAI zake. jJAtA peAtAnI jJAnazaktithI jJeyapadArthane jANe. A jJAnazakti te ja cetanAzikana. cetanA e jIvanuM ja mukhya lakSaNa che. nahi ke ajIvanuM. jIvanA zarIrAdi koI avayavA ke indriyAmAM e jJAnaguNu nathI. jJeyapadArthonA svarUpane jANavAmAM chadmastha jIvane iMdriyAnI sahAyanI jarUra kharI, paNa tethI karIne kaMI iMdriyAnA guNa jJAna hAI zaktA nathI. arthAt jJeyapadArthanI jJAtA indriye nathI. iMdriyAmAM agara magajamAM jJAnaguNu heAya te mRtadehamAM paNa magaja ane indriyA vidyamAna heAya che. paNa jIvasaMbaMdhathI rahita te indriyA kaI jJeya padAnI jJAtA anI zakatI nathI. Aje pracalita pAmela cakSudAnanI hakikata aMge vicArIe te mRtapAmela manuSyanI cakSue, jIvatA manuSyane Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -joInTa karIe te ja te cakSuo padArthanA rUpane jovAmAM upayogI bane che. arthAt te cakSurUpa sAdhana dvArA paNa joI zakavAnI zaktivALe vidyamAna hoya te ja joI zake che. mRtadehamAM joI zakavAnI zaktivALo vidyamAna nathI. eTale sAdhana hovA chatAM paNa te sAdhana drazya padArthanuM jJAna karavAmAM upayegI banI zakatuM nathI. vaLI keTalAka jIne sAdhana badalAI javA chatAM paNa eka samaye anubhavelI lAgaNIonuM anya samaye smaraNa thayA kare che. jemake Aje chApAomAM pUrvabhavanI smRtinA hevAla ghaNI vakhata pragaTa thatA ane te satya pUravAra thavAnA samAcAra ApaNe sAMbhaLIye chIe. jIva eka bhavamAMthI chUTI anya bhavamAM janma pAmyA bAda paNa pUrvabhavanI IndrithI anubhavela hakikatane navA bhavamAM prApta Indri dvArA dekhI-sAMbhaLIne smRtimAM lAve che. A smRtimAM lAvavAvALo jIva che. Indriya nathI. kAraNa ke pUrvabhavanI bInAone jANanAra-sAMbhaLanAra je Indriye heta te te te Indriye te vilIna pAmI gayelI hoya che. ane te vilIna pAmelI hovA chatAM paNa jIvane smRti AvI zake che. ane smRti dvArA pUrve anubhavela padArthajJAnane te jIva jANI zake che. mATe jJAna yA caitanyatA te jIvane ja mukhya guNa che ane te jIvanI sAthe sadAnA mATe sthita che. jJAna e jIvane ja guNa hovAthI dareka jIvamAM jJAnazakti hoya ja che. pachI bhale te nyUnAdhika pramANamAM hoya. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 keTalAka jIveAnI jJAnazakti evI paNa vatI hAya che ke IndriyAnI apekSA vinA paNa maryAdita rIte padArtha -viSayane jANI zake che. Ama IndriyAnI apekSAvALI ane IndricenI apekSA vinAnI ema be prakAranI caitanyazakti yA jJAnazakti paikInI dareka jJAnazakti vividha jIva AzrayI ane eka jIvane paNa vividha samaya AzrayIne vividha prakAranI heAya che. jJAnazaktinI A vividhatAnuM svarUpa naMdrisUtramAM bahu ja spaSTa ane buddhigamya rIte batAvyu che. Ama jJAna e jIvamAtranA guNu hAvA chatAM paNa jJAnazaktinI vividhatAnuM kAraNa zu' ? e prazna buddhimAna manu dhyeAnA hRdayamAM upasthita thAya e svAbhAvika che. paraMtu A praznanuM samAdhAna karyAM pahelAM pahelu te e samajI levuM joI e ke- je je vastunA vikAsamAM hAnivRddhi dekhAya te te vastumAM prakatA arthAt saMpUrNa tA yA antimavikAsa paNa hAvA joie. " e hisAbe jJAnazaktinI nyUnAdhika vikAsatAnA hisAbe te jJAnazaktinI prakatA arthAt saMpUNa paNAnuM paNa anumAna karI zakAya che.. anantoyanA vizeSadharma ne jaNAvanAra guNunA evA pU praSa ne kevaLajJAna kahevAya che. : kevaLajJAna eTale sarva jIvAne eka ja. sarakhuM jJAna. ane te paNa vizvanA rUpI-arUpI sarva paTTAnu, iMdriyAnI apekSA vinAnu, trikAlika amAdhita jJAna. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna e jIvamAtrane svabhAva hovAthI sarva che AvA pUrNa jJAnavALA arthAt kevaLajJAnI che. milakta sarakhI chatAM "gharAkamAM dabAI gayelAne hAtha chUTa hote nathI. tema dareka jIva kevaLajJAnamaya chatAM jJAnazaktinuM AcchAdana karanAra keI cIja AtmAmAM paDelI che. jethI jJAnadIpakanA prakAzamAM nyUnAyiktA vate che. AcchAdana karanArI te cIjane jainadarzanamAM jJAnAvaraNIya karma tarIke oLakhAvI che. A rIte jainadarzana sivAya bIjAoe jJAna svabhAvane revAvALA karmane mAnyu ja nathI. tethI rokavAnAM kAraNe tathA te karmane teDavAnA prakAre paNa janetaradarzanamAM batAvyA nathI. AtmaguNa ane tene rekanArAM karmanI hakiktane khyAla pedA thayA vinA AtmaguNane pragaTa paNa zI rIte karI zakAya? - jJAnazakti upara jJAnAvaraNIya karmanuM jevuM jevuM AcchAdana tevI tevI jIvane padArtha viSaya jANavAnI muzkelI. ane jeTalI jeTalI muzkelI, teTalI teTalI muMjhavaNu, ane jeTalI jeTalI muMjhavaNa teTaluM teTaluM duHkha. tanatoDa prayatnapUrvaka prApta samRddhi keTale TAIma Takaze ? keTalA TAIma sudhI temAM jarApaNa muzkelI nahiM Ave, tenA nizcita jJAna vinA te samRddhivaMtane zAMti kharI ke? vizvanA ya padArthonI trikAlika avasthAe anaMtI che. te anaMtI avasthAe paikI pratyeya avasthA kaI jAtanA nimittathI prakaTa thaI zake? kaI avarathA saMsArI jIvane kevA prakAranI anukULatA yA pratikULatA sarjaka banI zake ? Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sarvanuM saMpUrNa jJAna te kevaLajJAnI sivAya vizvane kiI vaijJAnika prApta karI zakyuM nathI ane karI zakavAne paNa nathI. jIMdagIo ne aMdagIo cAlI jAya, kaDo-abajo rUpIyAne vyaya thAya, rAta-divasa tanatoDa prayatna karAya, chatAM paNa kevaLajJAnIone jJAnavaDe je padArthajJAna thAya che, tevuM padArtha jJAna anyathI kadApi thaI zakatuM nathI. kevaLajJAnamAM je zakti che, tevI jJAnazakti vizvanA keI yaMtra-za ke rasAyaNa zAstrathI prApta thaI zakavAnI nathI. mATe ja jJAnIo kahe che ke keIpaNa prakAranA bAhyasAdhananI lezamAtra paNa apekSA vinA vizvane samagra padArthonI samagra zaktionA samagra AviSkArenI sulabhatA prApta karavA mATe, AtmAnI kevaLajJAna zaktine AcchAdita banAvI rAkhanAra jJAnAvaraNaya karmasvarUpe vartI rahela paulika rajakaNene AtmA uparathI sarvathA dUra karavAno prayatna kare. pachI juo ke AtmAnA aNuaNumAM rahela anaMta jJAnazakti, padArtha vijJAnane kevI rIte AviSkAra karI zake che. Adhunika vijJAnike karaDe-abajo rUpIyAnA vyayapUrvaka aneka yAMtrika sAdhano dvArA yA rasAyaNenI mitratA dvArA sUkSma aNuzaktinA je AviSkAra karI batAvyA che, tenA karatAM paNa sUphamAtisUkSama aNusvapanuM varNana jainazA dvArA jANatAM ApaNane samajAya che ke kaI paNa jAtanA bAhyasAdhananI apekSA vinAnA AvA aNuAviSkAre Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AviSkArita karavAmAM kevalajJAnI puruSanI jJAnazakti keTalI jambara che ? te jainadarzanamAM prarUpita dravyAnuyoganA viSayanI abhyAsa karavAthI ApaNane samajAya che. . kevaLajJAna svarUpa jJAnazaktinA abhAve jIvamAM vartatI anya anya prakAranI jJAnazakti, te karma rajakaNonI nyUnAdhika pramANamAM paNa saMbaMdha rAkhavAvALI che. temAM jeTale jeTale te rajakaNene saMbaMdha teTaluM teTaluM jJAnazaktionuM AcchAdana hoya che. naMdisUtramAM vividha prakAre vartatA jJAnanuM suMdara varNana karela che. ( pigaeNlika AviSkAra karanAra vividha vaijJAnikanI jJAnazakti, karma rajakaNenA saMbaMdhavALI hovAthI ghaNI ja adhurI che. Adhunika vaijJAnike e game teTalA prakAre aNuzaktinA AviSkAre bhale karyA, paraMtu te AviSkAre adhurA ane keIpaNa prakAranA bAhyasAdhanonI apekSAvALA che. jyAre sarvajJa-kevalajJAnI puruSa dvArA AviSkAsti, padArtha AviSkAre keIpaNa prakAranA bAhyasAdhananI apekSA vinAnA ane saMpUrNa che. A rIte AtmAne mukhya svabhAva jJAna che, te samajAya tyAre ja jJAnanI adhiktA-nyUnatA ane ane pari pUrNatA samajAya. vaLI jJAnamAM taratamAtA-ochAvattApaNuM samajAtAM tenA kAraNarUpe jJAnAvaraNIya karma paNa samajAya A jJAna uparAMta AtmAne bIjo guNa (svabhAva) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 darzana che. sarva jJeyapadArthA sAmAnya ane vizeSa ema banne bhAva cukta heAya che. sAmAnya vinA vizeSa heAI zakatuM nathI ane vizeSa rahita sAmAnya heAtu nathI. paraMtu pratyeka vastumAM te banne saMlagna che. temAMthI jJeyanA vizeSa dharmane jANavAvALA AtmAnA je guNa che, te jJAna che. ane te jJeyanA sAmAnya dha ne jANavAvALA AtmAnA je guNu che te darzIna che. vAstavika rIte te vastunA prAthamika khyAla pUratA jJAnane ja darzana kahevAya che. padmA bAdhanI prathamabhUmikA darzana che. temAM vastunAM khAsa svarUpanA bhAsa nahIM thatAM phakta vastunI sattAnuM ja bhAna thAya che. mAna te sAkAra ane savikalpa che ane darzana te nirAkAra ane nivipa che. jJAnane AtmAnA guNu mAnIe eTale danane te| mAnavuM ja paDe. koIpaNa vastunu pahelu tA sAmAnya jJAna thAya ane bIjI paLe vizeSa jJAna thAya che. temAM paheluM sAmAnya jJAna che, tenuM nAma ja dena che. dunane jIvanA svabhAva tarIke mAnIe eTale tenA avarodhakarUpa darzanAvaraNIya kama ne paNa mAnavuM ja paDe. A rIte jJAnanI prakatA-pUrNatAne jema kevaLajJAna kahevAya tema darzInanI prakatA pUrNatAne kevaLadana kahevAya che. vastunA prAthamika khyAla pUratA jJAnane ja dana kahevAtu hAvA chatAM, jJAna ane dananAM AvaraNa karma bhinna che. vaLI padArtha khAdha thavA TAIme caDatA utaratA vividha prakAranA Atmapayoga rUpa bhedane vyavasthita ane vistRta Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte thate khyAla cukAI na javAya te mATe AtmAnI caitanya zaktine mAtra eka jJAnasvarUpe ja nahiM oLakhAvatAM jJAna ane darzana ema banne svarUpe jainadarzanamAM oLakhAvI che. - A jJAna ane darzana uparAMta AtmAne trIjo guNa cAritra che. jIvanI svazakti cetanA ane vIryAdinI pariNatinuM pravartana, svabhAvamAM ja vate tene cAritra kahevAya. arthAt rAga-dveSanI parAdhInatA rahita AtmAnI jJAna ane darzanazaktine upaga tene cAritra kahevAya che. rAga-dveSa eTale AtmAmAM vartatA krodhAdi kaSAya. A krodhAdi kaSAyanA tyAgane ja cAritra kahevAya. AtmAnI avasthAmAM sarvadAnA, mATe saMpUrNa rAga-dveSa arthAt krodhAdi kaSAya rahitapaNAne cAritranI pUrNatA kahevAya che. cAritranI pUrNatAvALI avasthA dharAvatA sarva jInI sthiti sadAnA mATe eka sarakhI ja hoya che. paraMtu apUrNa cAritra dharAvatA vividha jIvonI avasthAmAM ane enAeka jIvanI avasthAmAM vividha kALe vartatA apUrNa cAritramAM paNa aneka prakAranI bhinnatA vate che. cAritranI apUrNatAmAM jUnAdhika pramANamAM paNa cAritranI mAtrA AcchAdita banI rahelI hoya che. ane tenuM AcchAdaka karma te mehanIya karma che. AtmAne muMjhave-vikala kare-bhAna bhUle banAve mATe tene mehanIya kahevAya che. jIvanI A muMjhavaNa be prakAranI hoya che. AtmAnA jJAna-darzanAdi guNe, te guNonAM AcchAdaka Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 karmA (ka svarUpe pariNAma pAmela paulika rajakaNA ), AtmAnI sAthe thatA te karmAMnA saMbaMdhanAM kAraNeA, te saMbaMdhathI AtmAne chUTakAro karavAnA upAyA, AtmAnI svabhAva-vibhAva dazA, vAstavika sukha-duHkhanI samaja, ityAdi tAtvika jJAna vijJAnane vItarAga sarvajJa purUSAnA kathana mujaba satya tarIke svIkArI levAmAM muMjhavanAra karmIne " dana meAhanIya " ka kahevAya che. ane te satya mAnyatAnusAra jIvananI pravRttimAM mujhavanAra arthAt ADe AvanAra karmane cAritra mAhanIya kama kahevAya che. AtmAnA ceAthe guNu vIya che. A vIya aMgenI vicAraNA A pustakanA prakaraNa pAMcamAmAM vicArAI gaI che. jJAna-darzana-cAritra ane vIyae AtmAnA svamAlikInA-mahAra kayAMyathI nahiM AvelA svAbhAvika guNA che. jyAre jJAnAvaraNIya-danAvaraNIya-meAhanIya ane atarAya e cAre, kama rUpe piraNAma pAmI AtmAnI sAthe sayAgita anI rahela paulika rajakaNAne samUha che. AtmAnI sAthe saMbaMdhita anI rahela samagra karma rajakAmAM svabhAvanI bhinnatAnA hisAbe jIvane phaLadAtA banavAmAM paNa bhinnatA che. ane tethI ja te ka rajakaNAnA samUha paikInI vividha rajakaNeAnI jJAnAvaraNIya Adi bhinna bhinna saMjJA che. A bhinna bhinna saMjJAdhAraka ka svarUpe pariNAma pAmela paudgalika rajakaNenA samUhanA saMbaMdha jIvanI sAthe thaye zAthI? tenu samAdhAna e che ke mithyAtva ( atattva pratye Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ er jhukAva ), avirati ( pApa tyAganI pratijJA nahi hovAthI cAlu rahevAvALI pApanI chUTa ), kaSAya (krAdha-mAna-mAyA ane lAbha tathA kAmu -zAkAdi AtmAnA kaluSita piraNAma ), ane yAga ( mana-vacana-kAyAnI pravRtti arthAt vicAra-vANI ane halanacalana Adi kriyA ), e cAra kAraNAne laI ne AtmA sAthe karma baMdhAya che. ka kha dhamAM uparokta cAra kAraNeA paikInAM prathamanAM traNa kAraNeA te jIve pAte pUrve bAMdhela mAhanIya saMjJAdhAraka ka rajakaNa samUhanA vipAkAyathI vatA AtmAnA AMtiraka daNA che. A durguNAne ja bhAva kama kahevAya che ane te hovAmAM meAhanIya saMjJAdhAraka rajakaNa samUha svarUpa dravyakama ja kAraNarUpa che. eTale AtmAmAM saMba Mdhita banI rahela meAhanIya saMjJAdhAraka rajakaNusamUhanA nimittane pAmI jIvamAM mithyAtvaavirati ane kaSAya pragaTe. ane mithyAtvAdinI pragaTatAthI punaH mehanIya saMjJAdhAraka navAM rajakaNa samUhanA AtmAmAM sabaMdha thAya. AvI rIte meAhanIya karma ane mithyAtvAdi AtmAnA durbhAvA arasparasa kArya-kAraNa rUpe varte che. kaSAye te rAgadveSa che. kyA kAcA rAgasvarUpe ane kyA kyAya dveSa svarUpe kahevAya che ? te bhinna bhinna dRSTikANathI jaina zAstrImAM bahu ja spaSTapaNe samajAvela che. dareka karmonI kharI jaDa teA kaSAya ja che. mana-vacana ane prayAnA cego samAnapaNe vartatA hovA chatAM paNu kaSAyamukta AtmAne baMdhAtuM karyuM nathI teA vipAkanaka thatuM ke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI be samayathI adhika sthiti prApta karatuM. mATe ja karmabaMdhamAM kaSAyanI ja pradhAnatA sUcavavA mATe tatvArtha sUtranA adhyAya AThamAnA sUtra bIjAmAM kahyuM che ke kaSAyanA saMbaMdhathI ja jIva karmane yogya pagale grahaNa kare che ane vyavahAramAM paNa ApaNe belIe chIe ke rAga-dveSathI ja karma baMdhAya che paraMtu karmanA Azravane rokavAnI jijJAsuone rAga ane dveSanI vividha rIte vartatI avasthAne khAsa khyAla he joIe. kaSAyanA vikAre aneka prakAre che. sthUlapaNe vartatA krodhAdi kaSAyane te bAla jIve sahelAIthI kaSAyarUpe samajI zake che. paraMtu kaSAya svarUpe vartatA keTalAka vikAro evA che ke sAmAnya janatA tene oLakhI ke samajI zakatI ja nathI. AvA vikAramAM atyaMtarapaNe paNa kAma te kaSAya ja karatA hoya che. A rIte vividha svarUpe kAma karatA kaSAyanA AvikAre jainadarzanamAM bahu ja sarasa ane sugama rIte batAvyA che. mATe ja mohanIya karmane jainadarzanamAM aThThAvIsa prakAre varNavI kaSAyanA viSayane atispaSTapaNe bALajI paNa samajI zake ane tenAthI bacavAmAM sulabhatA rahe e rIte batAvyo che. A aThThAvIsa prakAre je sArI rIte jANe te ja samajI zake ke AtmAnI kaI dizAmAM kevA prakAranA kaSAye kevI rIte kAma karI rahyA che. Ama kaSAyamAM paNa svabhAvanI apekSAe vividhatA hovAthI vividha kaSAyane udaya jIvane vividha durbhAva pedA karavAvALo hoya che ane tethI vividha svabhAvadhAraka kaSAyone vividha saMjJAthI oLakhAvAya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tara jIvane mithyAtvanI mAnyatAmAM mukanAra anaMtAnubaMdhI nAmaka kaSAya che ane aviratizAmAM rAkhanAra te apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnI nAmaka kaSAya che. A mithyAtva ane aviratiHzA utpAdaka kaSAyAmAM dhAdi mAtrAe evI aspaSTapaNe varte che ke sAmAnya mAnavI tene samajI zakatA nathI. chatAM te ane dazAe kaSAyanA ja udayavALI hoI te banne hetu kaSAyanA svarUpathI judA paDatA nathI. mATe kamanA anyahetu kaSAya ane yAga ema e paNa gaNI zakAya che. A rIte ahetu mukhyapaNe kaSAya ane yAga ema e che. paraMtu AdhyAtmika vikAsanI utaratI caDatI bhUmikArUpa guNusthAnakamAM baMdhAtI ka prakRtinI taratama bhAvanA kAraNamAM meAhanIya ka nA uddayathI va tI kaI dazA kaI ka - prakRtinA andhamAM kAraNabhUta che ? te sAdI samajanA lokone sahelAIthI samajAvavA mATe jJAnipuruSoe mithyAtva ane aviratine karma baMdhanA hetumAM judA judA gaNAvyAM che. ceAgathI kArmika vaNAnAM rajakaNA AkarSita thaI jIvamAM saMbaMdhita ane che, paraMtu te rajakaNusamUhamAM vividha svabhAvanuM nirmANa te te samaye AtmAmAM vatA vividha svabhAvadhAraka vividha kaSAyAne anulakSIne ja thAya che. jIva te kAma Nuva NuAnA puTTugalAne yAgarUpa vI vaDe grahaNa karI tene ka rUpe pariNamAve che. eTale jIvadvArA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 AkRSTa lika samUheAnI saMkhyAmAM nyUnAdhikatAnuM pramANa, dalikagrahaNa samaye vattatA jIvanA yogavyApAranA AdhAre ja che. sa jIvAmAM tathA eka jIvamAM paNa pratisamaya ceAgakhaLa samAnapaNe ja vate evA niyama nathI. jethI pratisamaya grahita kAma Nuva NuAnA pudgala pradezasamUhanI saMkhyA paNa sarva jIvAne samAnapaNe hAI zakatI nathI. vaLI pratisamaya grahita kAma Nuva NAmAMthI ka rUpe thatA pariNamanamAM sa rajakaNasamUhanA svabhAva-sthiti ane rasa ( jussA ) nuM nirmANu kaMI eka sarakhuM thatuM nathI. paraMtu grahita rajakaNasamuhA bhAgalArUpe vheMcAI pratyeka bhAgalAnA pradeza ( rajakaNa-aNu) samUhamAM te nirmANu judI judI rItanu thAya che. e rIte thatu bhAgalArUpe vibhAjana, te rajakaNAmAM vividha rIte nirmita svabhAvadhAraka rajakaNAne anulakSIne thAya che. keTalAMka dRlikA jJAnAvaraNa ka rUpe pariName che, keTalAMka dazanAvaraNapaNe pariName che. e pramANe vadhumAM vadhu ATha bhAgalA paDI judA judA ATha svabhAva utpanna thAya che. paraMtu sAta kama bAMdhanAra jIvane sAta bhAga, cha karma mAMdhanAra jIvane cha bhAga ane eka ka madhanAra jIvane eka ja bhAga thAya che. karmInI mUla prakRti ATha hAvAthI gRhita dilakAnA vadhumAM vadhu bhAgalA paDe tA ATha ja paDe che. ane pachI mUla prakRtinA dalikAmAMthI tenI uttara prakRtirUpe judA judA bhAga paDe che. A dareka bhAgamAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezasamUhanI vaheMcaNI paNa sarakhI saMkhyA pramANa nahiM thatAM amuka niyata dhoraNe ja nyUnAdhika rIte thAya che. Ama eka ja samaye grAhita kArmaNavargaNAmAMthI parUi NAma pAmela karmanA bhAgalA paDI jaI pratyeka bhAgamAMnA pradeza samUhanI alaga alaga rIte svabhAvAdi nirmANa thavAnI hakikta keTalAkane AzcaryakArI lAgaze, paraMtu temAM kaMI Azcarya jevuM nathI. kAraNa ke jIva ane pugalanI aciMtya zaktio pratyakSa dekhAya che. eka ja kAraNathI thatA aneka kAryamAM aneka vicitratA utpanna thavAnI pratyakSatA, eka svarUpavALA evA eka bIjAthI vicitra prakRtyAdivALA vicitra avayavALI vanaspatiomAM ApaNe anubhavIe chIe. taduparAMta bhejanane keLIye udaramAM pravezyA bAda te ja keLIyAnuM rasa-rudhiramAMsameda-asthi-majA ane vIrya e sAta dhAturUpa vividha rIte thatuM pariNamana te ApaNA rejerejanA anubhavanI vAta che. zarIramAM sAte dhAtuonI niraMtara eka prakAranI rAsAcaNika kriyA cAlyA kare che. je barAka khAvApIvAmAM Ave che te hAjarI ane AMtaraDAmAM paripakva thaI nADIomAM kheMcAI tenAthI maLamUtra judAM paDe che. ane temAMthI sArarUpa je rasanA sthAna hRdayamAM jaI hRdayamAMnA mULa rasamAM maLe che ane tyAMthI zarIramAM prasAra pAmI sarva dhAtuonuM piSaNa kare che. hRdayamAM gayA pachI A rasanA traNa vibhAga thAya che. 1 skUla. 2 sUpharma ane 3 mI. skUlarasa pitAnI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 jagyAe rahe che, sUmarasa dhAtumAM jAya che, ane maLa te rasadhAtuonA maLamAM jaI maLe che. AhAramAMthI thatI A rItanI rAsAyaNika kriyA uparathI samaju mANasa saheje samajI zakaze ke eka ja samaye grahita kArmaNavagaNanA, karmarUpe thatA pariNamanamAM paNa amuka amuka saMkhyA pramANu pradezasamUhavALA judA judA prakAranA bhAgalA paDI jaI te pratyeka bhAgalAvALA karmapradeza (karma rajakaNu) samUhamAM svabhAvaane rasa (pAvara)nuM nirmANa vividha rIte pariName emAM kaMI Azcarya nathI. garUpa vIryavaDe chavadvArA AkRSTa kArmaNavargaNAnA dalikasamUhamAM pUrvabaddha mohanIya karmanA vividha prakAranA vipakedaya svarUpa nimittathI vividha svabhAvanuM sarjana thAya che. e hakita upara vicArI gayA. temAMthI AtmAnA jJAna, darzana, cAritra ane vIrya guNane ghAta karavAnA svabhAva dhAraka karmadaline ghAtI karma kahevAya che. AtmAnA svarUpamAM bAdhA nAMkhI AtmasvarUpane paripUrNatA-zuddhasvarUpe pragaTa banI nahiM rahevA devAvALAM A cAra ghAtakarma ja che. - AtmAmAM vidyamAna ghAtakarmanI sattA, AtmAne bhAvi -dazAmAM mUkI de che. jethI AtmAnI jJAna ane zakti parimita banI jAya che. e ene duHkhadAyaka thAya che ane nIce mujaba bAhyasAmagrInI anukuLatA ane pratikULatAne Adhina banAve che. asthira zarIre jIva upara vIMTAya che, jIvana ane Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 mAha prApta thAya che ane evuM prArabdha baMdhAya che ke pachI. amuka samaya sudhI e jIve manuSya-deva tiyaMca ke naraka, e cAramAMnI koIpaNa gatimAM avataravuM paDe che. tyAM paNa sadAkALa TakI rahevAnuM nahi heAtAM tenI muddata mukarara hAya che. muddata pUrI thaye tyAMthI chUTI anya sthAne avataravuM paDe che. ema janma-maraNanA cakrAvAmAM tene ghumavuM paDe che. tyAM kayAreka adhyAtmapeASaka ane kayAreka adhyAtmazASaka kULanA sacAgA prApta kare che. A badhI bAhya sAmagrInA saMcAgasarjaka karmone aghAtI karma kahevAya che ane te vedanIya- AyunAma ane gAtra ema cAra prakAranAM che. vedanIyaka sauMsArI jIvane sukha-duHkhanA anubhava karAve che. Ayuka manuSyAdi zarIrAmAM cAkkasa kALa sudhI jIvane TakAvI rAkhe che. nAmakama jIvane gati-jAti-zarIrazarIranAM avayava zarIranAM rUpa, svara-yaza yA ItyAdi prApta karAve che. ane gAtrakama uMca-nIca kULa prApta karAve che. A pramANe A cAre aghAtI karyAM mukhyatve karIne te jIvane bAhyasAmagrInA sa McAgamAM sabadha dharAve che. apayaza aghAtI karmInI prakRtio ( lika samUheA ) jJAnAdi mukhya cuNAnA ghAta nahi" karatI hovA chatAM paNa cAranI sAthe maLela zAhukAra jema cAra kahevAya che, tema ghAtIkanI sattA paNa vidyamAna heAte chate aghAtI prakRtie jJAnAdi guNAnA ghAta karatI dekhAya che. ghAtI karyAMnI sattA naSTa thaye chate aghAtI karyAMnA udaya tenI paraMparA nipajAvI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakatuM nathI ane alpasamayamAM ja vilIna thaI jAya che.. kemake aghAtI karmanI paraMparA utpanna karavAmAM nimittabhUta. te ghAtakarma ja che. eTale ghAtakarma rahita aghAtI karmo te. parAjya pAmela rAjaviheNa nAsatA bhAgatA sainya jevAM che. ghAtakarmane kSaya thayA bAda aghAtI karmo alpa TAImamAM. ja kSaya thavAnA pariNAme AtmAne avyAbAdha-akSayasthIti. arUpIpaNuM ane agurulaghu e cAra avasthA prApta thAya che.. AtmAnuM zAzvata sthAna to A cAra saMgavALuM che. paraMtu ghAtI karmanA saMgavALAM cAra aghAtI karmo vaDe AtmA tethI, viparIta saMgamAM bhaTakI zAMti prApta karI zakto nathI.. zAzvata zAMtinI prApti te avyAbAdha-akSayasthIti-arUpIpaNuM ane agurulaghupaNAmAM ja che. e sthitinI prApti aghAtI karmone saMbaMdha AtmAmAMthI sarvathA chUTI javAthI. ja thAya che. paraMtu te saMbaMdhane chUTakAre te ghAtakarmanA chUTakArAthI ja thAya ane ghAtakarmane chUTakAro mehanIya karmanA chUTakArAthI ja thAya che. mohanIyakarmanI vividha avasthAnA saMbaMdhathI amuka krame krame sarvathA chUTavA mATe AtmAnA thatA prayatnathI prApta dazAne jainadarzanamAM guNasthAnaka tarIke oLakhAvI che. kaI dazAsUcaka guNasthAnakamAM karmane baMdha-udaya-udIraNuM ane. sattAsvarUpa saMbaMdha AtmAne ke ke banI rahe che? ane ane guNasthAnakamAM AgaLa vadhatAM mehanIya karmane sarva prakArano saMbaMdha, AtmAmAMthI sarvadAnA mATe kevI rIte vilIna. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane che? tyArabAda alpa samayamAM ja zeSa traNa ghAtakarma, AtmAmAMthI sarvathA naSTa kevI rIte bane che? ane ane aghAtI karmo svayaM kevI rIte chUTI javAthI AtmA, ajaraamara sthAnane kevI rIte prApta kare che? A badhI hakita, spaSTa ane hadayagamya rIte jainadarzanamAM jevI jANavA maLe che, tevI anya kyAMya paNa jANavA maLI zakatI nathI. jainazAstramAM svabhAvanI vividhatAne anulakSIne karmanA mULa ATha bheda ane uttara 158 bhedadvArA karela karmanI vividhatAnuM vagIkaraNa eTaluM badhuM suMdara che ke tenA dvArA saMsArI AtmAnI anubhavasiddha bhinna bhinna avasthAone khulAse jainadarzanamAM batAvela karmatatvanA ja vijJAna dvArA thaI zake che. kevA prakAranuM karma vadhumAM vadhu ane ochAmAM ochA keTale TAIma AtmAnI sAthe TakI zake? karma baMdha thayA pachI te vivakSitakarma keTalA TAIma sudhI tene vipAka devAmAM asamartha rahI zake ? vipAkanA niyata samayamAM paNa palaTo thaI zake ke kema? kaMI jAtanA AtmapariNAmathI Ave pa thaI zake? baMdhasamaye vivakSita karmamAM je svabhAvanuM nirmANa thayuM hoya te svabhAvane paNa palaTo vipAka samaye thaI zake ke kema? svabhAvapalaTo thaI zakta hoya te kevI rIte thaI zake? karmane vipAka rokI zakAya ke kema? rikI zakAte hoya te kevA Atma pariNAmathI rokI zakAya? dareka prakAranA karmane vipAka rekI zakAya ke amukano ja vipAka rokI zakAya? jIva pitAnI vIrya-zaktinA Avi Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 rbhAva dvArA sUkSma aNusamUhurUpa ka ne Atmapradeza parathI uThAvIne kevI rIte pheMkI daI zake? AtmA potAnAmAM vamAna paramAtvabhAvane dekhavA mATe jyAre utsuka ane che, te samaya AtmA ane karma vacce ke yuddha jAme che ? chevaTa ana tazaktivaMta AtmA kevAM prakAranA pariNAmeAthI baLavAna karmAne kamajora banAvI peAtAnA pragatimA ne niSkaMTaka banAve che ? kayAreka kayAreka pragatizIla AtmAne paN ka kevI rIte nIce paTakI de che ? kyAM karmonA baMdha ane udbhaya kaMi avasthAmAM avazyaMbhAvI ane kaI avasthAmAM aniyata che? AtmAnA anaMtajJAnAdi catuSka guNAnAM AcchAdaka karmIne kyA krame haTAvI zakAya ? jJAnAdri catuSka guNAnA vikAsasvarUpa AtmAnI vividha dazAne kyAM krame matAvI zakAya ? jIvapara ka phaLa svaya bhAgavAya che ke IzvarAdi anya koInI preraNAthI bhAgavAya che? sarvathA kama sabaMdhathI sadAnA mATe rahita sarva AtmAo karatAM anya kaMIpaNa vizeSatAvALI anya koI vyakti hAI zake kharI ? hAI zakatI hAya teA tenI vizeSatAnuM kAraNa zuM? na heAI zaktI hAya teA nahi hAvAnuM kAraNa zuM? eka jIve bAMdhelu ka anya jIva dvArA naSTa thaI zake kharuM ? ItyAdi saMkhyAtIta praznonuM sukharlR samAdhAna tathA, zarIra-vicAra ane vANInA nirmANamAM kevA prakAranI AkaSa Nu zaktithI te tene ceAgya aNusamUho kheMcAya che? AkarSita te aNusamUhAmAMthI yathAyogya thatI racanAmAM jIva prayatna ane prayatnazIla banI rahela te jIvanAM karyAM kevI rIte bhAga bhajave Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 che? prANImAtranI vividha zarIraracanA, vividha caitanyazakti, prANIomAM vatI rAga-dveSanI anekavidha vicitratA, indriconI nyanAdhiktA, samAna indriyA Adi saMyogA hovA * chatAM buddhimAM vividhatA, sAMsArika sukha-duHkhanA saMyogonI anukULatA tathA pratikULatA, AtmabaLanI hAni vRddhi vigere aneka vicitratA, ka samUhane haTAvavA jainadharmanA ArAdhakAmAM karAtI bAhya kriyAonI mahattA, AvI aneka bAbatAnA khulAsA mAtra jaina danakathita kavijJAna dvArA ja maLI zake che. A sarva khulAsA, jainadarzana-AviSkArita ka vijJAnathI ja maLI zakavAnuM mukhya kAraNa e che ke ?? " karma rajakaNA " e eka paudgalika (eka prakAranA jaDa * padmA)nI ja avasthA che, evI samaja mAtra jainadarzana prApta karAvI zakyuM che ! kane je eka vastu ke padArtha jANe te ja karma svarUpa kharAkhara samajI zake. jainadarzIna kahe che ke "ka" e pudgala dravya (pannA) nA pariNamananI ja eka avasthA che. vastunI avasthAmAM palTo thavA te tenuM pariNamana kahevAya che. pariNamana thavAmAM kaMI koI maulika tattvanI navI utpatti nathI. maulika vastu te temAM kAyamI che, paraMtu pariNamana yA avasthAne temAM * palaTo che. jema prANIyonA zarIramAM rahelI sAta dhAtu (rasa-rUdhira-mAMsa-meda-asthi-majjA ane vIrya) te prANIe grahaNa karela khArAkanuM pariNamana che, tema kama e pudUgalanuM eka pariNamana che. pariNamana pAmelA pudgalanA vaNu-ga dha- Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 rasa ane spamAM palaTo thaI javAthI tenA svabhAvamAM paNa palaTo thAya che. pudgalanu vividha rIte thatuM pariNamana sadAnA mATe eka sarakhuM TakI rahetu nathI. amuka TAIma sudhI amuka pariNamanarUpe rahI tyArabAda anya pariNamanarUpe pariName che. anAjamAMthI pariNamela saptadhAtumAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTya anAjamAM heAtuM nathI. tevI rIte kANu va NAnA pudgalAmAMthI piraNamela karmImAM je svabhAva pragaTa thAya che, te svabhAvanuM prAgaTya kAma Nuva NAnA pudgalAmAM karUpe pariNamela avasthA pahelAM hotu nathI. pudgalAmAM anekarUpe pariNamana thavAnA svabhAva hovA chatAM paNa amu* saMyogeAnI prAptie ja te saMyogane anurUpa pRthak pRthak rIte pariNamana thaI zake che. ane tethI ja karUpe thatu pudgala piraNamana te kAma Nuva NuAnA purdUgalAmAMthI thatuM hovA chatAM te pudgaleA AtmAnI sAthe kSIranIravat saMbaMdhita anI rahyA vinA thaI zakatu' nathI. jagatamAM je kaIM priMgAcara pheraphArA yA pudgala paramANuonI aciMtya zaktionA prAdurbhAva jovAmAM Ave che, te pudgalanA daza prakAre thatA pariNAmathI ja che. (1) paulika aNusamUhonuM paraspara sabaMdha thavAsvarUpa e prakAranA baMdha pariNAma. (2) sthAnAntara thavAsvarUpa e prakAranA gati pariNAma. (3) AkAra thavA svarUpa pAMca prakAranA saMsthAna pariNAma. (4) skaMdhamAMthI chUTA paDavA svarUpa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca prakAre bheda pariNAma. (5) varNamAM palaTo thavA svarUpa pAMca prakArane varNapariNAma. (6) gaMdhamAM palaTo thavA svarUpa be prakArano gaMdhapariNAma. (7) rasamAM palaTo thavAsvarUpa pAMca prakArane rasapariNAma. (8) sparzamAM palaTo thavA svarUpa ATha prakArane sparza pariNAma. (9) gurUttva Adi upajavA svarUpa cAra prakArane agurulaghupariNAma. (10) dhvani pragaTa thavA. svarUpa be prakArane zabdapariNAma. A daza prakAranA pariNAmathI pudgalanAM aneka rUpAnara thayA kare che. te vividha rUpAntaramAM vividha zaktio pragaTa thAya che. paraMtu pugalanA anya rIte thatAM rUpAntare karatAM karmarUpe thatA rUpAntaranuM varNana jainadarzanamAM agrasthAne che. tenuM kAraNa e che ke AtmAnI anaMta zaktiene AvaranAra te karma svarUpe ja vartatuM pugalanuM rUpAntara che. vizvanA AdhyAtmika kSetramAM, vaijJAnika kSetramAM ke anya kaI vyAvahArika kSetramAM AgaLa vadhanAra AtmAo, svAtmA. sAthe saMbaMdhita karmayugalarUpa AvaraNane kSayopazama pAmavA. dvArA ja AgaLa vadhe che. bhautika vijJAnane AviSkAra, tene upayoga, te dvArA prApta thatI icchita anukULatA, A badhAmAM karmarUpe rUpAntara pAmela pudgalano hisso. mukhyarUpe che. jainadarzana kahe che ke prANuone vividha prakAre bhegavavA paDatA kaSTone mULa AdhAra jIva ane pudgala tatvane Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasparika saMbaMdha che. jyAM sudhI e bane to eka bIjAthI sarvathA bhinna na thAya, tyAM sudhI jIvane anaMta AdhyAtmika sukhanI prApti asaMbhava che. anAdikALathI paraspara saMbaMdhita e banne tatvane alaga pADavAnuM digdarzana ja jainadarzananuM mukhya prayojana che. e prayojananI saphalatA karmasvarUpa pudgala-ANunA tAtvika viSayanI samajamAM ja che. vizvanA keIpaNa prakAranA aNuvijJAna karatAM karma svarUpa aNuvijJAna e ja uccakoTinuM aNuvijJAna hoI, AvA aNuvijJAnanA AviSkAraka jainadarzananA aNuvAdanI ja khAsa mahattA che. jainadarzane ja karmasiddhAMtanA advitIya vijJAnanI jagatane bheTa karI che. ghaNA lokone karmaprakRtionI gaNatrI, saMkhyAnI bahulatA AdithI te viSaya para rUcI hotI nathI, paraMtu temAM karmazAstrano zuM doSa? gaNita, padArthavijJAna Adi gUDha ane rasapUrNa viSaya para sthUladazI lokenI dRSTi kAma na kare ane tethI tevAone te nirasa lAge temAM viSayane zuM doSa? doSa che nahi samajavAvALAnI buddhine. keIpaNa viSayanA abhyAsIne te viSayamAM rasa tyAre ja Ave che ke jyAre te tenI uDI vicAraNA karI zake. jene sAmAnya cakSu dekhI na zake tevA viSayane paNa jANI zakavAvALI, tathA jene sAdhAraNa Indriya pAmI na zake evI vastuno anubhava karavAvALI, pracchanna bhAve rahelI Atmazaktine pragaTa karavAne hetu e ja jainadarzanakathita ANuno AviSkAra che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 keTalAka leAka evI mAnyatA dharAve che ke jainadarzana tA mAtra kama vAdI ja che. paraMtu mAtra karmavAdI ja che" ema mAnI levuM te bhUla bhareluM che. kemake kArya nI utpattimAM jainadarzana mAtra karmone ja mAnanAra nahi hAtAM kALa, svabhAva, niyati, prArabdha ane purUSAtha e pAMce samavAya kAraNAne mAnanAra anekAntavAdI dena che. Ama chatAM keTalAkane mAtra kavAdInI ja bhrAnta mAnyatA udbhavavAnuM mukhya kAraNa e che ke uparokta pAMca kAraNA paikI kama'nu' svarUpa, zeSa cAra kAraNA karatAM ati vizALarUpe jainazAstramAM vavAyelu jovAmAM Ave che. vartamAna jaina AgameAmAM te karmavAdanu' svarUpa amuka pramANamAM ja varNa vela che. kavicAranuM mULa teA jainadarzanamAM lupta thayela manAtA draSTivAda nAmanA khAramA aMganA cauda pUrva vALA cAthA bhedamAM che. temAM ka`pravAda nAmanuM eka AkhuM pUrva che. A pUrva paNa lupta thayela che. paraMtu temAMnA keTalAka vicArA para parAe utarI Avela che, ane saMgharAI rahyA che. uparokta zAstranA AdhAre pUrvAcAryAe nirmANa karela ka vAdanA sAhitya dvArA Aje paNa karmavAdanuM svarUpa saMpUrNa - paNe te nahi, paNa amuka aMze teA jANI-samajI zakAya che. vartamAnakALe A rIte amuka aMze vidyamAna A karmIvAda viSaya paNa anya nAmAM kahela ka vAda karatAM atyaMta vizALa, buddhigamya ane hRdayaspazI che. ka sattA upara vijaya meLavIne jye paramAtmapada prApta Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta karavA mATe dharmatatvanI adbhUta zaktione upayoga kevI rIte karavA joIe ? tenu sacATa pratipAdana jainadarzIna dvArA sarala ane suMdara rIte samajI zakAya che. eTaluM ja nahi paraMtu drazya jagatanI racanA kaNa kare che ? kevI rIte kare che? zA mATe kare che? te saMbaMdhI vAstavika hakikata paNa A jainadarzana kathita kavAda uparathI ja samajI zakAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 mu sRSTi sarjana A drazya jagatanuM astitva koI amuka niyata TAImathI ja banI rahyuM che, evuM nathI. te teA sadAnA mATe che ja. ane sadAnA mATe raheze ja. hA ! eTaluM jarUra ke emAM parivata na thatAM rahe che ane thatAM raheze. temAM keTalAMka parivartana te jIvanA prayatnanI apekSAvALAM che. vaLI evAM paNa keTalAMka parivartana heAya che ke jemAM koInA paNa prayatnanI apekSA rahetI ja nathI. te jaDatattvAnA vividha sayAgAthI, uSNutA-vega-kriyA Adi zaktiothI banatAM ja rahe che. mATI-paththara Adi cIjonA ekatra thavA rUpa nAnA-moTA pahADa ane che. judI judI dizAomAMthI AvI maLela pANInA pravAhamilanathI nadI bane che. ghaNI nadIenA pANIsamUhathI samudra ane che. sUkSmabuddhithI samajanAra samajI zake che ke-A jagatanA sthUla ane sUkSma padArtho paramANunA bhinnabhinna prakAranA saceAgeAthI racAya che. pUraNa ane galana e pudgala-paramANunA svabhAva hAvAthI paramANuyukta padArthomAM aneka prakAranAM rUpAntaro thavAnI yAgyatA ApaNe joI e chIe. pRthvI uparanuM doSavALuM jaLa, sUryanA kiraNAthI zASAI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 uce caDhI vadhAre zuddha ane uMcA prakAranuM thaI pAchuM pRthvI para Ave che. jaLa te pRthvI vaDe zeSAI vividha vanaspatiemAM vividha svarUpe uMcI uMcI dizAone pAme che. vanaspati, prANIo vaDe AhArarUpe upayogI banI, rUdhira, majajA, asthi Adi rUpe pariName che. mATI, patharArUpe ane patharA vividha khanijarUpe athavA hIrA-mANikya-ratnanA utkRSTarUpamAM rUpAntarane pAme che. A rUpAntara thavAmAM keInI preraNAnI apekSA nahi rahetAM mAtra te te padArthono svabhAva ja tathA prakAra hovAnuM mAnavuM te ja vyAjabI che. jema bIjamAM anAja thavAnI yegyatA che, paraMtu te bIjane anukULa khAtara-varasAda ane kheDUtane jega maLethI ja bIjamAMthI anAja taiyAra thAya che. tevI rIte amuka amuka nimitta kAraNone vega maLethI dareka padArthomAM rahelA te te prakAranA svabhAva pragaTa thAya che. A pramANe pudgala (jaDa) padArthanA vividha parivartanothI vividha padArthonuM astitva sadAnA mATe vizvamAM vatI ja rahe che. - eka vastunuM rUpAntara ApaNe samajI zakIe chIe. paraMtu rUpAntara thatA te padArthonI mULa utpatti kyAMthI thaI? te bAbatano vicAra karatAM samajAze ke kaI padArthanI mULa utpatti to che ja nahiM. eTale nAza paNa nathI. mAtra rUpAntara thavAnA hisAbe paryA-avasthAonI Adi ane aMta kahI zakAya. paraMtu mULa dravyane Adi ke aMta te nathI ja. je pudgala dravyanAM rUpAntare ApaNe joIe chIe Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 te sarve, pRthvI-pANI-vanaspati vagere ekendriyAdi jIvAnAM te te jIve dhAraNa karelAM ke cheDI dIdhelAM zarIro ja che. vaLI zarIra e paNa kaI kaI dravyanI navina utpati nathI.. paraMtu prayAga pariNAma ( jIva prayatna avasthAMtara thayela )thI pariNamana pAmela dravyanuM rUpAntara che. zarIra dhAraNa karanAra jIva te zarIrane DI anya sthAne cAlyA jAya che, tyAre zarIranAM paNa vividharUpe rUpAntarA, mizra parimANuthI thAya che. A zarIra kaI avasthAsUcaka pudgala tatvamAMthI ane che? kANu banAve che ? A zarIranA sUkSma-sthUla Adi prakAra, tenI racanApaddhati, tene vRddhikama, ItyAdi zarIraracanA aMgene anekavidha vicAra, vaijJAnika Dhabe jainadarzanamAM hRdayagamya rIte samajAvye che ane temAM anabhisaMdhija svarUpe vatA jIva prayatna, zarIra racanAmAM upayeAgI banatu maulikapaudgagalika tatva ane karmasvarUpa paudgalika aNusamUha, A triveNI saMgamathI ja zarIranI racanA thAya che ane temAMthI vividha svarUpe drazya jagatanu astitva varte che. pUrve kahela ATha grahaNayeAgya pudgalavaNA paikInI pAMca zarIra cAgya puddagalavaga NA te te zarIraracanAnuM mULa upAdAna tattva che. arthAt te te vaNAomAMthI ja te te zarIranI racanA thAya che. A zarIra racanA te te zarIrane dhAraka te te jIvanA ja prayatnapUrvaka thatI hovA chatAM paNa tenA tamAma udyama karmAdhina hovAthI jevA prakAranA karmInA udbhaya hoya tevu ja zarIra banI zake che. eTale kama samUhanI AdhinatAnA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 AdhAre ja tathAvidha prayatnapUrvaka gRhita pudgalavaNAnuM pariNamana jIva pitAnA prayatnapUrvaka kare che. karmo vinA zarIrAdine yegya pagalavaNunuM grahaNa ane tene pragapariNAma prApta karavAne jIvane adhikAra rahetuM ja nathI. eTale ke pudgalemAM rahelI svAbhAvika zaktionA praga pariNAme karmanI madadathI ja jIva prApta karI zake che. ahIM keIne zaMkA thAya ke karma te svayaM jaDa hovAthI jIvane te pitAnI AdhinatAmAM kevI rIte rAkhI zake? vaLI jIva prayatnathI ja zarIra racanA thaI zakatI hoya te dareka jIva pitAnA zarIranI racanA managamatI ja kare, viparIta zA mATe kare? ane temAM jaDa karmonuM zuM cAle? paraMtu ema paNa banatuM nathI. mATe prANIonI zarIra racanA karanAre jIva svayaM nahi hotAM Izvara nAme kaI mahAsattAdhIza vyaktine vizvaracanA karanAra mAnave jaIe. AnuM samAdhAna e che ke Izvarane sRSTikta mAnavAnI kaI jarUriyAta rahetI ja nathI. kAraNa ke jIvanA saMbaMdhathI karmamAM evI zakti pedA thAya che ke jethI te karmanAM sArA yA bUrA vipAke niyata samaye jIva para pragaTa thatA ja rahe che. taDakAmAM ubhA rahenAra yA garama cIja khAnAra manuSyane anya kaI sattAdhIzanI preraNA vinA ApoApa pANI pIvAnI IcchA jAge che, ane pANI pIvAnI pravRtti kare che. tevI rIte karma bAMdhavAnA samaye pariNAmonusAra jIvamAM evA saMskAra paDI jAya che ke te saMskAronusAra jIvanI buddhi tevI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ja banI jAya che ane te evAM kAma karI bese che ke jethI svayaM peAtAnA karmAnusAra phaLa prApta karI ja le che. A rIte zarIra racanAmAM pravRtta banI rahela jIva prayatnamAM paNa jIvanI buddhi pAtAnA pUrvakRta karmAnusAre ja banI rahetI hovAthI pAtapAtAnA zarIranI sArI yA narasI racanA ka aNusamUhanI AdhinatAthI ja jIva karI zake che, ema mAnavAmAM kaI harakata rahetI nathI. pahelAM vicArAI gayuM che ke pratisamaya jIvavaDe gRhita kAma Nuva NAnA tamAma aNusamUhamAM svabhAvanuM nirmANa eka sarakhuM nahi thatAM vividha prakAranuM thAya che. ane te vividha prakAranA svabhAvadhAraNa aNusamUha vividha sa'jJAthI vyAvahArAya che. ahiM zarIrane yogya pudgalAnuM grahaNa ane te pudgalAnuM pariNamana trividha rIte jIva kevI rIte ane kyA kane AdhIna rahIne kare che, te ApaNe vicAravAnu che. vividha saMjJAdhAraka karmAM aNusamUhana jainadarzanamAM mULa ATha ane uttara 158 bhede vargIkaraNa jema karyu che, tema zubha ane azubha phaLadAtAnI apekSAe puNya tathA pApa ema e bhede, tathA jJAnAdi guNNAnA ghAta karanAra ane nahi karanAranI apekSAe ghAtI-aghAtI ema be bhede paNa vargIkaraNa karelu che. taduparAMta kanA vipAka amuka hetue prApta thatA hovA aMge te vipAkanI hetusUcaka apekSAe kama prakRttinu Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 105 vargIkaraNa cAra vibhAgamAM paNa kareluM che. te cAra prakAre nIce mujaba che. (1) jIvavipAkI (2) pudgalavipAkI (3) kSetravipAkI ane (4) bhavavipAkI. A cAra prakAranA vargIkaraNamAM amuka amuka prakAranI mukhyatA ja kAraNabhUta che. jo ke karma prakRtiene vipAka jIva ja anubhave che. e hisAbe sarva prakRtie jIvavipAkI ja che. paraMtu amuka karmaprakRtio evI che ke je jIva upara sIdhI asara nahi karatAM zarIrane upayogI evI keTalIka jaDa sAmagrIo AtmAne prApta karAvavA dvArA, keTalIka prakRtie amuka sthAnane ja pAmIne ane vaLI keTalIka te prANIonI amuka prakAranI jAtimAM ja jIvane phaLadAyI thAya che. ATalI bAbatone anulakSIne ja jIvavipAkI Adi cAra prakAre karma prakRtienA batAvyA che. eTale kaI karmaprakRtio kyA sthaLane, kayA bhavane ane kevA prakAranI zarIranI sAmagrIo pAmIne, tathA kaI prakRtie sthAna bhava ane pudgala sAmagrInI apekSA rAkhyA vinA ja udayamAM Ave che? te A cAra prakAranA vargakaraNathI ati spaSTapaNe samajI zakAze. amuka hetu prApta karI vipAkedayane prApta thAya te hetune anulakSIne te prakRtio te te vipAka saMjJAvALI kahevAya che. (1) jIva vipAkI-karma mAtra AtmAne vipAka Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 svarUpe asara kare che. paraMtu keTalAMka karma evo che ke je kSetranI, bhavanI ke bAhya jaDasAmagrIonI apekSA rAkhyA vinA sIdhI rIte AtmAne vipAka dekhADavAnuM kAma kare che. te karmaprakRtine jIvavipAkI kahevAya che. te prakRtie nIce mujaba che. " jJAnAvaraNIya-pa, darzanAvaraNIya , vedanIya 2, moha nayanI 28, getranI 2, aMtarAyanI 5, tathA nAmakarmamAM gati cAra, jAti pAMca, vihAgati be, zvAcchAsa nAma karma-1, tIrthakara nAma karma-1, trasa-1, bAdara-1, paryApta 1, saubhAgya-1, susvara-1, Aya-1, yaza-1, sthAvara-1 sUkSma-1, aparyApta-1, daurbhAgya-1 duHsvara-1, anAdeya-1, ane apayaza-1, ema kula 78 prakRti jIvavipAkI che. have prathama kSetravipAkI ane bhavavipAkI prakRtie kaI che, te vicArI pachI pudgala vipAkInI hakIkta vicArIzuM. - kSetravipAkI-te amuka kSetramAM ja udaya thatI hovAthI kSetravipAkI kahevAya che. ahiM kSetra te eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM AkAzapradezanI zreNirUpa ja levAnuM che. devAnuM pUva, manuSyAnupUrvI, tiryaMcAnupUvI ane narakAsupUvI e cAre AnupUvaka kSetravipAkI che. kAraNa ke te karmo, be gatinI vacce barAbara AkAzapradezanI zreNIrUpa kSetra para pasAra thatAM jIvane udayamAM Ave che. - bhavavipAkI-je karmaprakRtio amuka bhavamAM ja Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 udaya Ave che. kAraNa ke bIjI ka prakRti tA bhave bhavAMtare game tyAre uddaya AvI zake che, paraMtu cAra AyuSyakarmA te mAtra amuka bhavamAM ja udaye Ave che. mATe te cArene bhavivapAkI kahevAya che, vamAna bhavanA be Adi bhAga gayA pachI trIjA Adi bhAge Ayu khaMdhAvA chatAM paNu jyAM sudhI te vamAna bhavanI pUrNatA thavA vaDe uttara. svayeAgya bhava prApta thayA hAtA nathI, tyAMsudhI te udayamAM Avatu nathI. ane svayeAgya bhavaprAptimAM ja tenA uDDaya thAya che; mATe te bhavapAkI che. puddagala vipAkI--pudgala vipAkI ka prakRtinA vipAkanA saMbaMdha pugala vaNAnA anelA zarIra sAthe mukhya che. pudgala vipAkI ka`prakRtie saMsArI jIvezane zarIra, zvAseAAsa, bhASA ane mana e cArene ceAgya pundgalA apAvI varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda, baMdha, sUkSmatA, sthUlatA, sa MsthAna, aMgeApAMga, parAghAta, upaghAta, anurUlaghu, udyota, saMghAta, vagere rUpe pariNAma pamADe che. A pudgala. vipAkI prakRtie te nAmakanI prakRti che. saMsArI jIvAnu zarIra kevI rIte ane zAnu taiyAra thAya che ? zarIranA avayavAnI yAgya sthaLe racanA, zarIranA AMdhA, ane zarIranA AkAra judI judI jAtinA jIvAne AzrayI judA judA prakAre kevI rIte geAThavAya che? te badhAyane sAce khyAla A puTTugala vipAkI kama prakRtine samajavAthI ja thAya che. pudgalavipAkI karma prakRtinuM svarUpa nahi Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samajanArAo, prANIonI zarIraracanAnI samajaNumAM gAthAM khAya che. eTale puddagalavipAkI kamaprakRtinu svarUpa samajavuM ati Avazyaka che. pudgalanu grahaNa ane pariNamana karAvavA dvArA jIvane vipAkano anubhava karAvanArI hAvAnA aMge ja A kaprakRtie, zAstramAM " pudUgalavipAkI " prakRti tarIke oLakhAya che. te 72 prakRtie nIce mujaba che. '' zarIra nAmaka -5, aMgopAMga nAmakarma-3, baMdhana nAmaka -15, saMghAtana nAmakama-5, sahanana nAmakarma-6, saMsthAna nAmaka -6, vaNuM nAmakama-5, gadha nAmakama-2, rasa nAmaka -pa, sparze nAmaka -8, anurUlaghu nAmakarma -1, nirmANu nAmaka -1, parAghAta nAmakama-1, upaghAta nAmakama -1, Atapa nAmaka -1, udyota nAmakama-1, pratyeka * nAmakama -1, sAdhAraNa nAmakarma -1, zubha nAmakarma -1, azubha * nAmaka -1, sthira nAmaka -1, asthira nAmaka -1, ema kulla-7 prakRti che. . A bahuAMtera prakRtie te nAmakanI 103 prakRtiA paikInI che. nAmaka ne jainada nakArAe citrakAranI upamA ApelI che. citrakArane jevuM citra taiyAra karavAnI IcchA hAya tene anurUpa rekhA raMga-saphAI vagere sAmagrI pahelethI taiyAra karI rAkhe che. te sAmagrIomAM jeTalI skhalanA hAya te mujaba citranA kAryamAM skhalana thAya che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 eTale citranA kAryamAM kaI paNa jAtanI khAmIe: anubhavavI na paDe tenI sAvacetI prathamathI ja rAkhavAmAM Ave che. je citra mATe badhI yogya sAmagrI pahelethI meLavI rAkhela hoya te citra chevaTe barAbara taiyAra thAya che. makAna banAvanAra ke kArakhAnuM calAvanArA tenA niyAmakane jevuM makAna banAvavuM hoya te pramANe ja vetaraNI prathamathI ja kare, che. te vetaraNa ane vyavasthA mujaba kArakhAnA yA makAnanuM kAma kamasara ane vyavasthita cAlu rahe che. tevI rIte eka bhavamAMthI chuTI bIjA bhavamAM utpanna thanAra pratyeka AtmAne utpanna thatAMnI sAthe ja zarIraracanA aMge pUrve A bhava mATe upArjana karelA karmonI asara thavA mAMDe ja che. eTale AkhI racanA te pramANe ja zarU thAya che ane badhI asaronA pariNAme amuka cokakasa svarUpamAM AkhuM zarIra taiyAra thatuM jAya che. ahIM zarIra racanAnA kAryamAM bahotera karmaprakRtio. dvArA zarIrane yogya pudgalanuM grahaNa ane pariNamana thAya che. gatinAkarma ane jAtinAkarma anusAra nakkI thayela paristhiti tathA utpanna thavAnA saMgavALA sthaLe AnupUrvI" nAmanA karmavaDe lAvI mukAtAMnI sAthe te ja vakhate te ja pahele samaye te AtmAne zarIra nAmakarma udayamAM Ave che. utpanna thayela AtmA, te gatikarmAnusAra je gatimAM utpanna thaye hoya, te pramANe tagatyAnusAra sAmagrIo prApta kare che. utpattisthAne utpanna thayela AtmAne zarIra egya pudgala vargaNAomAMnI yathAgya varganuM grahaNa karavAne hakka ATa Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra nAmakarmanA udayathI prApta thAya che ane te zarIra TakI rahe tyAM sudhI te pramANe vargaNa grahaNa karavAne hakka cAlu rahe che. ahIM samajavuM jarUrI che ke-pAMca prakAranA zarIre paikI manuSya ane tiryaMcane gya mukhyapaNe audArika zarIra che ane deva tathA nArakane yogya vaikiya zarIra che. eTale manuSya ane tiryaMcane dArika zarIra banAvavA mATe jIve pUrve bAMdheluM "audArika zarIra nAma karma" te dArika zarIrapaNe grahaNa gya je dArika jAtanI pudgala vargaNuM che, temAMthI te vargaNa meLavavAne hakka Ape che ane deva tathA nArakane vaikiya zarIra banAvavA mATe te jIve pUrve bAMdheluM vaikiya zarIra nAmakarma" vaikiya jAtinI pudgala vargaNa meLavavAne hakaka Ape che. zarIrane yogya pudgalonuM grahaNa karavAmAM jIvane kAga (zarIrane vyApAra) che, taryogya te kAyayoga te zarIra taiyAra thayA pachI hoya che. taiyAra thayela te kAyayoga dvArA te te zarIra TakI rahe tyAM sudhI te jaMdagI paryata te zarIrane yogya pudgalanuM grahaNa cAlu ja heya che. paraMtu utpatinA prathama samaye kaMI tadbhava gya zarIra taiyAra hotuM nathI. te zarIra te, te zarIra yogya pudgalanA grahaNa ane pariNamanathI taiyAra thAya che. eTale utpatinA prathama samaye grahaNa karAtAM zarIranAM pudgalene jIva anAdikALathI pitAnA AtmA sAthe saMyukta thaI rahela taijasa tathA kAmaNa zarIranA saMge grahaNa kare che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 Ane AhAra grahaNu kahevAya che. cAvIse daMDakamAMpAMceya jAtimAM cha e kAyamAM ema jyAM jyAM zarIro hoya, pachI cAhe audArika vaikriya ke AhAraka hoya te madhAyamAM tejasa tathA kANu zarIra te mAnavAM ja paDe. kAraNa ke anAdikALathI te banne zarIrA jIvane saMyukta ja che. ane te taijasa tathA kANu vinA khIjA zarIra ane ja nahi. parabhavathI Avela AtmAne taijasa tathA kANu zarIra tA sAthe ja hoya che ane te vaDeja audyArika vagere pudgalA grahaNa kare che. jIvane A tejasa ane kANu zarIra apAvanAra te anukrame tejasa zarIra nAmakama ane kANu zarIra nAmaka che. ane cauda pUrva dhArI munione AhAraka zarIra anAvavAmAM kAraNabhUta AhAraka zarIra nAmaka che. A pramANe pAMce prakAranA zarIra nAmakarmAM che. taijasa-kANu ane AhAraka zarIrA sUkSma vaNAnAM banelAM hovAthI ca cakSuthI dekhI zakAtAM nathI. have svazarIra cogya pudgala vagaNAnuM grahaNu jIva zarIra nAmaka nA uce kare che, paraMtu grahaNa karAtI te pudgala vaNA retInA lADu jevI jIbhara bhUkA jevI grahaNa nahi karatAM amuka pramANavALA sneha-cikAza ane lukhAzane lIdhe paraspara coMTI gayelI eTale saMdhAtIbhUta thayelI ja pudgala vaNAe grahaNa kare che. jema kuMbha(ghaDA) manAvavAmAM chUTaka chuTaka mATInA kaNA grahaNa nahiM karatAM kuMbha raca Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 nAne anukULa karAyelA mATIne piMDAo ja upayogI thAya che, tema zarIra banAvavAmAM paNa zarIra racanAne anukUla piMDa rUpe banelI pudgala vargaNa ja upayogI thAya che. amuka pramANamAM ja laMbAIjADAI Adi nizcita pramANuvALA dArikAdi zarIranI racanA mATe te te zarIrane anusaratI pudgala vargaNAnA samUha vizeSanI racanAnI paNa AvazyaktA rahe che ane tethI ja zarIranuM tAratamya thAya che. A saMghAta karI ApanAra eka prakAranuM nAmakarma jIve pUrve meLaveluM hoya che. te karma te "saMghAtana nAma karma" kahevAya che. eTale saMghAtana nAmakarma jIvane vargaNunA saMghAta pAmelA skadha apAve che. te paNa pAMca prakAranA zarIra mujaba pAMca prakAre che. saMghAtana nAmakarma tathA zarIra nAmakarmanA baLathI. saMghAta pAmelI svayogya zarIranI pudgala vargaNA jIva prathama samaye le che. AnuM nAma AhAra kahevAya che. jIvane te bhAgya zarIra jyAM sudhI kAyama rahe che tyAM sudhI A vargaNa maLavA rUpa AhAra tene maLyA ja kare che. paNa te vargaNa rUpa AhAra cAlu rahe, temAM grahaNa karelI ane grahaNa karAtI vargaNAnA dho paraspara eka racanArUpe maLI javA joIe. jema taiyAra thatA makAnamAM vaparAtI IMTonA rajakaNe aMdaroaMdara saMghAtIbhUta hoya che, paraMtu tethI karIne ITa upara iMTo goThavI devAthI makAnanI majabUtI thatI. nathI. mATe tene cUnA ke mATIthI paraspara caDavI paDe che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 tevI rIte saghAta pAmelI va NAe paraspara ekameka cAMTI javI joie. - AnA mATe prajJApanA sUtramAM kahyu che ke eka evuM ka che ke--jema rALa e kASTane ekAkAra kare che, tevI rIte adhana nAme te nAmaka AtmA ane pudgaleA agara paraspara pudgalAnA ekAkAra saMbaMdha karAve che. te dhana nAmaka paMdara bhede che. te paMdara bhedAnu varNana ka graMtha vigeremAM nAma karmanI prakRti aMge AvatA vanamAMthI samajI levuM. AthI samajI zakAya che ke audvArikAdi zarIra nAmakarmInA udayathI audArikADhi zarIra ceAgya vaNAnuM grahaNu, audArika soMghAtana nAmakarmanA uddayathI audyArikAdi zarIrane yeAgya pudgala samUha vizeSanI saMghAtarUpe racanA ane audArikAdi baMdhana nAmakarmanA uddayathI te samuha vizeSane audArikAdi zarIra sAthe paraspara ekameka saMbaMdha thAya che. ahI sudhI teA zarIra nAmame badhA kAcA masAleA taiyAra karyAM paraMtu paraspara ekameka saoNMmilita banI gayela te pudgaleAnuM piraNamana eTalA puratu ja thaIne aTakI jAya teA zarIra mAtra eka geALamaToLa daDA jevuM ja banI rahe. jethI e ja sthitimAM nahi rahetAM temAMthI hAtha-paga-mAthu -peTa-chAtI- pITha vagere agA, AMgaLAM-nAka-kAna vagere upAMgA tathA vALa--dAMta nakha rekhA vagere agApAMgA rUpa zarIrane yAgya avayavA taiyAra thAya che. tejasa tathA kAmaNu zarIrane agA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 pAMga hAtAM nathI. jethI audArika a'gApAMga, vaikriya agApAMga ane AhAraka aMgeApAMga, ema traNe prakAre " aMge!pAMga nAma" te te rIte zarIrane yAgya avayavA taiyAra karAve che. aMgopAMga nAmakama thI prANInA zarIramAM aMga-upAMga phUTe che, paraMtu kayA avayavA kyAM joI e te nakkI karI ApanAra te " nirmANu nAmaka " che. gRhita va NAnuM pariNamana thavAmAM "nirmANu nAmaka pahelA samayathI ja asara karavA mAMDe che. eTale piraNAme kramasara piraNAma thatu Ave che. AvuM kramasaniveza pariNAma dareka prANImAM jIva vizeSane lIdhe judI judI paristhitivALA thAya che. ema pratyeka jIvanI paristhiti pramANe prayAgathI utpanna thatA kramasaniveza pariNAmamAM A nirmANu nAmaka " kAraNabhUta che. agApAMganI racanA agApAMga nAmaka vaDe thAya che. paraMtu je aMga jyAM zAlI zake ane kharAbara upayAgamAM AvI zake te rIte barAbara sthaLA nakkI karavAnuM kAma nirmANu nAmaka karI Ape che. nirmANu nAmaka nuM kAma mAtra bAhya aMgopAMganAM sthaLA nakkI karavA puratu ja che ema nathI, paraMtu zarIranA nAnAmeTA tamAma tatvAnA rItasara cItAra nakkI karI ApatAre paNa A nirmANa nAmaka K, ja che. '' '' "" ekendriyathI te pacendriya sudhInA tamAma jIvAmAM zarIranA avayavAnI racanA ane avayavAnu sthAna eka sarakhuM ke eka ghATavALu hAtu nathI. jIvanA vyApArathI zarIra racAya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa che chatAM e zarIra jIva pAte dhAre tevuM meTu agara amuka prakAranuM banAvI zakatA nathI. peAtAnA prayAsathI paNa thatu zarIra svecchAnusAra na banAvI zakavAnuM kAraNa e ja che ke ghATanA AdhAra " nirmANu nAmaka " nA udaya para rahe che. dd jevuM nirmANa nAmakama hAya tevuM ja zarIra jIvathI anI zake che. ane banAvI zakAya che. nirmANu karmAMce jIvanA je vyApArathI pudgalA zarIrAdvipaNe pariName che te pudgale ja prayAga pariNata kahevAya che. AvA prayAga pariNAmamAM pudgalA eka ja prakAranAM grahaNa karAtAM hAvA chatAM paNa pariNamana judA judA prakAre thavAmAM kAraNabhUta nirmANu nAmaka che. nirmANu nAmakama aneka prakAranuM che. ane prayAga pariNata thatA pudgalAnuM pariNamana paNa aneka prakAranu hAya che. eka ja jAtanA khArAka levA chatAM te te khArAkanAM pudgaleA zarIramAM manuSyane manuSyarUpe ane janAvarane janAvararUpe pariName che, je paramANu gAyamAM dharUpe pariName che te ja paramANuo sApamAM jherarUpe piraName che. je jalanu ApaNe pAna karIe chIe te ja jalathI vRkSa ane velaDIe paNa siMcAya che. jala eka ja paNa pariNamana bhinna bhinna thAya che. eka ja jAtanA khArAkanu' tathA jalanuM pariNamana vividha prakAre ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. eja rIte zarIra ceAgya gRhIta pudgalAnuM pariNamana, grahaNa karanAra jIvAnA karmAnusAra judA judA prakAre thAya temAM kaMi Azcaya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevuM nathI. pariNamanamAM A pramANe bhinnatA thavAnuM kAraNa upara jaNAvyA mujaba "nirmANa nAmakarma" che. zarIra egya gRhIta pudgalene pariNamanamAM eka jAtithI anya jAtimAM bhinnatA saMbhave che, eTaluM ja nahi paraMtu eka ja jAtimAM paNa bhinnatA saMbhave che. manuSya jAtimAM keI nAnA kAnavALA, koInuM nAkacIbuM, keInuM moTuM lAMbu, kaI ThIMgaNe, keI UMce, A badhAnuM kAraNa jIva jevA nirmANa karmanA udayavALe heya te pramANe zarIranA avaya bane che. pudgale eka sarakhAM chatAM pariNamAvanAra che jevA nirmANa karmanA udayavALA. hoya tevA zarIrapaNe te pudgale pariName che. nirmANa nAmakarma dvArA thatuM vividha pariNamana paNa IdriyanI apekSAe je jAtine jIva hoya, te je pudgale grahaNa kare, te te jAtipaNe ja pariNumAve che. eTale nirmANa nAmakarmane jAti nAmakarmanA gulAma tarIke paNa oLakhAvI zakAya. ' saMsArI jemAM ekendriyAdithI paMcendriya sudhInA pAMca bhede che. temAM kharuM kAraNa pudgalenA pariNamananuM che. pariNamana bhinnatA ja na hota te saMsArI jIvanamAM ekendriyAdi jAti bhinnatA ane tiryaMcAdi gati bhinnatAne ApaNane khyAla paNa na Avata. ane e rItanI bhinnatAnA khyAla vinA jIvamAM ekendriyAdipaNuM ke tiryaMcAdi Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 badhA karmA zapaSTa * gatipaNuM ApaNe samajI zakta nahiM. jethI dareka saMsArI jInuM zarIra eka jevuM ane eka sarakhuM dekhAta. praga pariNamanamAM thatI bhinnatAnA hisAbe ja zarIranA avayavanI racanAmAM bhinnatA che ane zarIranA avayavonI racanAmAM bhinnatAnA hisAbe ja saMsArI jInA gati ane jAtine anusarI kahevAtA bhedone ApaNane khyAla pedA thAya che. A badhAnuM mukhya kAraNa nirmANa nAmakarma che. eTale grahaNa karanAra jInA karmAnusAra-gatyanusAra pudgala pariNamana thAya che. ahIM vaLI paNa ApaNe spaSTa karI jaIe ke-zarIra nAmakarma ane saMghatana nAmakarma dvArA audArikAdi vargaNAnAM saMghAta pAmelAM pugalone paraspara ekameka saMbaMdhavALAM banAvI che je zarIra nAmakarmanA udayathI te te zarIrapaNe pariNAma pAmelA yugalone aMgopAMga nAmakarma dvArA aMga ane upAMga ane aMgopAMganA spaSTa vibhAgarUpe pariNamana thavAmAM tathA te avayavo je sthaLe ane jevA svarUpe joIe te sthaLa ane svarUpanI racanA thavAmAM nirmANa nAmakarma kAraNarUpa che. uparokta karma dvArA pudgalenuM grahaNa ane pariNamana thavA vaDe taiyAra thatA zarIramAM amuka amuka prakAre hADanI majabUtI thavA rUpa pariNAmanI paNa AvazyakatA rahe che. jeTalA pramANamAM hADanI majabUtI vadhu hoya teTalA pramANamAM zarIrane vyAghAta ocho lAge che. ApaNe zAstro dvArA sAMbhachIye chIye ke-tIrthakara jevA mahApurUSonA zarIrane aneka Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranA upasargo thavA chatAM paNa temanuM hADa kuzaLa rahe che. tenuM kAraNa temanA hADane badhe uMcAmAM uMcI kakSAne hoya che. jema makAnanA kAmamAM lAkaDAnA sAMdhAomAM suthAre vaDe thatuM saMdhANu majabUtIvALuM hoya to te sAMdhAo turata chUTA paDI jatAM nathI ane makAna vadhu TAIma sudhI TakI rahe che. tema zarIramAM taiyAra thatAM hADakAM te kaMI AkhA zarIramAM eka ja rUpe saMmilita thayelAM hatAM nathI. eTale zarIranA judA judA avayavamAM rahelAM te hADakAMnA sAMdhAnuM paraspara joDANa jema vadhu majabUtIvALuM hoya tema te hADakAM anyanyathI turata chUTAM paDI jatAM nathI. ApaNe kahIe chIe ke-"amuka mANasanuM hADakuM utarI gayuM" Ane artha e che ke te hADakAnuM saMdhANa anya hADakA sAthe nabaLuM havAthI saMdhANu vikhuTuM paDatAM hADakuM alaga paDI jAjya che ane tene ApaNe hADakuM utarI gayuM ema lhIye chIye. hADakuM utarI javAthI mANasane bahu pIDA ane takalIpha thAya che. koI kuzala hADavaidya yaMgya upacArathI utarI gayela hADakAnuM milana yathAsthAne rahelA hADakA sAthe karI de che. tyAre ja daradIne zAMti thAya che. zarIramAM eka hADakAne cheDA sAthe bIjA hADakAne sAMdhe kevI rIte joDANa thayela hoya che te A uparathI heje samajI zakAze. janmathI ja zarIramAM je prakAre hADakAnI sajanA heAya che te pramANenI saMjanAthI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 utarI gayela hADakAnuM sajana thAya te ja daradIne zAMti thAya che, tevA prakAranI saMjanAmAM kaI khAmI rahI jAya te teTalI kheDa te hADakAvALA bhAgamAM rahI jAya che. eTale hADakAMnI saMjanA janmathI ja dareka jIvane heya che. A saMjanA dareka prANIne eka sarakhI hotI nathI. bhinna bhinna prakAranI saMjanAnusAra bhinna bhinna prakAre hADanI majabUtI hoya che. ane te majabUtI, saMsAranA pratyeka prANIomAM aneka jAtanI caDatA utaratA kramanI mAluma paDe che. paraMtu tenuM sAmAnya vargIkaraNa karIne cha daSTAMtathI cha prakAranI majabutI jainAgamamAM samajAvavAmAM AvI che. te vajIrUSabhanArAcAdi cha prakAre saMghayaNanuM varNana paNa karma graMthAdimAM darzAvela nAmakarmanI prakRtionA svarUpamAMthI samajI levuM jarUrI che. - lAkaDAomAM AvatA sAMdhAonuM saMdhANa vadhu bajabuta banAvavA mATe suthAra leke judA judA prakAre belAtA sAMdhAo vaDe saMdhANa kare che.ane evA sAMdhAone "gaumukhI" vigere nAmathI oLakhe che. e rIte prANIonA zarIramAM hADakAMnA sAMdhAone paNa vrajarUSabhanArAcAdi nAme oLakhAvela che. zarIranAM aMgopAMga vagere jIvane ukhanna thatAnI sAthe kaMI taiyAra thaI jatAM nathI. paNa grahaNa karelI vargamAM pahelA samayathI ja e pariNAma thavA mAMDe che ke parimumatAM pariNamatAM te pariNAma amuka TAIme te aMge pAMga Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 rUpe taiyAra thaI jAya che. tevI rIte zarIranI majabUtI jevI thavAnI hoya, temAM upayogI thAya tevI ja rIte pahelA samayathI grahaNa karelI vargaNAmAM pariNAma thavA lAge che. ane bhaviSyamAM amuka majabUtI taiyAra thAya che. A rIte hADanI bhinna bhinna prakAranI majabutInuM preraka je karma te "saMhanana nAma karma' tarIke oLakhAya che. jevA prakAranuM "saMhanana nAma karma " hoya tevA prakArane anusaratI majabUtInuM pariNamana prANIone zarIramAM thAya che. have dehadhArI prANuonAM zarIra ane tenAM avaya jemAM keTalAMka prANIonAM zarIra ane avayanI racanA suMdara ane AkarSaka hoya che. jyAre keTalAMkanI zarIra racanAmAM khAsa AkarSatA hotI nathI. sAmudrika zAstrImAM zarIranuM mApa-AkRtio-rekhAo vagerenuM varNana Ave che. temAM darzAvyA mujaba sapramANa zarIra ane avayanI AkRti anyane AkarSaka bane che. jyAre viSama pramANuvALI AkRti AkarSaka banatI nathI. prANIonA zarIra ane tenA avayanI sapramANa ke viSama pramANa AkRtinuM niyAmaka te saMsthAna nAma kama che. A saMsthAna nAmakarmAnusAra ja zarIranI sArI ke kharAba AkRti utpanna thAya che. A karma na hoya te zarIra vagerenI AkRtinuM kAMI ThekANuM ja na rahe. AkRtirUpe pudgalenuM pariNamana thavAmAM eTale ke zarIra, tene avayavo ane ekaMdara tenI racanAnI pramANasaratAmAM "saMsthAna nAma kama" ja preraka che. jagatabharanA prANI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 mAtranI zarIranI AkRtio tapAsIe te asaMkhya prakAranI AkRtie draSTigocara thAya che. paraMtu amuka mukhya prakAromAM anya peTabhedane samAveza thaI jAya e rIte jainazAstromAM te tamAma AkRtionuM cha prakAre vargIkaraNa karI saMsthAna nAmakarmanuM vivecana karavAmAM AvyuM che. AkRtirUpe pariNamana paNa jIvane zarIra egya pugala grahaNanA prathama samayathI ja thavA mAMDe che. ane avaya tathA tenI majabUtI taiyAra thatAMnI sAthe ja spaSTa AkRtirUpe taiyAra thaI jAya che, saMsthAna nAmakarma ja saMsthAna (zarIranA AkAra) pedA kare che. cha prakAranA saMsthAnamAM sarvathI uttama saMsthAna kevuM hoya ? ane sarvathI halakAmAM halakuM kevuM hoya? te batAvIne tenI vaccenA bIjA jANavA jevA upayogI bhedo batAvyA che. A uparathI samajI zakAya che ke zarIranI racanAne anusarI goThavAyelA ane paraspara saMbaMdha dharAvatA audArikAdi pugalamAM saMsthAna-AkAra vizeSane saMsthAna nAme nAmakarma utpanna kare che. eTale ke zarIramAM amuka amuka jAtane AkAra thavAmAM saMsthAna nAma kama7 kAraNa che. upara mujaba taiyAra thatA zarIramAM zarIranI racanAnA prathama kSaNathI pitAne karma pramANe raMga, svAda, sparza ane gaMdha vagerene paNa pariNAma thavA mAMDe che. saMsArI jInuM zarIra pudgala paramANuonI vargaNAonuM bane che, e te saheje samajI zakAya tevI hakIkta che. pugala vargaNAnA banelA zarIramAM amuka raMga, svAda-sparza ane gaMdha Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa paNa joI e te svabhAvika che. eTale zarIra ane AtmAnA saMbaMdhathI astittva dharAvatA dareka prANInA zarIramAM vAiM catuSTapaNuM nakkI karanAra karmAM paNa joIe. ahI zakA thAya che ke--varNAdi catuSka tA pudgalAmAM hAya ja che, eTale pudgalathI aMdhAtA te zarIramAM varNAdi catuSka rahevAnA ja. pachI tene utpanna karanAra karmInI zI jarUra che? A zaMkAnA samAdhAnamAM samajavuM jarUrI che ke--taiyAra thatAM zarIramAM varNAdi pragaTa thavAmAM tenA preraka karmAM jo mAnavAmAM na Ave teA dareka prANInA varNAki sarakhA ja thAya, para Mtu dareka prANinA zarIramAM varNAgninI vicitratA dekhAya che, te karma vinA saMbhavI zakatI ja nathI. jema aMdhana ane sa MghAtana pAmavAnA guNa paramANumAM che; chatAM amuka prANInA zarIranA paramANuomAM amuka jAtanA baMdhana ane sadhAtana thAya, e tenA baMdhana ane saMghAtana nAma-kane lIdhe. tema varNAdi guNa, paramANumAM heAvA chatAM temAM pAchA amuka jAtanA pheraphArA thAya che te zarIradhAraka AtmAnA karmone lIdhe ja thAya che. mATe mAnavuM paDaze ke zarIrarUpe pariNAma pAmela pudgala vaNAomAM pratiniyata varNAdi te ka vinA saMbhavita nathI. jethI dehadhArI AtmAnA zarIramAM varNAdi pariNAmamAM karmAMnI jarUra teA rahe ja che. eTale vaNu nAmaka, gaMdha nAma ka, rasanAmakama ane sparzI nAma kame je cAkkasa dhAraNa pahelethI nakkI karI ApyuM heAya te ja pramANenA raMga, gaMdha, rasa ane Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 sparza prANIonA zarIramAM utpanna thaI jAya che. pahelethI ja pariNAma thatI vakhate te karmane dhyAnamAM laIne ja yathAyogya. pariNAma thava zarU thAya che. pariNAmamAM varNAdinI je bhinnatA thAya che, te vadi kamenI taratamatAne lIdhe ja samajavI. pratyeka jIvanI judI judI paristhiti ane saMjoge. pramANe varNAdinI bhinnatA rahevAnI ane A rIte varNAdinA pariNAmanI bhinnatAmAM jIvanuM karma ja kAraNa mAnavuM joIe. ane kAraNarUpa te karmane lIdhe ja zarIrapaNe pariNAma pAmelA. paramANuonA varNAdi upara amuka ja AtmAnuM adhipatya samajavuM. ane tethI ja dArika zarIranI vargaNAmAM rahelA svAbhAvika varNomAMnA zyAmavarNa nAmakarmanA udaye keyala, bhamarA, kAgaDA, bheMsa, bakarI, bhIla, habasI, vigere prANIenA zarIramAM kALAvarNa rUpe, tathA nIlavarNanA karmanA udaye jhADanAM pAMdaDAM-popaTa vageremAM lIlAvarNarUpe, vaLI raktavarNanAmakarmanA udaye maracAM-lAlabera. lAlaghaDA AdimAM raktavarNarUpe, temaja pIttavarNa nAmakarmanA udaye bhamarI-haLadara AdimAM pIttavarNarUpe ane vetavarNa nAmakarmanA udaye gAyasasaluM-bagaluM vigeremAM zvetavarNa rUpe pariNAma pAme che.. zyAmavarNAdi varNovALA prANIomAM te te raMgamAM cheDe thoDe. phera je jaNAya che, tenuM kAraNa te te raMgavALuM nAma karma judI judI jAtanuM hoya che, te samajavuM. A rIte audArika zarIranI vargaNamAM rahelA sva Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhAvika gaMdha-rasa ane sparzI prANIonA pRthak pRthak ga Mdharasa ane spaza paNe piraNAma pAme che. ema samajI levuM. eka jIvanA zarIramAM te varNAdi eka karatAM vadhAre paNa hAI zake che. temaja judA judA bhAgamAM ane avayavAmAM judA judA paNu hAya che. pudgala paramANuomAM varNAdinu piraNAma pAmavAnA guNa svAbhAvika che. varNAdinuM visrasA ke mizra pariNamana thAya te te piraNAmamAM kane kAraNarUpa mAnI zakAtuM nathI. paraMtu jIve grahaNa karelA zarIrAdinA skaMdhAmAM varNAdinA je pariNAma thAya che, te pratyeka jIvanI judI judI paristhiti ane saMjogeA pramANe vicitra vicitra jAtanA thAya che. eTale jIvanA A prayoga pariNAmamAM jIvanA karmIne ja kAraNa mAnavuM joIe. A kama te jIve prApta karelA zArIrika ska MdhAmAM utpanna thatA varNAdi prayAga pariNAmanu niyAmaka che. A rIte have pachI kahevAtA zarIranA agurUlaghupaNAnA pariNamana aMge paNa samajavuM, pudgala paramANu ane skaMdhAnA saghAta, va, gaMdha, rasa, sparza, saMsthAna vigere anaMta papiraNAmeA hAya che. te dareka piraNAmeAmAM ghaNI ghaNI vicitratAo che. sa avAMtara pariNAmeAnA mULatattvarUpa eka anurUlaghu nAmaneA vyApaka pariNAma paNa hoya che. tenuM nAma anurUlaghu paryAya pariNAma kahevAya che. jIvAnu zarIra pudgala paramANuonuM bane che. jethI jIve grahaNa karela zarIrAdinA ska MdhAmAM paNa agurUlaghu" paryAyanuM pariNAma thAya che. zarIranA skaMdhamAM A Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pariNAma pratyeka jIvanI judI judI paristhiti ane sayAge pramANe vicitra vicitra jAtanA hAya che ane e vicitratAmAM karma ja kAraNa che. kayA jIvanA zarIramAM kaIM jAtanA agurU laghu paryAyane kaI jAtanA pariNAma thAya tene "anurU laghu nAmakarma" jIvavAra nakkI karI Ape che. eTale zarIramAM utpanna thatA anurUlaghu prayAga pariNAmanuM niyAmaka te "agurU laghu nAmaka" che. jIvAnu` saMpUrNa zarIra leAhA jevuM bhAre na thAya, tema rU jevuM halaku na thAya. evI anurUlaghu paryAyavALI te zarIranI racanA A karmothI thAya che. sparzI nAmaka mAM gurU ane laghu e e sparza kahyo. che. te zarIranA amuka amuka avayavamAM ja peAtAnI zakti batAve che. te enA vipAka AkhA zarIrAzrita nathI. jyAre A anurUla nAmaka nA vipAka sapUrNa zarIrAzrita che. zarIranI racanAmAM eka evA paNa pariNAma pragaTa thAya che ke te piraNAmavALA zarIradhArI AjasvI-pratApI AtmA peAtAnA darzanamAtrathI temaja vANInI paTutAvaDe mATI sabhAmAM javA chatAM paNa te sabhAnA sabhyAne kSeAla pedA kare, sAmA pakSanI pratibhAne dabAvI de, buddhizALIone paNa AMjI nAkhe, sAmAne AkaSi le, ane sAmenI vyakti game teTalI baLavAna hAya tA paNa A pariNAmavALA zarIradhArI AtmAthI dabAI jAya che. pratyeka jIvanI paristhiti pramANe ochAvattA pramANamAM A pariNAma dvArA AtmAmAM. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 'utpanna thatI zakti te parAghAta zakti kahevAya che ane te -zakti utpanna karanAra je karma te "parAghAta nAmakarma" che. sAmenI vyakti karatAM pitAmAM parAghAta zakti vizeSa pramANamAM hevAnA aMge keTalAka usUtra prarUpa-nimithyAvAdionI paNa asat prarUpaNanI asara aneka A bhAo para turata paDI jAya che ane tethI tevAonA anu- yAyI varganI saMkhyA vizeSapaNe vRddhi pAmavAthI keTalAka bhadrika AtmAonA hRdayamAM Azcarya pedA thAya che ke AvA prarUpakenI prarUpaNa asat hoya te anuyAyI varga kema - vRddhi pAme ? evI mithyA zaMkA A parAghAta nAmakarmanuM svarUpa samajanAranA hRdayamAM kadApI upasthita thatI nathI. parAghAta karmarUpa puNya prakRtinA ge Aje asat prarUpa bhale phAvI jatA hoya paraMtu te puNya khalAsa thaI gayA bAda mithyA prarUpaNuM karavAthI baMdhAyela ghera karmanI viTaMbanA te emane avazya jogavavI paDaze. A parAghAta zaktithI viparIta upaghAta nAme pariNAma paNa keTalAka prANInA zarIramAM utpanna thAya che. keTalAka prANIonA - zarIramAM jarUrI aMge pAMga sivAya vadhu paDatAM aMgopAMgo ApaNe joIe chIe. jemake zarIranI aMdara pratijihA eTale jIbha upara thayelI bIjI jIbha, gAlavRdaka eTale rasaLI, cAra dAMta eTale dAMtanI pAse dhAravALA nIkaLelA bIjA dAMta, hAtha pagamAM chaThThI AMgaLI e vigere zarIramAM kAyamI harakta karanArAM AvAM vicitra jAtinAM aMgopAMga rUpa upa Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 ghAtajanaka prayoga pariNamanI utpatti thavAthI jIva pitAnA ja avayavaDe haNAya che, duHkhI thAya che, kAraNake uparokta pratijihA vagere jIvane upaghAta karanArA ja thAya che. AvA upaghAtajanaka praga pariNAma utpanna karanAruM karma te upaghAta nAmakarma che. vaLI amuka jIvenA zarIramAM "Apa" nAme eka e pariNAma utpanna thAya che ke-tene ApaNe sparza karIe te ThaMDu lAge, paraMtu temAMthI bahAra paDatAM kiraNe dUra dUra garama lAge, ane bIjI vastune paNa garama karI de. jene sparza garama hoya tene prakAza te garama hoya (agninI mAphaka) te svAbhAvika che. paNa A Atapa nAme pariNAmamAM te khUbI e che ke-te pariNAma pAmelA zarIrane sparza zIta ane prakAza uSNa che. A pariNAma jagatanA bIjA kaI prANuonA zarIramAM nahiM hatAM mAtra sUryanA vimAnanI nIce rahelA bAdara pRthvIkAyanA jIvone ja hoya che. sUryanuM biMba je ApaNe joIe chIe te eka jAtanI pArthiva racanA che. jema senuM, leDuM vigere. ane temAM sUrya nAmanI devajAti rahe che. paraMtu e pArthiva biMbamAM pRthvIkAya che utpanna thAya che. arthAt e biMba asaMkhya pArthiva jIvanA zarIranA samUharUpa hoya che. temAM mULa sthAne garamI nathI paNa dUra dUra vadhAre ne vadhAre garamI hoya che. jo ke A eka vicitra hakikta che, paNa te khAsa jANavA jevI che. sUryane tApa ApaNane Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 uSNu lAge che paNa zAstrakAro ApaNane samajAve che ke sUryapAte eTalA garama nathI. AvA Atapa pariNAma jIvAnA zarIramAM utpanna karanAra karmIne Atapa nAmama nAme oLakhAya che. have ApaNe keTalAMka prANIonAM zarIra camakatAM joie chIe. te caLakATa garamI pedA nahi karatAM ThaMDaka pedA kare che. AvA udyota-kAMtiprabhA nAmanA prayAga pari NAmanuM preraka te udyota nAmakama che. AvA zIta prakAzarUpa udyota(caLakATa) labdhivata muni mahAtmAonA tathA devatAnA uttara vaikriya zarIramAM, caMdragraha-nakSatra ane tArAnA vimAnanI nIce rahelA pRthvIkAyanA zarIramAM temaja keTalIka vanaspati vageremAM paNa hAya che. A udyotanA sparza ane prakAza ane zIta hAya che. khajU (caura'driya jIva), maNi, ratnAdikamAM paNa AvA prakAranA udyota che. zarIramAM amuka avayavA sthira joie ane amuka avayaveA asthira paNu joie. AkhuM zarIra sthira ke Akhu zarIra asthira hoya tA paNa kAma karI zake nahiM. athavA tA je avayavA sthira joIe te asthira hAya ane je asthira joie te sthira hAya tA paNa kAma karI zake nahi.. jema ageApAMganI racanA zarIranA amuka sthAnane lakSIne ja thAya che; tema avayavAnI sthiratA ane asthiratA paNa te te avayavAne anulakSIne ja thAya che. jema vALavAM heya tema Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 vaLe tevAM avayave asthira kahevAya che ane jemAM sthiratAnakakarapaNuM hoya te sthira kahevAya che. hADakAM-dAMta vagere sthira ja joIe ane hAtha, paga, AMkha, jIllA vagere asthira joIe. avayavomAM A sthiratA ane asthiratA rUpa pariNAma utpanna karanAra te anukrame sthira nAmakarma ane asthira nAmakarma che. A aMgopAMganI racanArUpa pariNAmanuM niyAmaka aMgapAMga nAmakarma AgaLa darzAvyuM che. paraMtu te aMge pAMgamAM keTalAMka avayavo jevAM ke hAtha, mastaka vigere manuSyAdikanA zarIranA nAbhithI upalA bhAganAM avaye zubha gaNAya che. ane paga vagere zarIranA nIcenA bhAganAM avayave azubha gaNAya che. je avayavone sparza ane dazya anyane rUcikara lAge te avaya zubha che, ane anyane arUcikara lAge te azubha che. keIne paga aDake che te arUcikara lAge che ane mastaka ke hAtha aDake che te rUcikara lAge che. vaDIla ke pUjya gaNAtI vyaktine satkAra, zubha gaNatAM avayanA sparza karavA vaDe ja gaNAya che. temanA caraNamAM zira jhUkAvAya, be hAtha joDavAvaDe namaskAra karAya, te satkArapAtra gaNAya che. A pramANe rUci ane arUcipaNuM pedA karavAnA hisAbe ja te avayavamAM zubhAzubhapaNuM che. keTalIka vakhata mehanI utkaTatAne lIdhe anyanAM azubha kahevAtA aMgone sparza paNa keTalAkane game te temAM zubhatA na gaNatAM sparza anubhavanAra vyaktinI mehanI utkaTatA ja samajavI. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 saMta purUSane caraNasparza te bhaktinA lIdhe samaja. ahiM te vastusthitine vicAra thAya che, mATe mehanI utkaTatAne lIdhe ke bhaktine lIdhe thatAM sparzathI upara mujaba kahelA zubhAzubhapaNunA lakSaNamAM doSa samaje nahi. avayamAM A pramANe zubhAzubhapaNanA preraka te anukrame zubha ane azubha nAmakarma che. A banne karmo te avayane sArA narasAM gaNave che. AmAM kaMIpaNa yugalanuM pariNAma nathI. paraMtu aMge pAMga nAmakarma dvArA pariNata aMge pagamAM zubhAzubhapaNuM gaNAtuM hovAthI aMge pAMga nAmakarmanI mAphaka A bane (zubhaazubha nAmakarma) prakRtione paNa pudgala vipAkI kahevAya che. dareka jIva utpanna thatAMnI sAthe ja zarIra nAma karmanA udaye svazarIra egya zarIra vargaNAnAM pudgalonuM grahaNa ane upara jaNAvela anya pudgala vipAkI karma prakRtio vaDe pariNamana karavA dvArA potapotAnuM svataMtra eka zarIra taiyAra kare che. AvI rIte je karmanA udaye eka eka jIvane bhinnabhinna zarIra prApta thAya te karmane "pratyeka nAma kama" kahevAya che. paraMtu pratyeka nAma karmathI viparIta eka "sAdhAraNa nAma kama" nAme evuM karma che ke te karma dvArA anaMtA jI vacce mAtra eka ja zarIranI niSpatti thAya che. A sAdhAraNa nAma karmanA udayavALA anaMtA che tathA prakAranA karmodayanA sAmarthyathI eka sAthe ja utpatti sthAnane prApta thAya che ane eka sAthe ja tenA zarIranI niSpatti Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. A zarIramAM utpanna thatA jemAM ekane je AhAra te te zarIramAM utpanna thayelA bIjA anaMtAne ane anaMtAne je AhAra te vivakSita eka jIvano hoya che. zarIrane lagatI saghaLI kriyA je eka jIvanI te anaMtAnI ane anaMtAnI ja kiyA te eka jIvanI e pramANe samAna ja hoya che. AhAra, zvAsozvAsayogya pudgalenuM grahaNa e vagere zarIranI lagatI kiyA aMge paNa e pramANe ja samajavuM. AmAM eka e samajavuM jarUrI che ke-A jIvamAM zarIrane lagatI saghaLI kiyA samAna hoya che. paraMtu karmano baMdha, udaya, AyunuM pramANa e kaMI saghaLA. sAthe utpanna thayelA ne sarakhA ja hoya che ema nathI. sarakhAye hoya ane ochAvattA paNa hoya che. eTale sAdhAraNa nAma karma te eka zarIramAM anaMtA jIvane rahevAnI pharaja pADe che. anaMta jI vacce A hisAbe eka zarIra hoI zake, bAkI eka jIvane mATe ghaNuM zarIra hoya tevuM kadApi banatuM nathI. keI kaI vakhate pepara dvArA be zarIra sAthe joDAI janma pAmela bALakanuM ApaNe sAMbhaLIye chIye, temAM saMpUrNa paNe be zarIra hotAM nathI. amuka avayave ja Dabala hoya che, paNa te te upaghAta, vikAra kahevAya che. AvA avayanI niSpatti to prathama kahevAI gayelA "upaghAta nAma karma" nA yoge ja thAya che. - manuSya, deva, nAraka, tiryaMca paMcendriya, beIndriya, teIndriya, caurindraya, pRthvI, apa, tela, vAu, pratyeka vanaspati, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 e sarve jIva pratyeka nAma karmanA udaye pratyeka zarIrI jIve che ane sUkSma nigada tathA bAdara nigoda (baTATA-zakariyA vigere)nA jIva sAdhAraNa nAma karmanA udaye sAdhAraNa zarIrI hoya che. - have ahIM saheje vicAra udbhave che ke-eka zarIramAM ananta jano samAveza zI rIte thaI zake ? tenuM samAdhAna e che ke-eka padArthamAM bIjA padArthane rahevAnI be rIta. spaSTa dekhAya che. (1) apraveza rIti ane (2) praveza rIti. eka padArtha anya padArthane kevaLa sparza karIne bhinnapaNe rahe te apraveza rIti. jema eka moTI DabbImAM tenAthI nAnI DabbI rAkhI hoya te maTI DabbIne kevaLa sparza karIne bhinnapaNe rahe che te apraveza rIti che. eka padArtha anya padArthamAM mAtra sparzIne bhinnapaNe na rahetAM saMkramIne rahe te praveza rIti athavA saMkAnta rIti kahevAya che. jema lokhaMDanA goLAmAM agni, eka dIpakanA tejamAM bIjA dIpakanuM teja, ityAdinuM avagAhana te praveza rIti athavA saMkrAMta rIti kahevAya che. kSetramAM kSetrI eTale AkAzamAM dharmAstikAyAdi dravyone avagAha saMkrAntAvagAha che. pudgalamAM pudgalano avagAha saMkrAntA (praveza rIti) ane asaMkAnta (apraveza rIti) ema banne prakAra hoya che. asaMkenta (apraveza rIti) te meTI DabbImAM nAnI. DabbI rahI zake e dRSTAMtathI samajI zakAya tevI vastu che.. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ane saMkAnta avagAhanA aMge eka dIpakanA tejamAM bIjA dIpakanuM teja pravezatuM ApaNe pratyakSa joIe chIe. pudgalamAM pugale paraspara sarvAze praveza karIne rahI zake che e vastu ati spaSTapaNe samajAvatAM zAstrakAre kahe che ke-eka paramANumAM bIje paramANu, temAM trIje paramANu, temAM ja cetha, pAMcamo, saMkhyAta, yAvat ananta paramAzuo te eka vivakSita paramANumAM praveza karI zake che ane tethI ja ananta pradeza skaMdhenI paNa eka AkAza pradeza jeTalI avagAhanA siddha thaI zake che. | zrI lekaprakAza tathA zrI bhagavatI sUtrane 13mA zatakanA thiA uddezAnI vRttimAM spaSTa jaNAve che ke-auSadhinA sAmarthyathI eka karSa (tAlA) pArAmAM 100 karSa (telA) sonuM praveza kare che chatAM te eka karNa pAre vajanamAM vadhata nathI. vaLI auSadhinA sAmarthyathI 100 karva sonuM ane eka karNa pAre banne judAM paNa paDI zake che. A pramANe rUpI padArtho paNa eka bIjAmAM praveza karIne rahI zake che te nigoda athavA baTATA vigere kaMdamULamAM arUpI evA anaMtA ja pitapotAnI judI avagAhanA nahi retAM eka ja avagAhamAM sarve paraspara ekabIjAmAM saMkramIne (praveza karIne rahI zake temAM kaMI Azcarya nathI. kAraNa ke dravyonA pariNAmasvabhAva vicitra hoya che. have pudgalamAM pudgalane avagAha te saMkrAMta ane asaMkrAMta ema banne prakAra hoya che. paraMtu pudgalamAM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 AtmAna arthAt zarIramAM AtmAno ane eka jIvamAM bIjA jIvone avagAha te saMkrAnta ja hoya che ane tethI ja zarIramAM rahele AtmA kyAMya bhinna dekhAto nathI. nigoda-zarIramAM eka jIva saMkrAnta avagAhe eTale paraspara tAdAmya paNe raheluM hoya che. tema bIje jIva paNa temAM saMkramIne raheluM hoya che. tevI rIte trIje jIva, tevI ja rIte jIva ema yAvata saMkhyAta jIva, asaMkhyAta jIva ane ananta che paNa paraspara eka bIjAmAM praveza karI saMkramIne rahe che. jethI eka zarIramAM jude jude sthAne athavA judA jude avagAha rekIne rahelA hoya ema nathI. paraMtu save eka ja zarIramAM sarakhI avagAhanAe paraspara praveza karIne rahelA hoya che. dedIpyamAna eka dIpakanA prakAza vaDe jema oraDAne madhyabhAga pUrAya che tema tema oraDAmAM bIjA seMkaDo dIpakane prakAza paNa samAI jAya che. daSTAntathI eka zarIramAM ananta nI paraspara praveza karIne rahevAnI hakikta ati saralapaNe samajI zakAya che. AvuM anaMta jI vacce taiyAra thayeluM eka zarIra te sAdhAraNa (sahiyAruM) zarIra kahevAya che ane te anaMtA janA sAdhAraNa nAma karmanA udaye AvA sAdhAraNa (sahiyArA) zarIranI prApti te anaMtA jI vacce thAya che. A sAdhAraNu zarIradhArI jIvane nigoda, anaMtakAya ke sAdhAraNa vanaspatikAya kahevAya che. mAtra eka ja zarIranI racanAmAM anaMtA chonI pudu Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 gala vipAkI karma prakRtie kAma karatI hoI, kahevuM paDaze ke anaMtakAyanuM zarIra e anaMtA bhAgIdAranI eka peDhI jevu che. duniyAnI khIjI bhAgIdArI karatAM A bhAgIdArI ati AzcaryakArI che. je zarIramAM eka bhAgIdAra rahetA hoya te ja zarIramAM bIjA bhAgIdArAe paNa rahevu joI e. zvAsa paNa badhAe sAthe levA, AhAra paNa badhAe sAthe levA, ekalAthI na zvAsa levAya ke na AhAra levAya. AhAra, zarIra, indriyo, zvAseAzvAsa A saghaLAmAM anaMtA jIvAnI bhAgIdArI. evI bhAgIdArI anaMtA jIvA vacce eka zarIra banAvI aMnatakAyamAM AtmA svIkAre che. evI bhAgIdArI pAMca pacIsa varSoMnI niha paraMtu anaMtakALanI rahe che. A bhAgIdArImAMthI thatA chuTakAro purUSArthathI ke maMLathI nahi thatAM bhavitavyatAnA ceAge ja thAya che. AvuM bhAgIdArInu sthAna tA phakta sajJa bhagavaMtAe ja potAnA kevalajJAnathI joI jagatanA prANIone tevI bhayaMkara bhAgIdArImAMthI bacI javA darzAvyuM che. saMsArI prANIonI zarIra racanA kevI rIte thAya che? te racanA kANa kare che? zAthI kare che ? te saghaLI kikata pudgalavipAkIka prakRtinuM svarUpa nahi samajanAra vyaktine zarIra racanAnI hakikataneA sAcA khyAla kadApI thatA nathI. A aMgenI suMdara ane spaSTa hakikata mAtra jainadarzanamAM ja jANavA maLe che. " sukha duHkhamAM kama ja kAraNabhUta che" ATalA TUMka khyAla mAtrathI ja karma pratye zraddhA dharA '' Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 136 vanAra darzano zarIra racanAne sAce khyAla pidA karI zakayA nathI. eTale keIe zarIra racanAnI javAbadArI Izvara upara nAMkhI, te keIe paMcabhUtanuM putaLuM paMcabhUtemAMthI ja pedA thAya che, ema kahI saMtoSavRtti svIkArI. zarIra racanAmAM upayogI dArikadi pudagala vagaNanI sUkSamatA je aNusamUhamAMthI zarIra taiyAra thAya che, te aNusamUha eTalo sUma che ke ApaNe joI zakIe tema nathI. eTama beMba ke hAIDrojana boMbanuM kArya ApaNe joI zakIe chIe, paraMtu te Azuone pratyakSa ApaNe joI zakatA nathI. tema chatAM te aNusamUhanuM astitva ApaNe svIkArIe chIe. te je AzumAMthI beMba taiyAra thAya che, e aNu karatAM, zarIra taiyAra thavAmAM upayogI ANuo ati sUkrama che, tene pRthapha pRthapha rUpe ApaNu carmacakSuthI kevI rIte joI zakAya? tema chatAM AjanA paramANunI gaNatrInA yugamAM te AvA sUmi ANuonI hakikata paNa buddhimAM utarI zake tevI che, mATe tenA astitva aMge keIthI nA pADI zakAya tema nathI. pudgalanA avibhAjya bhAgane paramANu kahevAmAM Ave che. tevA avibhAjya bhAga rUpa ANune AjanA vaijJAnikee mAnya che, paraMtu tevA Azune prApta karI zakyA nathI. hAla eTama tarIke kahevAtA bhAgane prathama avibhAjya bhAga mAnavAmAM Avato hato. paraMtu jema jema hAlanuM vijJAna AgaLa vadhatuM gayuM tema tema hAlanA eTamane avibhAjya Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 bhAga mAnavAmAM temanI bhUla samajAI. sane 1903 mAM Modern views on matter nAmanuM pustaka prasiddha thayela che, tenA pAnA 12-13nI ktithI vijJAna sRSTimAM bhAre khaLabhaLATa thayA che. te kahe che ke atyAra sudhI Atoms avibhAjya mAnavAmAM bhUla thayela che. je hAiDrojana vagerenA ANue mULa tema ja avibhAjya manAtA hatA, te dareka asaMkhya sUkSma aNuenI samaSTirUpa sthUla aNurUpe sAbita thAya che. A sthUla aNurUpa Atoms paNa pratyakSa dRSTigocara thatA nathI, to sUkSma aNurUpa aurakAdi pudgala vaNAe kevI rIte dRSTigocara thAya ? aNu-aNuthI banelA sthUla aNue paNa ApaNI STithI ke vaijJAnika dRSTithI keTalI sUkSmatAvALA dekhAya che, te mATe AjanA vaijJAniko kahe che ke-eka IMca sAnAnA varakhamAM 282000 thara samAya che. cAra mASa mApavALI kareALiyAnI jALanA tAra 400 mAIla lakhAya che. aSa AMgaLI pramANu ghana jagyAmAM 21000000 000000000000 aNu dekhAya che. na pakaDI zakAya ane adRzya banI rahelA kaNA (ANu)nI paNa tasvIra levAnuM yaMtra amerikAnI pensileveniyA yunivasi`TInA padArtha vijJAnanA prAdhyApaka DaoN. mulare peAtAnA 19 vanA saMzodhana pachI banAvyuM che. te yaMtra phIlDa Ayena mAikrAskepa che. tasvIra levA mATe eka TAMkaNInI sUkSma aNI karatAM paNa hajAraguNI sUkSma TaMgasTana tAranI aNI upara rahelAM aNune mAikrepamAM nAMkhavAmAM AvelAM. tenI Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 aMdaranuM uSNatAmAna pravAhI nAITrojanathI zUnya karatAM 300 aMza nIce utAravAmAM AvyuM. Avazyaka Ana banAvavAmAM mATe heliyama vAyune upaga karI ApyuAcchAdita raMgasTananI aNIe eka phalueresanTa paDadA upara atyaMta meTuM citra pADyuM. pachI eka khAsa prakAranA kemerAthI e paDadAnI tasvIra levAmAM AvatAM TaMgasTana tAranI aNI para rahelA sUkSmaNanI metI jevI mALAe te tasvIramAM jovAmAM AvI. te tasvIramAM jhaDapAyele vistAra eka IcanA dasa lAkhamAM bhAga. jeTale thaye. tene sADAsattAvIza lAkha meTo karIne sarvane batAvavAmAM AvyuM. tyAre te spaSTapaNe batAvI zakAya. A uparathI samajI zakAze ke-hAla kahevAtA ANunuM (eTamanuM), pramANa paNa keTaluM bArika che, ke jene lAkha guNo meTo karI batAvavAthI ja tenuM dazya darzAvI zakAya che. chatAM te. bArIka aNu (eTama)ne paNa vaijJAnikoe asaMkhya sUphama. ANuonI samaSTirUpa sthUla ANu kahyo che. te kalpI le ke-te sthUla aNumAM sajita thayela sUkSma aNuo paikI pratyeka sUkSama aNunuM pramANa keTaluM bArika haze ? sUma aNuonuM nAma aMgrejImAM Electron vighudaNu che. sara elIvara ja kahe che ke pratIta thatI sarve vastuonuM upAdAna kAraNa vidyutakaNe ja che. che tenI smatA mATe pAzcAtya vidvAne kahe che ke "hAIDrojananA eka ja zuddha aNumAM 16000 vidhutakaNe Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 che. sara olIvara ja kahe che ke AvI rIte saMgAtherahelA vizudANuomAM paNa paraspara bahu AMtarUM che. eTale eka niraMza aNumAM je vizALa saMkhyAvALA vighuraNa che, te paNa eka bIjAnA sthAnathI chUTA chUTA pratIta thAya che. arthAt -eka reDiyama AdinA niraMza samudAyarUpe rahelA samasta vighudaNa gIgIcapaNe nahi rahetAM temAM chUTA chUTA: rahe che; uparAMta phAjala jagyA ghaNuM vizALa rahe che. eTale vijJAna sRSTimAM eTama (aNu) karatAM paNa vighudaNune sUma batAvyA che, ane vivudaNa karatAM paNa sUkSma bhAgane samajAvavA mATe kahe che ke vidyutakaNe paNa kaI bIjA sUphamatama dravyonI samaSTirUpe hoya te kema nA kahI zakAya ? e rIte ANu karatAM paNa sUkSma vidhutkaNu ane tethI paNa vadhu sUphamatara paramANunuM astitva Adhunika vijJAna dvArA paNa sAbita thaI cukyuM che. te je paramAzuonuM zarIra bane che, te audArika vargaNanA pugelenuM paNa sUkSmatarapaNuM sAbita thAya che. jo ke hAlanA vijJAnIenI dRSTie padArthanuM sUkSmatarapaNuM paNa maryAdita che. paraMtu anaMtajJAnIo (sarvajJa devo)nI daSTie dekhAtuM sUkSmatarapaNuM to vaijJAnikanI daSTie jaNAtA sUkSmatarapaNA karatAM keIgaNuM sUkSma che. A te vastunI sUkSmatA bAlajIne magajamAM ThasAvavA eTama AdinA sUkSmapaNAnuM svarUpa daSTAMta dvArA atreDa samajAvavAmAM Avela che. eTale je audArikAdi gugala-- Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vAthI zarIra taiyAra thAya che, te pudgalavaNA eTalI adhI sUkSma che ke--chadmasthajIvAnI camacakSuthI joI zakAtI nathI. paraMtu piraNAma pAmI zarIrarUpe taiyAra thatAM te vaNAonu astittva jarUra sAbita thAya che. A audvArikAdi ( audArika-vaikriya-AhAraka taijasa-kANu) vaNAnAM pugalAmAM zarIrarUpe piraNamavAnI cAgyatA to che ja, paraMtu tene pariNAma pamADavAmAM kANu vaNAnAM ja pudgalA nimittarUpe ane tyAre ja te piraNamI zake che. ane te paNa jIvanI sAthe dUdha pANInI mAphaka ekameka thaI rahela ane pugalivapAkI ka tarIke ALakhAtAM kAmaNu vaNAnAM pudgale ja A audirAdi pudgalAne zarIrarUpe pariNamAvavAmAM nimitta pAmI audArikAdi vaNAnA pudgalAmAMthI saMpUrNa zarIrarUpe thatuM pariNamana jIvanA prayatne ja thAya che. eTale zarIra racanA thavAmAM audArikADhi vaNAmAM pudgalA, tathA pugalivipAkI kama prakRti ane jIvanA svaprayatna A traNenA saMyoga thAya tyAre ja zarIra banI zake che. e traNemAMthI ekanA paNa abhAve zarIra anI zakatuM nathI. ; Izvara avatAra dhAraNa kare nahi ka thI sa thA mukta thaI meAkSa prApta karanAra AtmAe zarIrahita haiAya che. tema teo zarIra manAvatA paNa nathI. saspeMsAramAM avatAra levAnI upAdhithI teo sayA mukta hoya che, kAraNa ke avatAra levAmAM zarIra dhAraNa karavuM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 paDe. zarIra dhAraNa karavAmAM audArikAdi pudgala vaNAnu grahaNa ane pariNamana joI e. e grahaNa ane pariNamanamAM pudgalavipAkI ka` prakRtio rUpa nimitta joI e. meAkSamAM gayela sarva AtmA kathI rahita hAya che, teoe te IzvarapaNuM prApta karI lIdhu che. jethI kama mukta AtmAomAM pudgalavipAkI ka prakRti paNa na heAya, te kama prakRti. vinA audArikAdi pudgalavaNAnuM grahaNa ane pariNamana pazu na heAya, te te vinA zarIranI racanA paNa kevI rIte thAya ? eTale mukta AtmAe punaH ka dhAraNa kare nahi ane te vinA zarIra dhAraNa karI zakAya nahi. zarIra vinA avatAra paNa hAya nahi. eTale keTalAka kahe che ke- Izvara avatAra dhAraNa kare che." A vAta baMdha. besatI nathI. jaina dana tA kahe che ke--avatAramAMthI Izvara ane, paraMtu IzvaramAMthI avatAra dhAraNa karAtA nathI. AtmA aneka tuM svarUpa spaSTa samajanArane ja A vAta. samajI zakAze. jagata Izvara nathI. peAtapAtAnA AtmAmAM sattArUpa rahela pudgala vipAkI ka prakRti vaDe te karma prakRti dhAraNa karanAra AtmA peAtAnA ja prayatne auArika pudgala vaNAonu grahaNa ane pariNamana karavA dvArA peAtAnA ja mATe zarIra racanA karI. zake che. eTale jagata karyAM Izvara che, te paNa A hakIkatathI . asatya Thare che. jagatamAM dRzyamAna thatI vastuo prAyaH Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 -saMsArI jIe dhAraNa karela zarIre ke te jIvoe tyAgela zarIrenuM rUpAMtara che ane tenI racanA te te zarIradhArI jI vaDe ja karAyelI haI jagatamAtranI vastu banAvavArUpa jagatkartava tarIke keTalAka Izvarane gaNe che, te vyAjabI nathI. zarIra banAvavAmAM Izvarane ke bIjA keIne prayatna ke preraNuM nathI ja prayatna mAtra che, te te zarIrane dhAraNa karela jIvane ja. jagatanA utpAdana ke pralayanI vAte mithyA che. A jagata anAdikAlIna che. anAdikAlIna evuM A ' jagata anantakAlIna paNa che. A jagata kayAre ya astitvamAM na hatuM, evuM banyuM paNa nathI ane kyAreya astitvamAM nahi hoya evuM banavAnuM nathI. anAdi ananta evA A - jagatamAM jIva ane jaDa e be prakAranA mukhya padArtho che. ethI jagatanA ekaeka padArthane kAMte jIvamAM ane kAMte jaDamAM samAveza thaI jAya che. saMsAramAM koI vakhata jIva vinA mAtra ekalA jaDa padArthonuM ja astitva hoya evuM banyuM paNa nathI ane banavAnuM paNa nathI. - jIvanI sAthenA jaDa evA karmanA bhegathI ja saMsAra che. saMsAramAM rahelA ja zarIradhArIpaNe ja rahe che. saMsArI - jIvane zarIra dhAraNa karavuM ja paDe. jaDa evA karma pudgalene - saMga ja jIvane zarIra dhAraNa karAvI saMsArI paNe rAkhe che. karma pudgalanA saga vinAnA jIvane zarIra vargaNAnAM pugale vaLagI zaktA nathI. jaDanA A saMgathI kaIka che Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 mukta banI niraMjana nirAkAra rUpa svadazAne prApta kare che. tema chatAM jagatamAMthI sarva jI e dazAne prApta karI le ane jagata sarvathA jIva vinAnuM banI jAya. evuM to kyAreya banyuM paNa nathI ane banavAnuM paNa nathI. eTale saMsArarUpI A kArakhAnAmAM zarIrarUpa kArya banAvavAno pravAha to sadAne mATe cAlu ja hoya che. eTale samagra saMsArI jInI apekSAe samagra jagatane kayAre ya paNa pralaya thAya e mAnyatA jainadarzanakAne mAnya nathI. vaLI karmarahita jIve kadApi zarIra dhAraNa kare nahi. jaDanA bIlakula saMga vinAnA jIvane pharIthI jaDane saMga karAvavAnI koInI tAkAta nathI. je jIvane jaDane saMga hoya tene ja bIjI jaDa vastu vaLagI zake. eTale samagra jagatanA punaH utpAdananI vAta paNa mithyA che. A rIte jagatanA utpAdana ke pralayanI vAto asaMbhavita ja che. A rIte pugala vipAkI karma prakRtie dvArA thatI zarIra racanAdinuM svarUpa ApaNe vicAryuM. buddhimAna purUSa A uparathI sRSTi racanAnuM svarUpa saralatAthI samajI zakaze. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 mu vizvazAMtikAraka kama vAda. samagra vizvanA samagra taMtranA saMcAlananuM rahasya zrI jainadarzone batAvelI vividha saMjJAdhAraka karmANuonI 158 prakRtiomAM ja chupAyeluM che. jethI vizvanA vAstavika svarUpanI samaja jainadana prarUpita karmavAda dvArA ja prApta karI zakAya che. kanI zubhAzubhatA, tenAM utpanna thavAnAM kAraNeA, tathA te kamane visarjana karavAnI prakriyAne barAbara samajI, svIkArI te mujaba prayAga karanAra jIvA peAtAnA bhAvI janmajanmAMtaranuM hitakArI sarjana karI zake che. vyavahArika, dhArmi ka ane AdhyAtmika jIvanamAM zAMti, prasannatA ane maitrInA mIThA AnaMda anubhavavA mATe kazAstra svarUpa aNuvijJAnanI samajane dareka manuSya peAtAnA jIvanamAM prApta karavAnI anivArya AvazyakatA che. vimAnA dvArA AkAzamAM uDavAthI, sabamarIna dvArA pANImAM rahevAthI, suparajeTa ane rekeTanI jhaDapamAM mahAlavAthI kaI vizvamAM zAMti prasaravAnI nathI. AjanA vijJAne pakSInI mA AkAzamAM uDI zaka-vAnAM ane mAmblInI mAphaka pANImAM tarI zakAya tevAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja mAnavI ane temAM ja sAdhane dvArA mANasane AkAza ane pANImAM saralatAthI saphara karI zakavAnI sthitinuM nirmANa bhale karI ApyuM, paraMtu mAnavajAte A dharatI upara mAnava tarIke kevI rIte rahevuM joIe te AjanA vijJAne jarApaNa zIkhavADyuM nathI. sAcI mAnavatA kevA prakAranuM jIvana jIvavAmAM che, tenI samaja te samagra vizvane bhAratane karmavAda ja ApI zakaze. kevaLa bhautika vijJAnanI ja mahattA pratyene daSTikeNa, manuSyanA hRdayamAMthI AtmAnI anaMtazaktione khyAla cUkAvI de che. e zaktione khyAla cUkI javAthI tenA AcchAdaka karmono upekSaka mAnavI svachaMdI bane che. svacchaMdI banela mAnavI ahaMbhAvI banI iMdricenI anukuLatAnA ja saMge zeThe che! temAM ja jiMdagInI saphalatA samaje che! AthI naitika mUlyane dinapratidIna hAsa thAya che. mAnava mAnava vaccenI maitrIbhAvanI zaMkhalA tUTI jAya che. mAnava svArthI bane che. badhAMnuM sukha huM ja jhaDapI lauM evI rAkSasIvRtti uddabhave che. ane tethI rASTrIya-kauTuMbiMka ane sAmAjika zAMti paNa jokhamAya che. vizvayuddha sarjAya che. mANasa rAta-divasa game teTalI mahenata uThAve, anIti prapaMca kare, paraMtu bhautika anukULatAnA saMga TakI rahevAne AdhAra te tenA puNyane anulakSIne ja hoya che. madAMdha mAnavI A vAtane avizvAsu banI pitAnI akkala hoziyArI ane tAkAtathI ja badhuM prApta karavA dvArA bIjAne parAjIta banAvI 10. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zakavAnI mAnyatAvALe hevA chatAM jyAre tenuM pUrvakRta puNya khalAsa thaI jAya che, tyAre kIDA paDelA kutarAne ghera gherathI haDaselI kADhavA jevI sthiti tenI paNa sarjAya che. karmazAstrane A upadeza keIne paNa arUcikara hoya, chatAM tenI saccAImAM jarA paNa antara paDI zakatuM nathI. * rAga-dveSa-viSaya-kaSAyAdi azubha bhAve ane hiMsAasatya-anIti-bhraSTAcAra parigrahAdi azubha pravRttionI anarthatAne karmazAstra ja batAvI zake che. jJAna-dhyAna-tapa ane saMyamAdi zubha bhAve tathA tenI piSaka bAhya pravRttine AcaravAnI jarUrIyAtane khyAla karmazAstrathI ja mAnavane AvI zake che. AtmAmAM karmaANuothI thatI anarthatAne anulakSIne ja jainadarzanamAM navatatvanuM suMdara Ayojana che. A navatatvanuM jJAna ja, mAnavamAM mAnavatA saje che. AdhyAtmika draSTie je kaI mahApurUSa thaI gayA che, te sarve A navatatvamAM heya-seya ane upAdeyanA vivekI banavAthI ja thayA che. navatatvane mukhya viSaya, cetana ane jaDapadArtha saMbaMdhI ja che. jaDapadArthamAM paNa mukhyatA karmasvarUpa aNuvAdanI ja che. karmanA siddhAMtanI zreSThatA darzAvatA je vicAre che. mekasamUlare darzAvyA che, te jANavA jevA che. teo kahe che ke e te nizcita che ke karmanA siddhAMtane prabhAva Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 mAnavajIvana upara behada paDyo che. je mAnavI e jANe ke vartamAna jIvanamAM kaI jAtane aparAdha karyA vinA paNa mAre je kAMI duHkha veThavuM paDe che, e mArA pUrvajanmanA karmanuM ja phaLa che. te e, jUnuM devuM cUkavanAra mAnavInI jema, zAMtapaNe e saMkaTane sahana karI leze ane sAthe sAthe je e mAnavI eTaluM paNa jANatA hoya ke sahanazIlatAthI jUnuM devuM cUkate karI zakAya che, tathA ethI ja bhaviSyane mATe dharmanI mUDI bhegI karI zakAya che, te ene bhalAIne mArge cAlavAnI preraNA ApoApa ja maLI javAnI. sAruM ke kharAba, keIpaNa jAtanuM karma nAza nathI pAmatuM. dharmazAstrane A siddhAMta ane bhautikazAstrane bala-saMrakSaNa saMbaMdhI siddhAMta, e bane eka sarakhA che. baMne siddhAMtene sAra eTale ja che ke keIne paNa nAza nathI thatuM. keIpaNa dharma zikSaNanA astitva viSe game teTalI zaMkA kema na hoya, paNa eTaluM te sunizcita che ke karmane siddhAMta sauthI vadhAre sthAnamAM svIkAravAmAM Avyo che. enAthI lAkho mAnavInAM kaSTo ochAM thayAM che. ane e ja siddhAMtane lIdhe mAnavIne vartamAna saMkaTa sahana karavAnI zakti pedA karavAnuM tathA bhaviSyanuM jIvana sudhAravAnuM uttejana maLatuM rahyuM che." mAnavajIvanane sadAcArI banAvavAnuM keIpaNa suzikSaNa hoya te karmavAda ja che. e vAtane De-mekasamUlare paNa upara mujaba raju karI che. Aje e jAtanA zikSaNa pratye upekSAbhAva rAkhI kevaLa peTa bharavAnA ke vilAse piSavAnA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ja zikSaNathI dezane uddhAra karavAnI AkAMkSA sevanArAo De. mekasamUlaranA uparokta kathanane vicAre. ane karmavAdanA svarUpane sArI rIte samajI jIvana susaMskArI banAvavA mATe dareka Astika darzanakAroe AviSkArita karma vijJAna sAthe sAthe zrI jaina darzanakathita karmavijJAnanA abhyAsane jIvanamAM utAre. jainadarzane karmaviSayaka rasaprada hakikate darzAvavA uparAMta karajakaNene amuka TAIma sudhI upazAnta banAvI rAkhavA rUpa upazamazreNinuM tathA te rajakaNene AmUla cUla ukheDI nAkhavAnI prakriyA svarUpa kSapakazreNinuM svarUpa eTalI suMdara zailie samajAvyuM che ke bhalabhalA vaijJAnikanI buddhi paNa cakkaramAM paDI jAya. A upazamazreNi ane kSapakazreNimAM Atmazakti kevuM kAma kare che? karmaaNuonI tAkAta kevI hataprAyaH banI jAya che? ane ane AtmazaktinA pUrNatAnI ujajavala ta kevI rIte pragaTe che? te badhI hakikata samajanAra buddhizAlI manuSyanuM mastaka A viSayanA AviSkAraka sarvara bhagavaMte pratye saheje jhUkI jAya che ane jainadarzana kathita aNuvAdanI mahattA svahRdayamAM aMkti bane che. - jaya ho ! jainazAsanano. ' . . saMpUrNa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArAM anya prakAzano mUrtipUjA bhaktibhAmaMDaLa karmamImAMsA rUA. 2-00 rUA. 1-00 rUA. 0-60 pai. ( sIlIkamAM nathI.) rUA. 0-50 pai. sRSTimImAMsA (hindI) AtmasvarUpa vicAra (hindI) jainadarzananuM padArthavijJAna rUA. 3-00 (presamAM ) prAptisthAna mAstara khubacaMda kezavalAla pAzva jaina pAThazALA-siAhI (rAjasthAna)