Book Title: Gyansara Part 03
Author(s): Vijayravishekharsuri
Publisher: Sacchidanand Gyanvardhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032778/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Facile bhAga-3 mokSA adhyAtama vi ugyo muja ghaTa, moha nimiSTa haryuM jugate... tyAga kiyA tRpti [ aneka graMthonA bhAvAnuvAdaka adhyAtmayogI pU. AcArya deva 'zrImad vijayarAjazekharasUrijI mahArAjAnA vinaya 'pU. AcArya deva zrImada vijayaravizekharasUrijI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gautama svAmine namaH zrI mahAvIra svAmine namaH zrI sudharmAsvAmine namaH zrI Atma-kamala-dAna-prema-rAmacaMdra-hIra-mahodaya-lalitazekhara-rAjazekhara sUribhyo namaH nyAya vizArada mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja sAheba viracita jJAnasAra para pU. devacaMdrajI mahArAja sAheba racela 'jJAnamaMjarI' nAmanI TIkAnA AdhAre Apela jJAnasAra nI vAcanA (tRtiya bhAga 8-9-10 aSTaka) 7 AzIrvAda dAtA ne pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya lalitazekharasUrijI mahArAja tathA pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjazekharasUrijI mahArAja L pravacanakAra | pUjya AcAryabhagavaMta zrImavijaya ravizekharasUri mahArAja jJAnasAra-3 // 1 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sahAya : mAtuzrI kasturabena velajIbhAI haraNIyA haste dhIrajalAla velajIbhAI zAha (jAmanagara) mUlya kiMmata : paThana-pAThana-pariNamana AvRtti : kopI - 1000 vIra savaMta 2543-vikrama saMvata 2073 0 prApti sthAna | | zrI nayanabhAI deDhiyA | zrI pradipabhAI mahetA maMgeza mahAlakSmI gauzALA roDa, zrI jhAlAvADa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka muluMDa (vesTa), muMbaI-400080 tapagaccha saMgha TrasTa, ArAdhanA bhavana, phona-022-2524208 mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara mo. 90298 ra6895 mo. 94090 69464 zrI kamalezabhAI dAmANI zrI prakAzabhAI dozI karaNaparA zerI naM. 27, jaina upakaraNa bhaMDAra "jinAjJA", vardhamAna nagara jaina derAsara, rAjakoTa-360001 vardhamAna nagara, phona-0281-2233120 rAjakoTa-360001 mo. 94271 6813 mo. 98983 99844 zrI jhakhanAbena zAha supana leTasa, dukAna naM. 3, dharaNendra BRTS nI sAme, pAlaDI, amadAvAda-380007 mo. 81412 4papa34 komyuTara TAIpa seTIMga prinTIMga amIna AjhAda navaprabhAta prinTIMga presa . 5, subhASanagara, AmrapAlI sinemA pAse, 9-punAjI InDa. esTeTa, dhobI ghATa, rAjakoTa. phona : 0281-245184 dudhezvara, amadAvAda. mo. 99988 54253 phona: 079-2524999 * prakAzaka zrI jhAlAvADa jaina zvetAbaMra mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa ArAdhanA bhuvana, mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara. jJAnasAra-3 || 2 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA nyAyAcArya ane nyAyavizArada rUpa paMDita padavIne pAmelA pU. mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje "AgamazAstra" ne AtmAnubhUti sAthenA saMgamathI je Agama sUtrone temaNe jJAnasAra graMthamAM khoLIne potAnI addabhUta jJAna anubhava kaLAno camatkAra saryo che. AThamAM tyAga aSTakamAM tyAganI navI ja kaLa pradarzita karatA pU.mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja mumukSune kahe che 'zradbhuddhapayoga pitaruM nigama' "karma kRta mAtA-pitAdinA tyAganI vAta prathama na karatA navA mAtA-pitAnA Azraya karavAnI vAta kare che. karmakRta mohajanaka mAtA-pitAdi kuTuMbano tyAga karI - "adhyAtma kuTuMbano svIkAra karavAnI addabhUta preraNA mumukSune kare che. mAtA-pitAdi kuTuMbano tyAga paNa adhyAtma kuTuMbanA svIkAra vinAniSphaLa jaze- "zuddhopayoga" rUpapitA ane svabhAva sthiratA" rUpa mAtA-A benA svIkAra vinA sarvatapa-tyAga-kriyAdi paNa niSphaLa che, mATe te nirjarAnuM kAraNa paNa nahIM bane. te ja vAtane anubhava yogI pU. TIkAkAra devacaMdravijayajI mahArAja vizeSa spaSTa rUpe samajAvatA kahe che. ''ataH mAtmanaH varUpavicait paravavaM tyarthe sarveSa paramAva tyA : suram " jJAnasAra-3 || 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA zuddha svarUpasivAya AtmA mATe anya sarva vastu anya che ane AtmA sAthe sadA rahenArI nathI. AthI AtmAnAM zuddha svarUpa sivAya sarva parabhAvo AtmA mATe tyAjya che. ane para bhAvanA tyAgathI ja AtmA AtmAmAM rahelA sukhane bhogavI sukhI thAya. navamAM kriyA aSTakamAM mokSa mArganI sAdhanAmAM jJAna sAthe kriyAnI paNa eTalI ja adhyAtmatAnI jarUra che. te banneno samanvayarUpamokSamArgano addabhuta prakAza pU. mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje ahIM jJAna-kriyAkhyAm mokSa pragaTa karI batAvyo. 'jJAnI kriyApara: zIntA je sarvajJa tattvanA bodharUpa jJAnI che te avazya kriyA karanAra hoya ja paNa tenI upekSA karanAra na hoya ane te ja vAta TIkAkAra maharSi devacaMdravijaya mahArAje jJAna ane ane kriyAnuM svarUpe pragaTa karatA kahe che tatra jJAna svaparAvabhAsanarUpaM, kriyA svarUparamaNarUpA, tatra cAritra vIryaTchatva paritiH | svadravya ane paradravyano bodha thavo te jJAna arthAt Atma tattvanA svarUpane abhimukha evo jJAna darzanano vyApAra te jJAna ane AtmatattvanA svarUpane pragaTa karavA mATe tene abhimukha evI je virya pravRtti te kriyA- AvA prakAranA jJAna ane kriyA vaDe ja mokSa thAya. dasamAM tRptiaSTakamAM purAtre puddAtA skUti thAnyAtma punarAtmana ! pU. mahopAdhyAya spaSTa kahe che jema AhArAdi pudgalo vaDe zarIra pudgalanI tRpti-puSTI thAya tema AtmAnI tRpti-AtmAnA guNo vaDe ja thAya anyathA nahIM. te ja vAtane TIkAkAra spaSTa kare che. putinIsvAnena suvAvamAsa vanicyAjJAnam pudagalanA AsvAdamAM je sukharUpa lAge che te mAtra bhrAntirUpa che te mithyAjJAna rUpa che. zrAvaNa vada-14, tA. 20-8-2017 -ravi zekhara sUri sidhdhakSetra - pAlItANA jJAnasAra-3 || 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. AcArya bhagavaMtazrI yazovijayajI mahArAjAnA eka zubhecchAnA zabdono guladasto ja. ja bhArabhUta jJAnathI sArabhUta jJAna sudhImAM pahoMcADato graMtha "jJAnasAra" pratyakSa AtmajJAnanI nisaraNInA kaTheDAsamI adbhUta bAbatone bakhUbI darzAvatI pUjya upAdhyAyajI mahArAjAnI amara kRti eTale "jJAnasAra"! praNidhAna vagerenA pagathiyA caDI viniyoganA zikhare pahoMcanArAjema ochA hoya che tema graMthanI duniyAmAM paNa tevuM che. bahuM ochA graMtho evA hoya che je svayaMbhUramaNa samudrane be hAthe taravA jeTalo ane jevo sudIrgha puruSArtha karavA macI paDelA sAdhakane satata dIvAdAMDInuM kAma ApatA rahe che. sAdhanAthI zrAMta banelA mATe kyAreka vaDalo puravAra thAya che, to sAdhanAmAM pramAdI banelA mATe cAbuka puravAra thAya che. potAnA pramAdI jIvanane saNasaNato tamAro jhIMkatI dhAradAra uktio hovA chatAM paNa je mAnA hAthe tamAco khAdhAno ahesAsa karAve che. kaMIka meLavavA jhaMkhatA, bhItaramAM DokiyuM karI DUbI javA mAMgatA sAdhakane bhItara sudhI sparzI jAya tevA spaMdano jagADavA e jevA tevA vacananuM kAma nahIM. bhItarane sparzIne nIkaLelI vANI ja sAmevALAnA bhItarane hacamacAvI zake. ahIM manoraMjananI vAta nathI. ahIM to manomaMjananI maMjananI vAta che. jyAM sudhI bhItaranA paDalone ulecatuM zakaya jJAna lAdhyuM nathI tyAM sudhI jJAna bhItarano bhAra vadhAranAruM banI rahe to Azcarya nahIM. jo e jJAnane bhArabhUta nabanAvavuM hoya, paraMtu sArabhUta banAvavuM hoya, to emAM sAra hRdayanI bhInAza bheLavavI rahI. jJAnane sArabhUta banAvato aNamola ane durlabha jJAnasAra-3 || 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtharatnonI zreNimAM, bezaka, nizaMka sthApI zakAto graMtha eTale ja "jJAnasAra"! jJAnasAra sAtheno mAro nAto bahu jUno ane gADho che.are! lagabhaga dareka sAdhaka puruSa A graMthane mANavAnuM cUkato nathI. eTale ja jyAre suzrAvaka zrI kamalezabhAI dAmANIe sauhArdamUrti, parama pUjya AcArya bhagavaMta zrI ravizekhara sUrIzvarajI mahArAjAe Alekhela "jJAnasAra-vivecananA pRSTho mArA hAthamAM mUkyA ane be akSara lakhI ApavA jaNAvyuM tyAre nA na kahI zakyo. saMpUrNa vivecana vAMcI zakavAnI mArI samayAnukuLatA na hovA chatAM mArA managamatA A graMtha upara jyAre masta majAnuM vivecana bahAra paDatuM hoya tyAre be akSara lakhI A graMtharAjane vadhAvavAnI taka zIdane na jhaDapu? parama pUjya AcArya bhagavaMta zrI ravizekhara sUrIzvarajI mahArAjAnA adhyAtmarasathI bharapUra pravacano vakhaNAyA to che ja, pustakabadhdha thayelA te pravacano vaMcAyA paNa eTalA ja che. AthI ja to jJAnasAranA A vivecananI 4 dvitIya AvRtti TUMkA gALAmAM bahAra paDI rahI che. graMtha adhyAtmaka rasathI bharapUra che. zabdonA DhAMkaNa pUjyazrIe ughADI ApyA che. ApaNe to basa e rasane gaTagaTAvavAno che, ghUMTaDe-cUMTaDe maitrI-pramoda-kAruNya ane mAdhyayyanA oDakAro, kaho ke amRtanA oDakAro ApavAnI tAkAta A rasanI che... eTale ja rasa pIdhA pachI oDakAra ceka karavAnuM cUkazo nahIM... jinAjJA virudhdha AlekhAyuM hoya to micchAmi dukkaDama. li. vi.saM. 2073 caitra suda-9 AcAryapadadina rAjakoTa parama pUjya sakalasaMghahitaciMtaka AcArya bhagavaMta zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAno praziSya AcArya yazovijayasUrI jJAnasAra-3 // 6 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya pAnA na. 11 15 46 47 47 48 54 pa7 Sja 8muM tyAga aSTaka mithyAtvanA pAMca prakAra samakitano prabhAva 0cAranikSepe tyAganI vicAraNA AtmAe zeno tyAga karavAno? zA mATe? mokSamArganA cAra pagathiyA 0 adhyAtmapatnI kone kahevAya? svajana kone kahevAya? samatA patnI konI sAthe rahe? sAdhuno projekaTa zuM hoya? 0pAMca prakAranA bhAvo. kSamAnA pAMca prakAra pugala parAvartanakALa eTale zuM? *kriyAzudhdha kyAre thAya? vairAgyanA traNa prakAra 0 zeya eTale zuM? jinanA darzana karatA nijanAdarzana kyAre thAya? gurunI jarUra zA mATe? dveSanA pariNAma dura karavAnA upAya. * gurunuM bahumAna eTale zuM? gurupadanI yogyatA mATe keTalA guNa jarUrI. * jJAna zA mATe bhaNavAnuM. AtmAnuM zAzvata sukha kevuM che? buM aSTaka kriyA sAdhuno raMga kALo zA mATe? 0 sAdhyanI sidhdhi mATenA cAra anuSThAna. 0 7nayanI daSTithI kriyA darzanAcAranA ATha AcAra darzanAcAranI vicAraNA * jJAnanA ATha AcAra 9 bhAvakriyA kyAre bane? ka 13 118 127 1pa1 upara 153 155 157 16o 11 13 17ra jJAnasAra-3 || 7 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pAnA na. 173 17pa 178 188 189 10 13 15 0AtmAne kriyArUpa kaSTa zA mATe veThavuM paDe che? *svarUpa eTale zuM? arthAta svarUpaciMtanano zuM lAbha. kayo AtmA tare ane tAranAro thAya? AtmAnI AtmA pratye zI pharaja? cAritra eTale zuM? 0mahAvratonuM svarUpa vyavahArathI-nizcayathI digaMbaramata kevI rIte sthapAyo? kriyA kone kahevAya? paramAtmAnI be AjJA samyagadarzananA pAMca lakSaNa 0dharmadhyAnanA cAra pAyA 0 AtmAe kriyA zA mATe karavAnI che? jAtI AdI ATha mada. anuSThAnanA pAMca prakAra. AtmA asaMgAnuSThAna kyAre bane? 10muM aSTaka-tRpti tRptinI cAranikSepe vicAraNA bhAvatRptinI sAta nayathI vyAkhyA pratikramaNa kone kahevAya? samyagadarzana eTale zuM? AtmAnA upayogapUrvakazudhdhakriyA kyAre kahevAya? 0 muni kone kahevAya? lokottaratRpti kaI rIte prApta thAya? samatA kone kahevAya? zramaNa kone kahevAya? 0SasanA bhojanamAM tRpti zA mATe na thAya? * jina kema thavAya? bAlaMdhanAdisaMpattithI prAptatRpti upAdhijanya zA mATe? sAcI zAntarasanA pAnarUpa adhyAtmikatRpti kone thAya? tRptinA be prakAra AtmA pudgalane zA mATe na bhogavI zake? paramAtmAnuM AlaMbana zA mATe? eka AtmAnA karmo bIjA AtmAmAM saMkramI kema na zake? sadgurunI jarUra zA mATe? 2OO 210 212 218 219 rara9 234 ra39 239 240 243 247 2pa0 253 ra3 25 268 273 282 288 ra0 301 302 30ra 304 305 jJAnasAra-3 || 8 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pAnA na. bhAvathI gati kone kahevAya? ApaNe vartamAnamAM ArAdhanA karIe to sAthe zuM laI jaI zakAya? 0 vyavahAranI jarUra zA mATe? yathArthajJAna thavA chatAM samakita hoya evo niyama nahIM. 0 abhavyano jIva laghukarmI kaI rIte thAya che? 0caramAvartanA lakSaNo. ApaNe sakriyAnA adhikArI kyAre banI zakIe? 0 AtmAnI cAra avasthA navamAMgreveyakanA samyagadaSTi ane mithyAdaSTidevono taphAvata 0 AtmAsvarUpe kevo che? 0 AyaMbilanI mahattA zuM? 0 AtmavikAsanA pAMca pagathiyA kartAbhAva kyAM sudhI rahe? arihaMtanA zuddha svarUpane pakaDI ApaNo AtmA kevI rIte zuddha bane? 0 AtmAnI sparzanA eTale zuM? huM AtmA chuM evI khabara kyAre paDe? sarvamAM potAno Atma-'sva'pahelo ke pachI? sukhI thavAno mAnasika samAdhino upAya zuM? 0 kayo jIva AtmAnA sukhane bhogavI zake che? mithyAmoha ane cAritramoharUpaviSa AtmAmAM kevA bhAva jagAve che? zrAvakadhanano vicAra kyAre kare? sAdhuniSparigrahI kyAre kahevAya? svAdhyAya kone kahevAya? * zarIra sAthe kAma levAnuM chatAM tene paratarIke kevI rIte manAya? sAdhu kevo hoya? niraMjana.niraMjana kone kahevAya? zAtAno udaya thayo eTale zuM? vItarAganI pUjA zA mATe? uttarAdhyayanamAM pAMca prakAranI kSamA 31ra 313 319 3ra0 3rara 323 326 328 333 334 336 343 35O upara 353 358 359 37ra 374 375 376 380 381 381 382 384 386 387 'jijJAsu vAcaka vargane khAsa sUcanA' A jJAnasAra graMtha AtmAnubhUtInA saMvedana svarUpa hovAthI atyaMta mananIya-ciMtanIya che. jJAnasAra-3 // 9 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jJAnasAra" arthAta Agamano sAra arthAt AtmAno sAra arthAt AtmAnA anubhavanI vAta... graMthakAraH mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja sAheba TIkAkAra pU. devacaMdrajI mahArAja sAheba vAcanAdAtA pUjaya bhavodadhitAraka vijaya ravizekhara sUrIzvarajI mahArAja. A graMthanAM TIkAkAra maharSi parama pUjya zrI devacaMdrajI ma.sA. no sAmAnya paricaya karIe, teoe 10 varSanI uMmare cAritra grahaNa karyu hatuM. emanI amogha evIdezanA sAMbhaLavA dharaNendra dararoja 4 mahinA sudhI brAhmaNanuM rUpa karIne AvatA hatA ane cAra mahinAne aMte dharaNendra pragaTa thayA ane temanA pravacananI prazaMsA karI ane 'varadAna mAMgavAnuM kahyuM, tyAre te niHspRha ziromaNI mahAtmAe kahyuM ke jo Apa mArA upara kharekhara prasanna thayA ho to huM sadAye mArA zuddha upayogamAM ramato rahuM' - evuM varadAna Apo. pUjya devacaMdrajI mahArAja sAhebano janma mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.sA. nA kALadharma pAmyA pachI thayo hato. prAyaH hAlamAM teo "kevalI' tarIke mahAvidehamAM vicArI rahyA no pradhoSa saMbhaLAya che. teozrInuM jJAnanizcaya "sApekSa manAya che arthAt sarvajJa praNita vyavahAra nizcayathI yukta che, tene sacoTa pUrvAra karanAra che. emaNe sarasvatI devInI ArAdhanA karIne temane prasanna karyA hatA. AvA maharSinA parama pAvanIya evA guNone namaskAra karIne maMgalAcAraNa karIne have jJAnasAranI vAcanA arthAt samajavAnI zarUAta karazuM. jJAnasAra-3 || 10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8muM aSTaka tyAga Idriya para jaya meLavavA mATe tyAga karavAno to AtmA Idriyone jItI zake. Idriya upara vijaya meLavavAne badale jIva Idriyane AdhIna banI jItato jAya che. AtmAnA svarUpa sivAyanuM badhuM tyAga karavAnuM che. je karmathI prApta thayuM che te badhuM AtmA mATe heya che. sarvajJa tattva dvArA vastu tattvano nirNaya na thAya tyAM sudhI vairAgya kAco. AtmAe kriyA dvArA nirjarA karavAnI che paNa samajyA vagara karelI kriyAnI phaLazruti nahIM Ave. paramAM rahI parathI para thavAnI sAdhanA e mokSa sAdhanA che. AtmAnA svarUpane DhAMkanAra parabhAva che eno tyAga karavAno che. badhA parabhAvano tyAga AtmA jyAre kare tyAre tene potAnuM sukha prApta thAya. aghAtI karmanA udayathI AtmAne je prApta thayuM che te AtmAno parabhAva che, A ja jIvano saMsAra che. AtmAne AtmAmAM rahevAne badale aghAtI karmanA udayathI maLelI cAra vastumAM rahevAnI bhAvanA che, AyuSya-nAma-gotra-vedanIya AcArane moha pakaDe che. AtmAnI rUpAtIta avasthAne pakaDavAthI moha enI meLe chUTaze. AtmA karmanuM sarjana satata karyA kare. jenuM sarjana che tenuM visarjana thaI zake. karmathI je-je sarjana karyuM che enuM visarjana karavAnuM che. potAne pahelA nirNaya thavo joIe ke potAnuM zuM che? ane potAnuM zuM nathI. jJAnasAra // 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 svadravya- svakSetra - svakALa - svabhAva. * svadravya svadravyano nirNaya na thAya tyAM sudhI AtmA svadravyamAM na Ave. paradravyanA upayoganemithyAtvanA kAraNe sva mAnyA. AtmA e svadravya che. e sivAya jagatanuM eka paNa dravya svadravya nathI. eka paNa dravya potAnuM na lAgavuM joIe. tamAma para paryAyarUpe lAgavA joIe. para sAthe aucitya vyavahAra karavAno che to moha potAnuM kArya nahIM karI zake. tamAma pariNAmamAM mohane nAthavAno che. * svakSetra jyAM rahIe te ja svakSetra. A jIvane potAnuM zuM che e ja samajAtuM nathI eTale e paramAM sthira che ane potAnAmAM asthira che. AtmAnA asaMkhya pradezo e svakSetra che e sivAya badhuM choDavAnuM che. dravya-kSetra-kALa-bhAva e cArathI atIta thavAnI sAdhanA e ja mokSa. * svakALaH vyavahAra kALano AdhAra pudgala dravya che. samagra vyavahAra pudgalanA AdhAra para che. pudgalonuM parAvartana e kALadravya che. svakALa dravya pharatuM nathI enA mATe kALa nahIM badhA parakALamAM para thaI javAnuM paranI asarane pAmI rAgadveSa pAme. AnAthI rahita thaI zeyanA jJAtA banavAnuM che. rAga dveSa thAya to karmabaMdha thAya to visarjana na thAya, sarjana thAya. dA.ta. ziyALo Avyo, pugalanuM parAvartana vAtAvaraNa phare. zItaLa pudagalonuM pramANa vAtAvaraNamAM vyApI jAya. rAta-divasa e parAvartana - sidhdhamAM kAMI nahIM. * svabhAvaH para svabhAvamAM pudgalano svabhAva choDavAno. svane pakaDavAno. varNa-gaMdha-rasa-sparzae pudgalano svabhAva che. AtmA anAdithI pudgalamaya banyo che ethI e ja svabhAva banAvaze. pugalano saMbaMdha AtmA sAthe saMyoga saMbaMdhathI che. AtmAne karma-kAyAno saMbaMdha saMyoga saMbaMdha che. AtmAmAM rahelo potAno dharma (jJAnAdi jJAnasAra-3 || 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa) samavAya saMbaMdhathI rahelo che. guNo AtmAmAM samavAya saMbaMdhathI rahyA che. je AtmA sAthe rahe che tenI mATe mahenata nathI, je dhanAdiAtmAmAM rahevAnA nathI enI mATe AtmAdoDAdoDI kare che. bahAra je che e meLavavA puruSArtha karIe chIe paNa aMdara rahelA kevalajJAnane pragaTa karavA mATeno puruSArtha nathI. samyagudarzanavALo AtmA kAyapAtI hoI zake, cittapAtI na hoya. hamaNA sudhI huM mArA svarUpa svabhAvane bhUlI gayo hato. paramAtmA darzana karatAM mane mAro svabhAva yAda Avyo. mithyAtva paDala nAza thavAthI paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna-ruci thaI pachI thayuM ke A to mArAmAM aMdara ja che. mana bIjAmAM paDayuM eTale upAdhi thaI. AtmA mATe upAdeya ane heya zuM? anaMtakALathI AtmA duHkho bhogavavA mATe TevAI gayo che e duHkha vagara ene cena na paDe. AtmAnA svarUpa sivAya badhuM tyAga karavA yogya che. AtmA sAthe sadA rahe te upAdeya, sadA na rahe te heya. svanI aMdara rucino pariNAma pragaTa karI pUrNa puruSArtha karavAno che. mati-zruta jJAnathI zarUAta kevala jJAnathI pUrNa. a vyavahAra zA mATe tyAjya? ane zA mATe karavAno? vyavahAra nizcayathI tyAjya che ane nizcaya pUrNa pragaTa na thAya tyAM sudhI sarvajJa kathita jJAnAcArAdi paMcAcAra vyavahAra upAdeya che. badho vyavahAra para svarUpa che mATe e choDavo paDe. dharmano tamAma vyavahAra Atmadharma pUrNa na thAya tyAM sudhI karavo paDe. jyAM sudhI samagra vyavahAra dharmanizcayarUpI dharma bane tyAM sudhI karavAno che. tamAma vyavahAra dharma sAdhana rUpe che. ApaNe vyavahArane pUrNa dharma mAnI lIdho tethI nizcaya dharma bAju para rahI gayo. potAnA AtmAmAM rahelo jJAnAdi guNa rUpa dharma AtmAthI judo nathI pADavAno. jJAnasAra-3 // 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAyopathamikabhAva kSAyikabhAvanuM sAdhana che. kSAyopathamika14 pUrvanuM jJAna paNa kevalajJAnanuM sAdhana che emAM udAsIna bhAva rAkhavAno.AmAMAnaMda bhaLe to mare. je vartamAnamAM AtmAne maLI gayuM te pUrNa nathI.14 pUrvanuM jJAna paNa kevalajJAna pAse kaMI nathI e vicAravAnuM. anaMtA 14 pUrvIo paNa sAvadhAna na rahyAM to samakitathI paDI narakanigodamAM gayA. ApaNe ApaNA AtmAne kevalajJAnane bhUlI gayA chIe. mATe rucino pariNAma parasaMpattimAM gayo. jIve Aja sudhI abhogya vastune bhogya mAnIne bhogavI. bhogaH ekavAra bhogavAya te. upabhoga vAraMvAra bhogavAya te. nizcayathI jJAna bhogya che, cAritra upabhoga che. jJAnano bhoga - samayAMtara, eka samaye jJAnopayoga ane eka samaye darzanopayoga. samatArUpa cAritra niraMtara. AtmAnAM svarUpa ane svabhAva sivAya badhuM heya che. a vyavahAra mArge vacana anuSThAnanI sAdhanAnI parAkASTha pahoMcyA pachI nizcaya pradhAna asaMga anuSThAnanI sidhdhi mATe traNa vastuno tyAga :1 utsarga mArge 3 vastuno tyAga - nizcaya pradhAna tyAganI vicAraNA. (1) arihaMta Adidevono paNa tyAga karavAno.vIra prabhu pratyenAMrAgathI gautamanuM kevala jJAna aTakyuM. (ra) arihaMta paramAtmAnA yoge zubha bhAva pragaTe teno tyAga, dhyAna adhyayana-svAdhyAyano tyAga. (3) e nimitte pragaTa thatA kSAyopathamika bhAvano tyAga karavAno. jJAnasAra-3 || 14 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A traNano tyAga thAya tyAre pUrNatA prApta thAya. arthAt jJAnathI kevalI ane svabhAvathI vItarAga bane. azubha rAgAdibhAvano tyAga te mATe prazasta arihaMtAdi AlaMbana jarUrI, pachI arihaMta Adi zubha AlaMbanano paNa tyAga karavAno. azubhamAMthI zubhamAM AvavA mATe zubha AlaMbana mUkayAM che. pachI sAmAyika-pauSadha-virati vagere.viratinI pradhAnatA mATe AtmAmAM utaravuM paDe. pUrNatA pragaTa na thAya tyAM sudhI bhAva sAmAyikamAM rahevAnuM che. vItarAgatA na Ave, kevalajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI sUtranI sahAya levAnI. 2 mithyAtva mukhya be prakAre : vyakata ane avyakata AtmA anAdithI mithyAdaSTi che. AtmA jyAM sudhI saMjJIpaNAne pAmato nathI tyAM sudhI ene avyakta mithyAtvache. ajJAna avasthA che. devanI khabara ja nathI.nigodamAMthI bahAra nIkaLI ekedriya-beIdriya-teIdriyacauriMdriya asaMjJI paMcendriya sudhI avyakta mithyAdaSTi hoya. devatattva - gurutattvanuM bhAna na hoya pachI saMjJIpaNuM pAme tyAre vyakti mithyAtva pAme. narakagatimAM saMjJIpaNuM hovAmAM samyaguM jJAna ati durlabha che. manuSyabhavamAM anAryabhUmimAM utpanna thAya to kaMI na karI zake. tiryaMcamAM paNa upayoga na Ave. kadAca jAti smaraNa thAya to judI vAta che. je vyakata maMda mithyAtvI jIva hoya te samakita pAmI zake. AtmA anAdithI avyakata mithyAtvamAM ja rahyo che. deva-guruno saMyoga maLavo ati durlabha che. vyakta mithyAtva pAMca prakAre che. (1) abhigrahIka (2) anAbhigrahIka (3) Abhinivezika (4) sAMzayika (5) anAbhoga. (1) abhigrahakaH pote mAnelA deva-gurune ja sAcA mAne tyAM sudhI AtmA samakita na pAmI zake. enI pakkaDa tIvra hoya. jJAnasAra-3 // 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) anAbhigrahIkaH jagatamAM jeTalAdeva-e badhA sArA, mithyAtvanI tIvratA nathI, bhadrikatA hoya, satya samajAvanArano yoga maLe to AtmAnuM kalyANa thAya. koIpaNa jIvane mithyAdaSTi mAnI, halakI daSTithI na jovAya. e AtmA kadAca vikAsanI bhUmikAmAM hoya ane ApaNe paDavAnI bhUmikAmAM AvI jaIe. ApaNe sArI bhAvanA bhAvIe to samakitanI nirmaLatA thAya. kaSAya karyo to samakita malina thAya. (3) Abhinivezika samyagudaSTi AtmA hoya paNa mithyAtvanA udaye koI eka vAtamAM pakaDa AvI jAya. (dA.ta. jamAli) (4) sAzayika zaMkA pAme. samyakatvamAM aticAra lagADe. upazama - kSAyikamAM aticAra na lAge. anAbhogaH sarvajJanA vacana pramANe mAnavAmAM upayogano abhAva ApaNane AmithyAtva hoI zake. mithyAtvanI maMdatAthI kSAyopathamika samakita prApta thaI zake. jyAre AtmAne samyak darzana pragaTa thAya tyAre potAnI aMdara rahelA dharmanI ruci thAya. AtmA zaramAvartAmAM Ave pachI ja samakita pragaTI zake. acaramAvamAM saMsAra vadhAravAnA lakSathI ja deva-guru pAse jAya. dharma karavAthI vino TaLe, upAdhi na Ave evI zraddhA prabaLa hoya. samyakatva eTale astitvano nirNaya - astitvano svIkAra ane astitvanI ruci.sva AtmAnA astitvano nirNaya pachI ruci thAya.anAdithI thayela muktino dveSa TaLe tyAre caramAvartAmAM Ave. . dharmanA adhikArI koNa? dharmanA adhikArI Asana bhavya tathA apunabaMdhaka bhavya jIvo bane. samyadarzana pragaTa thAya AtmAdi guNarUpe dharma samajAya enI ruci jJAnasAra-3 || 16 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAge tyAre zuddha deva-guru-dharmano svIkAra kare. arihaMta paramAtmAne guNathI svIkAre. mArI pUrNatA enA guNanI pUrNatAthI ja thaze ema mAne. A badhA AtmadharmanA kAraNo che. e kAraNo jANI dharmakare to zuddha dharmano svIkAra karyo kahevAya. zuddha deva - zuddha guru ane zuddha dharma jANI aMdara ruci thAya, nirNaya karI te pramANeno puruSArtha karavAnI ruci kare ke AtmAmAM sattAgata je che e pragaTAvavAnAM che e pramANe puruSArthanI ruci kare to ja samyagudaSTi. samakitano prabhAva guNane joIguNanI rUci thAyatoniyamA-samakitanuM lakSaNa. pudgalane joI pugalanI ruci thAya to mithyAtvanuM lakSaNa. svanI ruci rUpa bhAvano prazasta paNa tyAga karavAno che. vyavahArathI prazasta upAdeya che. pote vItarAga banyA pachI prazastano paNa tyAga karavAno che. arihaMta paramAtmA sAkSAt hoya to teno svIkAra karI te maya banavAno prayatna karavAno. pote kevalI bane to potAnuM astitva juduM rahe. kevalIo jJAnathI pUrNa hovA chatAM teo tIrthaMkara paramAtmAnA samovasaraNamAM AvI temanI dezanA sAMbhaLe tevA prakArano kalpa hoya che. vastuno tattvathI pUrNa nirNaya na thAya to vikAsa na thAya. mohano pariNAma choDavAno. aprazasta choDI dhIme dhIme prazasta pakaDI, prazastane choDatAM javAnuM che. sAdhya - sAdhana ane sAdhanAnI bhUmikAnI bhedarekhA spaSTa na hoya to gUMcavaNa UbhI thAya. * prazasta mohano pariNAma pAtaLo thato jAya. (sudeva-guru dharma pratyeno rAga) jJAnasAra-3 || 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A aprazasta chUTe nahIM tyAM sudhI prazastane na choDAya. pachI prazastane pakaDI prazastane paNa choDavAnuM. * aprazasta svarUpa ane svabhAvane pragaTa karavAmAM je sahAyaka na hoya e aprazasta, para pariNatino tyAga karI sva pariNatine grahaNa karavAnI. * aprazasta kudeva-kuguruno tyAga karavAno. sAdhana tarIke viSayonA badhA sAdhanono tyAga karavAno. * prazasta sudeva-suguru-sudharmanuM AlaMbana, Agama, rajoharaNa, badhuM sAruM grahaNa karavAnuM vidhirUpe batAvela vyavahAra grahaNa karavAno, AlaMbana grahaNa karavAnuM svapariNatine grahaNa karI prazastane paNa choDI devAnuM. svapariNatirUpa jJAna-darzana-cAritra-tapa-bhAyopathamika bhAvamAM javAnuM che. dA.ta. vyavahArathI upavAsa eTale traNa ke cAra AhArano tyAga.e dravya ane khAvAnI IcchAno abhAva e tapanI pariNati. arthAt bhAvathI tapa. alpakALa mATe thAya te kSayopazama, sadA mATe thAya te kSAyika. kSAyikabhAva pragaTa karavA mATe abhyAsa rUpekSayopazama e paNa sAdhana. pUrNatA e kSAyika bhAva che. * je AtmAmAM sadA na rahe teno tyAga karavAno che. AtmAnuM saMpUrNa svarUpa pragaTa thAya - svabhAva pUrNa pragaTa na thAya tyAM sudhI upayoga mUkavo paDe. upayoganiraMtaranacAle, aMdara aMtarAya Ubho che. * svarUpe pragaTa karavA mATe dravyathI pudgalano tyAga. svabhAva pragaTa karavA mATe jJAnano upayoga-mohano tyAga. sarvajoyanA jJAtArUpe niraMtara rahevAnuM. jJAnanA upayogamAM svarUpane pakaDavAnuM che, nahitara svarUpa DhaMkAze. kriyA dvArA AtmAe yogamAMcaDavAnuM, yogathI upayogamAMcaDI yoga choDavAnAM. AtmAnA guNavaibhavamAM javAnuM che. jJAnasAra-3 || 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSayopazamamAM moha Ave-jAya e pariNAma thAya. moha ekasarakho chUTato jAya to kSAyopazamika chUTe ane kSAyikamAM Ave. kSAyopathamika e TempararI che- emAM pUrNatA mAnI levAya to AtmA AgaLa na vadhe. 7mA guNaThANe kSAyopathamika caDa-utara thAya. 8mA guNaThANe zreNi mAMDI kSAyikabhAva Avyo. emAM vRddhi thatAM upara upara caDato jAya to 1ramA guNaThANe moha jAya. kSAyikavItarAgatA pUrNa-14mA guNaThANe saMpUrNa zudhdha thAya. 7mA guNaThANe caDe-paDe. caDavAmAM zuddhi, paDe to azuddhi. mohane dabAvI dIdho. udayamAM nathI mATe zuddhi, azuddhi udayamAM Ave evo paDe. AtmA potAnA svabhAva-guNaThANAmAM na rahe te moha. pudgala sAthe rahevAno bhAva e moha potAnAmAM rahevAmAM muMjhavaNa thAya e moha. 9nokaSAya- mohanA pariNAma che. zarIranI ceSTA karAve. mohamaTI jAya ke ocho thAya to zarIranI ceSTA karavAnuM mana na thAya. * pudgalanI ceSTA rokavI e dhyAna. AtmavIrya potAnA guNamAM pravartamAna thAya to ceSTA na karI zake. pravRtti ane ceSTA bane alaga che. pravRtti AtmavIryanA pravartanathI thAya. ceSTA mohanAvikArathI thAya. pravRtti sAthe vIrya pravRtti bhaLe ane mohaceSTA na bhaLe to nirjarAnuM kAraNa bane. kSAyika bhAvanI pariNati e sAdhya che. jyAM sudhI sAdhyanI pUrNatAnA Ave tyAM sudhI badhuM sAdhana gaNAya. sAdhyasivAyanA sarvane sAdhana mAnI jema jema sAdhya siddha thAya tema sAdhana choDato jAya. cAra nikSepe tyAganI vicAraNA nAma-sthApanA-dravya-bhAvathI tyAga karavAno che. * nAma nikSepo-nAmathI tyAga - koInuM 'tyAga' nAma hoya. sthApanA nikSepo-sthApanA tyAga:-dasa yatidharmanI sthApanA karI pUjA karavAnI to tyAga dharmanI sthApanA thAya. jema pAMca parameSThi - cAra * zALA jJAnasAra-3 // 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna - darzana - cAritra - tapa arUpI che. arUpInI pUjA na thAya. paNa ApaNe siddhacakramAM temanI sthApanA karI pUjA karIe chIe. * dravya nikSepo-dravyatyAga:- hetu vinA samajyA vinA kAraNa vinA kriyA kare. samajyA vinAno tyAga e dravyathI tyAga che. phakata karavA pUrato tyAga che, vAstavika nahIM. saMsAra choDyo choDavA pAchaLa IdriyonA sukhano abhilASa hoya to dravya tyAga. gharamAM koI mAna na Ape paNa sAdhupaNAmAM badhuM maLe, mATe dIkSA le te dravyathI tyAga thayo. zuM tyAga karavA jevuM che? zuM tyAga karavA jevuM nathI evA upayogano abhAva te dravya tyAga. * bhAva nikSepo-bhAvatyAga H sarvajJa paramAtmAe je vastune choDavAnI kahI te choDI, e chUTyAno AnaMda Ave to AtmAne mohano pariNAma nahIM to zuddha dAna. sAmAyikamAM svarUpa sivAya badhA saMyogaheya che tethI choDavuM joIe nathI chUTatuM to be ghaDI choDo. sarva saMga choDavAnA abhyAsa mATe be ghaDI sAmAyikamUkyuM che e bhAvathI sAmAyika karavAnuM che. jeTalo samaya zuddha upayoga pradhAna sAdhanA thAya teTalI nirjarA ane prazasta bhAva pradhAna sAdhanA thAya temAM alpanirjarA puNyanAM anubaMdha thAya. (1) AgamathI dravyatyAgaH AgamathI tyAganA svarUpane jANyuM paNa prarUpaNA vakhate ke tyAga karatI vakhate anupayoga hoya tyAre dravya tyAga kahevAya. athavA saMsAranA sukhAdi koI paNa para abhilASapUrvaka tyAga karavAmAM Ave to te dravya tyAga kahevAya che. noAgamaH vartamAnamAM zarIra che temAM AtmA rahelo hato te tyAganA svarUpane jANato hato ane te jANanAra AtmA paralokamAM jAya ke nirvANa pAmetenuM zarIra vartamAnamAM che te dravyatyAga noAgamathI che. bhavya zarIraH atyAre khabara na hoya, bhaviSyamAM tyAga karanAro arthAt vartamAnamAM navadIkSita che pachI te Agama vaDe tyAga svarUpa jANaze to te bhavya zarIra che. jJAnasAra-3 || 20 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu sAdhupaNAmAM Ave tyArathI potAnAthI je bhinna che, para che te badhuM bhAvathI choDI de. potAnA svarUpane pragaTa karanArI sAdhanAne abhimukha hoya. paramAtmAnI AjJA svarUpane pragaTa karavAnI che. aMtarmuhUrtanI aMdara saMpUrNa mohano nikAla thaI zake paNa te sAdhu banyA vagara thAya nahIM. vitarAga sarvajJa potAnA pUrNa svarUpane jonArA jANanArA che. have koIpaNa saMbaMdhamAM rahevAnA pariNAmavALA nathI. sAdhupaNuM eTale sarva parigrahano tyAga. dravya-kSetra-kALa-bhAva badhAno tyAga. have mULa nizcaya mArga chUTI gayo, vyavahAra mArga kathaLI gayo. pAtratA hoya to ja jJAnasAra samajAya, sAdhuo mATe sAnasAra prANa samAna che. potAne potAnI rUci ane potAnAmAM potAnA guNanI ramaNatA A be pariNati sahaja hovI joIe. cAritramohanA kAraNe jyAM sukha nathI tyAM paNa sukha anubhavAya. khAtI vakhate mIThAza, komaLatA, svAdamAM sukharUpa anubhava na thavo joIe paNa te mAtra zeyarUpa, parasaMyoga rUpa banavo joIe. * prathama daSTibhrama pachI AcArabhrama. guNamAM sthira thaI jAya to bhrama nahIM ramaNa. pudgalamAM bhramaNa nahIM AtmaguNomAM ramaNa. parane grahaNa kare mATe asthiratA mATe paribhramaNa thAya. siddhanA AtmAmAM enA guNamAM niraMtara AtmavIryanuM pariNamana cAlyA kare.niraMtara zeyamAM hoya zeyanA jJAtArUpe pariNamana pAme. jJAna ane darzana guNa te bodha rUpa, cAritra samatArUpa ane vIrya zakti svarUpa che. dareka vastumAM be dharma- (1) sAmAnya (2) vizeSa. sAmAnyathI bodha kare te darzana, vizeSathI bodha kare te jJAna. mohanA tyAga pUrvakano tyAga e bhAva tyAga. jJAnasAra-3 || 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 1 saMyatAtmA zraye zuddho-payoga pitara nijamAM dhRti makhkhAM ca pitarI, tanma virujata dhruva... ll1 gAthArtha: "he mAtApitA! saMyamane abhimukha thayelo huMrAgadveSa rahita zuddha AtmajJAnarUpa potAnA pitAno ane AtmaratirUpa mAtAno Azraya karuM chuM. AthI have tame mane avazya choDo." je saMyamI banavA Icche che te ja zuddha upayogarUpa pitAnI sevA kare ane dhRtirUpI mAtAno Azraya dhAraNa karI zake che. te mATe karyajanita mAtA-pitAno tyAga karavAno che. vyavahAra tapanI sAthe nizcaya nayanI kevI suMdara bhUmikA che. mATe ja sAdhujIvanamAM sau prathama upayogano kAussagna karavAno che. yoga enisaraNI svarUpa che, upayoga e zreNi para caDhAvanAra che. jo upayoga zuddha nahoya to avazya karmabaMdha thAya, upayogathI kriyAmAM apUrva AnaMda pragaTa thAya ane te kriyA dvArA apUrva evI karmanirjarA thAya. jIve je kukSimAM janma lIdho che e mArI mAtA che ema mAne che e mithyAtva che. tenA kAraNe AtmA sahaja samatAmAM AvI zakato nathI. mAnA AhAra dvArA te prathama potAnA zarIranI racanA kare che paNa A badhuM audayika nAmakarmanA kAraNe thAya che. tethI tenA dvArA baMdhAyelA saMbaMdho azAzvata che ema samajIne saMyata AtmA upayoga rUpa pitAno Azraya karIne rahe che. zeyanA mAtra jJAtA banavAno upayoga ApaNAmAM che ke nahIM? jo che to AtmAnI abhimukha banI pragatinA sopAna sara karI zakIzuM. mATe ja ahIM saMyata AtmA ane saMyamane abhimukha banelA AtmAnI vAta karI che. jinAjJAno svIkAra karyo che have te mujaba pAlana karavAnuM che. jJAnasAra-3 || rara Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama to svarUpathI "huM AtmA chuM ane zarIra nathI" e upayoga Avavo joIe. huMrUpAtIta chuM vartamAnamAM je chuM te huM nathI. je rUpe dekhAuM chuM te AkAramaya, rUpamaya evuM svarUpa che te to pudgalamaya svarUpa che mATe te huM nathI. bALaka jema mAtAnA khoLAmAM khelavAnA svabhAvavALo che tevI ja rIte saMyatAtmA dhRtirUpa mAtAnA khoLAmAM khelIne karmanirjarA kare che. A nizcayathI mAtA-pitA batAvyA tene choDavAnA nathI. AhAra paryAptinAma karmanA udaye tyAM AvIne te pugalone grahaNa karAvI audArika zarIrane taiyAra kare che. e navo janma eno thayo. have ene huM eTale A zarIrarUpe chuM tevo bhrama thAya che ane jenI kukSimAM utpana thayo tene potAnA mAtA-pitA mAne che. te mAtA-pitAno tyAga zA mATe? navatattvanA jJAna dvArA zuddha dazA ane AtmAnI azuddha dazAno AbehUbacitAra khaDo thAya che. nava tattvanA jJAna dvArA te samajato thAya che ke mArA karmanA udayathI huM ahIM Avyo chuM. nizcayathI teo mArA mAtA-pitA nathI sAthe emanA AtmAnuM paNa kalyANa thAo evI bhAvanA rahevI joIe. tame evI sAdhanA karo ke te joIne mAtApitA paNa pAmI jAya. temane premathI samajAvavA ke have huM tamAro putra nathI ke tame mArA mAtA-pitA nathI. mATe have tame mane choDo huM tamane choDuM. vartamAnamAM ApaNI kacAza che ke ApaNe anubhUtinI dizAmAM jatA nathI. upakArI mAtA-pitAe janma Apyo e guno ke janma lIdho e guno? ApanAra-lenAra gunegAra. nizcaya mArga ane vyavahAra mArgabhinna che. je AtmA paranA saMyogavALo hoya ene janma levo paDe. AtmA gunegAra che. gunegAra AtmA bIjAne gunegAra banAve che. jJAnasAra-3 / 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIDA naSTa evA svabhAvavALA AtmAe pIDA bhogavavA mATe janma lIdho. pote pIDA pAme ane jyAM jAya tene pIDA Ape. sauthI vadhAre pIDA mAtAne ApI. napaNodayaM tAsiM, sAgara salilA u bahuyara hoI, galiyaM rUamANIzuM, mAUNe anamanA 48aaaa | (vairAgyazataka) vairAgya zatakamAM kahyuM che ke - A jIve mAtAne eTaluM duHkha ApyuM che ke enA AMsunA sAgaronA sAgaro bharAya.je AtmA mAtAne upakArI mAne teNe have pachI janma levo nahIM ane mAtAne duHkha ApavuM nahIM. have mArA AtmAne pIDA na maLe e ja kALajI. potAnA AtmAnI pIDA sahana na thAya e AtmA pIDA ApavAnuM baMdha karaze. ApaNane azAtA gamatI nathI, zAtA choDatA nathI. baMne rIte AtmAne pIDA ApIe chIe. samatA AtmAmAM che. tenI zodha karavAnI nathI, zAtAbahAra che, eTale enI zodha karavI paDe. puNyAnubaMdhI puNyathI maLelI zAtA nikAcita che e udayamAM Ave paNa bhogavavAno bhAva nahovo joIe. zAtA choDe to samatAnA pariNAma Ave. udayamAM hoya paNa bhogavavuM ke na bhogavavuM e vicAravAnuM. bharata mahArAjAe saMyogane heyamAnI rAgadveSanA pariNAma choDayAM. jema vastra e parigraha che, ema zarIra audArika vastro che, e paNa parigraha che. zarIramAM rahI zarIrathI bhinna raheto zarIramAM nirlepatA AvI zake. * je saMyoga AtmAnI sAthe sadA na rahe teno tyAga karavAno. je saMyoga AtmAnI sAthe sadA rahe teno svIkAra karavAno. nizcayathI mAtApitA koNa? vyavahArathI mAtApitA koNa? AtmA jyAM pote AvI navuM zarIra dhAraNa kare che. AhAranA jJAnasAra-3 || 24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmathI sarvathA mukata na banyo mATe zarIra dhAraNa karavA AhAra grahaNa karavA pAchuM AvavuM paDyuM. jene zarIranI abhilASa nathI ene AhArano abhilASa nathI. daDha pariNAma hoya to AtmA apramattabhAva keLavI zake to ja AtmA ajanmA banavAnI sAdhanA karI zake. zarIramAM rahevAno bhAva pugalanA saMyogavALo mATe zAtAnI zodha mATe samatAnA gharamAM rahI na zake. abhilASa karavo ane prayojana hovuM e baMne bhina. kevalInA AtmAo prayojanarUpe AhAradiApe abhilASathI na Ape. vartamAnamAM ApaNI abhilASAonI maryAdA nathI. zarUAtamAM snehamAtA para hoya pachI judI-judI vyakti para pharato jAya ane mAtA para ocho thato jAya. karmasattA gunegArane ja sajA Ape. mArAnI mamatA karI mAruM-mAruM karI maryA. mohathI saMbaMdha vadhAryA. mAyA-piya bahi saMsAratyehi pUrio loo, bahu jori-nivAsI hiM, naya te tANaM ca sara ca 1lA | (vairAgya zataka) saMsAramAM paribhramaNa karatI vakhate keTalI mAtAo karI ? 14 rAjaloka paNa ochA paDe, ezlI mAtAo karI. ApaNe kaImAtAnA upakAro yAda karavAnAM? pahelAM potAnI upara upakAra karAya pachI sagA saMbaMdhI upara upakAra karAya. mAtA pitAne zA mATe choDavAnA? mAtApitAne vinaMti karAya ke Apa mane svecchAe choDI do. huMkarmakRta paryAyavALo chuM. huM tamAro nathI. tame paNa karmakRta paryAyavALA cho. tame mArA nathI, to ApaNe kema sAthe rahIe? mAruM mAruM karI mamatA karI pIDA ApI enA karatAM mane svecchAe choDI do.nizcayathI chUTavAnAM ja chIe to atyArathI choDI do. jJAna sAra-3 // 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM sudhI pUrNatA nathI tyAM sudhI kSayopazama bhAva hoya tyAM sudhI sAvadhAna rahevAnuM. kSAyikanuM lakSa rAkhI apUrva purUSArtha karavAno. karmathI sarvathA chUTavuM hoya to vyavahArathI chUTavuM paDaze. saMsArarUpI vyavahArathI mukata thavA mAMgatA AtmAe, vyavahAranI prathama zarUAta mAtAthI thaIto, ene prathama choDavI paDe. saMyamane abhimukha thayelA AtmAe, choDelA saMbaMdhonI abhimukha nahIM thavAnuM chUTI javAnuM che ene yAda nahIM karavAnuM. enA mATe upAya batAve che. sadAya vyavahArane choDI, nizcayane pakaDavAnuM. nizcayathI pitA - zuddha upayoga che. nizcayathI mAtA-Atma pradezomAM rahevAnI ruci. sAdhujIvanamAM upayogarUpI kAussagna karavAno che. 1 navakAra = 8 zvAsocchavAsa - 8 saMpadA. 1 navakAramAM zuddha upayogamAM navakAramaya banI AtmAmaya banavAnI prakriyA karavAnI che. navakAra ane sAmAyika bhina nathI. zuddha navakAra gaNo dehAtIta avasthAmAM prayANa karo. AtmAmAMthI rAga-dveSanA pariNAma jJAnamAMthI chUTe nahIM to upayoga zuddha na thAya. AtmAne AtmAmAM rahevAno pariNAma thavo joIe. AtmA AtmA sAthe rahe to AnaMda Ave. zarIramAM nathI rahevAnuM. pudgalanA guNothI para thaI AtmAnA guNomAM guNamaya banI AtmapradezomAM rahevAnuM che. AtmA game to AtmAmAM rahevAnuM game. huM AtmA chuM, zarIra nathI. e zuddha upayogamAM satata rahevAnuM che. utsarganA upayogamAM hoya to samiti apavAdarUpa bane. utsargae gupti- apavAda e samiti che. sAdhue gukheMdriya banavAnuM che. badhI Idriyone kAcabAnI jema saMkocIne pAkavAthI karI. jJAnasAra-3 // 26 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhavAnI che. saMyama svAdhyAya, vinaya, vaiyAvacca sivAya vyavahAra karavAno raheto nathI. saMyama-svAdhyAyAdimATe ja AhAra ApavAno. AhAra ApatI vakhate sidhdha paramAtmAne yAda karavAnA ke Apane dhanyavAda che. Apa dehathI atIta cho, koI vyavahAra Apa pAse nathI. huM paNa jaladI vyavahArAtIta banuM. zarIramAM tAkAta hoya to utsarga mArge hAlavuM cAlavuM nahIM. apavAda e samiti. ApaNI kamanasIbI che ke cAlavuM paDe che. te AtmA cAle to nirjarA zarIra cAle to karmabaMdha. zarIrathI cAlIe chIe to IryAsamitine badale cAlavAno lakSa rasto kevo che? e jovAya paNa rastAmAM zuM che? koNa che? e na jovAya. jIvanI ciMtA karavAne badale jaDanI ciMtA karIe chIe. mAtApitA ghaNAM choDyAM paNa jene pakaDavAnA hatA tene na pakaDyA mATe choDelA pharI pakaDAyA. rAgadveSa tUTe tyAre AtmAne pakaDe ane rAgadveSa hoya to zarIrane pakaDe. zarIrane pakaDe eTale zAtA azAtAne pakaDe. samatAne pakaDavAnI che. guNasvarUpa kuTuMbane pakaDavAnuM che. mana-vacana kAyAmAM zuddha upayoga bhaLe to mokSa maLe. jeTalo svabhAvamaya banAvano prayAsa, jeTalo zuddha upayoga eTalI AtmAmAM zuddhi. yogamAM zuddha upayoga bhaLe to mokSa yoga bane. vidhipUrvaka kriyA karI to kriyA barobara thaIekriyA paNa sAcI zuddha na kahevAya AtmaguNathI AtmaguNane mATe thayelI kriyA zuddha kriyA kahI kriyA karI dehAtIta thavAnuM che. te AtmAe zeno tyAga karavAno? zA mATe? AtmAnI sAthe je sadA na rahe teno tyAga karavAno che. saMyoga saMbaMdhathI je rahete zAzvata na rahI zake. pudgala dravya paNa saMkhyAta ke asaMkhyAta jJAnasAra-3 || 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALathI adhikakALa eka sthAne vadhu na rahI zake. zAzvata pratimAmAM rahelA paramANuo paNa zAzvata nathI. kALakrame cAlyA jAya.bIjA AvI jAya. AtmA sAthe je para saMyoga che te azAzvata che. niyama chUTavAvALA che. to jIva zA mATe tene pakaDI rAkhe che? svecchAe eno tyAga karavAmAM Ave to duHkhanuM kAraNa na bane. nahitara chUTe tyAre duHkhI thavAya. mATe azAzvatane choDI zAzvatane pakaDa! AtmAnuM svarUpa ane svabhAva zAzvata che. e sivAyanuM badhuM ja tyAjya che. mATe saMyamane abhimukha banelo AtmAmA-bApane vinaMtI kare che ke nakkI mAre tamane ane tamAre mane choDavo paDaze. to svecchAe ja choDI daIe. tArA mArAno Aropa mithyA che. mATe ApaNuM jIvana mRSAvAda para cAle che. zuddha upayoga pitA ane Atmarati mAtA che ene sadA mATe pakaDI rAkhavAnAM che. gupti e rakSaNa che ane samiti e rakSaNa mATenI pravRtti che. jIve svabhAvanuM rakSaNa karavAnuM che. mAnavabhavamAM tyAga karI zake. samajIne choDI de, tadgata pariNAma vALo banI zake. have janmadAtA mAtApitAno kadI saMyoga na thAya evA mAtApitAne pakaDI le. sarva sukhanAdAyaka evA prabhu pAse jaIe to benA rodaNAM raDIe. (1) je nathI teno abhAva (2) je che te jAya nahIM mATe. mithyAtvanA udayathI jIva sadA duHkhI ja rahe. saMyogamAM AtmA jeTalo sukhI eviyogamAM eTalo vadhAre duHkhI. zarIra ISTa ke jIva ISTa che? atyAre zarIra ja game che mATe AtmA samAdhine nathI pAmato. sAdhanA-ArAdhanAmAM daSTi pheravavAnI che. doSa TaLe-daSTi khUle bhalI.' daSTinirmaLa na thAya tyAM sudhI AcAranI nirmaLatA na thAya. jJAnasAra-3 // 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittane pheravavA mATe 14 pUrvo bhaNavAnAM che. manuSyabhavamAM samajaNa pramANe ruci ane pravRtti karI pUrNatA karavAnI che. je karma saMyogajanya che, e AtmAthI chUTe nahIM to pharI karmano saMyoga karAve, ane rakhaDapaTTI karAve. * mokSamArganA 4 pagathiyA batAvyAM che. (1) prIti anuSThAna, (2) bhakti anuSThAna (3) vacana anuSThAna (4) asaMga anuSThAna. prathamanA be prIti ane bhakti anuSThAna apunabaMdhaka dazA ke samyakatvamAM hoya jyAre vacana anuSThAna pamA-chaThThA guNaThANe hoya. jyAre asaMga anuSThAna 7mAM guNaThANe ke zreNImAM hoya. vAstavamAM guru pratyenI bhakti- ahobhAva aucityathI ja hoya. teomAM rahelA guNo pratye ahobhAvita thavAnuM che. bIjA Azayane dUra karavAnuM che. vacana anuSThAnanA pAlananuM phaLa ja asaMga anuSThAna che. vyavahArathI saMgamAM rahIne paNa asaMgadazAmAM ja rahevAnuM che. nizcayathI gurunA saMgamAM na hoya. potAnAmAM ja hoya. bahArathI aucitya vyavahAra pUro sAcavAvano che. gurunI bhakti karatAM guNonuM ja lakSa joIe. ApaNe apUrNa chIe mATe bAhya vyavahAro karavA paDe. rAga-dveSanI vRdhdhi karyA vinA je vyavahAra thAya te aucitya vyavahAra che. lokamAM putrAdi paNa mAtapitA pAse svArtha pUrAya tyAM sudhI rahe che pachI choDI de che. tevI ja rIte saMyamamAM upayoga zuddhine kAraNe svahitane jANe che. egohanatyi me koI mATe mAtA pitAne choDI de che. garaja sarIne vaidaverI-A lokokitane ApaNA AtmAnA hita mATe pakaDavAnI che. vairAgya zatakamAM kahyuM che ke... | "na sA jAI, na sA joNI, na TANe na te kula na jAyA na muA pattha sarve jIvA Ataso?"ArakA jJAnasAra-3 || 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAjalokamAM koI evuM sthAna nathI ke jyAM ApaNe utpanna thayA nahoIe, evI koIyoni nathI ke evuM koI phaLa nathI ke jyAM ApaNe janmyA nahoIe. koI AkAza pradeza evo nathI ke jyAM ApaNe janmyA nathI ke maryA nathI. ApaNA anaMtA mAtA-pitA thayAte badhAne jo bhegA karavAmAM Ave to kone mAtA pitA mAnavA e vibhrama Ubho thAya. mATe ja vAstavamAM teo mAtApitA mAtra vyahavArathI ja che nizcayathI nathI. A samajAya to rAga pariNati ghaTatI jAya ane karmonA saMbaMdho osaratAM jAya. mATe aucitya vyavahArathI temanI sAthe rahevuM jethI te gAMTha rAganA kAraNabhUta na bane. A badhA karmakRta saMbaMdho che. samyaka darzananI hAjarImAM mAtA tarIkeno vyavahAra thato hoya to paNa aMdarathI jAgRti hoya ke A mArI mAtA nizcayathI nathI. ApaNe jo sAvadhAna na thaIe to karmasattA ApaNane kayAM goThavaze te kaMI kahI na zakAya. zuddha upayoga rUpapitA ane dhRtirUpa mAtAno svIkAra karI karme ApelA mAtApitAno tyAga karavAno che. paraspara saMbaMdhathI nirALA thaI, dharmasaMbaMdhathI joDAvAnuM che. prathama 4 guNasthAnaka daSTi pradhAna che. je mAnyatAne zuddha kare che. pamA guNasthAnakathI je vizuddha daSTi maLI che te mujaba pravRtti karavAnI che. zAzvata vastune grahaNa karavAnI che ane nAzavaMta vastuno tyAga karavAno che. 1 subhAnukumArane paramAtmA darzanano yoga cAritrayoganuM kAraNa kaI rIte thayo? vajavaMgharAjAno putra subhAnukumArane prabhudarzana karatA cAritra pariNAma kaI rIte sparyA? vidyAnI aMdara kuzaLa, lAvaNyathI yukta ane mahAna puNyazALI AtmA che, jinano rAgI-guruno rAgI che. rU5 lAvaNyathI yukta 100 kanyAone paraNe che tyAre paNa enA cittamAM totrilokanAtha ane guru pratye ahobhAva che. kyAre paramAtmA padhAre te bhAvanAmAM ramI rahyAM che. jJAnasAra-3 || 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka labdhi saMpannatapodhara munio sAthe zrI saMbhavanAtha bhagavAna padhArI rahyAM che. zveta cAmaro zukala dhyAnanA pratika rUpe vajhAI rahyAM che. dharma dhvajA prabhunI AgaLa cAle che. nagaranI bahAra samavasaraNa racAI gayuM. vanapAlaka kumAra pAse jaI samAcAra Ape che. tame keTalAya divasathI abhilASa karI rahyAM cho te paramAtmA tamArA puNyanA yoge ahIM padhAryA che. paramAtmA padhAre che tyAre patnIone subhAnukumAra kahe che ke "mArA tAraka prabhu padhAryA che. ahIM paramAtmAne 'tAraka' vizeSaNa lagADyuM che. prabhu tAraka kema lAgyA? apUrvazraddhA pragaTI che ke e ja mane tAraze. potAne taravAnI bhAvanA che ke mAre have A bhavasAgarathI pAra utaravuM che. dIkSA batrIsImAM jaNAvyuM che ke dIkSAno adhikArI koNa? jene mokSa pratye apUrva prema jAgyo che. evo nizcaya kyAre thAya? huM mahAbhayAnaka saMsAramAM DUbelo chuM. ane sAthe tene taravAno bhAva jAge to. sarvajJa vacana dvArA huM sattAesidhdha chuM evo nirNaya na thAya tyAM sudhI jIva kalyANanI keDI para caDhI Atmazreya nahIM sAdhI zake. prabhu vacana para apUrva prema jAge tyAre A bhAva hRdayamAM ullasita thAya che. a gaI dInatA aba saba hI hamArI, prabhu tuma samakita dAna' Astikaya eTale mAtra zradhdhA nathI paNa potAnA AtmAnA astitvanuM potAne bhAna thavuM. arthAt sattAe huMsidhdha chuM, evI pratIti na thAya tyAM sudhI ApaNA AtmA upara bahumAnana thAya. potAno AtmA potAne vahAlo lAge to AtmA para saMpUrNa prema jAge. vartamAnamAM ATheya karmono udaya cAlu che. satata vibhAvamAM ramatA evA ApaNA AtmA para khIja AvavI joIe ke mAro AtmA anaMta guNono bhaMDAra paramAnaMdano nidhi guNaratnono samudra chatAM mArA AtmAnI A dazA? ApaNo AtmA karmakRta 158 beDIothI gherAyelo che. jJAnasAra-3 || 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 4 prakAre che. prathama AjJAvicaya che. jo sarvajJanI AjJAno svIkAra thAya to ja AtmaramaNatA thAya nahIM to karmano apAya (vino) tenA vipAko (phaLo) phaLa saMsthAnarUpe (rUpamAM) saMsAramAM saMsaraNa karavAnuM che, te nasIbamAM lakhAyeluM che. - prathama AtmAmAMAstikayanirmaLabanAvavAnuM che. potAnA AtmAnI karuNA pragaTe temAM nirvedabhAva Ave saMvegabhAva pragaTe. saMvega jo nizcayathI Ave to zama guNane AvavA mATe AmaMtraNa ApavuM paDe kharuM?nA-sahaja bhAve e guNa AtmAmAM pravezI jAya. ApaNe prabhuvIranA anuyAyI chIe. ApaNAmAM mokSanI ruci nahIM jAge to konAmAM jAgaze? mokSa kaI rIte pragaTa thAya tenA upAyonI zodhamAM ja AtmA rAcato hoya. sadgurunA zaraNa vinA e upAya na maLe. dikSAnuM pAlana e mokSano upAyache. dIkSAnuM pAlana sadgurunA AdhAre che. sadgurunA zaraNa vinA dIkSA saphaLa na thAya. guru pratye samarpaNabhAva hoya to gurunA cittane prasanna karavuM e ja sarvottama padache. pU.trilocanasUrima ne gurunA ThapakAmAM paNa prasannatA vadhatI. teo navakArazInuM paccakakhANa mAMge to kahe jA jA tAre to saphAI karavAnI chele aThThAInuM paccakhANa ane aThThAInuM paccakakhANa mAge to navakArazInuM paccazmANa Ape te paNa prasannatAthI svIkArI le. gurunA hRdayamAM ApaNuM sthAna nahoya to ApaNe sAdhu jIvananiSphaLa che. guru pratye bahumAna Ave tyAre sAcuM samarpaNa Ave. samarpaNa dvArA je kRpA maLe te jIvanamAM viziSTatA lAvI Ape. samarpaNanA kAraNe aMdara paDelI zaktiono prAdurbhAva thAya. subhAnukumAra vicAre che. mArA paramAtmA kevA? sarvajJa, sarvadarzI, vItarAga rAga-dveSathI rahita, zudhdha dezanA ApanAra. pulakita aMgavALo thaI jJAnasAra-3 // 3ra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te prabhune vaMdana karavA cAlyo. mArgamAM AvatA lokone kahe che. nirmama, tRSNA vinAnA, sarvabhAvanA jANa evA mArA bhagavAna AvyA che. tame jo sukhapUrvaka jIvanane IcchatA ho to mArA prabhunI dezanA sAMbhaLavA cAlo. tamArA saMzayo dUra thaze. samavasaraNa pAse AvatA aho! mArA prabhunA AvA atizayo? traNa bhuvanane camatkRta karanAra, devo ane naredro paNa jenA caraNakamaLane sevI AnaMdavibhora banI rahyAM che. prabhu pAse AvatAM to tenA nayano pulakita banI gayA. gadgadita thaIne vicAre che. aho! Aje mAro AtmA dhanya banyo. mane vItarAga prabhunA darzana thayA! je pApa rUpa mithyAtvano nAza karanAra ane amRtanI satata vRSTi karanAra che. prabhu darzanathI mithyAtva bhAgI gayuM. anaMtAnubaMdhI kaSAyo nAsI gayA tethI mArA AtmAmAMthI mahAsatApa cAlyo gayo. tethI mane mahA AnaMdathI anubhUti thaI rahI che ema prazasta bhAvathI bhAvita banI paramAtmAnI abhivaMdanA stavanA karato potAnA sthAne beTho. bhAvanArUpa amRtanI vRdhdhi thatAM cAritra mohanIya karma nAza pAmyuM ane viratine dhAraNa karavAnI mati thaI. tethI prabhune kahe che - he prabho!Apa azaraNane zaraNabhUta che anAthanA nAtha cho tethI Apa mane ApanA caraNarUpa zaraNamAM laI lo ane mane viratidharma Apo. prabhu pAse saMyama laI AtmakalyANane sAdhavA tatpara thayA. - jene samyagudarzana prApta thAya che tene AkhuM jagata azaraNabhUta lAge che. traNa lokanA nAtha ane sadgurunuM zaraNa ja te jhakhe che. temanA sAnidhyamAM ja te rahevAne Icche che ane muktinI tIvra icchApUrvaka svabhAvadharmane pAmavA mATenI ArAdhanA kare che. kaSAyanA tyAga mATe ja viratidharma svIkAravAno che. ArAdhanArUpI sAdhanomAM ApaNuM sAdhya zuM? samatA. kaSAyarUpI 4 DAghiyA kUtarA jaze to ja Atma gharamAM samatAdevIno vAsa thaze. jJAnasAra-3 || 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArA aMtaramAM AvatA kaSAyanA anubhavanI noMdha karo cho? AtmAne mAnakaSAya upara vijaya meLavavAno che. kema ke bhavamAM bhamatA AtmAe mAnakaSAyane ja vadhAre popyo che. tame veyAvacca karatAM ho ane temAM bIjA bhAga paDAve to mArAmAM kema bhAga paDAvyo? te bhAva na Avavo joIe. sAdhu jIvanamAM mukhya ArAdhanA kaSAyatyAganI karavA jevI che to ja kSamAne ArAdhatAM sAcA zramaNapaNAne pAmI zakAze. koIAtmAne cAritranA pariNAma thAyato paramAtmA ke viziSTa jJAnI zuddha jJAnanA pariNAma jANIne vinA vilaMbe saMyama grahaNa karAve che. yogya AtmAne cAritra ApavAmAM vilaMba na kare. kAraNa ke viziSTa jJAnanA kAraNe teo nizcita phaLane jANanArA hoya. zrutajJAnI gItArtha guru ke sAmAnya jJAnIo zAstrAdhAre bAhya lakSaNo vaDe jyAM sudhI sAmenI vyaktinA pariNAmanI parakha na thAya tyAM sudhI dIkSA na Ape. avaMtisukumAla nalinI gulmanuM varNana sAMbhaLe che ane AcArya suhastisUri pAse rAtanA ja saMyama grahaNa karavA utsAhita thAya che ane 10 pUrvadhara evA jJAnI bhagavaMta zrutanA upayoga dvArA kaMI vAMdho nathI ema jANI rAtanA ja dIkSA ApI. dIkSA laIne kaSAyatyAganuM lakSya joIe. 4 kaSAya+9nokaSAya+ 1mithyAtva= 74 bheda mohanA che. mohanA pariNAmonuM AMtara gaveSaNa karI, te pariNAmone choDatA javAthI cAritra jIvana saphaLa thaze. subhAnukumAra have kumAra maTI zramaNa banI gayo. te samaye AyukSaya thaye kALa pAmyo.pitA rAjA parivAra sAthe tyAM Avyo ane raDatI evI mAtA paNa tyAM AvI. have te kumAradeva avadhijJAnano upayoga mUkI ahIM Ave che. AvIne kahe che-parama sukhone ApanArA paramAtmA pAse tame kema raDo cho? jJAnasAra-3 || 34 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre mAtA pitA kahe che ke putra viyoge raDIe chIe. deva kahe che. saMyogo vinazvara che. rAgAdi bhAvone ochA karavA e jinAjJAno prabhAva che ane rAgAdi bhAvanI vRdhdhi karavI e lokono prabhAva che. nizcaya AjJA pALavAno nirNaya thavo joIe. anukULa hoya te ApaNA ane pratikULa hoya te pArakA ema rAga-dveSa na karatAM paraspara ekabIjA mATe kalyANakara banI mokSamArgamAM sahAyaka banavAnuM che. koI upara upakAra na karIe to kAMI nahIM paNa apakAra karanAra to na ja thaIe.. deva thayelA kumAre kahyuM ke tamane putra para bahu prema hoya to enA kalevarane tame laI jAo. huM eja tamAro putra chuM. tame karmakRta paryAyane choDazo to sukhI thazo. tyAre pitA kahe che ke tamane joIne ke kalevarane joIne tevo rAga uchaLato nathI, amane A baMnemAM kayAMya putrapaNuM dekhAtuM nathI tyAre devakumAra kahe che A badhI mananI mAnelI mAnyatA che ke A mAro putra Adi Ama te deva banelo kumAra mAtA pitAne bodha pamADI saMyamamArge pravartAvI vidAya thayAM. kevalajJAnAdi guNanI pUrNatAvALA devAdhidevane ApaNe svIkAryA che, temanA guNa vaibhava para ApaNane bahumAna thavuM joIe. mAtra bAhya Rdhdhi dekhI temAM aMjAvAnuM nathI. subhAnukumArane vItarAgatAnA guNa para rAga hato tethI 100 patnIone choDI prabhunuM zaraNa laI saMyama lIdhuM hatuM. tethI rAgAdi bhAvanI hAni thaI hatI. jinAjJAno svIkAra karyA pachI paNa ApaNA jIvanamAM jo rAgadveSa ghaTatA nathI to jinAjJAnI haju ApaNane sparzanA thaInathI e nakkI thAya. jeno rAga pariNAma tUTI gayo hoya te vItarAgabhAvamAM asaMga bhAvamAM AvI jAya. vItarAga para jo rAga vadhe to te kyAre vItarAga banI jAya tenI tene khabara paDatI nathI. mUccha pamADe tevA saMbaMdho tyAjya che. jJAnasAra-3 || 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA : 2 yuSpArka sakamoDanAdi-baMndhavoDaniyatAtmanAm | dhuvaikarUpAnuM zIlAdibajUnityadhunA zreye II gAthArthaH he baMdhuo! badhu te zatru thAya ane zatru te baMdhu thAya e pramANe anizcita paryAyavALA tamAro saMbaMdha (pravAhathI) anAdithI che. AthI have nizcitarUpe eka svarUpavALA zIla, satya, zama, dama, saMtoSAdibaMdhuono Azaro lauM chuM. karmakRta saMbaMdhavALA bhAIono saMbaMdha aniyata che tethI te saMbaMdha tyAjya che. jyAre zIlarUpI bhAIno saMbaMdha dhruva sthira che tethI te bhAIono Azraya karavA jevo che. karmakRta saMbaMdho svArthavALA che. A bhavamAM je mAtA pitA hoya te pachInA bhAvamAM mAtApitA tarIke hoya tevuM na bane tethI anizcita saMbaMdhavALA kahyAM che. dareka jIvano mukhya Azaya sukha bhogavavAno che. anAdikALathI mithyAtvahovAthI paravastumAM sukhanI bhrAMti thAya che. dareka AtmA mATe sukhanI vyAkhyA alaga alaga hoya che. pote jemAM sukha mAne che te maLI jAya to rAjI ane na maLe to nArAjI. zIla, satya, zama, dama, saMtoSa Adine baMdhuo mAnavAnA che. kema ke te guNo sadAAtmA sAthe rahenArA che mATe temanI jaruci AtmA mATe zreyaskara che. dayika bhAvanA saMbaMdhomAM udAsIna pariNAma Ave to ja lIdheluM sAdhupaNuM sArthaka thAya. 4thA guNasthAnake maitrIbhAvaciMtavavAno che. dareka jIvo pratyelAvavAno che. jyAre pame, chake guNaThANe zatru pratye maitrIbhAva pramANe vartavAnuM che. te game teTaluM kharAba karI jAya paNa tenuM kharAba na ciMtave, ahita na kare, ane ahita na Icche. jJAnasAra-3 || 36 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhaka muninI cAmaDI mArAo utAravA lAgyA to temane mArAonI dayA AvI tethI kahe che mArI cAmaDI tapa dvArA barachaTa banI gaI che mATe tamo kaho tema Ubho rahuM jethI tamane takalIpha na paDe. baMdhaka munimAM dayAnA pariNAmanI kevI parAkASThA che. mArAone potAnI kaThaNa evI cAmaDI utAratAM kaSTa na paDe enI ciMtA che! pariSaha sahI kevalajJAna pragaTAvyuM. ApaNe to pratikULatA sahana na karavAno nizcaya karIne AvyAM chIe. pratikULatA sahana karavAno daDha pariNAma joIe. kadAca zakti ke sAmarthya na hoya paNa pariNAma hoya ja. jinAjJAnuM bahumAna hoya to nirjarA thAya. ApaNe khoTuM karI rahyAM chIe evu lAgavuM joIe pachI sAmarthya na hoya ne satya na AcarI zakIe toya karma nirjarA thAya. kAraNa asatya AcaraNano pazcAtApa hoya. 0 saraLa ja samarpita thaI zake zakti gauNa karyA vinA jinAjJA pALIne mAre nirjarI karavI che e lakSa joIe. upasargamAM paNa jo daNa zrotA banIne rahe to je zaktino vikAsa karavA Icche te thaI zake. AjJA yoga jo gamI jAya to dareka yoga nirjarAnuM kAraNa banI jAya. AjJApAlanathI zaktio viziSTa rIte pragaTa thAya che. ApaNA mATe vadhAremAM vadhAre kaThina raju mahAvrata che. satyate ja bolI zake je saraLa hoya. saraLatA mATe mahAsattvanI jarUra paDe. potAnA vyakitatvane kyAMya avakAza na Ape te ja vyakti saraLa banI gurune samarpita banI zake. saraLa evA mahApApIone taratA paNa vAra nathI lAgatI.dA.ta.daDha prahArI, arjunamALI vi. guNo pAmavAnA lakSavALo AtmA ja nirjarA karI zake. jJAnasAra-3 // 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNono prema jAgI jAya to cAritra jIvana saphaLa thAya. sarvajJa pramANe daSTi pheravo to badhe satyatA dekhAze. AtmAnI aMdara daSTi jatI ja nathI. te paramAtmAe rUkSa pudgalanuM dhyAna zA mATe karyuM? paraMparAe anAdi saMbaMdha anitya che. e judA judA paryAyarUpe pharato jAya che. haju AgaLa anitya ja rahevAno che. sAdhu anityanuM dhyAna anityathI chUTavA mATe kare che. paramAtmAe pugalanuM pudgalanA paramANunuM dhyAna karyuM. dhyAnamAM zeyanA jJAtA banavAnI prakriyA karI rahyAM che. paramAtmAe sAdhanAnA aMta samaye rukSa pudgalanuM dhyAna karyuM saMpUrNa dehAtIta banavAnuM che. deha sAthe kaSAyanA-mohanA pariNAma che tene toDavAnAM che. zarIra mAtra paramANuno jaththo che. AtmAe AtmAmAM Atmamaya rahevAno pariNAma e ja Atmarati. je AtmAne saMyamI banavAnuM che te anitya saMbaMdha dravyathI choDe ane pachI bhAvathI choDavAnI prakriyA kare. anitya saMbaMdhomAM mArApaNAno bhAva AtmAne anyAya karaze. mArApaNuM AtmAmAM lAvavAnuM che. ApaNe rAga majabUta karavA nahIM, toDavA AvyAM chIe. jemAM satata pheraphAra thAya evA saMbaMdhane toDo. pheraphAra na thAya evAne pakaDo to samAdhi rahe. anitya saMbaMdhamAM svArtha pUro thatAM sabaMdho chUTayA vagara na rahe. jeNe potAnA AtmAmAMthI duzamanAvaTa dUra karI nAkhI che evAne pakaDo. dA.ta. arihaMta paramAtmAnuM dhyAna dharanAranI duzamanAvaTa dUra thAya. kAraNa jemaNe sarvaduzmanone potAthI dUra karyA che. arthAtu have temano koIduzmana nathI. sarva jIvo temane temanA jevA samAna ja lAge che. ' arthAt jemanuM jJAna pUrNa nirmaLa thayuM che evA paramAtmAnA zaraNe jaIe to jo bhavyahoIe to tenA jevA banIe. prathama duzmana ajJAnatA che. mAro putra-mAro parivAra e mithyAtva che to tame tamArA duzmana thayA. je jJAnasAra-3 || 38 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAno duzmana bane e bIjAno paNa duzmana banaze. svabhAvanI viruddha AtmAe thavuM e ja duzmana. potAno AtmA tarIke svIkAra karavAno che. tenA badale karma kRta zarIra avasthAne potAno AtmA mAnI lIdho che. AtmAnA hitanI ciMtAvALA bano to AtmAnA kalyANamitra banI zakAya to ja bIjAnA paNa kalyANamitra banI zakAya. kalyANa mitra banI AtmaratimAM ja ramavAnuM che. mAtAAtmarati che, pitA upayogache, bhAI-dhruva sAthe rahenAra che. jIva potAnAmAM ja TakI zake. ApaNe bIjAnA AtmAmAM rahevuM che ane ApaNA AtmAmAM bIjAne ghusADavA che. A ja vyavahAra vartamAnamAM che. ApaNe ApaNA AtmAnI pharaja bajAvavAnI. bIjA mATe aucityapUrvaka karavAnuM che. AtmAmAM rahevAno pariNAma hoya to upayoga zudhdha thAya. ApaNe ApaNA gharamAM rahetAM nathI. AtmA pArako lAgyo, bIjA badhA ApaNA lAge che, bahAranA badhA saMbaMdho adhruva che. e choDavA mATe tatpara banavAno moko gotavAno moko maLatAM choDI devAnuM. - saMyogo pIDAkAraka lAge che? dharmI kuTuMbane choDavAnuM mana thAya? na thAya. A ja mithyAtva. kuTuMbamAM nathI rahevAnuM. saMyogone choDavAnA che. tenI mATe aprazastanA saMyogamAM na rahevuM, prazastamAM rahevuM ane prazasta saMyogane paNa choDI AtmaramaNatA karavAnI. paramAtmAnI vAta nizcayathI samajAya to pariNAma dekhAya. AtmA adharmI sAthe na rahe, dharmI sAthe rahe te paNa choDavAnA lakSathI ja. samagra saMyoga sAthe mAtra udAsIna pariNAma hoya to ja AtmAsvane prema karI zake. AtmAmAM pracaMDa zakti che. paNa e paramAM vikAravALo banI pAmara banyo. AtmA para prema haze to zarIranI game tevI pIDAmAM paNa AtmAmAM viziSTa prakArano AnaMda uchaLaze. jJAnasAra-3 || 39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvane na pakaDAya to bhedajJAna ja nathI AvatuM. lAyopathamikabhAvamAM sAvadhAna rahevAnuM. game te ghaDIe cAlyo jAya. AmAM saMtoSa mAnavAno nahIM. zIla-svabhAva ahiMsA e pradhAna svabhAvamaya banavuM eja ahiMsA. koI AtmAne pIDA ApavI nahIM, ApanAranuM anumodana na karavuM. nahitara bhAvahiMsA cAlu ja che. ahiMsAnuM pAlana karavuM che to utsarga mArge guptimAM rahevAnuM ane apavAda mArge samitimAM rahevAnuM. kAyAmAM rahelo AtmAsthira thAya to paNa saMpUrNavirativALo banato nathI. vAyukAya sparze to virAdhanA thAya. kAyAthI pUrNa mukta thavAnA bhAvavALo thAya to gupti Ave. anukULatAnA rAgI evA jIvane pratikULatAno rAgI banAvavAno prayatna karavAno che. anukUlo saMsAro-paDikUlo tassa utAro ApaNe bAhya saMsArano tyAga karIne AvyA chIe paNa have anukULatArUpa saMsArano tyAga karavAno che. cAre kaSAyo maMda paDe tayAre ja saraLatA Ave. dama-IdriyonuM damana karavAthI saMtoSa vi. guNo prApta thAya. samatAne sAdhya banAvavAnI che. gAthA: 3 kAttA me samalaivakA, zAtayo ne samakiyAH bAlavargamiti tyaktA, dharmasaMnyAsavAn bhavet 3 gAthArthaH eka samatA ja mArI vahAlI patnI che, samAna AcAravALA sAdhuo ja mArA saMbaMdhIo che. A rIte bAhya parivArano tyAga karIne bAhya Rdhdhi Adi saMbaMdhI audayika bhAvarUpa dharmanA tyAgavALo thAya arthAt audayikabhAva choDIne kSAyopathamika bhAvavALo thAya. je tattvajJAnI che te jagata sAthenA saMbaMdha kApatA jAya che ane asaMga anuSThAnane sAdhatA jAya che. potAnuM svarUpa je anAdikALathI virUpapaNAne pAmyuM che tene pragaTa karavA mATe AtmAe samatArUpI patnIno ja bhogavaTo karavo joIe to ja svabhAva ane svarUpa rUpa sva saMpatti prApta thaze. jJAnasAra-3 || 40 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema patnI potAnuM jIvana patine nyocchAvara kare che tema sAdhujIvanamAM samatArUpa patnIne pAmavA potAnuM jIvana nyocchAvara karavAnuM che. kema ke sAdhune mATe samatA ja atyaMta priya ane bhogya evI patnI che. AtmA arUpI hovAnA kAraNe koIpaNa rUpI vastune bhogavI na zake. rUpIne bhogavavAno prayAsa kare to pIDA pAme. AthI ja badhA bAhya saMbaMdho para hovAnA kAraNe pIDAdAyaka che. tethI te para saMbaMdho tyajI AtmAnA guNarUpI svajano sAthe saMbaMdho bAMdhavAnA che. parane bhogavavA jatAM jIva pote ja bhogavAI jAya che. jyAre svanA bhogavaTAthI AtmA tRptirUpa parama dhanane pAmI zake che. sarvajJanA vacanane mAtra zraddhAthI svIkAravAnuM nathI paNa pratItinA stare svIkAravAnuM che. para saMyogomAM pIDAnI anubhUti thavI joIe. parano badho saMyoga rUpI che te ApaNane sukharUpa lAge che te zAtAnA udayarUpa che. zAtA pIDArUpa che. tenizcaya thAya to ja AtmAsamatAne vedI zake. zAtAnA udaya aghAtI karmanA udayathI prApta thAya.aghAtInA udayathI prApta thatI badhI vastu para ja rahevAnI ane samatAnI prApti mohanIya karmanA kSayopazamathI thAya che. zAtA gamI eTale ratino udaya thayo. tethI samatAnI hAni thaI mATe samatA e mAruM sAdhya che e nizcaya barAbara thavo joIe. te adhyAtma patnI kone kahevAya? patati kSarati jIvapradezebhyaH pAparAzi yasyA sakAzAt / (adhyAtmasAra) patnIno svabhAva paDavAno che. jIva jo guNarUpa patnIne AliMgana karaze to pAparAzirUpa karma samUho jIvanA Atmapradezo parathI kharI jaze ane tethI ja samatArUpI patnI muni mATe AtmavallabhA patnI banaze. jJAnasAra-3 // 41 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA lIdhI tyArathI ja samatA sAthe lagna thaI gayA e ApaNe bhUlI gayA chIe. samiti-gupti vigerenuM pAlana kSamAdi 10 yatidharmone sAdhavA mATe karavAnuM che. karmakRta paryAyavALI patnIno tyAga karavAno, cAritramohanIya karmanA kSayopazamathI pragaTelI samatArUpI patnIno svIkAra karavAno. gora karmakRta saMyogathI maLelI patnI sAthe lagna karAve cheDA cheDI bAMdhe. guru samatArUpI patnI sAthe lagna karAve karma kRta patnI sAthe cheDAcheDI choDAve. gora UMdhA AMTApherave-guru sIdhA AMTApherave. rUpI patnIno tyAga karavAno e patnInI hayAtimAM duHkha ane gerahAjarImAM duHkha, jyAre arUpI patnI kAyamI AnaMda ApanArI che. potAnA AtmAnuM svarUpa jene game, sAdhavA yogya lAge e ja samatArUpI patnIne vare. samatAnI bahenapaNI samAdhi che ane te samakitathI maLe. zAtA-azAtAno udaya AtmAnA avyAbAdha svarUpane dabAve mohano udaya samakita ane samatAne dabAve.azAtAne sadA mATe dUra karavI hoya to samatAne bhogavI levI. sAdhusamatA rasanuM pAna kare, ene kaSTa sahana karavAmAM kamANI dekhAya. sahana karavAno kALa alpa che ane kAyamI upAdhi jAya. dharmabiMdumAM kahyuM che ke - AjJAno upayoga dareka yogamAM Avavo joIe. AjJAyoganuM smaraNa e sAkSAt paramAtmAno bhAvadeha che. vItarAga stotramAM kahyuM che ke - jenA hRdayamAM paramAtmAnI AjJAnuM bahumAna che tyAM sarvaarthanI siddhi thAya che. sarva ucita kriyAnA kAraNe krodhAdinuM smaraNa thatuM nathI. paramAtmAnI smRti mAtrathI krodhAdi kaSAyonI hAni thAya che. ApaNane ApaNA svabhAva pratyeno prema na hovAnA kAraNe ApaNe samatA gumAvIe chIe. sAmenAnI ciMtA karIne ApaNe ApaNuM gumAvIe chIe. jJAnasAra-3 / 42 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra saMsAra nimittothI bharelo che. temAM jinavacananuM AlaMbana laI ApaNe taravAnuM kAma karI levAnuM che. ApaNuM sAdhya atyaMta nirbaLa che tethI sahana nathI thaI zakatuM. potAnA AtmAne pote ja samajAvavAno prayAsa karavAno che. 3 dareka AtmAmAM be dazA rahelI che. (1) paramAtma svarUpa zuddha dazA (2) karmanA udayavALI azuddha dazA. potAnA AtmAnA zuddhasvabhAvanuM pragaTIkaraNa karavuM hoya to sattAgata guNone jovAnA. sattAgata guNone jovAthI kaSAyo zAMta thaI jAya. paramAtmAe caMDakauzikane caMDakauzika tarIke na jotAM uttama AtmA tarIke joyo. bhavyAtmA tarIke joyo tethI tenA upara upakAra thaI zakayo. sAmI vyakti ajJAnatAthI kaSAyane vaza thaI gaI hoya to tenI upara mahAkaruNA AvavI joIe. jo karuNA Ave to ucita vyavahAra karavAno kSayopazama pragaTe. jyAM sudhI vItarAga nahIM banIe tyAM sudhI kaSAyonenimitta maLatAM te udayamAM AvavAnA ja che. ekabIjAnA kalyANamitra banavAnuM lakSa rAkhI, bIjuM gauNa karIne kaSAyonephavavA nathI devAnA. potAnA AtmAnuM satata nirIkSaNa karatA rahevAnuM che. - sAdhumAM vacana kSamAnI zarUAta thAya eTale kaSAyonI vyAkuLatA sahaja rIte zAMta thatI jAya. audAyika bhAvanA saMbaMdho chUTI janArA che mATe tyAjya che. e saMbaMdho AtmAmAM mahApIDA utpanna karAve che. tethI sadA potAnI sAthe rahI zake tevA saMbaMdhone vikasAvAvanA che. dravya prANonI sahAyathI jIve bhAvaprANI mATe jIvavAnuM che. bhAvaprANo ja kSAyika rUpe thaI jAya pachI dravyaprANonI paNa apekSA na rahe. jJAnasAra-3 || 43 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhujIvana e dravya prANonA tyAga mATe ane bhAvaprANonI pUrNatA sAdhavA mATe che. mokSa eTale jyAM dravya prANono koI vyavahAra nathI. bhAva prANo vaDe jIva anaMtakALa mATe jIve che tyAM kadApi mRtyu thatuM nathI. bhAvaprANanA AdhAre ja dravyaprANo kAma kare che. AthI dravya prANonI sahAya laI bhAvaprANonI rakSA zuddhi-vRddhi karavAnI che. te pramANe jIvanamAM Ave to jIvane zivasvarUpa banAve. jIvane jina banAve te jinAjJA. sAdhanA karatI vakhate upayoga Avavo joIe kedravya prANa pudgalanA banelAM che. pudgala (zarIra) ajIva che. temAM AtmAnuM vIrya bhaLe tyAre te bhAvaprANa rUpe kArya kare che. vIrya be prakAre (1) dravyavIrya pudgalamAMthI = AhArAdimAMthI 7dhAturUpe bane che te. (2) bhAvavIryaH vIryaMtarAya karmano kSayopazama thAya to AtmazaktirUpa bhAvavIrya pragaTa thAya. bhAvavIrya eTale darzana - jJAna - cAritra- tapa ane virya. cetanA lakSaNo jIva-upayogAbhAva ajIva. jyAM upayogano saMpUrNa abhAva te ajIva. dharmAstikAyAdiajIva kahevAya. upayoga ane 5 guNo AtmA sAthe sadA rahenArA che. nAbhi pradezanA 8rucaka pradezo zuddha che. pAMce guNonA aMza dareka jIvamAM khullAM che. nAbhikamaLamAM 8 pradezo zuddha che tenA dvArA azuddha asaMkhya pradezone zuddha karavAnAM che. samagra jIvarAzi pratye kaSAyanA AMzika pariNAmano paNa udaya na hoya tyAre zuddha sAmAyikathaze. karmanI viSamatAne je AtmA na svIkAre, brahmaaMzathI badhAne samAna mAne, svIkAre ane te ja pramANe tenI sAthe vyavahAra kare te ja mokSanA sukhane mANavAno adhikArI thAya. jJAnasAra-3 || 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAza arUpI che badhA temAM samAvA chatAM koI phera paDato nathI. jevuM AkAza tevo ja AtmA-taphAvata eTalo ja ke AkAza jaDa ane jIva cetanA yukata che. jJAna-jJAnAMtarAya karmanA kSayopazamanA AdhAre pragaTa thAya che. jeTalo kSayopazama vadhu teTalI jJAnacetanAno vikAsa vadhu thaze. eka paNa jIva pratye kaSAyano pariNAma nahIM hoya ane samadaSTi Avaze to ja siddhatva pamAze, anyathA nahIM. jIvanI paryAyAvasthAnI zarUAta praviNa - - lividAthI thaze. temAM vihAM mukhya che. cetanA lakSaNavALo jIva che. zuddha pariNati pragaTa thavA mATe mohanA vigamanI jarUra che. bhedajJAna thavA sAthe jema mohano pariNAma ocho thAya tyAre zeyano jJAtA bane. sAdhupaNuM saphaLa karavuM hoya to potAnA svarUpane pragaTa karavAnuM ane svabhAvane bhogavavAnuM mukhya lakSa joIe. laghukarmI evA AtmAne ja A vAto gamaze. zuddha svarUpanuM tIvra arthIpaNuM kSayopazamathI prApta thAya. bAhya saMbaMdhomAM je rAga saMbaMdhathI rahyAM chIe te rAgane atyaMtaramAM transfekaravAno che. bAhya patnInA sthAne atyaMtara patnI samatAne sthAna ApavAnuM che. upayoga rUpa pitA ane dhRtirUpa mAtAnI sevA karavAnI che. dareka vAtone amalamAM lAvavA mATe apUrva varSollAsa joIze. audayika bhAvanA saMbaMdhono tyAga karI kSAyopathamika bhAvanA guNono svIkAra karavAno che. kAkA-kAkI, mAmA-mAmI Adi svajanono tyAga karavAno che. have samatA mATe ja kriyA karanArA sAdhuo ja mArA svajano che. bhedajJAna sAthe jJAtA pariNAma ruci pariNAmamAM jeTalo vega teTalI vadhu zaktiono vikAsa thaze. A vAto amalamAM lAvanArA to viralA ja hoya. jJAnasAra-3 || 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moha pulanA pariNAmone pakaDe che. huMpada-ahaMpadaemithyAtvanuM che. duniyA AkhInI dhamAla mAna kaSAya para che. 9me mAna jAya ane 10me lobha jAya. patnInIdevatAIhAra ane secanakahAthInI mAMgaNI thavAthI koNike halla-vihalla pAse mAMgaNI karI. nA pADatAM mAna ghavAyuM. tIvralobhathI yuddha AraMbhAyuMne yuddhamAM 1lAkha80hajAra mAryA gayA. 10,000tiryaMcagatimAM bAkInA prAyaH marIne narakamA gayA. mATe ja IcchA rodha nAmano tapa karavAno che. mAna jAya pachI lobhanI koI kiMmata rahetI nathI. ahIM ke tyAM je kAMI doDAdoDI che te huM ne - mAnane avalaMbita che. huM pada jAya pachI saMsArane TakavAnuM sthAna kyAM? nizcayathI potAnA guNo AtmAthI chUTA paDe nahIM, A zraddhA thAya to guNo-guNI pratye AtmAthI prema thayA vagara raheze nahIM. kalyANamitranI prApti mATe zodha thaze. svajana kone kahevAya? nizcayathI svajana eTale potAnA jana. je potAnAthI kyAreya judA nathI paDavAnA che. guNo ApaNA svajano che. hamaNAM samAnadharmI sahavartIo guNo pragaTa karavAmAM sahAyaka che. tethI vyavahArathI samAna kriyAvALAsvajanone svIkAravAnA che. je tAdAbhya saMbaMdhathI AtmA sAthe joDAyelA che tenI sAthe ja saMbaMdha rAkhavAno che, bAhya saMsAra sAthe nahIM. a bhavanI vyAkhyA AtmAnuM ja svarUpa nathI te-te svarUpe thavuM te saMsAra. AtmAthI viparIta avasthAone bhogavavI tenuM nAma saMsAra. AtmAnuM je na thavA rUpe thavuM te bhava.audArika-vaikriya-AhAraka - taijasa - kAzmaNa zarIrarUpe thavuM te bhava. jJAnasAra-3 || 46 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamAM AtmA sivAya bIjuM kaI nathI. AtmAnI siddhAvasthA para dravyanA saMyoga saMbaMdha vinAnI che. 1 samatA patnI konI sAthe rahe? patnI kadI patithI judI thavA IcchatI nathI. patinA sAnidhyamAM ja rahevA IcchatI hoya che. tethI ja samatArUpa patnI AtmArUpa patinA saMgamAM ja rahevAne Icche che. tene tenI jaruci thAya che te paragharamAM rahevAne IcchatI nathI. audArika avasthAno tyAga karI kSAyopathamika saMpadAne bhajavAnI che. jyAM sudhI AtmA chaThThA guNaThANA para che tyAM sudhI mokSanA manoratha kare pachI te svabhAvamaya banI jAya to mokSano manoratha paNa tene na rahe. jene potAnA AtmAne zuddha pUrNa svabhAvamAM laI javAno nirNaya thAya tene ja samatArUpI patnI vare bIjAne nahIM. sAdhuno projekaTa zuM hoya? - sAdhune potAnuM saMyama jIvana akhaMDita rahe, temAM aticAra na lAge e ja sAdhujIvanano moTAmAM moTo projekTa che. patrikAo lakhavI, AmaMtraNa mokalavA e konuM kAma che? je virAdhanA karIne Avaze teno doSa kone? ApaNI sAdhanAomAM bhayaMkara vyAghAta karanAra khoTA vyavahAro vadhI gayA che. pahelA ApaNe pAmavAnuM pachI bIjAne pamADavAnA che. AtmAe potAnA AtmAmAM je raheluM che tene ja bhogavavAnuM bIjAnA AtmAnA aMzane paNa te na bhogavI zake. ApaNA svarUpanuM smaraNa ApaNane satata thavuM joIe. ApaNe lokonA kalyANa mATe ogho lIdho che ke svanA? AtmAno svabhAva zuM? yogI - bhogI - vaktA - maunI - chatAM ApaNA AtmAnI behAla dazAnuM darda AtmAne sparze che kharuM? ke he prabhu! Apa anaMta guNonA svAmI ane huM bhikhArI! tArI ane mArI vacce je aMtara che te ze dUra thaze? jJAnasAra-3 || 47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "patA prabha jina tuja-muja AMtaruM re; ki bhAje bhagavata?" (pU. AnaMdaghanajI mahArAja) ApaNe anaMtanA svAmI anaMtanA bhogI A saMpatti mArI pAse hovA chatAM ThIkaruM laIne huM audayika sukhane bhikhArInI jema mAgato pharuM chuM. je potAnA AtmAne jANato nathI te paramAtmAnA paramatattvane zI rIte jANI zake? paramAtmAnA tattvadevanI pUjA karavAnI jinAjJA che. AjJApAlana dvArA rAgAdibhAva tUTe nahIM to vAstavikajinAjJAnuM pAlana nathI. tare te tIrtha - ApaNA AtmAne tAraka-tIrtharUpa banAvavAno che. karmakRta vyavahArano tyAga karavAno che. AjJAnA pAlanathI ja jIva AzravathI aTakI virati dharmane pAmI zakaze. svanA AtmAne tIrthana banAve tene sthAvara tIrtha paNa karavAmAM sahAyaka na thaI zake. pati paradeza jAya to paNa te patnIne yAda AvyA ja kare che tema ApaNane samatAnA pariNAma satata yAda AvavA joIe. kSAyika bhAvanI samatA na Ave tyAM sudhI AvavA-javAnA svabhAvavALI kSAyopathamika bhAvanI samatA rahevAnI. AkhA divasamAM samatA keTalIvAra ApaNI pAse? ghaNA kaSTo veThI jeno ApaNe svIkAra karyo te ApaNane roja yAda Ave che? samatA pragaTa karIne samatAne bhogavavI che. sarvajJa kathita jJAnaramaNatA vinA nahIM cAle. te pAMca prakAranA bhAvo. pAMca prakAranA bhAvo che temAM pazamaki bhAva aMtarmuhUrta rahevAnA svabhAvavALA che. kSAyika bhAva hamaNAM vartamAnamAM pragaTa na thAya. AthI jo ApaNe kSAyopathamika bhAvamAM nahoIe to audayika bhAvamAM to chIe ja! audayika bhAvamAM hoIe to teno pastAvo thAya kharo? saMpUrNa pAriNAmika bhAvo to mokSamAM ja prakaTa thaze. jJAnasAra-3 || 48 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM Atma svabhAva rUpe sahaja rIte pariNamana thavuM te pAriNAmika bhAva che. AtmA pariNAmI hovAthI kAM to saMsAra tarapha pariNAma rahe kAM to mokSa tarapha pariNAma rahe. zAna kaLaza bharI AtamA, samatA rasa bharapUra, zrI jinane navarAvatA, karma thAye cakacUra. rAgadveSathI malina banelA sva AtmAne zrI jina vacanAmRtathI snAna karAvazuM to ja karmo cakacUra thaze ane pUrNa AtmasvarUpa pragaTa thaze. sauthI vadhu karmabaMdhamithyAjJAnanI hAjarImAM ane karmanI nirjarA paNa samyagu jJAnanI hAjarImAM ja thAya. sarvajJae jene duHkha kahyuM che tene sukha mAnIne bhogavaze te mithyAjJAnI, mithyAdaSTi saMzI pacaMdriyane be saMjJA hoya. (1) dIrghakAlikI ane (2) hetuvAdopadezikI. samyam daSTi saMjJI padriyane dRSTivAdopadezikI saMjJA hoya temAM asazIpacejine mAtra hetuvAdopadezikI saMjJA hoya. AtmAmAM ja sukha che, paramAM duHkha che. e vAtano ApaNane svIkAra che kharo? badhA anukULa hoya chatAM potAne khyAla hoya ke A badhuM audayika bhAvanuM che. potAnA AtmAne badhe kendramAM rAkhavAno che. IcchA thavAnuM kAraNa atyAre tyAga aSTaka cAle che. zAno tyAga karavAno? audayika bhAvano tyAga karavAno che, kSAyopathamika rUpa guNa saMpadA paNa apUrNa che. tenI sahAyathI kSAyika saMpadA pAmI te kSAyopathamika bhAvano paNa tyAga karavAno che. kSayopazama bhAvanI sAmagrI paNa sAdhanarUpa ja che. jJAnasAra-3 || 49 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNAmAM kaMIka meLavavA rUpa IcchA yoga satata pragaTelo rahe che. kaMIka meLavavAnI IcchA lobha mohanIyanA udayathI thAya che. vItarAgane IcchA tene IcchA nathI. vItarAgane prazasta paNa IcchA na thAya. mokSa svarUpa ja AtmA che tethI mokSanI IcchA paNa karavAnI rahetI nathI. jyAM pUrNatAno abhAva che tyAM ja IcchAno udaya che. AtmA jyAM sudhI pUrNa vItarAga na bane tyAM sudhI krodhAdi kaSAyo AtmAnA svabhAvathI viruddha evI para vastunI IcchA karAve. n patnI kevI hovI joIe? patnI - kAMtA kevI hovI joIe? jene Atmaniratara bhogavI zake thAke nahIM, pote pIDA na pAme sAmenAne paNa pIDA na Ape tene bhogavatAM AtmAmAM niraMtara AnaMdanI vRddhi thayA kare.te kAMtA koNa? samatArUpI kAMtA che. samatA bhogavavAmAM AtmAne koI sAdhananI jarUra nathI, koInI apekSA nathI. samatA bhogavatI vakhate jIva bIjAne pIDAmAM nimittabhUta paNa banato nathI. AvI kAMtAne samyagU jJAnI satata jhaMkhe. AtmA parane bhogavato hoya tyAre aMtaramAMmahAvyathAne bhogave ane paramAtmAnI mahAkaruNA che ke duHkhathI choDAvavA jainazAsana rUpa anuzAsana pravartAvyuM. sarvajJanI ANA triloka para pravarte che. A zAsanamAM je nizcayathI praveza pAmI jAya arthAt jenA rAgadveSa maMda paDI jAya te kyAreya mohanA zAsanamAM mUMjhAya nahIM. jagatanA jIvo jyAM sudhI mohanA anuzAsanane choDaze nahIM tyAM sudhI vAstavika arthamAM sukhI banI zakaze nahIM. jJAnasAra-3 || 50 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhupaNAmAM loca-tyAga vagere kaSTamaya nathI paNa svecchAe vartavAnI IcchA karavI e kaSTamaya che. potAnI koI IcchA hoya ja nahIM. gurunI IcchA e ja potAnI icchA hoya to jIvanamAM ke mRtyumAM asamAdhino prazna udbhavaze nahIM. jIva deva-gurunA zaraNamAM to gayo paNa icchArUpa cAvI potAnA hAthamAM rAkhI tethI jIvano udhdhAra na thayo. potAnI svacchaMda-buddhine toDavAnI agharAmAM agharI vAta sAdhupaNAmAM che. jene kharekhara mokSanI icchA thAya tene jagatanI koI vastunI icchA thAya? thAyato enuM aMtara raDyA vinA rahe kharuM? jo jagatanI vastunI icchA thAya to mAtra bolavAmAM ja mokSanI icchA che. AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavAnI icchA sivAya bIjI koI icchA karavAnI nathI. dharmathI avazya dharmanI ja prApti thAya. paraMtu ApaNe jinAjJAnI virudhdha karIne dharma dvArA adharmanI ja prApti karIe chIe. mATe dharmanathI phaLa to. dharma karIne uttarottara dharmanI vRdhdhi thAya to dharma sAnubaMdhavALo banaze. pU. AnaMdadhanajI ma.sA.e pU. yazovijayajI ma.sA.ne kahyuM hatuM ke vidvatAnI sAthe anubhavanuM amRta bhaLe to sonAmAM sugaMdha bhaLe. A vAtano marmajyAre samajyA tyAre teoe gAyuM ke "gaI dInatA saba hI hamArI, prabhu tuja samakti dAnameM, prabhu guNa anubhava rasake Age, Avata nahi kouM mAnameM..." (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI) samakti AvyA pachI mane zuM nathI maLyuM? evI dInatA pragaTe ja nahIM. samakita AvyA vinA samatAne sadhAya nahIM. potAnA AtmAnA guNo jyAM sudhI game nahIM tyAM sudhI samakti pamAya nahIM. jJAnasAra-3 // 51 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI ArAdhanA karavA chatAM paNa jo AtmAnI daSTi parane meLavavAmAM ja rahe che to sAdhyanI sidhdhi thaI zakatI nathI. ahaM mameti mantro'yaM, mohasya jagadAndhyakRt huM ane mAruMe mamatA jAya nahIM to AtmagharamAM samatA Ave nahIM. tame ghaNI sAmAyiko karI paNa gharamAM badhAnA priya banyA? samatAvALI vyaktine joI badhAne tenI pAse rahevAnuM mana thAya. tenI pAse ApelA jIva karIne jAya,baLIne nahIM. mahA mithyAtvano pariNAma AtmAne huMmAM ja rAkhe che. bahu thI zarIra paryAyane pakaDI te jarUpehuMrahelo chuM te bhAvamAM ramIe chIe. huM AtmA chuM te svIkArane badale AtmAne ja chU karI daIe chIe. kema ke rUpa gamI gayuM che. rUpI zarIramAM AtmA Asakta banyo che ane arUpI avikArI evA AtmAne jIva bhUlI gayo che. rUpa mATe ja te jIve che. dhAro ke tame pUjA bhaNAvI to tamAruM dhyAna kyAM? pUjAnA zabdomAM ke pachI koNa AvyuM- koNa gayuM? phoTo kema sAro Ave? Ama ApaNe pUjAmAM prabhuguNanI stavanA sAMbhaLavAnI hatI ane e dvArA AtmAne nirmaLa banAvavAno hato.arUpI evA paramAtmAne bhajavAnA hatA tenA badale ApaNe rUpamAM ja ramyA. Ama ApaNe dharma karIne paNa adharmane ja sevIe chIe. pUjAmAM phoTA-kemerA-viDiyo nahoya to cAle ne? nAmanI prasidhdhi mATe ja dharmakaryo ke nAmamiTAvavA mATe dharmakaryo? dharma karIne adharmano jhaMDo phelAvavA jevuM mahApApa bIjuM nathI. guru jo badhAnI vacce kahe to te gurunuM paNa nAma bagADyA vinA na rahe. paNa ema navicAre ke sAruM thayuM. mArA nAmane kADhavAnI ja sAdhanA mAre karavAnI che. nADaha' huM kAMI nathI. gurudeva mane A sAdhanA karAvI rahyAM che. jJAnasAra-3 // para Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAya vadhe tema moha vadhu naDe, paDavAnI dizA vadhu rahe. paryAya vadhe tema laghutA-namratA paNa vadhavI joIe. pa.pU. mahodaya sUrIzvarajI mahArAjA eka uttama Adarza hatA. temanAmAM kyAMya ahaM jovA maLato nahato. jANe guru gautama nahoya!pa.pU.rAmacaMdra sUrI ma.ne pUrNa samarpita thaIne rahelA hatA. AcAryaAdipaTvI ejinazAsananI vyavasthA jALavavA mATe hatI. paNa jo tene mAnanuM sAdhana banAve to te padanI paNa nizcayathI koI gaNatarI nathI. mATe jo jIva samatArUpI parama dhanane prApta kare to teno uddhAra thayA vinA rahe nahIM tene jinAjJA baMdhana rUpe nahIM lAge paNa tenA AnaMdamAM vRdhdhi karAvanAra banaze. ApaNane nAmanuM mahattva che tethI ja ApaNuM nAma khoTI rIte citarAyate sahana nathI thatuM. jIve audayika bhAvono sarvathA tyAga karavAno che pachI kSAyopathamika bhAvarUpa dharmano paNa tyAga karavAno che. caMdanane kApo, bALo, cholo to paNa te sugaMdha ja Apaze. te ja rIte A dehane koI che, bALe, pIDA Ape to paNa temAM na bhaLatA samatArUpI dharmane svabhAvagata banAvI devAno. arthAt kSAyikabhAvane sidhdha karavAno, jemAM te kAyAne mAtra sAkSIrUpe ja jANe. kSAyopathamika dharma dvArA AtmAe thoDuM sAdhyuM teTalA mAtrathI temAM saMtoSa mAnI levAno nathI, pUrNa sAdhyanuM lakSabiMdu je kendramAM hovuM ghaTe. 3 bhAvanA - 3 prakAra 1. upazamabhAva:-aMtarmuhUta kALa rahe. mohanA udayano abhAva hoya paNa sattAmAM hoya tene upazama bhAva kahevAya. 2. kSAyopathamika bhAva:- sAgaropamathI adhika kALa rahe. udayamAM AvatA karmono kSaya ane sattAmAM rahelA karmono upazama. vartamAnamAM kSayopazama bhAvathI pragaTa thatA guNone jIve bhajavAnA che. tenA dvArA jIvanuM sAmarthya vadhatuM jAya, te guNo svabhAvagata banatA jAya pachI kSayopazama rUpa bhAvano paNa jIve tyAga karavAno che. jJAnasAra-3 // 53 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. zAyika bhAva - vItarAga cAritra, kevala jJAnAdi guNa. kevalajJAnathI adhika kiMmatI vastu eka paNa nathI. te nirNaya thayo nathI mATe tenA sivAya bIjuM badhuM meLavavAno bhAva jAge che. te nirNaya thayA pachI svajana varga, vaphAdAra ziSyo, guru, bhakto vi. paNa tene kiMmatI na lAge. jene samyagadarzana prApta thayuM che tevo jIva have saMsAranI kaI vastune icche? saMsAranI sarva vastu tene tuccha lAgaze. jIva sAdhupaNAmAM rahIne paNa sAdhupaNAthI mukta thavAnI bhAvanAvALo hoya. arthAt sudeva-suguru Adi sa AlaMbanano paNa tyAga karavAvALo bane pote ja svayaM paramAtmasvarUpa banI javAnuM che. paNa vartamAnamAM huM apUrNa chuM mATe TekAnI sAdhananI jarUra paDaze. devaguru paNa e TekArUpe - sAdhanarUpe che e upayoga Avavo joIe. zamA pAMca prakAre (1) upakAra kSamA - upakArI para kSamA rAkhe che. (2) apakAra kSamA - apakArI para paNa kSamA rAkhavI. vipAka mA -karmanA vipAkamAre bhogavavA ja paDaze, tema jANIne kSamA rAkhavI. vacana sAmA -paramAtmAnA vacanane yAda karI kSamA rAkhavI. arthAt jinAjJA che " suvijJA" tuM krodha na kara. dharma zamA - kSamA AtmA sAthe evI vaNAI jAya ke sahaja svabhAvamaya banI jAya. prathamanI kSamA to gRhasthamAM paNa hoI zake jyAre sAdhuoe vacana kSamA dvArA dharmakSamAne sAdhavAnI che. vItarAga sarva kaSAyothI rahita che mATe temanuM nAma smaraNa paNa kaSAyonA nAza mATe bane che. pachI e dharmakSamA svarUpa AjJA banI jAya che. jJAnasAra-3 || 54 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvo jina vacana rUpa AjJAnuM AlaMbana le to saMsArarUpI dAvAnala paNa zItala banI jAya che. sthirane pakaDIe to sthira banI zakAya. vacana kSamAnI zarUAta thAya to kaSAyamaLano sahaja hrAsa thayA vinA na rahe. sAdhu jIvanamAM vacana kSamAnI pradhAnatA che. sAdhupaNAmAM kaSAya bhAvathI badalo levAnuM mana thAya to te sAdhupaNuM niSphaLa che. ApaNe kaSAya karanAranA paNa kalyANamitra banavAnuM che. prathamanI traNa kSamA kSAyopathamika bhAvanI che. jyAre vacana kSamA anaMtAnubaMdhI-4, apratyAkhyAnIya-4, pratyAkhyAnIya -4 = 1ra kaSAyo jAya tyAre Ave. sarvajJanA vacananA Alabane kSamA Ave. mAtA-pitA vaDilo Adi ApaNA upakArI che. teo Thapako Ape to sAmuM na bolAya to pachI guru mATe zuM na sahana karAya? badhuM ja. mAtA-pitAne cAmaDInA joDA banAvIne paherAvo to paNa upakArano badalo vALI zakAto nathI. mAtApitAne duHkhI karavAmAM nimittabhUta na banIe toja bhavaparaMparA aTakaze. te mATe samyagu jJAna ja AtmAne upayogI banaze. jJAnanI sAdhanA mATe AcAro batAvyA. temAM vinaya nAmano AcAra mukhya che. vinaya e sarva guNonuM mULa che. guNathI ja AtmA bIjA AtmA para upakAra kare che. vinaya guNa aneka guNone khecI lAve che. AThe karmone je vizeSathI AtmAmAMthI dUra laI jAya te vinaya. guNamaya banyA vinA nirjarA dharma pragaTato nathI. rAjA ane guru vacce saMvAda thayo. rAjA kahe mArA putro vinayI che. jyAre guru kahetamArA putro karatA mArA ziSyo vinayamAMcaDI jAya. guru parIkSA kare che. gaMgAnuM vaheNa kaIdizAmAM vahe che te joI Avo. rAja putre joyA vinA, gayA vinA kahI dIdhuM ke pUrva dizA tarapha vahe che. e to badhA jANe che. jyAre ziSyo samajI gayA ke gurue pUchyuM che tenuM kAraNa haze? gaMgA nadI pAse jaI joI ane kahyuM ke gaMgA nadI pUrva dizA tarapha vahe che. guptacaro dvArA khabara paDI jJAnasAra-3 // 55 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke gurunA ziSyo vinayI che. ziSyo jyAre gurumAM paramAtmapaNuM nihALe tyAre te sAcuM sAdhupaNuM pALI zake. tapa guNathI nirjarA sAdhI zakAya che. potAnI koIpaNa icchA na hoya ane deva-gurunA vacano ja mArA kalyANanuM kAraNa che ema je samaje te mahAtapasvI che. kema ke svayaMnI icchAno rodha karyo che. udA. mAsatuSa munie 12 varSa sudhI mAruSa mAtuSa guruno zabda maMtra rUpe pakaDI aMte kevalajJAna pragaTa karyuM. sAdhu mATe paramAtmAnA vacanadehanI = tattvadehanI pUjA 24 kalAka hoya che. AjJA rAddhA virAddhA ca zivAya ca bhavAya ca / (vitarI stotra) paramAtmAnI AjJAnI ArAdhanA mokSa mATe thAya che, virAdhanA saMsAravardhaka bane. potAnA vyaktitva paranuM mAna jenuM tUTI jAya. huMkAInathI. mAruM sarvasva deva-guru ja che evo aMtarano bhAva pragaTI jAya te ja sAcuM bahumAnabhAva che nahitara pachI svArthabhAva che. puNyathI maLela parivAra-prasidhdhi padavi. uparanuM bahumAna guru pratye bahumAna bhAva pragaTa thavAmAM avarodhaka bane che. "na-mo" huM kAMI nathI. tethI pUrNa banavA tamArI AjJAne namaskAra karuM chuM. huM zarIra nathI. AthI zarIra dvArA maLelI tamAma vastu mArI nathI. AtmA sivAyanI koIpaNa vastu mArI nathI nisAhiAe-mATe matyaeNa vaMdAmi-A mAruM mastaka Apane arpaNa karuM chuM. ApanAmAMja jJAnAdi guNanI saMpadA che. pUrNatA che tene huM prApta karavAne icchuM chuM. ziSyanI basa A ja mahecchA hoya. tethI te gurunA cittane prasanna karI, vinaya guNathI te saMpadAne pAmI paraMparAe paramapadanI saMpadAne prApta karanAro bane che. jJAnasAra-3 || pas Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jJAna lAyopathamika bhAvanA che mATe vartamAnamAM tenA AlaMbane kSAyika bhAvanI prApti mATenI sAdhanA karI levAnI che. temAM sAvadha rahevAnuM che. dA.ta. prasannacaMdra rAjarSi- putra zabda sAMbhaLatA sneha rAgamAM aTavAI, mAnasikayuddha dvArA 7mI narakanA daLiyA bAMdhyA. paNa mAthe mugaTa levA jatAM sAvadha banI gayA ke huM to muni chuM-meM A zuM karyuM? pazcAtApanI vizudhdhadhArA cAlI to kevalajJAna pAmI gayA. Ama, ApaNe paNa kSayopazama bhAvanA sahAre sAvadha rahI kSAyikabhAvane sAdhI levAno che. ApaNA mATe duHkhanI vAta e che ke je ApaNI sAthe na rahI zake tenI sAthe rahevuM che ane ApaNI sAthe je sadA rahI zake tenI sAthe ApaNe rahevuMnathI. samyagadarzana Ave tyAre ja potAnI vastu para prema jAge ane parane sahaja choDavAnI ruci pragaTe. svapara prema jAgatAM ja AtmAno dharma puruSArtha thAya kema ke ruci anuyAyI vIrya che. dharmamAM ruci thatAM vIrya te tarapha pariNAmI bane che. vibhAva dazAthI AtmA haTe nahIM tyAM sudhI svabhAvadazA prApta thAya nahIM. guNa svarUpI AtmA karmothI Avarita thayelo che mATe jo AvaraNa haTe to ja guNa AvirbhAva pAme. potAnA guNomAM ramavuM te dharma pudgalanA guNonI aMdara ramavuM te adharma. B pudgala parAvartanakALa eTale zuM? pugalamAM parAvartana thavAno kALa eTale ja pudgala parAvartakALa. temAMthI chUTavAno chello pugala parAvartakALa eTale ja carama pudgala parAvartakALa. caramamAM AvyA pachI ja tene A parAvartakALamAMthI chUTavAno abhilASa jAge adharmamAMthI nIkaLI AtmavIryane dharma pAmavA tarapha vALavAnuM che. jJAnasAra-3 // pa7 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vIrya be prakAre (1) abhisaMdhija - icchA mujaba vaLe. (ra) anabhisaMdhija - anicchAe vIrya vaLe. AtmAe AtmAnA guNomAM ramaNatA karavAnI che tene badale pulanA guNamAM parivartana kare che. pugalamAM paribhramaNa karavAno anaMtakALa AtmAe pasAra karyo che. pugalone grahaNa karavAno je kALa pasAra karyo temAM mahAkarmanobaMdha AtmAe AtmA sAthe karI AtmAne pIDA prAptinA kAraNabhUta che. AtmA avyAbAdha che chatAM pugalane grahaNa karavAmAM tene pIDAnI prApti thAya che. AvA pudgala grahaNathI saryuM. gAthA : 4 dhamasyA jyA susatyA, bhAyopathamikA apiA prApya candranagandhAbhe, dharmasaMnyAsamRttamam III gAthArthaH bAvanA caMdananA gaMdha samAna uttama dharmasaMnyAsane pAmIne satsaMgathI utpanna thayelA kSAyopathamika dharmo paNa tyajavA lAyaka che. lAyopathamika bhAvo paNa tyAjya che kema ke te bhAva saMpUrNa guNarUpe nathI, paNa temAM audayika bhAva bhaLelo che. kSAyopathamika samyakatvamAM mithyAtvano pradezodaya rahelo che. temAM jo sAvadhAna na rahIe tomithyAtvano pradezodaya vipAkodayamAM Ave to teno prabhAva AtmA para paDe, ane jJAnadhArA malina banI jAya. sarvajJa kathitatatvathI viparIta svIkAravAnuM mana thAya AthI vicAradhArA bagaDe pachI tenA AcAra bagaDatAM vAra na lAge. dA.ta. bharata mahArAjAnA putra marIcimAM samyagudarzana hatuM paNa kSAyika nahatuM. zarIra mAMdu paDyuM tyAre lobha mohanIyanA udayathI ziSyanI IcchA thaI, zarIra para sukhabudhdhi AvI tyAM mithyAtva mohanIya AvI gayuM. ziSyanA lobhe usUtra prarUpaNA karI tenA vAMke koDAkoDI sAgaropama saMsAra vadhAryo. jJAnasAra-3 // 58 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikULa zarIramAM paNa AtmAnuM sukha bhogavI zakAya. pU. padmavijayajI ma. (pU. bhuvanabhAnu sUri ma.nA bhAImahArAja) nAkamAM naLI dvArA AhAra ApatA AvI zarIranI nabaLI avasthAmAM paNa mAsakSamaNa vi. tapa karyo. zarIra ane AtmAno bheda parakhAI jAya, AtmAnI aciMtyazaktino paricaya ane tenI zraddhA thaI jAya to AtmA game te paristhitimAM paNa samabhAve rahI zakaze. sva AtmavIrya para vizvAsa jAgI gayo hoya to game tevA kaSTo sahana karIne potAnA AtmAnuM sAdhI leze. mithyAtvano udaya thAya to mati bagaDI jAya pachI tenI mati sudharI na zake. samyagadarzananA pariNAma hoya to mati bagaDe nahIM. marIcine mithyAtvano udaya thavAnA kAraNe zarIra para bahumAna AvyuM AtmA paranuM bahumAna cAlyuM gayuM. ziSyanI icchAnA kAraNe lobha mohanIya naDI gayo. cAritramohanIyanA udayamAM jo sAvadhAna rahyAM to te anaMtAnubaMdhIne kheMcI lAve che. kSAyopathamika bhAva pUrNa zudhdha nathI mATe te azudhdhatAbhaNI jIvane kheMcI laI jaI zake che. AthI ja vyavahArathI upAdeya evA lAyopathamika bhAvanA dharmo nizcayathI heya ja che. A upayoga jo AtmAmAM vartato hoya to sArA kALamAM sAmagrInI pUrNatA aMtarmuhUrtamAM paNa sarva karmano kSaya karI zakaze kema ke zuddha upayoge nirjarA ane yoge baMdha che. jo mati na bagaDe to AtmAnI gati sudharI zake. jIva karmalaghutAnA kAraNe paNa mithyAtva maMda paDatA Atmadharmane pAmI jAya. jyAM sudhI pUrNatA na pAme tyAM sudhI cena na paDe te AtmAnA jJAnasAra-3 // 59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthIpaNAnI nizAnI che. upayogamAM sadAsidhdhapaNuM ramatuM hoya. UMghamAM paNa karma nirjarA cAlu hoya.sAdhu sadA svAdhyAyamAM ja jhUlato hoya ane saMyamanA pAlanamAM ja rakta hoya. nityaM svAdhyAyasaMyamaratAnAm....sajsAya samo tavo natthi - svAdhyAya samAna koI zreSTha tapa nathI. Aje svAdhyAya chUTI gayo che. AthI jIva paramAM ghUsI gayo che ane mithyA bhavabhramaNanA vamaLamAM ghUmI rahyo che. svAdhyAyamAM rakta hoya tene bAjumAM zuM cAle che tenI khabara paNa na paDe.AtmAmAM Atmarasa khUTyo. harirasa khUTayo tethI te pudgalamAMke pArakAnA doSomAM ane viSayomAM ramato thayo. svAdhyAya dvArA viSaya-kaSAyano hUsa nAza thAya to ja sAco svAdhyAya. upakAra kSamA sahelI che. upakArInA upakArane yAda karIne temanA upakArane pheDavAno che. apakAra kSamA thoDI agharI che. kema ke apakArIne mApha karavAno che. hakIkatamAM to apakAra karanAro paNa ApaNA AtmA para upakAra kare che e vicArathI kSamA Avaze. mane dharmakSamA rAkhavAmAM sahAyaka che ema mAnI kSamA kare.4prakAranI kSamAne dharma kSamAmAM TrAnsaphara karavAnI che ane te vAraMvAranA abhyAsathI sahaja bane che. dharmakSamAmAM koI vikalpa na hoya dharma kSamAvALo pote baLIne paNa bIjAne zItaLatA ja Apaze. vacana kSamAmAM vikalpa rahelo che ke mArA prabhunuM vacana che mATe mAre kSamA rAkhavI joIe. A vikalpa avasthAne paNa choDavAnI che. AtmAmAM kSamA svabhAvarUpe banI jAya, guNa rUpe pariNamI jAya te dharmakSamA che. jJAnasAra-3 || O Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSAyopathamika sAdhanAo pUrNatA pAmavA mATe sAdhana svarUpe ja che. kema ke tenA dvArA AtmAmAM pUrNa dharma paripUrNa svabhAva pragaTa thato nathI. te AtmAmAM javA mATe sahAyaka che paNa sAdhyarUpe nathI. jo sAdhyarUpe mAnI laIe to vikAsa aTakI jAya. AtmAmAM 14 pUrvo pragaTa thaI jAya to paNa temAM saMtoSa mAnIne besI na rahe. jema jema jJAna vadhe tema AtmA gaMbhIra bane. cauda pUrva paNa kevalajJAna pAse biMdumAtra paNa nathI. jo temAM saMtoSa mAnI le to pUrNatA pragaTa na thAya. thoDuM maLI jAya pachI adhikameLavavAnuM mana na thAya te saMtoSa. dharmadharmanI bhUkha UbhI kare, guNa-guNanI bhUkha UbhI kare. jema jema samyagujJAna vadhatuM jAya tema tema kevalajJAna meLavavAnI bhUkha paNa vadhatI jAya. "Agama ariso jovatAM, mokSa nagara dIThuM ati dUra che." 14 pUrvIne paNa potAnuM kevalajJAna dUra dekhAze. ApaNane to thoDuM jJAna Ave eTale ghaNuM jJAna AvI gayAno saMtoSa thAya. jenA jJAnamAMthI darzana moha ane cAritra moha cAlyuM jAya tenuM jJAna gaMbhIra hoya. tevo AtmA ghaNuM jJAna Ave tyAre jagatane jaNAvavA na jAya paNa jagatathI alipta thato jAya. tapamAM-jJAnamAM ArAma na hoya. tapasI pAraNAmAM adhika nirjarA kare to te tapasvI che. khAvuM e pApa mAne. pAraNAmAM tapanA pariNAmane anubhave. khAvuM e pApa to khAvAnI IcchA karavI e mahApApa. ApaNe to bhUkha na lAgatI hoya to bhUkha lagADavAno prayatna karIe. pUrNatA taraphanuM lakSa na hoya to kyAreya pUrNa nahIM banI zakAya. sudhAvedanIyanA udayanI zarUAta thAya tyAre jIve vicAravAnuM che ke A zarIrane pudgalanI jarUra paDI che to pudgala ApI devA paNa sArA-narasArUpa icchA na karavI. sudhA vedanIya dvArA pudgala grahaNanuM prayojana jJAnasAra-3 || 1. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UbhuM thayuM che. tethI zarIrane khAvAnuM ApavuM paDe che. A zarIra rUpI bhUtaDuM vaLagyuM che tethI AtmAno aNAhArI svabhAva prApta thato nathI. zarIrane kADha vA mATe sarvajJae kahyA mujaba athAga puruSArtha karavo paDaze. tene kADhavA mATe mokSamArganI sAdhanA che. jIve rara pariSahone sahavAnA che. temAM prathama ja sudhA vedanIya pariSaha che. bhUkha lAgI ne tarata ja je je mAMge te ApI dIdhuM jarUra karatAM vadhAre ApyuM tethI vedanIya karma baMdhAyuM. vAraMvAra TesTathI khAvuM, vakhANa karatAM karatAM khAvuM, bIjA pAse anumodanA karavI A badhuM pApa svarUpe che. AtmAmAM khAvAnA saMskAro paDatA jAya ane AtmaguNothI dUra thato jAya. jema jema saMghayaNa baLa vadhu, mohano udaya vadhe tema AsaktinI tIvratA paNa vadhu. atyAre ApaNe bIjI naraka sudhI jaIzakIe kAraNa ke saMghayaNa chevaTuM chelluM che. prazna:- khAvA mATe dIkSA apAya? rAtanA dIkSA apAya? uttara - Arya suhari sUri ma.sA.e bhikhArIne khAvA mATe dIkSA ApI hatI. kemake teodazapUrvadharaviziSTa jJAnI hatA. jJAnanA baLe joyuM ke zAsananI mahAprabhAvanA karanAro thaze mATe ApI hatI. Arya suhastisUri ma.sA. potAnA ziSyone svAdhyAya karAvatA hatA. temAM nalinIgulma vimAnanuM varNana AvyuM. avaMtisukamAle te sAMbhaLyuM ane jAtismaraNa jJAna thayuM ke huM tyAMthI Avyo chuM. ahIM badhuM nirasa lAgyuM. jANatA hatA ke saMyama lIdhA vinA pharI tyAM na jaI zakAya. gurudevane rAtanA AvI kahe che ke mAre ahIM rahevuM nathI, mane hamaNAM ja dIkSA Apo. gurudeve tenI yogyatA jANI rAtanAdIkSA ApI hatI. tamAre kyAM dIkSA joIe che? avaMtisukamAle to AtmakalyANa sAdhyuM. game te rIte meLavIne khAvuM-hiMsA karIne paNa khAvuM te raudradhyAna che. jIva rAgAdi bhAvonI tIvratAne sparze to te raudradhyAna che. jJAnasAra-3 // Dara Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema agninA kANiyAno vizvAsa na karAya tema kSAyopathamikabhAvanA dharmano paNa vizvAsa karAya nahIM. mATe ja vIra prabhu gautamane kahe che ke samaye jaya mAM pAyA tArA svabhAvamAM rahevAmAM tuM pramAda na karato nahitara vibhAvamAM jatAM vAra nahIM lAge. ApaNo ghaNo TAIma UMghamAM ane vAtomAM pasAra thaI jAya che. "tattva jANe viralA, vaLI sAMbhaLe koI, tattvane dhAre viralA, vaLI dhyAve koI..." (yogasAra) jIva jyAM sudhI dharmanuM svarUpa na samaje tyAM sudhI tene jANavAmAM rasa hoya che tethI te jJAnI. gItArtha puruSa pAse sAMbhaLavA jAya. saMbhaLAvavAvALA to ghaNA maLe paNa tene dhArI rAkhanArA viralA ja hoya. dhArIne pachI tenuM aMtaramAM dhyAna karanAra arthAt tene AtmAmAM pariNata karanAra svabhAvarUpa banAvanArA to khUba ja virala AtmAo hoya che. navatatva jANato na hoya chatAM karmalaghutAthI tene AtmAmAM zraddhA thaI jAya. pachI tene temAM koI vikalpa na Ave. Atmahitane sAdhI le. nisargathI samakti pAmI jAya. dravya saMyama pALavAthI zAtA pamAya puNya baMdhAya paNa guNonI prApti na thAya. guNone pAmavAnI icchA hoya to ja guNone pAmI zakAya che. AtmAmAM sattAesidhdha svarUpa raheluM che paNa AtmA teno anubhava karI zakato nathI kema ke te parane vaLagIne beThelo che. sAdhyane sAdhavAnI rucipragaTavI joIe. teno upayoga satata rahevo joIe. ApaNI zakti eka samayamAM lokAlokane dekhI zakAya tevI che. paraMtu atyAre te pragaTelI nathI. pUrNanI prApti na thAya tyAM sudhI zudhdha azudhdhanuM mizraNa che. azudhdhanA udayamAM mohavicalita na karI jAya te mATe AtmAe jJAnasAra-3 || 3 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAvadhAna rahevAnuM. jJAnaguNa jema jema zuddha thato jAya tema te guNa guNanI bhUkha jagADe. jJAnayoga ane kriyAyoga bane bhinna che. jJAnayoga e aMtaranA pariNAma svarUpa che. mATe teno sva AtmA ane kevalI sivAya bIjo koI nirNaya na karI zake. sAyika bhAvanI jhaMkhanA ane pUrNa svabhAvano upayoga na hoya to jJAnamAM malinatA AvatA vAra nathI lAgatI. kSAyopazamika bhAvamAM guNo sAthe doSo paNa rahelAM che tethI tene dUra karavA sAvadhAnapaNuM jarUrI che. AtmA jo yathArtha rIte zeyano jJAtA hoya to jyAre potAnAmAM moha bhaLe tyAre te cAritra mohanA udayane samajI zake che ane tene toDavAno puruSArtha paNa Adare che. paNa jo jJAtA banI zeyamAM DUbI jAya to te jJAtApaNuM yathArtha rahetuM nathI. virati eTale zuM? tame je dravyane choDo cho te dravya pratye rahelA mohane paNa choDavAno. jeTalo mohathI virAma pAme teTalI virati pariNAma pAmelI kahevAya. 2 kiyA zuddha kayAre kahevAya? jJAnanA pariNAmamAMupAdeya pariNAmahoya. kriyAnA pariNAmamAMya pariNAma hoya. nizcayathI kriyA heya che paNa vyavahArathI upAdeya che. kriyA nizcayathI heya che mATe mAre kriyAthI paNa chUTavAnuM che. sAdhyane sAdhanA pUratI kriyA upAdeya pachI heyasvarUpe che. mATe temAM udAsIna pariNAma hovo joIe. kriyA karatI vakhate AtmavIryayogamAM vaparAya che te bhAna hovuM joIe tyAre te zuddha bane apUrvanirjarAnuM kAraNa bane. nizcayathI je upAdeya che temaya banavAno draDha pariNAma hovo joIe. jJAnasAra-3 || 4 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInaH udUMce-AsIna rahevuM. rAgadveSathI UThIne UMce rahevuM. zudhdha pariNAma alpa ja Ave vijaLInA jhabakArA jevo paNa tenA dvArA apUrvanirjarA thaI jAya. vartamAnamAM nizcayanuM lakSa chUTI javAnA kAraNe mAtra vyavahAramAM aTavAI gayAM chIe. viratinA pariNAma pUrvakanI kriyA hoya tyAre vAstavika nirjarA thAya. "citta AtmAmAM jAya to mamatAnI sAMkaLa tUTe. citta zarIramAM jAya to mamatArUpa sAMkaLathI badhAya !" AtmAnA guNomAM prathama zradhdhArUpe samyaggadarzana guNa pragaTa thAya. AtmAnA guNonI jANa thavA chatAM te guNonI rUci kema na thAya? jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI jJAna pragaTa thAya tethI AtmAnuM svarUpa samajAya paNa mithyAtvano pariNAma udayamAM hovAthI AtmAnA guNone pragaTa karavAnI rUci na thAya. AtmAmAM kevalajJAna raheluM che, tema kevalIo kahe che. evuM sAMbhaLyA pachI kevalajJAna gamI gayuM? gamI jAya to ene pragaTa karavAno puruSArtha kevo? * samyagadarzananA 67 bola samyagudarzanane pragaTa karavAnA upAyo che. * jJAnAcArAdi pAMcamAM mokSano samagra vyavahAra mArga samAI jAya che. badhA vyavahAro sAdhana rUpe che paNa ApaNe sAdhya mAnIne temAM aTavAI gayAM chIe. jyAre samyagudarzana pragaTa thAya che tyAre AtmAmAM rahelI malinatAne malinatArUpe joI zakAya che. tene vizeSa kADhavA kSAyika guNone pariNAma pAmavAno puruSArtha AdarAya che. tame ke tuM kema cho? e prazna adhyAtmamArgamAM javA mATenuM paramAra che. AtmAne pUchavAnuM che tuM kema cho? tene badale tame kema cho? te pUchI tenA saMsArano itihAsa jANI laIe chIe ane saMsAra vadhArIe chIe. jJAnasAra-3 // 5 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugala bhAvomAM to ramato nathI ne? dareka vastumAM e svAtmAne pUchaze ane vikAsayAtrA tarapha pagaraNa mAMDaze. AtmAe svamAM rahelA dharmane tenA pariNAmane pragaTa karI tene anubhavavAno che, nahitara mohano pariNAma ja anubhavAze. dharmanI gaNatarI mAtra AMkaDAmAM nathI karavAnI ke meM ATalA sAmAyika karyA- ATalo jApa karyo paNa te karyA pachI pariNatimAM zuM pheraphAra thayo te jovAnuM che. vyavahArathI ApaNe tapa karyo paNa jo tenA pariNAmane anubhavyo to te tapa dharma rUpe banyo. dravya sAthe bhAva joDAya to dharmathI uttarottara dharmanI vRddhi thAya to ja te sAco dharma. caMdanAe bhAvathI nirAza bhAve aDadanA bAkuLA vahorAvyA, saMgame raDIne potAnI mATe banAvelI badhI khIra mAsakSamaNanA tapasvI munirAjane bhAvapUrvaka vahorAvI to teone dravyathI aDhaLaka saMpatti maLI. bhAvathI te badhuM choDavAnI zakti maLI. sarvajJae batAvelavirati dharmanI prApti thaI. kema kedAna ApatAM apAra harSaguNo pratyenuM apUrvabahumAna ane nirAzasa bhAve dAna karavAthI teo abhayadAna svarUpavirati dharmane svIkAranAra thayA. caMdanAe prabhu virano abhigraha pUrNa karyo tyAre devatAoe 1rI kroDa sonaiyAnI vRSTi karI tenI adhikArI caMdanA hatI. chatAM caMdanA vicAre che ke mULA zeThANIe A paristhiti UbhI karI to mane aThama tapa thayo. prabhu virano abhigraha pUrNa karavAmAM te sahAyaka banI mATe te badhA dhananI adhikArI mULA zeThANIne banAvI. Ama dAnanuM phaLa dAna. dhana parathI mUccha utarI jAya. ApaNe to mAtrakriyAmAM ja pUrNatA mAnI tethI saMsAramAM kriyA karatAM ja rahyAM. mATe bhAvadharmanI prAptina thaI. ApaNe zAtAnuM sevana eTaluM badhuM karyuM che ke jethI samatA AtmAthI dUra cAlI gaI che. AtmAmAM sahaja dharmano jharo vahI ja rahyo che, temAM je vacce AvaraNa AvI gayuM che tene dUra karavA rajoharaNa Adi sAdhano joIze ja! jema pAtAlamAM ra5 phUTa nIce pANIno nirmaLa jharo vahI rahyo che to tene pragaTa jJAnasAra-3 || cha Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA mATe kodALI dvArA teTale UMDe khodavuM paDaze to ja te nirmaLa pANI pIvAmAM kAma lAgaze. te ja rIte rajoharaNa Adi sAdhano dvArA Atma pariNativizudhdha karatAM karatAM kevalajJAna rUpI jharo AtmAmAM pragaTa thaze to sahajAnaMda anubhavAze. jyAre moha hoya tyAre zAtA azAtAno pariNAma rati aratinA udayarUpe hoya. dharma pariNAmano jIvadeva-guru-jinavANI svAdhyAya Adinimitto dvArA anubhava kare che. zarUAtamAM potAnA guNone pragaTa kare tyAre savikalparUpe pragaTa kare. jIva jeTalA aMze zudhdha dharmane seve teTalA aMze karmane nirjare che. tyAre pratikULatA pratikULatArUpa lAgatI nathI kema ke samatAno pariNAma che. samyagudarzana 4thA guNaThANe prApta thAya paNa tene meLavavAno puruSArtha 1lA guNaThANe ja thAya. mithyAtva maMda paDe tyAre tene AtmadazAnuM bhAna thAya ane oghathI mokSano abhilASa thAya.4 the AtmAne viSe spaSTa bodha hoya. Ama mithyAtvI jIva paNa laghukarmI banI zudhdha banI zudhdha evA AtmabhAvonI sparzanA kare tyAre samyagudarzana pAmyo kahevAya. jenAmAMjijJAsA guNa prabaLa hoya te samyagadarzana guNane pAmI zake. 1 thI 4 daSTimAM game teTalA tapa-tyAgAdi hovA chatAM sarvajJanI daSTi pramANe bodha nathI tethI te asthira hoya. apunabaMdhaka dazAmAM AtmAmAM uhApoha jAge, satyane jANavAnI jijJAsA thAya. ApaNI dareka kriyAo rahasyothI bharelI che tenA eMdaparyAyane pAmavAno puruSArtha hoya to teno koIpaNa dharma vyavahAra jijJAsAthI yukta hoya. badhA dharma kare che mATe mAre paNa karI levo tevI vRtti na hoya. saMsAra parathI jene mamatA utarI gaI hoya tene dharmamAM jijJAsA thAya. 1 ratnatrayInA be bheda (1) bheda ratnatrayI - samyagudarzana, samyagujJAna, samyaphacAritra hoya paNa tadgata pariNAmarUpe na hoya. che jJAnasAra-3 || 67 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) 71 abheda ratnatrayI - jemAM samyagadarzana, samyakajJAna ane samyagu cAritra AtmAmAM tadgata pariNAmarUpehoya. jevuM jANe tevuM svIkAre ne tevo ja puruSArtha karI tene AtmasAt banAve che. bheda ratnatrayImAM prabhunI AjJAno khyAla che, rUci che, svIkAra che paNa pUrNapaNe Acarato nathI teTalo pramAda che. upayoga e ja dharma che. dharma che sahelo paNa tene dharmarUpe samajavo durlabha che. te pramANe samajAvanArA paNa durlabha che. dharmasamajyA pachI svIkAravo durlabha ane svIkAryA pachI te pramANe Acaravo mahAdurlabha che. jema caMdana ane tenI suvAsa tAdAbhya bhAve ekamekamAM rahelAM che tevI ja rIte dharmasvabhAva tAdAbhya bhAvarUpa na thAya tyAM sudhI kSAyopathamika bhAva rUpe te upAdeya che ane pachI te paNa tyAjya che. kSAyopathamika bhAva heya che kema ke temAM guNa sAthe mithyAtvanA pradezodayarUpa doSa paNa rahelA che. mATe jo doSo dUra karavArUpa jAgRti rahe to tekSAyopathamika bhAva paNa kSAyika banI jAya. nahitarakSAyopathamika bhAvanA guNo paNa jatAM rahe che. - dharmane sevatAM adharmane dUra karatA javAnuM che to ja AtmA kramika vikAsakrame vardhamAna guNavALo banato jaze. bahArathI maLatuM sarTIphIkeTa vikAsa rUpa nathI paNa guNa sthAnaka para ArohaNa karI sva svabhAvane sAdhato jAya te ja AtmAnI kharI pragati che. bahAranI dekhAtI pragati AtmAne pADanAra bhayAnakanimitto che. sAdhupaNAmAM samatA guNane mANavAmAMmahAbAdhakatattvamAnakaSAya che. dIkSAno svIkAra kare tyArathI huM samatA paTTarANI sAthe paraNyo chuM evo vicAra kyAreya Ave che kharo? jJAna sAra-3 || 68 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika ati vizuddha banavAnA kAraNe saMyama grahaNa karatAM ja paramAtmA 4thAthI 7mA guNaThANe AvI gayA. mana:paryavajJAna pragaTa thaIgayuM. jaDa pratyeno tIvra rAga jyAre maMda paDe tyAre jIva caramAvartamAM Ave che. puNyano prakRSTa udaya cAlato hoya, lokamAM mAna-sanmAna maLe, vAha vAha thAya temAM jo ApaNe sAvadhAna rahIe to bacI zakIe. acaramAvarta kALamAM jIvane jaDa pratye tIvra rAga ane mokSa pratye dveSabhAva hoya che. saMsAranA sukha-zarIranA sukhanA tIvra rAganA kAraNe jIvonI upekSA karIe chIe mATe jayaNA dharmanuM pAlana thatuM nathI. yoga e upayoganI dhArAne pragaTa karavA mATe nimitta dravya che chatAM huM tema nathI karato teno kheda thAya che kharo? bekhabara AtmAnI moharAjA pUrepUrI khabara laI leze. vadhAremAM vadhAre vyakta dukha koNa bhogave che? mithyAtvathI vAsita evo saMjJI paMcendriya jIva jaadhika vyakta duHkha bhogave che. anAdi kALathI pudgalathI chUTavAnI sAdhanA nathI karI tethI pudgalano saMbaMdha thayo che. pudgalane mAtra TekArUpe mAnavAno che. jJAna sva-para prakAzaka che. svanuM prakAzakana bane to paranuM prakAzakaja banI bhavabhramaNane vadhAranAruM bane. mATe have A bhavamAM pugalane choDavAnI sAdhanA karavAnI che. 'zAna sukhanI khANa che, duHkha khANa azAna.' jJAna e parama tapa che. jJAna jo samyaga darzanathI vAsita hoya to te AThe karmone tapAve che ane AtmAne vizuddha banAve che. pudgalabhAvane ruci pUrvaka choDe tyAre jJAna nirmaLa hoyatetaparUpa banI jAya che. vyavahArathI tapanI pUrNAhUti hoya, nizcaya tapanI zarUAta hoya arthAt pariNAmathI tapa zarU thAya. jJAnasAra-3 | 9 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra brahma jinAeM ca kaSAyAnaM tathA hati: / sAnubaMdhA jinAjJA ca tat tapa; zudhdhamiSyate // 31-7 // (vitarI totra) jemAM brahmacaryanI vRdhdhi thAya, jinezvaranI pUjA thAya, kaSAyonIhAni thAya ane anubaMdha sahita vItarAganI AjJA pravarte te tapa zudhdha kahyo che. IdriyonA pAMca viSayomAM naramavuM te brahmacarya pAMce IdriyonA viSayothI parAbhukha thavAnuM mana thAya to tapa sAnubaMdhavALo bane che. . ApaNA tapanA koIpaNa guNa gAya to kAna daIne sAMbhaLavAnuM mana thAya nahIM. tema ja koI irSAthI niMdA kare to tenA mATe dhamAla macAvIe ke mane Ama kema kahyuM? to samajavuM ke tapadharma pragaTa thayo che. prazna - guNasthAnaka para ArohaNa kyAre thAya? uttara - jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama sAthe mohanIya karmane hAni thAya, kSaya thAya tyAre ja mukti svarUpa guNasthAnaka para ArohaNa thAya. mithyA gayA vinA cAritramohanIya jaze nahIM. mohanIyaAtmAmAM phAvI jAya, gamI jAya e AtmAno moTAmAM moTo pramAda che. kema ke upayoga dharmanI vismRti che. mAtra pIDAdAyaka evI paranI ja smRti che. A pramANe 14 pUrvIne paNa nigodamAM ghasaDIne laI jAya che to ApaNI to vAta ja kyAM? keTalI badhI sAvadhAnI rAkhIne mohane hatamohabanAvI devAno che. sAdhanAmAM guNanuM lakSa satata hovuM ghaTe to ja sidhdhigatine pAmavAno rAdhAvedha sAdhI zakAze. vartamAnamAM huM jIvAjIva chuM. mAre ajIvamAMthI chUTI jIvamaya banavAnI sAdhanA karavAnI che. vartamAnamAM huM rUpArUpI chuM. mAre rUpamAMthI chUTI arUpI banavAnI sAdhanA karavAnI che. vartamAnamAM huM yogAyogI chuM. mAre yogamAMthI chUTI ayogI banavAnI sAdhanA karavAnI che. jJAnasAra-3 || 70 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrarUpI upAdhithI chUTavA audayika bhAvane naSTa karavAno che. paranA saMyogothI AtmA bhAvapIDA bhogave che tene dUra karavAnuM kArya manuSyabhavamAM viratidharma pAmavA dvArA sahaja rIte thaI zake che. sauthI vadhAremAM vadhAre avyaktapIDA nigodanA jIvone hoya che. A jo samyagudarzana hoya to sarvajJavacana che ema zradhdhA thAya. nabaLAne Teko joIe, TekAthI sabaLo thAya. tema kSAyopathamika bhAvanA TekA dvArA AtmA sabaLo bane eTale kSAyika bhAvane pAmI jAya tyAre kSAyopathamika bhAva rUpa Teko chUTI jAya. mATe sabaLA banavA mATe vyavahAramAM ApaNane satsaMgano raMga evo lAgavo joIe ke eka kSaNa paNa tenA vinA na cAle. satsaMga AtmAne upayogamAM rAkhe che ke maLelI zaktino huM dUrapayoga nahIM karuM, athavA teno durupayoga karIza to te zakti ane bhaviSyamAM nahIM maLe. akabara rAjAne satsaMgano raMga kevo lAgyo hato ke upAdhyAya bhAnuvijayajI tene tyAM 20 varSa rahyAM. tenA jahAMgIrAdi putro temanI pAse bhaNyA. satsaMganA raMganI evI tAkAta che ke tenA sivAya bIjA koI saMganI jarUra na paDe. a AtmA be prakAre apUrvakaraNa kare. eka tAttvika ane bIjuM atAttvika. (1) samyagadarzana pAme tyAre (atAttvika) kSapakazreNi mAMDe tyAre. (tAttvika) AtmAmAM anaMta zakti rahelI che tenA dvArA AtmA badhuM kArya kare che. uMghamAM paNa vIryazakita dvArA zarIranI aMdara taMtra barAbara cAle che. vIrya zakti be prakAre. (1) dravya vIrya - AhArAdi grahaNa karI zarIrane 7 dhAturUpe pariNamAve te. (2) lava jJAnasAra-3 || 71 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) bhAva vIryaAtmAmAM vIAMtarAya karmanA kSayopazamanAbaLe pragaTa thAya te. AtmAe potAnI vIrya zaktine phUrAyamAna karavAnI ane samyagadarzana prApta karyA pahelA rAgadveSanI graMthine bhedavAnI che. tIvra karmabaMdha karavAnI anAdi pravRttine toDI maMdamithyAtva thatAM jIvane saMsAranI asAratA samajAya to AtmAne saMsAranA sukho para tIvra dveSa Ave. rAga-dveSanA tIvra pariNAmane bhede te apUrvakaraNa. mokSanI vAstavika ruci thAya tyArathI saMsAramAM vyavahAra karavA chatAM temAM levAya nahIM, tenI vIryazakti mokSamArgamAM skUrAyamAna thAya. saMsArano anubaMdha na paDe. AtmAnI zakti anaMtI che. prabhuno janmAbhiSeka karavA Idro meru parvata para laI jAya che. tyAre saudharmedravicAre che ke nAnA bALa prabhu ATalA badhA kaLazonA abhiSekane kema sahI zakaze? tyAre avadhijJAnathI prabhue te jANI bodha ApavA meru para potAno aMgUTho dabAvyo. meru dhaNadhaNI UThyo. Idra mahArAjAne prabhunA atula baLa para zaMkA thaI tenI mAphI mAMgI. merune dhaNadhaNAvAnI A zakti konI? AtmAmAM rahelA anaMtavIryanI A zakti. pravRttiomAM jeTaluM vIryaphoravIe teTalI pravRttio vadhu thAya ane te zaktine dabAvIe to te zakti tirohita thAya, paramAM jatI rahe. apUrvakaraNa - AkhA bhavacakramAM pUrve kyAreya phoravI nahoya tevI apUrva zaktine phorave tethI tene apUrvakaraNa kahevAya. have te karmanI utkRSTa sthitine kyAreya nahIM bAdha. 1 koDAkoDa sAgaropamathI nyuna karma sthiti bAMdhaze. samyagdarzana pAmyA pachI AtmA mULabhUta guNamAM Avyo kahevAya. have te ardha pugala parAvartakALanI aMdara adazya mokSamAM jaze. "samyagu daSTi re guNaThANA thakI lahe jIva zivazarma." potAnA guNone pAmavAno jJAnasAra-3 || 72 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daDha abhilASa thAya. saMsAranA vyavahAramAM paNa te karmanirjarA kare. anubaMdha karma bAMdhe nahIM. prathama apUrvakaraNa atAvika zA mATe? bIjuM tAtvika zA mATe? samyagudarzana vakhatanuM 1luM apUrvakaraNa tAtvika nathI. kSepaka zreNI mAMDatA je bIjuM apUrvakaraNa kare te tAvika che. kema ke temAM pUrNa vIrya zakti phoravAya che ane varyAdi guNonI pUrNatA pragaTe che. samyagudarzana jJAna-cAritrAdi guNo, arihaMtanI vANI, Agamo, jinapratimA vi. AlaMbano dvArA guNo para nimittathI pragaTa thayA che te abhyAsadazAmAM che mATe te atAtvika apUrvakaraNa che. 8mA guNaThANAthI kSapaka zreNI maMDAya che. A zreNImAM badhA para AlaMbano chUTI jAya che. AtmAne pakaDI temAM pUrNa ramaNatA keLavI saMpUrNa mohano kSaya karI potAnA svarUpa ane svabhAvadazAne prApta kare che. tenuM anaMta viryaAtmAmAM pragaTa thAya che ane te parabhAvamAM jatuM nathI. pUrNa kevalajJAnane prApta kare che. mATe A bIjuM apUrvakaraNa svabhAvanI pUrNatA bhaNInuM hovAthI tAttvika che. prathama apUrvakaraNa dvArA jagatanuM satya tattva pragaTa thAya ane teno svIkAra thaI jAya tyAre te nirveda bhAvane sparze che. saMsAra bhAva pratye kaMTALo Ave te samaje ke huM A zarIramAM rahelo chuM paNa zarIrathI viparIta evo mAro AtmA arUpI-ayogI che te potAnA svarUpane barobara oLakhI zake ane temAM ne temAM ja teno gamo hoya. te samaje che ke vartamAnamAM jIva mithyAtvanI pIDA bhogavI rahyo che. rAganI vyAkULatA bhogavI rahyo che. tenI tene vedanA thAya. AtmagRhamAM pravezI gayA pachI tene bahAranI gaMdakIrUpa kaSAyo game nahIM. bIjA apUrvakaraNa vaDe AtmA sattAgata satya tattvanuM pUrNa saMvedana karanAra bane. AtmA potAnA guNone pUrNa bhogavanAra bane. jJAnasAra-3 // 73 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA bhogAvalI karma khapI gayA pachI ghAtakarmone khapAvavA diIkSAdharma aMgIkAra kare che. jJAnIonI badhI pravRttio ekAMte lAbhadAyaka hoya che. zAsana svapradhAna che. potAnA AtmA mATe ja badhuM karavAnuM che. rAgadveSane jIte tejina.jinAjJA barobara pALI hoya to rAgadveSa maMda thayA vinA na rahe.jinAjJA barAbara samajAya to moharAjA kyAMya phAve nahIM. paranA AlaMbana dvArA AtmAmAM je guNo pragaTa thAya te atAttvika che. arihaMta paramAtmAnI vANI dvArA potAnA svarUpanuM jJAna-ruci thAya paNa te para dravyathI thAya che. potAnA AtmA sivAyanA bIjA AlaMbanomAM vikalparUpa sAdhanA hovAthI te kSAyikarUpenabane paraMtu AlaMbana laIabhyAsa dvArA svamAM pariName pachI paranI jarUra ja na paDe tyAre te kSAyikarUpe bane. kSAyikamAM para AlaMbana chUTI jatA mAtra svanuM ja AlaMbana raheze, potAnA AlaMbana dvArA ja te prabaLa banatAnirvikalpa dazA prApta thAya che. svasvabhAva pramANe targata banI jatAM ratnatrayI abhedarUpe AtmAmAM pariNamI jAya che. te sAdhanA dvArA vAraMvAranA abhyAsathI AtmAmAM sahajarUpe sAmarthyayogarUpe pariNamI jAya che. eka paNa anuSThAna vacana yoganA upayoga vinAnuM na hoya. vacana yogano upayoga jIvane sAmarthya yoganI dizAmAM laI jAya. vacana yoganI sAdhanA jIvane asaMga anuSThAna tarapha laI jAya che. vyavahAra ane nizcayayoganA upayogamAM hoIe to ApaNe jinamArgamAMchIe. paramAtmAnA vacanane svIkAravAmAM na Ave to zAstrayoga ApaNAmAMna ghaTe. apunabaMdhaka ane samyagRSTi jIva mATe icchAyoga prabaLa tema ja pamA-chaThThA guNaThANe rahelAne icchAyoga ane zAstrayoga mukhya che. te mATe prathama to ApaNe AstikayanA pAyA para hovA joIe. icchAyoga :- AgamanA bodhavALA jJAnIno pUrNa dharma karavAnI icchAvALA hovA chatAM sAdhananI khAmI ke pramAdanA yoge - apUrNa = aticArAdikhAmIvALo dharmavyApAra icchAyoga che. jJAnasAra-3 // 74 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrayoga:- zradhdhALu ane pramAda rahitano zAstranA sUkSmabodhathI zAstra mujaba akhaMDa- aticArAdithI rahita yathAzakita dharmavyApAra zAstrayoga che. sAmarthyayoga :- jenA upAyo zAstramAM sAmAnyathI batAvyA che, paNa vizeSathI batAvyA nathI. chatAM sAdhakanI zakitanI prabaLatAthI thato viziSTa (zAstramAM vizeSarUpe nahIM kahelo) dharmavyApAra sAmarthyayoga che. pahelA jJAnopayogamAM AvIne samyagudarzanamAM AvavAnuM ane pachI samyaka cAritramAM AvavAnuM che. koIpaNa yogamAM pahelA upayoga zudhdhi para dhyAna ApavAnuM che. upayoga zudhdhi eTaleja jJAnazudhdhi.je jJAna dvArA potAnA AtmAnuM jJAna ane bhAna thAya to te jJAna nirmaLa che. jyAre mohathI vAsita baneluM jJAna AtmAne paranI sAthe joDI temAM AdarabhAva Ubho karAve che te ja mithyAtva. samAdhi kone kahevAya? zrAvakane dhananI jarUra paDe to te rAkhe paNa kharo paNa temAM tene AdarapariNAma na hoya. sthAvarakAyanA paryAya para (hIrA-sonuM-ratno vi.) tene bahumAna na thAya. jaDa para bahumAna na thavuM ane jIva para Adara pariNAma na tUTavo e ja samAdhi. sarvajJa banavuM e sulabha che paNa sarvajJa banavAnI ruci pragaTa thavI e durlabhamAMdurlabha che. AkhA divasamAM sarvajJa banavAno manoratha keTalIvAra thAya? ApaNI najIkamAM najIka potAno AtmA che. paNa mohanA paravazapaNAne kAraNe ApaNane paranuM ja badhuM dekhAya che ane tethI ja nikaTa rahelo svano ja AtmA dekhAto nathI. potAnA darzana mATe ja jinadarzanano vyavahAra mUkyo che. ApaNane ApaNI pUrNatAno khyAla nathI tethI te bahAra pUrNatA zodhavA jaIe chIe. je vastu sadA sAthe rahI zakavAnI nathI tene jema jema choDatA jaIe tema tema pUrNatA pragaTa thatI jAya. jJAnasAra-3 || 75 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa ane svabhAvathI pUrNatA pAmavI te mokSa. karmanA udayathI svabhAvane dabAvanArI virUpa avasthA UbhI thaI che teno tyAga karavAno che paNa saMpUrNapaNe teno tyAga thaI zakato nathI. kAraNake te aghAtinA udayajanya che. aghAtikarmo eka sAthe nAza pAme che. aghAtino udaya cheka sudhI AtmA sAthe rahevAno che. 4 anuSThAnamAM asaMga anuSThAna sAdhya che. te sAdhyane sidhdha karavA mATe vacana anuSThAnanI dora potAnA hAthamAM rAkhavAnI che. . vhA-7mA guNaThANe vacana anuSThAnanI pradhAnatA Ave. sarvajJanA vacanano upayoga vyavahArathI AlaMbanarUpa bane ane nizcayathI AtmA pote ja sarvajJa che tethI svAtmAnA AlaMbana dvArA ja pote potAnAmAM sthira thavAnuM che. zudhdha AtmAnA avalaMbane rAga-dveSa rahita avasthA pragaTa thAya che. arihaMtanuM AlaMbana paNa para anuyAyI che. jyAM sudhI svAtmA pUrNa samarthana bane tyAM sudhI A AlaMbana AtmA mATe jarUrI che. vacana anuSThAna asaMga anuSThAnanuM raNa banavuM joIe. apunabaMdhaka dazAvALAne te asaMga anuSThAnanuM paraMparAe kAraNa banatuM hovAthI te pradhAna dravya che. jyAre abhavyano jIva asaMgapaNAne pAmI na zakato hovAthI te apradhAna dravya che. pote niHsaMga che evuM potAne bhAna Ave to AtmA niHsaMga thavA utsAhita thAya. kAdavamAM paDelA manuSyane jaladIthI bahAra nIkaLavAno bhAva hoyane? evI rIte cothA guNaThANAvALAne jaladI asaMgI banavAno bhavamAMthI chUTavAnobhAva hoya.jeTalA aMze aliptadazA meLave teTalA aMze AnaMda vadhe. hamaNAM AtmA kAyAthI bhinna thavAno nathI. AyuSya karmanA kAraNe kAyAmAM rahyAM chIe. AyuSya karma che tyAM sudhI nAma-gotra-vedanIya raheze. atyAre huM kAyAmAM baMdhAyelo chuM paNa have baMdhAvuM nathI e lakSya rahevuM joIe. jJAnasAra-3 || 76 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyA paranI mamatA vadhe to rUpamAM pUrAvuM paDe che. AyuSya karmamohanI hAjarImAM ja baMdhAya che. kSAyopathamika bhAvamAM mohano udaya rahelo che. temAM jo sAvadha na rahyAM to AtmasaMgane badale parasaMgamAM jatAM vAra nahIM lAge. jo mohane barobara na pakaDyo to pApta guNathI paDavAnuM thAya. AtmAe mohanI sAme yudhdha karavAnuM che. samyagudarzana Ave eTale vicAradhArA-jJAnadhArAvizudhdhatara banatI jAya. 4thA guNasthAnake saMgane heya mAnavA chatAM cAritra mohanIyano udaya paranA saMgane pakaDI rakhAve che. 1 thI 4 guNasthAnaka daSTi pradhAna che. sarvajJae kahyA pramANe dareka vastunA svarUpane svIkAre. heyopAdeyanA pariNAmapUrvaka svamAMruci ane paramAM aruci thAya. samyagudarzana e mokSanuM bIja che. te Ave eTale vItarAganA dharma pratye prIti-bhakitano pariNAma ullasita thAya che. nizcaya ane vyavahAranA upayogapUrvaka sarvajJanA avalaMbane jeo AgaLa vadhyA teo pUrNa banI gayA. dA.ta. kuragaDu muni. vairAgya vinAnI virati niSphaLa che. 3 vairAgya 3 prakAranAM che. (1) duHkhagarbhita vairAgya - sukhanI abhilASA pUrI thAya nahIM tethI vairAgya Ave. mATe ahIM AvyA pachI pratikULatA Ave to nAsIpAsa thaI jAya. (2) mohagarbhita vairAgya - koInA snehanA kAraNe dIkSA laI le athavA mithyA zAstrathI prerAI saMnyAsAdi grahaNa kare. (3) jJAnagarbhita vairAgya - puNyanA udayathI maLela anukULatArUpa sukha para vairAgya Ave. sukhamAM bhaya pAme. vicAre ke mAruM zuM thaze? A anukULatA jJAnasAra-3 // 77 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laIne huMbhavasamudramAM DUbI to nahIM jAuMne? sarvajJatattvavaDe jyAre saMsAranA sarva sukhomAM duHkha pIDAnI pratIti thAya ane Atma sukhanI rUci thAya tyAre vAstavika jJAnagarbhita vairAgya pragaTa thAya. pachI anukULatAnA tyAga rU5 ane pratikULatAnA svIkArarUpa mokSa mArganI sAdhanA zarU thAya. AtmAnA guNo tattva svarUpa che. jyAM sudhI AtmA gRNamaya nathI banato tyAM sudhI te tAttvikanathI. bhagavAne gaNadhara bhagavaMtone tripadIrUpatattva ApyuM. upannaI vA, vigameI vA, dhuveI vA. dravya hoya e dhruva svarUpe hoya. temAM guNo rahelA hoya. temAM rahelA paryAyo utpanna thAya ane nAza pAme che. guNo svabhAvarUpa che. potAnA guNarUpa AtmAnabane tyAM sudhI e atAttvika che. AtmAne potAnA jJAnaguNa mATe koI AlaMbananI jarUra nathI. paNa jyAM sudhI te karmathI gherAyelo che tyAM sudhI tene paranuM AlaMbana levuM paDe che e jIvanI nabaLAI che. a mya eTale zuM? sarvajJa paramAtmAe jenuM astitva che tene dravya kahyuM che ane te guNa paryAya sahita hoya ane te zeya che. zeyane je svarUpe che te svarUpe batAve che. te zradhdhAthI grahaNa karavuM e ja samyagadarzana che. * AtmA dravya che. kevuM dravya che? tenuM svarUpa zuM? AtmA svarUpathI avyAbAdha, akSaya, arUpI che, agurulaghu che. * aghAti karmano udaya AtmAnA svarUpane DhAMke che. ghAti karmano udaya AtmAnA svabhAvane DhAMke che. akSayasthiti - AyuSyano kSaya thatAM akSayasthiti prApta thAya che. AtmAnA asaMkhya pradezo akSaya che. AyuSya karmanA kAraNe 10 prANarUpe ApaNe chIe tevo bhrama Ubho thAya che. bhrama che mATe bhaya che. bhrama jJAnasAra-3 || 78 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tUTe to bhaya na rahe. 10 prANa to javAnA svabhAvavALA che. jyAre huM avinAzI chuM. zarIra baLatuM hoya chatAM AtmA samatAmAM rahe. AtmA adAhyaachadya-abhedya che. AtmAno svabhAva abhaya chatAM ApaNe satata bhayamAM jIvI rahyAM chIe. paraMtu jo sarvajJanI AjJA mujaba jIvIe to AtmAnI rakSA thaI jAya kema ke prathama AtmAne abhayadAna ApavAnuM che. jo e svane abhayadAna Ape to parane pIDAja kevI rIte ApI zake? mATe prathama AtmAnA astitvanuM bhAna Ave to pachI mohane jItatAM vAra na lAge. huM asaMkhya pradeza, akhaMDa pradezI chuM. paNa karmonA kAraNe zarIra aMgopAMga rUpe vikArI evI kAyA maLI. e nAza pAmavAnA svabhAvavALI che. ApaNe adhuvane pakaDIe chIe mATe AtmA asthira bane che. A viSamatA jAya to ja AtmA zamapariNAmamAM AvI zake. * viSamatAmAM ramazuM to asthira banazuM. samabhAvamAM ramazuM to sthira banazuM. AtmAe potAnI zudhdha arUpI svarUpa avasthA pakaDIne dhyAnamAM javAnuM che. aghAti karmanA udayathI AtmAnI akSaya, arUpI, avasthA je DhaMkAI gaI ane tenAvikAra rUpe rUpAdiavasthA pragaTa thaI. have temAM AtmAne arUpI rUpe satata mAnavuMe duSkara che ane tenA kAraNe AtmAsva samatArUpe guNamaya banI zakato nathI. jyAre te guNamaya banI javAno prayAsa kare che tyAre te tAttvika bhAvamAM Avyo kahevAya. sAdhu AtmAnA samatA guNa rUpa svabhAvane anubhavanAro hoya, yathArtha tattvano avabodha karanAro hoya, heyane choDI upAdeyane grahaNa karI te te guNarUpe pariNamana karanAro hoya. moha rUpAdine pakaDaze. mohathI chUTavA mATe AtmAnI rUpAtIta avasthA pakaDavI paDaze. mAna kaSAyanI vRdhdhi UMca-nIcanA kAraNe thAya che. agurulaghu svabhAvadabAyo tethI mAnakaSAya vadhyo. mohabahAranA pariNAmane jJAnasAra-3 // 79 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDe che tethI samatAno pariNAma AvI zakato nathI. AtmAnI 4 avasthAo para mohano pariNAma vadhaghaTa thAya. avyAbAdha guNadabAya eTale zAtA-azAtA Ave. tebane pugalanA pariNAma che. samatAmAM cAreya avasthA bAdhaka che. 1 jJAna traNa prakAre che. (1) viSaya pratibhAsa - mithyAtvIne hoya. (2) Atma paraNatimat tatva pratipatti - samyakatvane hoya. (3) tattva saMvedana - sAdhu bhagavaMtone arthAt chaThA guNaThANAvALAne hoya. tattvane jIvanamAM AcarI anubhave. (1) viSaya pratibhAsa zAna - jemAM Idriyagocara viSayano pratibhAsa hoya paNa tenA heya ke upAdeya aMzono khyAla na hoya, viveka na hoya. jyAM sudhI jIvane heya ane upAdeyano viveka na hoya tyAM sudhI aneka prakAranI bhUlo thavA saMbhava che. tethI viSaya pratibhAsajJAnane aneka apAyo = duHkhonuM kAraNa mAnavAmAM Ave che. bALaka ema jANe che ke AviSa-jhera kahevAya, A kAMTo kahevAya ane A ratna kahevAya. paNa jhera zA mATe na pIvAya? kAMTo zA mATe dUra pheMkI devo joIe ane ratnane zA mATe rAkhI devuM joIe? enuM kAraNa te jANato nathI. tethI saMbhava che ke te jhera pI jAya, kAMTAne pAse rAkhe ane ratnane ghA karIne pheMkI de.viSaya pratibhAsa jJAnamAM A pramANe ja samajavuM. (2) AtmapariNatimatuM zAnaH- jemAM vastunA heya. upAdeyapaNAno viveka hoya paraMtu tadusAra nivRtti-pravRtti na hoya. A jJAnavALo ema jANe che ke pApa, Azrava ane baMdha e traNe tattvo heya che. saMvara tathA nirjarA upAdeya che. paraMtu cAritra mohanIya karmanA AvaraNono hajI hrAsa thayelo na hovAthI ene anukULa tyAga athavA Adara karavA mATe teno vIrSollAsa jAgato nathI. A jJAnavALo pApa, Azrava ane baMdhanA hetubhUta viSayakaSAyAdino tyAga karI zakato nathI ane saMvarAzimAM pravRtta thaI zakato nathI. paraMtu te mATe jJAnasAra-3 || 80 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA manamAM aparaMpAra udvega-pazcAtApa hoya che. e pazcAttApa ja Akhare jIvane yathArthajJAna sudhI laI jAya che. e jJAna atyaMta durbhedya evI rAgadveSa anemithyAtvanI graMthino bheda thayA pachI ja prApta thAya che. arthAt samyagadarzana ja hoya che. (3) tattvasaMvedana jJAna - tattvanA spaSTa khyAlapUrvaka heya ane upAdeyano viveka hoya ane tadanukuLa nivRtti ke pravRtti hoya. tattvasaMvedanamAM jJAna-darzana ane cAritra e traNe AtmaguNonuM samya rIte niyojana thatuM hovAthI te ja mokSamArga che. A jJAnathI ja zudhdha sAmAyikanI prApti thAya che ane niraticAra cAritranuM pAlana zakya bane che. * sarvazanA kathana mujaba heyano heya rUpe svIkAra karI heyano tyAga karavAno che. sarvajJanA kathana mujaba upAdeyano upAdeyarUpe svIkAra karIne te AdaravAnuM che. jJAnagarbhita vairAgyavALo zarIra pratye udAsInabhAvamAM rahelo hoya. ApaNe koInI sAthe mamatvathI baMdhAyelA chIe mATe ApaNA cittanI prasannatA nathI. jJAnagarbhita vairAgyavALAne pradhAna ciMtA potAnA AtmAnI hoya. svAdhyAya, saMyama, tapa Adi guNone sAdhavAnuM mana thAya. jJAnagarbhita vairAgyavALAne viratino pariNAma tIvra hovAthI te saMyogothI virakata thAya che. tema ja vartamAna saMyogomAM saMgathI kaIrIte chUTAya tenI vicAraNA karI te niHsaMga dazA tarapha AgaLa vadhe che. jene saMyamanI pradhAnatA hoya tene khAvA pIvAnI pradhAnatA na hoya. IryAsamitinI sajjAmAM pU. devacaMdrajI ma. kahe che. "e zarIra bhavamULa che, tasu poSaka AhAra jIva ayogI navi hue tyAM sudhI anAdi AhAra." (7) jJAnasAra-3 || 81 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kavale AhAra-vihAra che e aMga vyavahAra dhanya atanu paramAtamA, jyAM nizcalatA sAra." para pariNati caMcalatA re, kema chUTaze eha ema vicArI kAraNe re, kare gocarI teha..." A AhArarUpa parapravRttimAM paNa tenAmAM pazcAtApanI dhArA vahetI hoya to te apUrvanirbhara kare che. khAvAmAM sukha mAnavuM te paheluM pApa che, khAvuM e bIjuM pApa che. icchApUrvakakhAvuMe mahApApa che. khAdhA pachI vAgoLavuM vakhANavuM-vakhoDavuM te mahApApanI paraMparA che. lAyopathamika guNo paNa atAttvika che. kema ke te sadA guNarUpe rahetA nathI. mohano udaya thatAM te cAlyAM jAya che. kSAyika guNo ja tAtvika che. kemake te guNo sadAya AtmA sAthe rahenAra che. tIrthakaranA vacano paNa paraAlaMbanarUpa che. jIva jyAre svaguNomaya pUrNa banI jAya tyAre te ja guNo tAttvika svarUpe bane che. vItarAga paramAtmA mATe pUrNa Adara hoya tyAre ja bahumAnabhAva pragaTa thAya. sarvajJa pratye bahumAna thavAnuM kAraNa temanAmAM rahelI vItarAgatA che. rAga-dveSathI rahita hovAthI satyavacana ja prabhubole. niSpakSapAta bolaze evI zradhdhA thAya tethI temanA vacanane svIkAravAnuM mana thAya. sarvajJa paramAtmA maLyA pachI ApaNAmAM samyagadarzana kema na Ave? jyAre AtmAmAM AtmAnA hitanuM arthIpaNuM jAge tyAre ja jJAna pariNata bane. vitarAga deva, maLyA, jinazAsana maLyuM chatAM sahaja rIte guNa pragaTa nathI thatA tenuM kAraNa guNa pratye bahumAnabhAva nathI. jyAM sudhI paramAM bahumAnabhAva che tyAM sudhI AtmAnA guNo pratye AdarabhAva nahIM pragaTe. puNyodayathI badhI ja sAmagrI maLI gaI che paNa jyAM jJAnasAra-3 || 82 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI jIva potAnA AtmAne tIrtharUpe nahIM svIkAre tyAM sudhI A jinazAsana tene phaLaze nahIM, ane bhavamAM bhramaNa karyA karaze. karmanA udayathI jIvane prApta thatI sAmagrI para bahumAnabhAva thAya tenA phaLarUpe bhavanI prApti thAya. jyAre AtmA potAnA AtmAne tIrtharUpa mAnaze tyAre ja te tenI AzAtanAthI bacaze. ApaNane sthAvara tIrthanI AzAtanAno bhaya che paNa jaMgama tIrthanI AzAtanAno bhaya nathI. AtmA sivAya zarIra Adi bAhya saMpatti parano mamatA pariNAma haTI javote ja vairAgya. paramAte pIDAnI anubhUti kare ane svamAM te sahajAnaMda anubhave. sva rasa e sabarasa che ane pararasa e parAdhInatA che. zAstrorUpI zastra (astro) laIne jIve cittamuMDana karavAnuM che. te zAstranA upayoga dvArA AtmA dhAradAra vizuddhi dvArA pApakarmone bALanAro bane che. navakArathI mAMDI 14 pUrvono svAdhyAya e cittamuMDananI prakriyA che. te ja navakArano sAra che. 1 navakArane samajavA mATe 14 pUrvo bhaNavAnAM che. mokSane pAmavAnA be mArga che. (1) svayaM gItArtha banavuM, (2) na banI zako to gItArthanA zaraNe rahevuM paNa potAnI budhdhi kAme lagADavI nahIM to mokSamArga ati saraLa che. utsargathI AtmAe guptimAM rahevAnuM che, guptimAM na rahI zake to apavAda samitinuM pAlana karavAnuM che. bAhubalI eka varSa guptimAM rahyA paNa kevalajJAna na thayuM. mAna beTheluM hatuM paNa bhUla samajANI ane samitirUpa DagaluM bharyuM ne kevalajJAnanI prApti guptimAM nahIM paNa samitinA pAlanamAM thaI. * samyagadarzana eTale kAyAmAMthI nIkaLavAno bhAva ane virati eTale kAyAmAMthI chUTavAno puruSArtha. vItarAga kAyAmAM hovA chatAM kAyAthI para thaIne rahenArA. jJAnasAra-3 || 83 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvane AjJAyoganI parama ruci hoya, te pramANe na vartI zake to pArAvAra pazcAtApa hoya. upayogapUrvakanavakArazI karanArA cha mAsanA tapasvI jeTalI nirjarA karI zake. jIve AhAranI gaveSaNA nahIM paNa te dvArA jIvanI gaveSaNA karavAnI che. mArA dvArA koI jIvane kilAmaNA to nathI thaIne?42 doSarahita gocarI paNa mArA rAgadveSanuM kAraNa nathI banatI ne? to te pradhAna dravya banaze.nirjarAnuM kAraNa banaze. jo gaveSaNA barAbara thAya to garvana Ave. rAga-dveSa thAya to bhAvahiMsA thAya.viratinA pAlanamAM gurvAjJA pradhAna che. gurunA baMdhanamAM rahevAnuM che. saMsAranuM baMdhana toDavA 1luM baMdhana jinAjJAnuM svIkAravAnuM che. AtmAthI tapa nathI thato to tapasI paranuM bahumAna paNa AtmAne tAre che. guNanA arthI sAruM ghaTAve. guNAnurAga hovAthI kuragaDumuninA pAtramAM tapasI thUkyA to vicAre che ke huM Ane ja yogya chuM. teoe to bhAtamAM ghI nAkhyuM. tapanA sAcA bahumAnathI tapasvI para bahumAna AvyuM tethI temano gaLapho paNa ghIrUpa lAgyo. tenA pariNAme kevalajJAna lAdhI gayuM. nimitta vinA AtmAmAM kSayopazama bhAva pragaTa thAya, te chellA aMtarmuhUrta pachI kSAyika bhAvamAM parivartana pAme che tyAre te tAttvika bane che. 0 jinanA darzana karatA nijanA darzana kayAre thAya? je AtmA have saMpUrNapaNe paramAM nathI, sva-svabhAvamAM sthira thaI gayA che te paramAtmA. teomAM saMpUrNa svabhAva ane svarUpano ughADa thaI gayo che. te paramAtmA jenA darzanathI svAtmAnuM darzana thAya. "bhAsyo AtmasvarUpa, anAdino visaryo ho lAla...' paramAtmatattvapratye jeTaluM bahumAna teTalA aMze mithyAtva ogaLaze ane svAtmAnI oLakha thaze. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva nikSepe jJAnasAra-3 || 84 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvarane dhyAvavAnA che. temaNe zuM sAdhanA karI? kevI rIte siddhi meLavI? teno citAra AMkha sAme khaDo thAya ne haiyuM jhUkI jAya. oha! anaMta karuNAnA svAmI evA mArA paramAtmA pamA anatesidhdhAtmAonI sAthe zudhdha svarUpe birAjamAna che ane svabhAvamAM ramaNatA karanArA che. "prabhu! tuja jANaga rIti, sarva jaga dekhatA ho lAla, nija sattAe sahune zudhdha lekhatAM ho lAla.' pU. devacaMdra vijayajI ma.) paramAtmA pratisamaya niraMtara ApaNane joI rahyAM che. ApaNe paramAtmAne keTalI vAra joIe chIe? ApaNe sidhdhazIlA upara lokone rahelA-anaMtA sidhdhonI sAthe rahelA evA paramAtmAnA pratisamaya darzana karavAnA che. to 'jinadarzana karatAM pragaTe nija darzana' to ApaNane ApaNuM svarUpa yAda Avaze ke mAre paNa vibhAva choDI svabhAvane pragaTa karavAno che ane temanA jevA banavAnuM che. jevI rIte marudevA mAtAe RSabhanA darzana karyA hatA. darzana karyA ne kaivalyaratnanI prApti karI. temanuM darzana saphaLatAne pAmyuM. jevI rIte paramAtmA sattAe zudhdha evI samagra jIvarAzine nihALI rahyAM che. mAruM paNa evuM kyAre bhAgye jAgaze ke mane paNa eka samayamAM samagra sattAesidhdha evI jIvarAzinA darzana thaze. jo A bhAva pragaTe to jIvarAzi sAthe ApaNo vartAva kevo thAya? sthApanA nikSepA dvArA dravya anebhAvamAM javAnuM che. mArA paramAtmA sarvakarmathI mukta ane huM158 beDIthI yukta,3zarIra rUpIpiMjarAmAM pUrAyelo ane azudhdhimAM rahelo chuM. have mAre paNa ApiMjarAmAMthI mukta thavuM che. mAre paNa mAruM zuddha svarUpe pragaTa karavuM che. tenI ruci, jhaMkhanA ane sparzanA samyagadarzanathI prApta thaze. karma-kaSAya- kAyArUpI gaMdavADamAMthI bahAra nIkaLavAnuM mana thaze. potAno mokSa jene game tene sAdhupaNuM game ja ane kaSAyothI saMtRpta evA AtmAone ugAravAnuM mana thAya. jJAnasAra-3 || 85 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je pAse Ave te baLelo hoya paNa TharIne pAcho jAya tevuM sAdhupaNuM che. pAMce IdriyonA viSayomAM manane na javA dete zramaNa. khAvuM-pIvuM e AtmAno svabhAva nathI. pANImAM zItaLatA ane komaLatA che mATe jIvane pANImAM rAga thAya che. tethI te samatA pragaTAvavAmAM bAdhaka bane che. pariSahone sahana karI, doSonuM nivAraNa karavAnuM che tenA badale ApaNe pariSadomAM pIchehaTa karIne doSone sevyAM tethI mohanI vRdhdhi thaI. nAnA nAnA doSonuM nivAraNa karavAne badale anukULatAnI zodha karI mohane tagaDo banAvyo tethI nAnI nAnI vAta paNa AtmA sahana nathI karI zakato. guNonA pakSapAtI maTIne doSonA pakSapAtI banI gayA. ApaNe ApaNA doSonI zodhamAM hoIe ne koI doSa batAve to te upakArI lAge. ApaNe sArA dekhAvuM che tethI koI doSa batAve te gamatuM nathI. tyAga karavA mATe AtmA manuSyabhavamAM ja samartha bane che, bAkInA bhavomAM samartha nathI banato. pote AtmA che,guNothI bharelo che evuM jJAna thavA chatAM mithyAtvanA kAraNe tene potAnA guNonI ruci thatI nathI paNa pudgalamAM ja rahevAnuM game che. mohano pariNAma pugalanA saMgamAM rahevAno rucino pariNAma Ubho kare che. mATe ApaNane pugalano saMga choDavo gamato nathI. mokSamArganI ArAdhanA karavI eTale pudgalanA saMgathI chUTavAnI prakriyA karavAnI. pudgala dharmane choDI AtmAnA dharmane pakaDavAno che. e ja dharmArAdhanA che. jANavA-jovAnuM sarvane paNa mANavAno mAtra potAne che. eka ja samayamAM jIva darzana-jJAna-cAritrarUpa badhA pariNAmone vedato hoya te abheda ratnatraya che. jyAre AtmAmAM nirNaya thaze ke A mAruM che ane A para che, tyAre jJAnasAra-3 || 86 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene potAne pAmavAnI tIvra tAlAvelI utpana thaze. kema ke tattvanI ruci e ja samyagadarzana che. paramAtmAmAM rahelA guNono upayoga paramAtmA thavA mATe karavAno che. emanuM AlaMbana laI ApaNA AtmAmAM paNa e guNo che teno nirdhAra karavAno che ane ruci potAnA guNonI karavAnI che. potAnA AtmA para Adara Ave tyAre ja paramAtmA para Adara Ave. jyAM sudhI AtmA Atmatattvane jANato nathI tyAM sudhI te paramAtmAne paNa jANato nathI. paramAtmAe kevalajJAnamAM kevalajJAnane pragaTa karavAnA upAyo jANyA ne upadezarUpe ApaNane ApyA. AtmAnA guNone pragaTa karavAno svayaM puruSArtha karyo ane e pragaTa thayelA guNo dvArA e vAta joI tethI jagatane teno upAya batAvyo. "svamAM vasa, parathI khasa. ATaluM basa." potAnA guNone pragaTa karavAno upAya dIkSA dharma che. dareka yogamAM zudhdha upayoga dhArA vahetI mUkIne AtmAnuM je cetanA tattva che tene jAgRta karavAnuM che. kAma vIrya vaze jema bhogI tema Atama thAya upayogI, zra paNe je Atama upayogI, te thAya ayogI.' (pU. AnaMdaghanajI ma.) jo AtmA sva upayogamAM haze to koIpaNa yogamAM paramAnaMdanI anubhUti karaze. ratnatrayIne sAdhavAnuM ja lakSa raheto koI kAryamAM kaMTALo nahIM Ave. | svabhAvano lAbha thAya to pachI bIjuM kaI meLavavAnuM bAkI rahetuM nathI. e pramANe AtmaguNothI saMpanna banelo muni paramAM niHspRha banI jAya che. ApaNe mAvajajIvanuM sAmAyika lIdhuM pachI krodha, mAna, mAyA, lobha karAya? ane karIe to ApaNuM sAmAyika khaMDita thayA vinA rahe kharuM? e jJAnasAra-3 || 87 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga Ave che kharo? kSamA ane zramaNapaNuM icchuM chuM. kSamAthI guNanI zarUAta thAya che ane zramaNamAM guNanI pUrNAhUti thAya che. kSamAvinAno zramaNa hoI ja nA zake. AtmAnA guNonI pUrNatA mATe pUrNa guNIne vaMdana karavAnA che. khamAsamaNa ApatI vakhate kAyAne heya mAnI kAyA dvArA kAyAnI mamatAno tyAga karavAno che. A samyaka cAritrano pariNAma che. koIpaNa jAtanI AzaMsA vagara khamAsamaNa apAya te samyaka tapano pariNAma che. 17 saMDAsApUrvaka khamAsamaNa ApavA dvArA vIryAcAranuM pAlana thayA che. ullAsapUrvaka bhAvathI svabhAva sanmukha banavA je kriyA kare te vIrya pariNAma che. huM puruSa chuM ke strI chuM? te pUchavuM paDe? temAM jJAnano upayoga mUkavo paDato nathI. kema ke teno sahaja khyAla che. tema AtmAnA viSayamAM vAraMvAra abhyAsa pADyo nathI mATe upayoga mUkavo paDe che. gAthA : 5 gura- svasya nIti, zikSAsAbhyana yAvatA AtmatatvaprakAzana, tAvasevyo guruttamaH pAM gAthArtha: jyAM sudhI grahaNa ane Asevana e bane zikSAnA samyapha pariNamanathI zudhdha AtmasvarUpanA bodha vaDe potAnA AtmAmAM gurupaNuM na Ave tyAM sudhI uttamagurune sevavA joIe. AtmAno mULabhUta svabhAva ja AtmA sAthe rahevAno che. svamAM sthira thavAno ane koInI paNa sahAya na levAno AtmAno svabhAva che. paranuM AlaMbana laI parathI chUTA thavAnI sAdhanA karavAnI che. guruno paNa tyAga karavAno che kAraNa gurupaNa para che. guru pAse sAdhudharmonA AcAronuM jJAna meLavavuM e grahaNa zikSA ane AcAronuM pAlana karavuM e Asevana zikSA che. jJAnasAra-3 || 88 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbana dhyAna nirAlaMbanamAM laI jAya to te sAlaMbana dhyAna upayogI kema ke sAlaMbana dhyAnamAMthI nirAlaMbanamAM javAnuM che. potAnuM ja AlaMbana laI potAnAmAM pUrNatA pragaTAvavAnI che. jo sAdhanAmAM upayoga hoya to saMvega rUpa phaLavAnI sAdhanA bane che. je potAnuM nathI tene choDavAno jenA haiyAmAM bhAva hoya te mumukSu ane je choDavAnI zarUAta kare te munibhAva saMpUrNapaNe je choDe te paramAtmA. jo ApaNe zuddhAvasthA pakaDIzuM to vartamAnakAlIna bAhya avasthA para karuNA pragaTaze. ApaNe bAlyAvasthA pakaDIe chIe mATe bahAra pheMkAI jaIe chIe, ApaNe to mohanA udayane pakaDavAno puruSArtha karavAno che. 0 khamAsamaNanI kriyA AtmAnubhUti rUpa kyAre bane? viratimakriyAnirjarAnuM kAraNa bane vItarAgatAnI anubhUtinuM kAraNa bane. vItarAgane vaMdana zA mATe? temanI vItarAgatA gamI gaI che mATe ne? vaMdana karatAM upayoga hovo ghaTe ke sattAmAM huM paNa vItarAga chuM. bhavya chuM mATe vitarAgatAne pAmavAnI yogyatA mArAmAM che. mATe huM paNa vItarAgatAne pragaTa karI AtmAnA sukhane anubhavI zakuM tema chuM tethI tene pragaTa karavA huM vaMdana karuM chuM. upayoga vinAnI kriyA saMmUrchAima kriyA che. vaMdanamAM nisahiyAe padathI vItarAgatAne anubhavavAsivAya mAruM AtmavIryahave bIje kyAMya pravartaze nahIM. mAro AtmA ratnatrayImAM ja targata pariNAma svarUpe banI jaze. sva pAMca guNo dvArA vItarAga bhAvamAM targata bane tyAre AtmAmAM parama tRptino anubhava thAya che. jIve upakArI evA nimitta kAraNone paNa choDavAnA che. kema ke aMte jJAnasAra-3 || 89 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to jIve svabhAva svarUpe thavAnuM che. arihaMta paramAtmAno paNa tyAga karavAno hoya to guruno paNa sutarAM tyAga hoya ja! jyAM sudhI jIva potAnuM gurupaNuM pragaTa na kare tyAM sudhI teNe gurune sevavAnA che pachI guruno paNa tyAga karavAno che. tIrthaMkara paramAtmAne gurunI jarUra kema nahIM? traNa jJAna sAthe laIne AvyA che. temaja pUrvabhavomAMvItarAgadazAnI paNa evI sAdhanA karI che ke bhogo bhogavatI vakhate paNa zrata dharmanA upayogamAM ramatA hatA.apUrvakarmanirjarA karatA hatA ane te dvArA evuM sAmarthya keLavyuM ke teo svabhAva dharmamaya banI gayA tethI teone gurunI jarUra nahatI. teonI virAgadazA paNa viziSTa koTinI hoya che. sAdhaka evA AtmAmAM jyAM sudhI gurupaNuM pragaTa na thAya tyAMsudhI guru nizrAe rahI sAdhanA karavAnI che. sAdhyanI sAdhanA kare te sAdhaka potAnA sAdhyanuM jene bhAna nathI te vAstavamAM sAdhaka ja nathI. vartamAnamAM veSa dhAraNa karyo che, kriyAyogane dhAraNa karyo che, AjJA yogane dhAraNa karyo che. chatAM ApaNe sAdhaka kharAM? huM sAdhaka chuM e upayoga ApaNane kharo? huMsAdhaka chuM to mAruM sAdhya zuM? sAdhyane siddha karavA mATe sAdhanA kaI? jo upayoga zudhdha hoya to ApaNe ApaNAmAM chIe e nizcita thAya che. ajIvamAM AtmAno upayoga na ghaTe. aMdara paDelA siddhatvane pragaTa karavAmAM bAdhaka mohanIya karmabane che. jJAna dhyAnanA abhilASI mukitanA abhilASI evAone paNa mohe haMphAvI dIdhA che mATe tenAthI ja sAvadha rahevAnuM che. mAruM sAdhya mArI pAse ja che, paNa karmanA kAraNe tirohita thaI gayuM jJAnasAra-3 // 90 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. have sAdhanA dvArA tene pragaTa karavAnuM che. jeoe sAdhyane pragaTa karyuM che evA AtmAnI sahAya laI sAdhyane pragaTa karavAnuM che. jeNe gurupaNuM svIkAryA pachI potAnA ane paranA hitanI ciMtA nathI karI te kasAI karatAM paNa bhaMDo che. je AtmA khUba bhaNyo paNa viveka budhdhi na pragaTI to te bhaNyAno bhAra vadhAre kema ke bhaNeluM AtmAmAM pariNAma na pAmyuM. jema vepArI vepAramAM keTalo lAbha nukazAna thayuM te vicAre tema ApaNane samatAno keTalo lAbha nukasAna thayuM te vicAravAnuM che. mane jJAnano lAbha thayo to te jJAna dvArA mArAmAM samatA AvI ke abhimAna AvyuM? AvI ciMtananI cinagArIo AtmAne sparzI jAya to pAponA pUMjane bALI nAkhatA vAra nathI lAgatI. koI ApaNuM saheja paNa halakuM bole to ApaNane keTaluM game? na game. kema ke AtmA mahatvAkAMkSI che. sAruM zuM che? teno nizcayanathI tethI lokanI apekSAe sArA-narasAnI vyAkhyA kare che. lokanA sarTIphIkeTa khape che. jJAnInA sarTIphIkeTa khapatA nathI. AtmA eka dravya che. tenAmAM pAMca guNo rUpI pAMca dharma rahelA che ane teno lAbha AtmAemeLavavAno che. gurunI jarUra zA mATe? bhavasAgarane taravA mATe ja gurunI jarUra che. dhyAnAmUlagurI mUrti, manamUla tu guroH vacA, pUjAmUlaM guroH pAdI, mokSa mUlaM guru kRpA. ApaNI koIniMdA kare te gamatI thAya to samatA saheje AvIne vare. jJAnasAra-3 // 91 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruvacana para zradhdhA karIne matithI jaDa evA mAthutuSa jevA AtmAo paNa tarI gayA che. guru ApaNI icchA mujaba na varte kenabole to guru pratye aprItino pUrNatAmAM je bAdhakatattva che teno AtmAe tyAga karavAno che. kAraNa ke te para che tethI te AtmA sAthe tAdAbhyabhAve rahenAra nathI. tAdAbhyasvarUpe zuddhasidhdhAvasthA che tene pAmavAnuM sAdhyahovuM ghaTe.sAdhyanesidhdha karavA sAdhana sidhdhi thatA sAdhanane paNa choDI devAnAM che. paramAtmAnA mArgane ApaNA sudhI pahoMcADavA mATe graMtha racanA dvArA bhomiyAnI jema maharSioe ApaNA upara mahAna upakAra karyo che. ApaNI upara mahAkaruNA varasAvI che. teo zAstrarUpI racanAnuM jJAna ane je anubhava nicoDa mUkI gayA che ke te vAMcatA ke sAMbhaLatA mithyAtvarUpI paDado haTI jAya te zravaNa. jo AtmAmAM pariNAma pAmI jAya ane zAstranuM zravaNa jo ApaNane zramaNAvasthA sudhI laI jAya, to te zravaNa saphaLa banI jAya. te mATe sarva prathama ApaNane ApaNuM sidhdha svarUpa yAda AvavuM joIe. huM Avo zudhdha svarUpI karmasattAe atyAre mArI hAlata kevI karI nAkhI che. jene svAtmA para karuNA Ave tene bIjA AtmAnI karuNA AvyA vinA na rahe. bIjA AtmAnA doSo jovA chatAM tenA para karuNA ja varase "jaba lagI jogI jaga guru- jaba laga rahe udAsa, jaba jogI AzA kare, taba jAgI jagadAsa." jyAM sudhI yogI jagagurune hRdayamAM rAkhIne beThA che, tyAM sudhI ja te UMcA Asana para beTho che. paNa jyAre jogI AzAne dhAraNa karato thaI jAya jJAnasAra-3 || 92 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AzA auranakI kayA kAje? avadha, zAna sudhArasa pIje." guru paramAtmAnA parama jJAnamAM masta hoya ane bIjAne paNa e jJAnasudhArasanuM pAna karAvanArA hoya. sAdhaka AtmA jyAM sudhI gurumAM rahelA pUrNa guNo pAme nahIM tyAM sudhI teNe gurune choDavAnA nathI paNa gurunI sevA karavAnI che. dhannA te jIvaloe guruvo nivasaMti jassa hiayammi / dhannANa vi so dhanno guruNaM hiyAe vasai jo // te jIvane dhanya che ke jenA hRdayamAM guruno vAsa che paNa te dhanyAtidhanya che ke je gurunA hRdayamAM vase che. gurunA hRdayamAM sthAna pAmavuM saheluM che kema ke temane bahAranI prazastinI koI jarUra nathI. temanA haiyAne oLakhI levuM joIe ane ApaNI icchAno tyAga karavo joIe. guruthI hajAro gAu dUra hoya paNa gurunI AjJA-icchA mujaba jIve to guruno sevaka ja che. gurupaNuM na samajAya to gurunI bAjumAM rahIne paNa gurunI AzAtanA vizeSa thAya. potAnA guru banavAnI jene abhilASA hoya tene jagatanA guru banavAnI abhilASA na jAge. gRhaNAti samyak zAstra tattvaM - iti guruH / je zAstranA tattvane samyaga rIte grahaNa kare ane bIjAne paNa te pramANe ja pamADe te guru che. gu= aMdhakAra, 3-nAza kare. jeo ajJAnarUpI aMdhakArano nAza kare te guru. jJAnasAra-3 | 93 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeonA guNo gaNAya nahIM ane rUpathI rahita jenuM AtmasauMdarya che tevA sidhdha bhagavaMto che. mATe jyAM sudhI guNAtIta ane rUpAtIta na banIe tyAM sudhI gurunI jarUra che. jyAM sudhI pUrNazudhdha svarUponabanIe tyAM sudhI gurunA caraNakamalane sevavAnA prasannacitte temanI sevA karavAnI che. "svabhAve, vibhAve ramato tuM guru arU tuM celo.' svabhAvamAM ramato hoya tyAre tuM tAro guru ane vibhAvamAM ramato hoya tyAre tuM tAro celo che. paryAya e svabhAva che svabhAvanuM parivartana karavAnuM che. paramAM gayelA svabhAvane parathI khaseDI svamAM sthira karavAno che. guru banI phakta paranA upakAranuM ja jene lakSa haze, paNa potAnA upakAranuM lakSa nahIM hoya to bhavabhramaNa vadhI jaze. sva-para zAstranA paramArthane jANanArA hoya te guru sva-parahitamAM tatpara hoya.ahita thatuM hoya te khabara paDe to temAM udAsIna bane.hita karanAro thAya to samajavuM ke paramArtha AtmAmAM pariNamana pAmI rahyuM che. zAstro bhaNI mAre karmono bhAra utAravo paDaze. te mATe prathama kaSAyonA bhArathI haLavuM banavuM paDaze. huM pada mAna padanI vRdhdhi karAvI, nIcA padane pamADanAra thAya che. nIcI gati bAMdhavAnI zarUAta thaI jAya che. je guru potAnuM ahita na calAvI le te ziSyonA ahitane kevI rIte calAvI le? 'Atmavat sarva bhUteSu' bIjAnA ahitamAM te potAnuM ahita jonAra hoya. guru hamezA gaMbhIra hoya. ziSyanA game teTalA doSo jue to paNa jJAnasAra-3 // 94 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA para mahAkaruNA varasAvanAra hoya. ziSyanA hitamAM jo upekSA karavAmAM Ave to sauthI moTo daMDa gurune maLe. guru krodha karatAM hoya paNa aMdara prasannatAnI choLo uchaLe. pote ziSyanA mohanA pariNAmamAM na Ave, khoTI lAgaNImAM na kheMcAya ane bhagavAnanI AjJAne pAmI je rIte ziSyanuM hita thAya te rIte zAma, dAma, daMDa, bhedanIti gurue apanAvavAnI che. guru banavAno nahIM paNa gurupaNuM pragaTa karavAno abhilASa thavo joIe. gurupaNAne yogya guNo prApta karavAno puruSArtha karavo. jo tema na thAya to pote samartha thayA eTale gurune choDI de. guNanI rUci ane vairAgyamAM kacAza hovAnA kAraNe AvuM bane. 3 ApaNo pAMcamA ArAmAM janma kema? kema ke ApaNI pUrNatA pAmavAnI sAdhanamAM khAmI rahI gaI. pUrva kAMI goTALA karelA che mATe have vizeSa prayatnavALA banavAnuM che. mATe mAre mArA AtmAnuM tArakapaNuM pragaTa karavuM che. guru gRhIta zAstrArthaH parAM niHsaMgatAM gtH| mArtaNDamaNDala samo bhavyAmbhoja vikAsanam // gurue zAstranA arthane grahaNa karI AtmAmAM pariNamana pamADyuM. AthI teo utkRSTa evA niHsaMgANAnA bhAvane pAmyA ane sUryamaMDala (AtmA)nI jema bhavyarUpI kamaLono vikAsa karanArA thayA.jema sUryavikAsI kamaLa sUryathI vikAsa pAme tema jenuM bhavyatva paripAka avasthAne pAmI gayuM che tenA vikAsamAM paramAtmA guru sahaja nimitta banaze. jene niHsaMgaparNasidhdhapaNuM gamyuM tene bIjA koIno saMga nahIM game. 1 nimitomAM rahevA chatAM nimitto sparze nahIM te yogI Aje svopakArane badale paropakArane mukhyatA apAya che tethI jJAnasAra-3 || 95 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svopakAra dabAI jAya che. gu= guNAtIta. eTale potAnA guNo pragaTa karavA mATenI sAdhanAnI jarUra na rahe tyAre guNAtIta avasthA AvI jAya. ru-rUpathI paNa atIta banI javuM arthAt rUpane paNa bhUlI javuM. sattAmAM paDelA potAnA gurupaNAne prApta karavA mATe gurunuM zaraNuM svIkAravAnuM che. e vAta samajAI jAya to gurunA zaraNe rahevAmAM vAMdho na Ave. ApaNe taravuM ja hoya to ja A vAtanI zradhdhA ApaNane thaze nahIM to nahIM thAya. Atma tattvanA prakAza mATe mAre nisaMga banI guruno saMga karavAno che e bhUlI javAyuM che. Atmatattva prakAza zAstranA AdhAre thaze. zAstrane AdhIna guru che mATe gurune AdhIna thavAnuM che. gurupAse rahelA ziSyae gurunA jIvanamAMthI zIkhavAnuM che. gurunuM jIvana zAstra mujaba hoya ane jo ziSyane tattvajJAtA banavuM hoya to mAtra gurunuM jIvana joyA karavAthI te pAmI jAya, vagara bhaye zAstra paNa pariNamana pAmI jAya. mokSa sarvasaMgathI rahita avasthA rUpa che. nirNaya thayA pachI saMgarUpa saMsAramAM upayoga jAya kharo? mokSa Avo che evuM yAda nathI AvatuM mATe dareka anuSThAna mokSAbhimukha nathI banatuM. tethI dareka ArAdhanAmAM mohano pariNAma bhaLI jAya che. "huM zuM chuM ne mArAmAM zuM che?" ATalI vicAraNA dvArA paranI ciMtA TaLI jAya. potAnA doSone jANIne, doSonuM nivAraNa kaI rIte karI zakAya evuM sAmarthya Ave tyAre potAnA guru banI zakAya. bIjo upAya na maLatA zIla rakSA mATe samAdhi sAcavI ApaghAta kare to ArAdhaka gaNAya. jJAnasAra-3 || 96 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je potAnA AtmAne doSothI bacavA yogya zikSA ApI guNomAM sthApI na zake tyAM sudhI te guruno tyAga na karI zake. mAtra zAstrajJAna kAma na Ape te mATe anubhavI jJAnI gurunI nizrAmAM rahevuM joIe. ApaNe sarvajJanA vacana mujaba ArAdhanA karavAnI che. sAdhunuM sAdhya sarvajJa vacananI ArAdhanA karavI e che. sarvajJanA vacana mujaba vAstavika ArAdhanA te ja karI zake je sarvajJanI AjJA tattvathI nizcaya ane vyavahArathI samajI, svIkArI zakita mujaba ArAdhe te. AjJArAdhdhA virAdhdhA ca zivAya ca bhavAya ca // * AjJAnI ArAdhanA jIvane kalyANa mATe thAya che ane virAdhanA saMsAra mATe thAya che. sarvajJanA vacana mujaba jIvanane arpaNa karavuM eTale? sarvajJanA jJAnamAM AtmA ane AtmAnA guNo upAdeya che e nirNaya mujaba AtmAe potAnA AtmavIryane phoravavuM e che. sarvajJa paramAtmA vacanathI pratisamaya yAda AvavA joIe. sarvajJanuM mULa vItarAgatA che. vItarAgatA ApaNe sAdhya che. AtmA sivAya parane pakaDavAno bhAva tenA pratye AdarabhAva e ja rAgano pariNAma che. AtmAne paramAM pravartamAna na thavA devuM arthAt kAyA para thatA rAgAdinA pariNAmathI pAchA haTavuM. zarIrAdinA rAganA kAraNe vAtAvaraNanI asaramAM jIva jaladI AvI jAya che. ThaMDI vadhu che, keTalI badhI garamI che Adi. AtmAne vAtAvaraNanI asara nathI kema ke te svabhAve vItarAga che. mATe ApaNe paNa vItarAgamaya banavAnuM che. AtmavIryane vItarAgatA guNane pAmavA AtmAmAM pravartAvavAnuM che. vinaya dvArA gurune sevavAnAM che. pAMca aMga namAvavA eTalo ja artha vinayano nathI. mAna ane mithyAtva jyAM sudhI nIkaLe nahIM tyAM sudhI gurune jJAnasAra-3 // 97 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpita thavAya nahIM mithyAtvanA kAraNe buddhi bagaDe. tethI sukha pugalamAM che tevuM lAge. samatAmAM avarodhaka zAtA che. anukULatA game mATe pramAda Ubho thAya ane AtmAno guNavaibhava prApta thAya.zarIranI zAtA gurvAjJA pALavA detI nathI. guDha pratye thatI nAnI nAnI upekSAo paNa khUba bhayaMkara che. gurunuM kAma to mAre ja karavuM. koI karI le to guru pratye udAsIna thaI javuM. A paNa guru pratyenI eka jAtanI upekSA che. kema ke daSTimAM vizALatA nathI. rUpAtIta thavuM eTale niHsaMga avasthAne pAmavI. arUpI badhI vastu nirlepa hoya. potAnA guNanI pUrNatA karavA mATe badhA sAthe nirlepatAthI rahevAnuM premathI rahevAnuM. jIvane jIva pratye anAdikALathI (nigodathI) dveSano pariNAma che. dveSanA paryAyokrodha ane mAna che. krodhanA pariNAmathI AtmA potAnA svabhAvathI calita thAya che. krodhanA pariNAmathI sattAmAM rahelA paramAtmAnI AzAtanA thAya che. krodha Ave tyAre AtmA potAnA guNothI pIchehaTa kare che. 8SanA pariNAmane dUra karavAnA upAya. "sAdhu bhayA to kyA huA? na gayA manakA dveSa, samatA zuM citta lAIe, aMtaradaSTi dekha." (adhyAtma bAvanI) aMdaranuM gurutva pragaTAvavAnuM che. te guru kRpAthI zakya bane che. mokSamUlaM tu guDhakRpA / niHsaMga banavAnI bhAvanAAve to AtmAmAM jema jema jJAnAdivadhe temasaMga vadhe mAna kaSAyanI vRddhi thAya te AtmA mATe anarthakArI bane. 9 pUrvathI adhika bhaNelo hoya te game tevI avasthAmAM samAdhi jALavI zake tevA ja munine gItArtha guru ekAkI vihAranI rajA Ape. jJAnasAra-3 // 98 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMha guphAvAsI munine gurue khAlI duSkara kahyuM ane sthUlabhadrajIne duSkara. duSkara kahyuM tethI siMhaguphAvAsInuM mAna ghavAyuM ane gurunI nA chatAM kozA vezyAne tyAM comAsuM karavA gayA. pahelAM ja divase tenuM rUpa joIne manathI paDayA. guruno anAdara karavAnuM zuM phaLa maLe? A ja phaLa maLe-patana. mAna ane mithyAtva A be mahAdoSo maTe to ja sAcA arthamAM vinayaguNa pragaTI zake nahitara niHsaMga banavAno bhAva na Ave. paNa lokaparicayamAM ja e DUbI jAya. 11 aMga bhaNyA pachI jamAlIne jagata guruthI judA vicaravAnuM mana thayuM. potAnuM mahattva vadhI gayuM tethI paramAtmAnI vAta kahe mANe kaDe' na mAnI ane nidbhava thaI gayA. je vinayI hoya che tene potAnA mahattvanI paDI hotI nathI. tene sarva gurumAMja dekhAya che. AthI te je kaMI sAruM thAya tene gurukRpAnuM ja phaLa mAne che. jenAmAM AtmArthIpaNuM Ave tenAmAdeva-gurunuM zaraNArthIpaNuM Ave ja. AtmArthIpaNuM na pragaTe to avazya loka pravAhamAM taNAI jAya. jene potAno AtmA vahAlo lAge tene guru vahAlA lAge che. guru taraphathI maLatI pratikULatA tene mokSanuM auSadha lAge. vAMkA vaLIne beThelA ziSyane gurue lAta mArI. ziSya-"gurunI kevI prasAdi maLI pavitra guru caraNano sparza thayo keDa sIdhI thaI gaI." gurunI sAthe rahevAthI potAnuM mahattva na rahe tethI judA thavAnuM mana thAya. mAnanuM arthapaNuM hovAnA kAraNe guru pAse paNa potAnuM mahattva Icche. gurunI bhakti sivAya ziSyanI bIjI koI apekSA na hoya to tenuM mAna marI jaze ane te karmanuM nikaMdana kADhI zakaze. vartamAnamAM ekabIjAnA saMbaMdho kema bagaDe che? apekSAnA kAraNe. jJAnasAra-3 // 99 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna bahumAna-vahAlanI apekSA che tethI saMbaMdho bagaDe che. mAnamithyAtvane toDavAnAM che, mahemAna nathI banAvavAnA. anAdithI mahemAna banelA mAna mithyAtvane kADhavAnA che. mATe mane guru kaThoratAthI bolAve tenI apekSA rAkhavAnI che. koIne je kAma na game, te kAma potAne karavuM game to mAna nIkaLe ane gurunA hRdayamAM ApaNo praveza thaI jAya. - mohano udaya svasvabhAvajanya sukha anubhavavAmAM bAdhaka bane che. te parane anubhave che tethI pIDA pAme che. mohanI paravazatA AtmAne svabhAvamAM ramamANa thavA detI nathI. te mohane haTAvavA jIvane satata gurunI jarUra paDe che. AtmAne bhrama thayo che ke huM zarIra chuM AtmArUpe nathI.A bhrama jyAM sudhI nIkaLe nahIM tyAM sudhI svabhAvadazA ke svarUpadazA na pAmI zakAya. huM ane mAruM e maMtranI raTanA AtmabhAvane sparzavA detI nathI. AtmAe ra4 kalAka potAnI sAthe ja rahevAnuM che. jagatane jANanAro AtmA jAtane kema nathI jANato. eno kheda hajI ApaNAmAM pragaTa nathI thayo. veSa parivartana, nAma parivartana, AcArAdinuM parivartana thavA chatAM jJAnanuM-daSTinuM parAvartana thayuM nathI. sAdhaka AtmAe sAdhanAmAM pahelA daSTi parivartana karavAnuM che pachI AcAra parivartana karavAnuM che. 1 thI 4 guNaThANA sudhI daSTinuM parivartana karavAnuM che pachI AcAra parivartana karavAnuM che. jagatane je rIte mAnIe chIe tenI badale sarvajJanI daSTithI jAtane ane jagatane jANIne svIkAravAnuM che. jAtane jo pakaDavAmAM na Ave to te jAtine pakaDe. jene svabhAvanA lAbhasivAya kaMI paNa joItuM na hoya tene AtmAnI ciMtA thAya. samyagdaSTinuM citta koIpaNa vyavahAramAM mokSamAM ja hoya tethI nirjarA kare. dravyathI bhale te saMsAramAM hoya. jyAM pArakuM mAnyuM tyAM mamatA na hoya. jJAnasAra-3 || 100 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a cAra vastuo ati durlabha che. (1) viSaya tyAga (2) tattvadarzana (3) sva svabhAva avasthA (4) sadguru kRpA. durlabha viSayatyAgaH, durlabhaH tattvadarzanam / durlabhA svabhAvAvasthA, sadguroH kRpA vinA // viSayanA tyAga vinA samatAno anubhava thaI zakato nathI. anukULa vastu maLe ne uga thAya to viSayono tyAga kahevAya. vyavahArathI ApaNe viSayo choDayAM che? vAstavika rIte choDyAM che. anukULa gocarI ApaNA pAtarAmAM AvI, temAM udAsIna pariNAma na Ave to ApaNe ApaNA gharamAM nathI. anukULa varNa-gaMdha-rasa-sparzano gamo che, to ApaNe viSayamAM ramatA chIe. ApaNane ApaNA AtmAnA doSo dekhAya to ApaNe astikamAM AvyA kahevAya. AstikAmAM AvIe to be avasthAnuM darzana thAya. ApaNI zuddhAzuddha avasthAnuM bhAna thAya. mithyAtvanA udayathI vastumAMrAga thAya. potAnuM nathI temAM potApaNuM lAge che. gRhasthone putra-patnI-parivAra je potAnA nathI te potAnA lAge che. kaSAyo tenA kAraNe thAya che. jene mAnyA pachI tyAM apekSA na saMtoSAya eTale mArAmArI thAya. mamatA karavA dvArA upakaraNane adhikaraNa banAvI dIdhA. je adhogatimAM laI jAya te adhikaraNa, AtmAne UMce caDhAve te upakaraNa. ApaNe rAgarUpI AgathI jalI rahyAM chIe. guru rAganI Agane ThArI svabhAvadazAmAM laI jAya che. upakaraNa rAkhavuM paDe che e ja moTo guno che. upakaraNane nizcayathI heya mAnI, vyavahArathI upAdeya mAne to ja nirjarA thAya. zarIra e upakaraNa tyAre ja bane ke satata saMyama mATe upayogamAM Ave, nahitara e adhikaraNa banI jAya. jJAnasAra-3 || 101 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viratidhara satata jayaNApUrvaka saMyamamAM vartato hoya to tene kAyikI kriyA na lAge. potAne potAno rAga na thAya mATe sAdhue jIrNa-zIrNa vastra paheravAnAM che. je gurune samarpita thaI jAya tenA para gurunI kRpA varasyA vinA narahe. acaramAvartakALamAM jIva dharma kare paNa te saMsAranA sukha mATe ja kare kema ke tyAM viSayonI tIvratA che. apunabaMdhaka dazAmAM jIva Ave tyAM tene AtmA pratye prIti jAge che ane bhavano rAga ghaTI gayo hovAthI aucitya guNano dhAraka bane che. * ziSya potAnI mAnyatA ane pasaMdagIne choDI de to guru sAthe saMgharSa thAya ja kevI rIte? je vastu sadAkALa potAnI pAse rahevAnI nathI teno jIve svecchAe tyAga karavAno che to ja te AtmAmAM rahelA sahajAnaMdane pAmI zakaze. je tyAge to pAme. kSAyopathamika bhAvathI AtmAmAM alpaguNo pragaTa thAya che. temAM jo AtmA sAvadhAna na rahe to alpaguNo paNa pAchA cAlyA jAya che. kSAyopathamika bhAva vyavahArathI upAdeya che, nizcayathI heya che. kemake kSAyopathamika bhAva guNa svarUpa che, paNa saMpUrNa nathI. kSAyika bhAva ja pUrNa che. svazaktithI ja AtmAe pUrNatA pAmavAnI che. * pa.pU. yazovijayajI mahArAje svAdhyAya rUpa saMjIvanI ane anubhavarUpa amRta pIne A graMthanI racanA karI che. A manuSyabhavamAM mokSa sukhano anubhava mAre karavo che e daDha saMkalpa haze to avazya anubhUti thayA vinA nahIM rahe. AtmAnI anubhUti mATe zArIrika baLa bAdhaka nathI, mAnasika baLa daDha joIe. chellA saMghayaNamAM pAMcamAM ArAmAM paNa ApaNe ApaNI pUrNatAne najIka lAvI zakIe chIe, evI ArAdhanA karI zakIe chIe. jJAnasAra-3 // 102 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnano-tapano-samyagudarzanano pariNAma manamAMthI ja Ave che. AtmavIryanuM AtmAnA guNomAM pravartana thavuM e ja siddhapaNAmAM nizcayanI kriyA che. vyavahArathI kriyA maryAdita che, nizcayathI kriyA amaryAdita che. AtmavIrya pudgala sAthe joDAya tyAre vyavahAra kriyArUpa bane che. ane AtmavIryapudgalathI chUTI AtmAnA guNo sAthe Atma pradezomAM joDAya tyAre te nizcayakriyArUpa bane che. paNa mohathI AtmAvivekabhUlIne potAnA svabhAvathI calAyamAna thAya che tethI mohathI chUTavA ane svasvabhAvamAM sthira thavA gurunI jarUra paDe che. bhavarogI thayelA AtmAne nirogI thavA mATe sAdhupaNuM che. bhavaroganuM nidAna koIpaNa bhavamAM thaI zake paNa rogano upacAra to manuSyabhavamAM ja thaI zake che. gurUnuM bahumAna eTale? gurunuM bahumAna eTale guNonuM bahumAna. mokSanuM bahumAna paramAtmAnuM bahumAna. jene saMsAranuM bahumAna tUTe e ja guru para bahumAna lAvI zake. guru para bahumAna AvyuM hoya to sagAsaMbaMdhI para bahumAna na Ave paNa gurunA Azayane zodhavAmAM ApaNuM citta lAgaze. guru ApaNI pAse zuM apekSA rAkhe che? ApaNI pAsethI zuM Icche che te samajAya. temanA Azayane pakaDavAnI bhUmikA racAya. devaguru anugata citta-devagurune anusaranAruM citta hoya tethI gurunuM je che te ziSyamAM AvatuM jAya. paramagurunI prAptino A zreSTha upAya che. potAnI koI ciMtA svArtha mahattvAkAMkSA na hoya te ja AtmA gurunA cittanA AzayanI zodha karI zake, e mokSanuM bIja che. A bIja dvArA AtmA pUrNatAne pAme che. potAnA doSonI khoja hoya-aprazasta bhAvone tajato thAya. prazasta bhAvomAM AtmAne raMgato jAya. te ja gurunA cittamAM pravezI zake. jJAnasAra-3 || 103 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ja me buhADasAsaMti sIeNa pharasevA rU mama lAbhera pahAe payao te paDilsaThame." raDyA ' (uttarAdhyayana) mohanA zAsanane AtmA parathI haTAvI devuM e ja zAsananI sAcI prabhAvanA che. mohAdhIna AtmAe gurune choDavA na joIe. gurunA prabhAve ja mohadUra jaze. guNanA bahumAnathI guruno svIkAra karyo hoya to guru jema jema kaThora bane tema tema ziSyane AnaMda Ave. karavA lAyaka ke na karavA lAyaka kAryomAM gurue kaThora zabdo kahyAM hoya to te premathI sahana karI potAnI bhUla sudhArI le. arthAt ziSyane draDha zraddhA hoya ke guru mane kaThora ke mRduvacanathI je kiMI anuzAsana karaze te mArA lAbha mATe ja thaze. bIjA karatAM sAruM karatA hoIe ne guruThapako Ape to game? na game ne? kAraNa ke AtmA potAnA hitanI ciMtAvALo banyo nathI. ziSya hitanA anuzAsananI apekSAvALo hoya tethI kaThoratApaNuM paNa hitanuM anuzAsana hoya to svIkAre. guruvinIta viSe rAgI hoya tethI tene AgaLa vadhAravA tenA para vAraMvAra kaThora zabdomAM anuzAsana kare. "rAga vadhe sthira bhAvathI, zAna vinA pramAda, vitarAgatA IhatAjI, muni vicare sAlAda." (pU. devacaMdra vijayajI ma.) vitarAgatAnI IcchA hoya to guru pAse mIThAzanI apekSA kema hoya? mArAmAMthI rAga nIkaLe te mATe mane kaThoratAthI kaho evI gurubhagavaMtanevinaMti karAya. "muni UThe vasati thakIjI, pAmI kAraNa cAra, jina darzana gAmatarejI, AhAra-nihAra." I4 (pU. devacaMdra vijayajI ma.) jJAnasAra-3 || 104 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadarzana, vihAra, AhAra ne nihAra- A 4 kAraNa sivAya muni vasatithI bahAra na jAya. "parama caraNa saMvara dharuM, sarva jANa jiNa diTha, zuci samatA ruci upajejI, je munine ITha." pA vitarAga paramAtmA kSAyika cAritra dhAranArA che. huM paNa kyAre tevuM cAritra prApta karyuM. je rIte mArA prabhu samagra jagatane joI rahyAM che te rIte huM paNa joto thAuM- arthAt kevalajJAna darzanane pAmanAro banuM. jyAre zarIra saMyamamAM sahAyaka na bane tyAre tene vidhipUrvaka vosirAvavAnuM che. navakArazImAM cAra AhAra choDavAnI vAta be ghaDI sudhI mUkI. chelle mAvajajIva choDavAnI vAta che. ApaNane tyAgamAM rAjIpo thavo joIe. pAraNAmAM Iccho choDavAnI tyAgamAM AnaMda pragaTe to nirjarA thAya. 3 ApaNane upavAsamAM AnaMda Ave ke pAraNAmAM? jo upavAsamAM AnaMda Ave to samajavuM ke tapa dharma ApaNAmAM pariNAma pAmyo che. gurukULavAsamAM rahIne sAdhanA karavAnI jene game te game tevI sthitimAM potAnI samAdhi TakAvavA samartha bane. guru sevA eTale mAtra gurunI ja sevA karavAnI evuM nahIM paNa samudAyamAM je je che te badhA AtmAonI sevA karIne gurunA cittane prasanna rAkhavAnuM che. gurunI sevA karIe ane sahavartio sAthe saMpathI na rahIe to gurunuM citta prasannatAne pAme kharuM? gurukuLavAsamAM pratikULatA sahIne mohanA humalAo upara gurukRpAthI vijaya meLavIne evuM sAmarthya prApta kare ke game tevI paristhitimAM paNa te hAre nahIM. 1 uttama guru kevA hoya? sva-para paropakArI - sva ane para baMne para paropakAra karavAnA jJAnasAra-3 // 105 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvavALA hoya. upakAra kyAre thAya? jo aMtara karuNAthI chalakAtuM hoya to... paMcAzakagraMthamAM kahyuM che ke-gurunA guNathI rahita tathA pAMca mahAvratathI (mULa guNathI) rahita hoya arthAt samya darzanathI rahita hoya to bIjA game tevA guNathI yukta hoya to paNa te samyagdarzana vinA nakAmA. kemake samyam darzana nathI to te paramAtmAne mAnato nathI, temanI AjJA paNa pALato nathI. samyagadarzana hoya tyAM avazya anukaMpA dayAno pariNAma hoya. samagu darzananI nirmaLatA na thAya to dhyAnano pariNAma na Ave, mithyAtvano pariNAma jIva pratye dveSano pariNAma karAve. jagatane premathI jItavAnuM che, to pachI Azrito sAthe to sutarAM premathI rahevAnuM che. dayAnA pariNAmavALo krodha karIne paNa nirjarA kare. kAraNa ke sampradarzananA pariNAme tene AtmAnuM ahita thatuM joItenI pravRtti para krodha Ave. temAM tene ahitathI bacAvavAno pariNAma rahelo hoya to te vAstavika dayAno nirmaLa pariNAma che. mAnanA udayavALAne krodha saMsAranI vRddhinuM kAraNa bane doSita jIvo para karuNA na thavI e ja vibhAva che. karuNA na Ave to krUratA Ave. sAdhue to jagatane prema ApavAno che, to zuM potAnA Azritane sahavartIone prema ApyA vinA rahe? sAmenAno doSa jovA chatAM aucitya vyavahAra kare-upekSAbhAva na kare. A ja gurupaNuM che. prabhunI karuNAthI caMDakauzikanuM jhera utarI gayuM. samyagudarzana hoyane kaDhaNA nahoya tevuM bane? nA. pratikULatA UbhI karanAra vyakti para ApaNane aprIti UbhI thAya. prasannatAmAM rahevAnA svabhAvane dUra karI sAmenI vyakti para aprIti karI potAnI sAmAyikanuM khaMDana karI sAmenI vyaktinA sAmAyikanuM paNa khaMDana karavAmAM nimitta bane. ziSyo aparAdha kare tyAre prathama guru jAtane gunegAra mAne ke mArI nizrAmAM A bhUla thaI kaI rIte? ke jethI ziSyane pramAda karavAnuM mana thayuM? je jJAnasAra-3 || 106 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtane gunegAra mAne te bIjAne gunegAra banAvato nathI ane je bIjAnI sAme AMgaLI cIMdhe tene avazya nukasAna thAya. gurunA Adarzane joIne ziSyo parama AnaMda pAme ane potAnAmAM e Adarzo kyAre Ave evA manoratho seve. pahelAnA vakhatamAM jaina muniono paDAva udyAnamAM yA jaMgalamAM raheto. tethI je saMsArathI hArI-thAkI gayelA tyAM jAya te caMdananI zItalatAne pAmI jAya. tyAMthI pAchA javAnuM tene mana ja na thAya. zakti hoya to te sAdhu ja banI jAya. evI to teonI AtmacaryA hatI. atyAre have ame tamArI vasatimAM rahetAM thayA. eTale ame bagaDyA. ziSyo paNa ochAM thavA lAgyA. saMsArathI hArelo amArI vasatimAM Ave to te zuM laIne jAya? AthI ja lokottara sthAnamAM rahelA amArI javAbadArI ghaNI moTI che. mATe ja 350 gAthAnA sImaMdhara svAmInA stavanamAM kahyuM che ke"jima jima bahu zrata, bahu jana saMmata, bahu ziSya parivariyo, timatima jinazAsanano vairI, jo navi nizcaya dariyo." na (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma.) jema jema ghaNo jJAnI, ghaNA janane saMmata ane bahu ziSyathI parivarelo hoya paNa jo te vyavahAramAM ja paDI jAya ane nizcayarUpI jJAnarUpa samudrane pAra na kare to te avazya jinazAsanano vairI bane che. AthI nizcayanA lakSapUrvakano vyavahAra ja AtmAne mATe tAraka bane che, nahitara mAraka banI jAya. mokSa padanI ArAdhanAmAM gurunI pradhAnatA che. temanAvinA ArAdhanA samyaphaprakAre zakya nathI. guruvinA AgaLa vadhavA mATe mokSanA pravezadvAranI cAvI koNa Ape? zAstranA rahasyone koNa samajAvI zake? durgati dvAramAM laI jatAM evA yamarAjathI koNa bacAvI zake? mATe ja bhavavanamAM aTavAtA jJAnasAra-3 // 107 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvone tAraNahAra gurutattva ja che. "guru vinA kauna batAve bAta? guru bina kauna batAve vATa? baDA kaThina hai yamaghATa...." guru tattvavinizcayamAMsrnnN bhavvajIANaM, saMsArADavi mahAkaDillami / muttuNaM guDhaManno natthi Na hohi navi ya hutthA // guru sivAya mokSamArga zakya nathI. mULa guNa vinA guru vAstavika na hoI zake. "jaha kArUNio vijjo, dei samAhiM jaLALaM jariyANaM / tahu bhavajaragahiyANaM, dhamma samAhi guDha dei // " jema vaidya karuNAthI bharelA hoya, ene paisAnI pradhAnatA na hoya, rogInA rogone dUra karI samAdhi Ape tema zAsanano sAra samAdhi che. guru bhagavaMto samAdhi ApanAra hoya che. paramAtmA ane paramAtmAnuM zAsana atyaMta karuNAvALuM che. jethI chedasUtramAM kyAMya sudhI apavAda mArga batAvI dIdhAM ke koI jIva asamAdhi na pAme. mATe ja kahyuM che ke be navA na raMtaLyA AtmAe potAnI samAdhi gumAvavAnI nathI ane bIjAne asamAdhimAM nimitta banavAnuM nathI. mATe bhavarogane dUra karanAra evA gurunI khoja karavI joIe. ApaNI khAmI zuM che? ApaNane bhavaroga bhavaroga tarIke lAgyo che? jaina zAsana bhavarogInA bhavarogane miTAvanAra che. gurupaNAnA badhA adhikAro bhogavavAnuM ziSyAdi pAse mana thAya, paNa ziSyAdi mATe je bhoga ApavAno che te ApavAnuM mana na thAyato vAstavika gurupaNuM ja nathI. sauthI moTuM ane vAstavika pada paramapada che. karmanA udayathI maLatuM jJAnasAra-3 // 108 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTha pada tIrthaMkara pada . te pada paNa karma pUruM thaye avazya choDavuM ja paDe che. tethI karmanA kSayathI prApta thatuM pada ja meLavavA jevuM che. A samajyA pachI jIvane vartamAnamAM vartI rahelA bhavaroga para prathama potAnA AtmAnI dayA Ave ane pachI paranI paNa dayA Ave. maLelA gurupadane aMtaramAM choDavAnuM che ane gurupaNuM sArthaka karavAnuM che. gurukuLavAsane choDavAno vicAra eTale potAnA guNone choDavAno vicAra ane doSone AmaMtraNa. mAchalI pANI choDe to zuM thAya? taraphaDe ane mare. te ja rIte gurukuLavAsa choDe to zuM thAya? guru rakSAnI vADa jAte ja bhAMgI nAkhe. mAtra gurunI ja nahIM paNa zakti pramANe AkhA gurukuLavAsanI sevA karavAnI che. bhava pratyeno rAga chUTe nahIM tyAM sudhI gurukuLavAsa choDAya nahIM. je gurunI sevA karatAM hoya tevAonI IrSyA nahIM paNa teonI sevA karavAno lAbha paNa keTalo moTo che? guNa daSTi keLavIne rahevAnuM che. badhA guNomAM samyaggadarzana mukhya che. tenA vinA navakAranA AThe pada nakAmA pAMca mahAvratonI paNa enA vinA mahattA nathI. AtmAne potAnA bhavaroga para dayA Ave to samajavuM ke samyagu darzana che. guru pratyenuM bahumAna nathI ane gurune vahAlA banavuM che. tethI IrSyAdi thAya che. gurunA vahAlA nathI banavAnuM paNa guNane vahAlA banAvavAnAM che. guNa pratye bahumAna nathI tethI mArA-tArAmAM paDI javAya che. A badhA sAdhaka AtmAo viziSTa prakAranA guNone dhAraNa karanArA che evuM dekhAI jAya to bahumAnabhAva AvyA vinA na rahe. sAdhakamAM rahelA guNonI bhakti dvArA viziSTa kSayopazama pedA thAya to jagata guNothI bhareluM dekhAze. "jagata merA guru - 2 jagata kA celA, miTa gayA vAda vivAdakA gherA." (pU. AnaMdaghanajI ma.) jJAnasAra-3 || 109 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTi badalAI jAya to thoDA kALanI aMdara ghaNuM meLavI zakAya che. zAsanane tattvathI samajavAmAM Ave to mokSamArga dUra nathI. mATe manane sthira karavAnuM che. mithyA mAnyatAne phagAvI devAnI che. jeTalI sarvajJanI mAnyatA daDha teTalI mananI sthiratA vadhu. ajajA sAdhvIne garama pANIthI koDha thayo evI mAnyatA thaI. keTalAyane A vAtathI asthira banAvyA paNa eka sAdhvI ma. daDha hatA. sarvajJA bhagavaMta roga thAya evI koI vAta batAve ja nahIM. emanI daDhatAthI svabhAva dazAmAM jatAM emaNe kevalajJAna prApta karyuM. usUtra prarUpaNA jevuM bIjuM koI pApa nathI. mArA karmanA udayathI ja roga Ave mATe te karmarogane niSphaLa karavAno upAya sarvajJa vacananA pAlanarUpa ArAdhanA ja che. mATe ja te vacana batAvanAra Aloka ane paralokamAM hita karanAra gurune choDavA na joIe. evA gurune suziSya choDavA na joIe. suguruno tyAga na karavAthI sAdhu sthira thAya che. saMsAramAM asthira thayelA AtmAe ahIM AvI manathI sthira thaI ane pachI AgaLa vadhavAnuM che. mithyAtvanI badhI mAnyatAo phagAvI devAnI che ane sarvajJanI mAnyatAone mana dvArA daDhatAthI svIkAravAnI che. jinavacana para apUrvazraddhA nahovAthI ApaNane vikalpo Ave che. guru ziSyanuM hita thAya evI zikhAmaNa zAstranA AdhAre Ape. ziSya bhUla kare to ene Thapako Apavo joIe. emAM kaMTALavuM na joIe. ziSyane ahaMnA kAraNe vAraMvAra sAMbhaLavAmAM mAna naDe tethI ene sAMbhaLavAno kaMTALo Ave. 0 guru ziSyane zikSA be prakAre kare. (1) jinavacana dvArA hitazikSA Ape-te rIte na varte to daMDa paNa Ape. (2) Thapako ApIne paNa sudhAre. jJAnasAra-3 || 110 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamamAM jene je jarUriyAta hoya te meLavI Ape. upagrahakArI bane. je vastrAdi ziSyane pUrA paDe, sAraNAdi kare te guru ubhaya lokamAM hitakArI bane. gurunI caturbhagI - (1) A lokamAMhitakArI-paralokamAM nahIM (ra) paralokamAMhitakArI -AlokamAM nahIM (3) Aloka ane paralokamAMhitakArI nahoya. (4) A loka ane paraloka baMnemAM hitakArI hoya. gacchAcAra panAmAM kevA gurune choDavAnAM che te vAta batAvI che. bhagavAnanI AjJA mujaba guru vartatA na hoya to vidhipUrvaka gurune choDavAnAM 1) svacchedAcArI bhagavAnanI AjJAne nirapekSa rIte potAnI IcchA mujaba ArAdhanA karanAra hoya. 2) durAcArIH paMcAcArane oLaMganAra hoya - enAthI viruddha kArya karanAra hoya, ubhaTaveSa dhAraNa karanAra, viparIta kriyA karanAra, Avazyakane gauNa karanAra hoya. sAdhue mAMDalImAM pratikramaNa karavAnuM che. zAsananuM viziSTa kArya na hoya to gurue paNa mAMDalImAM AvIne pratikramaNa karavAnuM che. AcAra viparIta thAya to pachI prarUpaNA paNa viparIta karavA mAMDe. 3) AraMbhAdimAM rakta hoyaH pRthvIkAyAdino AraMbha karatAM hoya. derAsara bAMdhavA mATe sAdhue phakata upadeza ApavAno che. zrAvakonuM darzana zuddhinuM kartavya che. daherAsara karavuM joIe. ATalo ja upadeza ApavAno che. daherAsara mATe paNa AraMbha-samAraMbha nathI karavAno. to pachI upAzrayAdi karavAnI vAta kayAM Ave? nAmanA Adino moha A badhuM karAve che. jJAnasAra-3 || 111 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daherAsaranuM khAtamuhUrta paNa jaina sAdhuthI na apAya. jyotiSa muhUrta kADhI Ape pachI te muhUrta barAbara che ke nahIM tenI cakAsaNI karI apAya. sAdhu A badhAmAM bhAga le to tenA svAdhyAya saMyamAdi sadAya. te jJAna-darzana-cAritrAdinI puSTimAM bhAga le. lokanI abhimukha thayelA sAdhune pArAvAra nukazAna thAya che. upAzrayamAM snAnAdi kare, lAITa-paMkhA vi.nI virAdhanA kare, mAIka vApare, lokonI zarama rAkhyA vinA AtmAne bacAvI levAno che. bAhya pravRttiothI jeTalAnivRtta thavAya teTaluM bacI zakAya. je AtmarakSA kare te zAsana prabhAvaka banI zake. svanI ArAdhanA karanAra sarvanI ArAdhanAmAM nimitta bane che. svopakAra karavo eTale jinAjJAne zakti - saMyogAnusAra pote pALavAnI che. muhapatti-rajoharaNa - kapaDA vagereno upayoga havA khAvA mATe nathI karavAno. nahitara upakaraNa e adhikaraNa banI jAya. kachuA chApa agarabattIno macchara bhagADavA mATe upayoga karAya to agnikAyanI virAdhanAno doSa lAge che. chakAyamAM agnikAyanI virAdhanA vadhu bhayaMkara che. pITha phalaka zeSa kALamAM pATa vagereno upayoga kAraNa vinA AcArya bhagavaMtathI paNa na thAya. AlocanA na kare, vikathA karanAra evA gurune sevavAnI jJAnIoe nA pADI che. kAcA pANIno upayoga karanAra, agnikAyano virAdhaka ane brahmacaryanovirAdhakanemithyAdaSTi che. kemake te mULavratamAM bhAMgo lagADanAra che. svamAM rucino pariNAma thavo te ja samyaka cAritra che. arthAt AtmaguNone anubhavavA mATe ja vyavahAra cAritra che. te guNone jANavAnAsvIkAravAnA che. te guNo Agama dvArA jaNAya che. Agama bhaNavA mATe gurunI jarUra che. mATe gurunI parIkSA karIne gurune pasaMda karavAnA che. AgamanA rahasyo gurunI pAse che. te rahasyone pamADavAnI cAvI guru pAse che. mATe yogya banI, jJAnasAra-3 || 112 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinamra banI gurunI sevA karIe to teonI prasannatAthI pravacananA rahasyane pAmI zakAya te mATe ja tattvavetA gurunI jarUra che. pramAdI ziSya hoya, athavA gaccha pramAdI hoya to gurue te badhAne choDavAnA che. kema ke pramAdIne pAse rAkhavAmAM mahAnadoSa che.jema ekabagaDelI kerI sAthe rahelAne paNa bagADa tethI te cepa AgaLa na vadhe tethI bagaDelAne choDI devAnuM kahyuM che. saMsAranA bahumAnane toDavAno eka ja upAya jina para ane jinAjJA pratye bahumAnabhAva. gurukULavAsa sevyo hoya to guru pratye temanI AjJA pratye bahumAna sevyuM hoya to te paripakva banI zake. AgamanA rahasyone te te pramANe anubhavI zake. | sarvajJa bhagavaMte je kahyuM che ane teonA mArge je guru bhagavaMto cAlI rahyAM che. teo je kaheze te pramANe atyaMta zraddhApUrvaka karavAthI ja mAruM kalyANa thaze evuM aMtaramAM beTheluM hoya te mATe pahelA ApaNane ApaNA AtmA para bahumAna hovuM ghaTe to ja AtmAnA kalyANa mATe guru je kahe te karavA taiyAra thaI jaIe. mAro AtmA ATalA badhA guNothI bharelo che evuM bahumAna Ave to pachI tene pragaTa karavAno prayatna thAya. gurumAM satata guNanI zodha ane doSono rodhahoya. para paryAyane pakaDo to moha vRddhi pAme ane Atmadravyane pakaDo to guru tattvadaSTithI ziSyane jIva tarIke jonArA hoya. sAmeno jIva potAnAmAM sattAthI paDelA siddhatvane pragaTa karavA mATe ahIM Avela che. vartamAnamAM te siddhatvane anubhavavA vaDe ane bhAvimAM pUrNa thavA mATe ahIM Avelo che. guru tattvadaSTi dvArA mohane cUranArA hoya. jema caMDakauzikanI daSTi jJAnasAra-3 || 113 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM paDe tyAM badhuM bhasmIbhUta kare. kemake te daSTi viSayukta hatI. jyAre gurunI tattvamaya amRta daSTi jyAM paDe tyAM arthAt ziSyamAM rahelA mohane samULago nAza karanArI hoya. ziSyanuM hita kaI rIte thaze tene hitabuddhithI vicArI te kema AgaLa vadhe tenA ja prayatnamAM lAgelA hoya. gurue kaSAyamuMDana karyuM hoya tethI tattva dvArA ziSyane paNa upazAMta banAvanArA hoya. 1 gurunA traNa kArya - (1) ziSyanA doSone dUra karavA sahanazIlatA keLave. (2) ziSyanAdoSone dUra karI tene sudhAranArA hoya (3) ziSyana ja sudhare to guru tenI upekSA kare-karuNAdaSTidharanArA hoya. jenuM citta upazAMta hoya te ja vivekane dhAraNa karI ziSyanA doSone zodhI zake ane prazAMtabhAvathI tene sudhArI zake. yogya kALe yogya zabdo dvArA upAlaMbhadvArA ziSyane sudhAre. guru maitrAdi 4 bhAvanAothI bhAvita hRdayavALA hoya. tethI je kALe je vartAva karavAno hoya te sahaja rIte thaI jAya. bhAvanA samatAnuM kAraNa che. sAdhaka sAdhyamAM ramato na hoya to te sAdhyathI vegaLo banI jAya che. ApaNI sAme sAdhyanuM lakSa nathI tethI sAdhanA phaLatI nathI. AtmA sAthe sadA rahenAro kSAyika bhAva ApaNuM sAdhya che. tene pAmavA vartamAnamAM sAthe rahelo karmajanya audayikabhAvano tyAga karavAno che. svarUpamAM sthiratA e sAdhya vartamAnamAM ApaNI pAse hovuM joIe. vartamAnamAM kSAyopathamika bhAve je guNa che te vadhu vikasato jAya, uttarottara vadhu vizuddha thato jAya ane anubhavanA lakSa sudhI pahoMcI jAya. mohathI jemajema chUTato jAya tene svane anubhavato jAya. vizuddhatara bhAvamAM Avato jAya. paNa te mATe mohanA udayane pakaDatAM AvaDavuM joIe. tene na jJAnasAra-3 || 114 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhIe to vizuddha thayelA guNomAM pAchA AvaraNo lAgatA jAya. sAdhya be prakAre vartamAnamAM (1) anaMtara sAdhya ane (ra) paraMpara (pUrNatA) sAdhya. A be sAdhya satata lakSamAM rahevA jarUrI che. te kSAyopathamika bhAva dvArA ja pAmavAnA che. e lakSamAM rAkhIne sAdhanA karavAnI che. vartamAnamAM ApaNe je sAdhanA karI rahyAM chIe tapa svAdhyAya vi. temAM paNa mohano pariNAma cAlI rahyo che. dA.ta. meM ATalI gAthA karI. te mohano pariNAma che. vartamAnamAM gADariyo pravAha ja cAlu che. anuSThAnamAM ja dharma che. tema ja mAnI rahyAM chIe paNa te dharma nathI dharmane prApta karavAnA sAdhana che. gurune paNa choDavAnAM che paNa AtmAmAM je tattvono prakAza guru pAse che tene ApaNe jotAM-jANatA thaIe te mATe ja ApaNe gurunI upAsanA karavAnI che. "pravacana aMjana jo sazurU kare, dekhe parama nidhAna, hRdaya nayaNa nihALe jagadhaNI, mahimA mera samAna." (pU. AnaMdaghanajI ma) mATe ja gurune nahIM paNa sadgurune pakaDavAnAM che. sadguru pote tattvane anubhavI tenA sAra rUpa (arka) tenuM aMjana yogya AtmAmAM kare to te tattvarUpa mahimAne jANI zake - pAmI zake. pAMca jJAnanA bhaMDArane saddaguru kholI Ape che. tyAre tenI tIvra rUci AtmAmAM jAgI jAya ane pAMcanidhAna pAmavA mATeno puDhaSArtha karavA mAMDe. jene phUlanI zayyA paNa khUMcatI hatI te zAlibhadrane paNa A bhaMDArano lobha jAgyo to dhagadhagatI zilAe saMthAro karyo. jIvane acaramAvartamAM jaDa pratye tIvra rAga hoya tethI tenA mamatvane jJAnasAra-3 // 115 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe bhaya vadhu rahe ane samatA gAyaba thaI jAya.caramAvartamAM AvatAM jaDano rAga tUTatAM te abhayapaNAne pAme, mukti pratyeno dveSabhAva cAlyo jAya tethI jIvanamAMthI khedanI dhArA cAlI jAya. gurue paNa ziSyano rAga karavAno nathI to ja aucitya vyavahAra jaLavAI zake. guru A AtmadaLa kevuM che? tenAmAM zuM khAmI che? zuM khUbI che? te joIkhUbIne bahAra lAvavAno prayAsa ane khAmIone dUra karavAno prayAsa kare. saMyama jIvanamAM nirdoSa evA kiMmatI nahIM paNa sAdA vastro paherAya. ratnakaMbala paranA rAgathI to Akho digaMbaramata nIkaLyo. dravya paranI mUccha e ja parigraha che. zrAvakavivekavALo hoya sAdhune saMyamamAM sahAyaka thAya. to ja te zrAvaka sAdhuno mAbApa kahevAya. sAdhune acelaka kahyA. kAraNa sva para rAganuM kAraNa na bane. gRhastha phATelA kapaDA na pahere. kemake ene vahevAramAM rahevAnuM che. te ja rIte sAdhu paNa phATelAne sIvelA kapaDA na pahere. varasAdanuM prathama pANI naLiyA para paDe te pANI acitta hovAthI tenAthI kapaDAno kApa kADhI le. AcArya bhagavaMta sazakta - dekhAvaDA ane tattvane samajAvanArA hoya. mahAprabhAvazALI hoya. tattvathI ziSyane jue, saMbaMdhathI nahIM. pote upazAMta hoya parane paNa upazAMta kare. apUrva vAtsalyane dharanArA hoya, svaparanA hitamAM rakta hoya tethI jIvanamAM samAdhi prasannatA hoya. jIvanamAM tapana karI zake to cAle, kadAca buddhi ochI hoya to paNa cAle paNa saraLatA guNa vinA na cAle. saraLa banavuM ja ati kaThina che. saraLatA e siddhano guNa che. kaMIka khoTuM thaze to saraLa jIvane pazcAtApa thaze. nirdoSabhAve pote je kAMI khoTuM karyuM hoya e kahI deze. A jIvo bhavasAgara taravA mATe lAyaka che. tethI ja satyavratanuM pAlana pAMca mahAvratomAM sauthI kaThina che. jagata AkhAne sArA dekhAvuM che paNa sAcA banavuM nathI. sAcA banavuM te ja vIratA che. jJAnasAra-3 // 116 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaguNone pragaTa karavA puruSArtha kaI rIte Adaravo te jANakArI mATe gurunI jarUra che. AtmAnA svabhAvanI viruddha je je vikalpo Ave che te dUra karavA guru pAse nivedana karavAnuM che. 50,000kevalInA guru gautamasvAmI vIra prabhune nivedana kare che ke meM AnaMda zrAvakane ATaluM avadhijJAna na hoya ema kahyuM tyAre prabhu vire kahyuMH AnaMda zrAvaka sAcA che tyAre tUrta ja AnaMda zrAvaka pAse jaI micchA mi dukkaDaM kare che. keTalI badhI saraLatA! prabhue prakAzelA zuddha mArgane pAmavAnI jhaMkhanAnI jarUra che. jo ahIM zuddha mArgane alpa paNa ArAdhIzuM, zuddhano anubaMdha pADazuM to te jaladIthI siddha padanI nikaTa pahoMcADaze. saraLa jIva ja guNazreNi caDhI zake. saraLatA che e ja samarpaNabhAva che. samarpaNa vinA arpaNatA na Ave. pUrvanA kALamAM2000 ziSyonA eka ja guru-zrIhIrasUri mahArAja kevA samartha haze? dharmabiMdumAM kahyuM che ke guru tatvavedI hoya. munipaNuM tattvanuM saMvedana karavA mATe che. tattva- asAdhAraNane anya koI dravyamAM na hoya te tattvabane. tene vizeSa kahevAya. AvA tattvano mAre anubhava karavo che. jinAjJA pramANe cAlavAthI ja anubhavano prakAza AtmAmAM thAya che. alpakALa mATe anubhavate dezavirati ane lAMbA kALa mATe anubhava te sarvavirati che. mahApuruSo je anubhavathI chalakAyA temAM evI karuNA vahI gaI je zAstrarUpe chalakANI.ziSya anubhava karavA mATe ja Avyo che. gurunI pharaja bane che ke tene anubhava karAvavo. paNa hamaNAM gurune paNa bhAna nathI ne ziSyane paNa A bhAna nathI mATe badhI dhamAla cAle che. jIva dravya pratye prIti prazasta bane tyAre karuNA rUpe vAtsalyarUpe vahI jAya. pravacana vAtsalya eTale paramAtmAnA prakRSTa vacanomAM pote nahAto jAya ane bIjAne paNa te dhodhamAM navaDAvato jAya. bIjAnA hita mATe sadA rakta hoya. pU. premasUri mahArAja divase TAIma na maLe eTale rAtre ziSyone jJAnasAra-3 // 117 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uThADIne kammapayaDI jevA graMtho bhaNAve. potAne pravacana para vAtsalya che mATe A pravRtti kare che. jo tuM ATaluM nahIM kare to nahIM bhaNe to mAre ATalo tyAga - ema bhoga ApavAnI vRtti che. tenA dvArA ziSyone paNa prabhuvacanomAM layalIna banAve. a gurupadanI yogyatA mATe jarUrI guNo :(1) sva-para paropakArI hoya tema (2) Adeya nAmane dhAraNa karanArA hoya. jethI temanuM vacana grAhya bane. (3) anuvartaka hoya guruziSyane anusare tene anusarI teno prema saMpAdana karI pachI tenejinAjJAmaya banAve. ziSyonA hRdayane gurujItI le, tenA hRdayamAM guru prasthApita thaI jAya. jo ziSyone barAbara pamADe nahIM to nitava Adi banI zAsanane nukazAna kare mATe guru mArgastha evo anuvartaka guNa keLave. (4) guru gaMbhIra hoya ziSyonA game tevA nAnA-moTA doSone pacAvI le tevA guru ja ziSyone samAdhi apAvI zake. (5) guru aviSAdi hoya : sAraNA-vAraNA-AdimAM jarA paNa kaMTALe nahIM. koI eka vakhatamAM samajI jAya to koIne vAraMvAra samajAvavuM paDe. tyAM thAkI na javAya. () upazamalabdhivALA hoya game tevA jhaghaDA hoya tene upazAMta karI pravacana artha vakatA hoya sUtranA arthane kahenArA hoya sUtranA arthane AtmasAt karanArA ane tenA rahasyane pamADanArA hoya. A= Agama, cara = ramanArA eTale paMcAcAramAM ramanArA hoya, caturvidha saMghe AcArya bhagavaMtane sevavAnA che. kemake temanI pAsethI sUtranA arthanA rahasyane prasannatAthI pAmI zakAya mATe. (8) gurupadanI anuzAvALA hoya? AvA-AvA lakSaNavALA guru jJAnasAra-3 // 118 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. mukhya guNa gItArthapaNuM hovuM joIe. (9) chedasUtranA jJAtA hoya game tevA prasaMgomAM ziSyonI samAdhi sAcavI zake. avasara Ave to AcArya-upAdhyAya paNa gocarI jAya. veyAvacca paNa kare. (10) nirmaLa zIlane dharanArA hoya. (11) glAnayAvRtyaka hoya ? jarUra paDaye ziSyanI vaiyAvacca karatAM acakAya nahIM. grAhyatA e AtmAno svabhAva nathI. tethI parane te IcchanAro nathI. grAhyatA e pudgalano guNa che. pudgalanA saMge rahI te grahaNa karavAnA svabhAvavALo banI gayo che. parane grahaNa karyuM che, tene choDavuM paDaze. koInI pAse paisA udhAra lIdhA hoya to tene pAchA ApavA ja paDe che tema. AtmA nijaguNamAM ramaNa karavAnA svabhAvavALo che. pudgalanA saMgano saMpUrNa tyAga e ja mokSa pachI te siddhAtmA che pachI e sadA svamAM ja ramamANa kare che. potAnA AtmavIryanuM pariNamana sadA mATe svaguNomAM cAlu ja che. have AtmA gatithI lokAMte sthira thaI gayo. kemake alokamAM gatimAM sahAyaka evA dharmAstikAyano abhAva che. adharmAstikAya lokanA aMta sudhI ja che tethI siddhanA jIvo lokAMte sthira thaI jAya che. temanuM AlaMbana je pakaDe teo te svarUpe bane che. siddho arUpI che. tenuM dhyAna dharatAM jIvo bhramara-IlikA nyAye te svarUpane pAme che. rUpa para je moha che tenAthI alipta thavuM paDe. rUpa e kacaro che asAra che evo nirNaya thaI gayA pachI te rUpane pakaDato nathI, joIne choDI de che. kema ke potAnA AtmAnA astitvanA prakAzanuM tene bhAna thaI gayuM che. tyAre tenI nAbhimAMthI vANI sarI paDe che ke anaMtakALamAM meM je prApta karyuM hatuM tehe gurudeva! ApanI kRpAthI mane prApta thayuM che. mArA AtmAnA svabhAva ane svarUpano paricaya thayo che. huM nAno nathI, moTo nathI. huM varNa- gaMdha-rasa - sparza - zabdavALo nathI. huM to niraMjana - nirAkAra chuM. mArA jJAnasAra-3 // 119 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnI aMdara lokAlokamAM prakAza karanAra evo kevalajJAna rUpI sUrya jhaLahaLI rahyo che. mAre zuM aMdhakAramAM athaDAvAnuM? nA, have mAre kevalajJAnane pragaTa karavA puruSArtha zarU karI devAno che. sAhasa-zaurya pragaTAvavAnuM che. mati-zrutajJAna e kevalajJAnarUpa sUryanI prabhA che. te prabhAno udaya AtmAmAM vartaze to avazya kevalajJAna pragaTavAnuM ja che. te pragaTavAmAM moharAjA vikSepa kare che. moharAjA uMdaranI jema mIThI phUMka mArato jAya ne AtmAnA guNone khotarato jAya che. AtmA dravyanI rakSAno bhAva Ave eTale mohane avazya haTavuM ja paDe. moharAjAne haTAvavA ja paramAtmAnA kalyANakanI ArAdhanA ujavaNI karavAnI che. janma kalyANaka e sva ane parane mATe sukhanuM kAraNa che. janmamaraNanA sadA mATe tALA. duHkhanuM kAraNa janma che. jagatanA jIvone paramAtmA ajanmA banavAnI sAdhanA batAve che. te mATe SakAya jIvonI rakSA jarUrI. ApaNe paNa teonuM avalaMbana laI temanA jevuM banavAnuM che. pUrNa jayaNA mATe sAdhupaNuM nahitara zrAvakapaNuM svIkAravAnuM che. kroDa bhava manuSyanA pasAra thAya ane sAdhupaNAnI prApti thAya to paNa huM AtmA chuM ane zarIrathI bhinna chuM evo viveka prApta thavo durlabha che. (jJAnasAra) sva ane para-abhinatAnuM bhAna thAya to AkhA saMsArathI bhinna thaI javAya. deha e ja AtmA. A bhrAMti ja jIvane saMsAramAM rakhaDAve che. deha jo bhinna che to bIjuM badhuM to bhinna che ja. zarIramAM Atma budhdhi Ave to tene pakhaMDanI jarUra paDe che. e bhrAMti tUTe pachI eke ya vastunI jarUra nahIM. A bhrAMti gurunA prabhAve tUTe. bhrAMti tUTe pachI to SakhaMDa choDavA ya sahelA thaI jAya che. kevalIne zarIra baLe to paNa kAMI vizeSatA nathI. jJAtAbhAve joI rahe che. temAM harSa-zokaAdi koI lAgaNIo bhaLatI nathI. kema ke jANe che ke je jJAnasAra-3 || 120 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para che te baLe che, mAruM che tene koI bALI na zake. jyAre AtmAnI saMpattine tenuM arthIpaNuM dekhAze tyAre e zarIrane jeTaluM AtmaguNomAM sahAyaka bane teTaluM ja Apaze. bAdhaka bane tevuM svAda mATe na khAya. zarIrane zAtA nahIM paNa samAdhi rahe te rIte upayogapUrvaka ArAdhanA karavAnI che. samAdhi na rahe ne ArtadhyAnanuM kAraNa bane to viveka rahita thAya. mATe badhuM ja vivekapUrvaka karavAnuM che. samAdhina rahe to te tapa paNa karmabaMdhanuM kAraNa bane che. gurunI AjJA bahAra kare e ziSya asamAdhimAM ja che. potAne je bhAva thAyate guru pAse vyakata kare ane pachI guruje pramANe kahe te pramANe kare. gurunuM vacana e ja mahAmaMtra svarUpa che. gurunI vAtamAM nirvikalpa bane to tapasahaja bane. nahitara tapane bhAMge che. mATe guru pratye apUrva zradhdhA ane samarpaNa joIze. potAnI budhdhi ane zakti para moha hoya to ziSya AgaLa vadhI zakato nathI. AthI ziSya AgaLa vadhavA mATe budhdhine ghare mUkIne AvavuM. jo gurunI vAtamAM vikalpo haTayA to mithyAtvanA paDaLo khasI jAya tene AnaMda pravarte ke gurue mArA para kevI kRpA karI temanA guNo para bahumAna thAya ane svamAM raheluM gurupaNuM pragaTa thAya. hRdayamAM bhavano bhaya hoya to bacavA mATe devagurune zaraNe javAya. prabhu pAse mAMgaNI karavAnI ke huM saMsAramAM kyAMya bhaTakuM nahIM mATe mane sadaguruno yoga karAvI ane A bhavamAM akhaMDa rIte temanA vacananI sevA karuM evI mane zakita Apa. ziSya potAnuM vyakitatva gurumAM samarpaNa karI de to AtmAnI anubhUti karI zake che. guru bhale ziSyane choDe paNa ziSya kadI paNa gurune na choDe. ekalavyane gurue na bhaNAvyo to paNa gurunI pratimA banAvI tenI sAkSIe dhanurdhAri banyo. AtmAno jyAre kSAyopathamika bhAva kSAyika banI jAya tyAre guruno jJAnasAra-3 // 121 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa tyAga karI devAno che. ApaNe jyAre sAdhanA karIe chIe tyAre ApaNane sAdhanA-sAdhyano barAbara khyAla Avavo jarUrI che. dA.ta. guru paNa sAdhana che, Agama paNa sAdhana che. mohane jItavAno che A vAtano jo barAbara khyAla Ave to sAdhakakadI paNa sAdhanAmAM aTavAya nahIM. guruno saMbaMdha paNa saMyoga saMbaMdha che. tAdAbhya saMbaMdha nathI. eTale game tyAre to chUTI ja javAno che. moTA bhAge jIvo sAdhanAmAM aTakI paDe che. ziSya jo gurune samarpita thAya to guru potAnI pAse hoya tenAthI adhika ziSyane ApI de. dA.ta. mRgAvatI-caMdanabALA, mahAvIra prabhu-gautamasvAmI, mAsatuSa muni vigere. mRgAvatIjI caMdanabALAnA ziSyA hatA paNa saMsArI pakSe mAsI hatA. caMdanabALAne potAnI pAse khUba sArI rIte rAkhyA hatA. rAjarANI hatAM, chatAM kyAreya temanA para mAna savAra thayo na hato. guNI tarIke temanA hRdayamAM bahumAna hatuM. guruNIne teo duHkhI joI zakatA na hatA. AthI ja jyAre viraprabhunA samavasaraNamAM sUrya-caMdra mULa svarUpe AvyA tyAre potAne rAta paDI gaI teno upayoga na rahetA guruNIe temane kahyuM: he kulIna AryA! tamane moDuM AvavuM na zobhe tyAre temaNe dalIla na karI ke sUrya caMdra ahIM hatA. temanA prakAzamAM khabara na paDI. paNa temane bhAre pazcAtApa thayo ke meM mArA guruNIne duHkhI karyA. Ama temaNe satata mAnane toDI guruNI upara bahumAnabhAva keLavyo hato. AthI caMdanabALA karatAM temane kevalajJAna pahelA thayuM. gurune paNa kevalajJAnamAM nimitta banyA. mAsatuSa munie 12 varSa sudhI mAruSa-mAtuSanI sAdhanA karI. A maMtrane gokhatAM gokhatAM paNa tene bhUlI jatAM mAsatuSa zabda rahI gayo. paNa teno artha jANatA hatA tethI tenA paribhAvanamAM rahyAM. ghaNAe temanI mazkarI karI. ATaluM ya yAda nathI rahetuM? chatAM jarA paNa gusso na karatAM. gurue jJAnasAra-3 // 122 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apela maMtra ja mane tAraze evI apUrva zradhdhA hatI. temaNe paNa potAnA mAnakaSAyane satata toDyo hato tethI guru karatAM pahelAM temane kevalajJAna thayuM. gautamasvAmI vIra prabhune kevA samarpita hatA ? cAra zAnanA dhaNI hovA chatAM kyAreya jJAnano upayoga nathI mUkayo. jayAre zaMkA paDe tyAre prabhu virane pUchatAM A samarpaNa bhAvathI gurue temane potAnA karatAM adhika pradAna karyuM. 50,000 kevalInA guru banAvI dIdhA. Ama je ziSya guru pAse potAnuM mAna toDe, te traNa lokamAM avazya pUjanIya bane. mATe ja kahyuM che ke- laghutA se prabhutA mile, prabhutA se prabhu dUra. guru pAsethI jJAna meLavavAno bhAva che paNa te jJAnane mAna toDavA mATe AtmAmAM pariNamAvavAnuM lakSa nathI to kalyANa zI rIte thAya? yogya jIva gurunI parama kRpA vaDe jJAna rUpI amRtanA AsvAdane mANato thako parama samAdhine pAme che. jagatamAM viSayano AsvAda maLe che. viSa jevAte AsvAdane choDavA mATe guru pAse rahevAnuM che. te gurukRpA vaDe ja zakaya bane. AthI ja guru pAsethI maLatI pratikULatAmAM paNa tene AnaMda Ave. caMDarudrAcArye vinA kAraNe gunA vagara ziSyane daMDAmAryA. ziSya potAnI bhUla gaNI te svIkArI lIdhI to teo kaivalyalakSmIne varyA. AthI hRdayamAM eTaluM hovuM joIe ke guru bhagavaMta mane je paNa kaheze, kaDaka zabdothI badhA vacce kahe ke mIThAzathI kahe badhuM avazya mArA hita mATe ja che. huM doSono pUMja chuM, te doSone kADhavA mATe guru mane kahI rahyAM che. gurune ApaNI ciMtA karAvavI te ApaNA jIvananI niSphaLatA che. gurune huM badhI rIte kema anukULa rahuM? tevI ziSyanI bhAvanA hoya. AthI te guruthI judA paDavAnuM svapnamAM paNa na vicAre. guru kyAreka bIje jJAnasAra-3 || 123 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAnI AjJA kare to saharSa svIkAre paNa javAno bhAva na hoya. jevuM kAryapate ke tarata ja guru caraNamAM pAchA AvI jAya to te vakhate paNa guru tamArI sAthe ja che. guruthI dUra gayA to paNa jo svArtha vinA guruno vAsa hRdayamAM che to guNono vAsa che. guruthI dUra rahevAnI vinaMti Ave to guru be rIte javAba Apaze. mAnaze ema lAge to kaheze mArI AjJA che. prasaMge pUrNa thaye jaladIthI AvI jazo. nahIM mAne ema lAge to kaheze tamArI anukULatA pramANe karo. gurukuLavAsanA sevanathI jJAnAvaraNIyano satata nAza thAya.guNa pratye ane guru pratyenA ahobhAvanA kAraNe jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya ane jJAna AtmAmAM pariNamana pAme te mATe rahevAnuM che. kadAca guru na paNa bhaNAvI zake to paNa guru pratye uga na thAya. gurukuLavAsamAM gurune satata ziSyonI kALajI hoya. svAdhyAya parAvartana karavAnI vRtti hovI joIe. AtmasAt evuM kare ke guru prasanna thaIne vadhAre Ape. ziSya navaro bese ja nahIM. jJAnano bhAgI bane. tenA phaLa svarUpe samyagadarzana nirmaLa thAya kAraNa ke teno AdhAra jJAna che. eka tattvathI bIjuM tattva samajAya. 1-1 tattvathI apUrva zradhdhA vadhatI jAya ane zradhdhAthI cAritra sArI rIte pALI zake. apavAdonuM sevana karavA jaladIthI taiyAra na thAya.jema jema samyagadarzana nirmaLa thatuM jAya tema tema cAritranI daDhatA Ave, pariSaha-upasargane sahana kare. bhaNI gaNIne taiyAra thAya.1-raziSya thaI jAya pachI guru kaMI kahe to nagama guruthI chUTA paDavAnuM mana thAya. AtmakalyANa karavA mATe Avyo chuM e barobara khyAlamAM hoya to judA paDavAnuM mana na thAya. gurune ziSyonA kAraNe choDyA to te ja ziSyo dvArA vadhAre apamAna thaze. enA karatAM guru dvArA thatuM apamAna sahana karavuM sAruM. mohabadhe ja naDe che sAdhanAne khatama karI de che pAchA vaLavAmAM paNa mAna kaSAya naDe che. jJAnI bhagavaMtoe mumukSu AtmAo mATe jabadhuM kahyuM che. tuM havecetI jA. jJAnasAra-3 || 124 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakhaMDanuM rAjya paNa choDIne Ave paNa je AtmAne tatvajijJAsA haze ane tene meLavavA mATe je kuzaLa haze ane tenA mATe je apamAno paNa sahI zakaze to meLavI zakaze, nahitara bahAranuM ja meLavavA guru pAse rahIne gurunI AjJAnuM pAlana karaze. bahArathI gurune vahAlA banaze ane aMdarano bhAva kaMIka judo ja haze gAthA: jJAnAcArAdayoDapISThA, zuddhasvarUpadAvadhi, nirvikalpa punatyAge, na vikalpo na vA kiyA / dA gAthArtha jJAnAcArAdi paNa potapotAnA zudhdhapadanI maryAdA sudhI ISTa che, sevana karavA joIe. nirvikalpa tyAganI avasthAmAM vikalpo nathI ane kriyA paNa nathI. ' have jJAnAcAra rUpa pAMca AcAronI vAta kare che. audayika bhAvane tyAgI, kSayopazama bhAvane apanAvI ane pachI pUrNatA pAmavA mATe tene paNa tyAgI sAyikabhAvamAM sthira thavAnuM che. jJAnAcArAdikriyA paNa pachIthI choDI devAnI che. paNa vartamAnamAM pAMca prakAranA jJAnAcArAdi rUpa AcAronuM pAlana zA mATe? 7mA guNaThANA sudhI vyavahAra dharmanI pradhAnatA che kAraNa AtmA paramAM rahyo che te parathI mukata thavA mATe A vyavahAra dharmanuM pAlana che. - jJAnanA upayogamAM sadA kALa rahevAnuM che. kAraNa jJAna e AtmAnuM lakSaNa che. jJAna kALe ja bhaNAya, akALe na bhaNAya.4 kALa sajajhAyanA ane 4 kALa asakjhAyanAM che. asajajhAyakALamAM AgamanI gAthAo na bhaNAya. asakjhAyakALamAM jIve dhyAna karAvanuM che. savAre sUryodaya pahelAM 2 ghaDI, sAMje sUryAsta pachI 2 ghaDI ane baporanA ane rAtanA madhyAhnakALa- 24 mInITa pahelA ane 24 mInITa pachI asajajhAyakALa gaNavAno che. pratikramaNano vidhi dhyAnarUpa ja che. sUryodaya pahelA pratikramaNa jJAnasAra-3 || 125 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDilehaNa karavAnuM che. pratikramaNamAM dhyAna kevI rIte? sUtra asmalita cAle sAthe sAthe tenA arthano bodha thato jAya. utkRSTathI sUtra 12 varSa bhaNavAnA pachI 1ra varSaartha bhaNavAnA arthano upayoga lAvavo na paDe, sahaja AvI jAya. prathama sUtra parisi kema? sUtra svAdhyAyamAM sUtro gokhavAnA hoya che. mATe AnA svAdhyAyamAM zakita vadhAre joIe. savAranuM vAtAvaraNa zItaLa hoya magaja zramita na hoya mATe te vAtAvaraNamAM sUtra tarata yAda rahI jAya. sUtro gokhavAmAM magajane zrama vadhu paDe paNa rAtre magajane pUrato ArAma maLI gayo hovAthI savAranA gokhavAthI tarata yAda rahI jAya che ane ekAgratAthI gokhI zakAya che mATe prathama sUtra parisi kahI. sUtra e paramAtmAno akSara deha che. paramAtmAnA mukhAraviMdamAMthI nIkaLelA che. gaNadharo racita sUtro maMtrAkSaro svarUpa che. jema dhyAnamAM pratimAno AkAra pakaDIe chIe tema namo arihaMtANamAMna...mo... Adi akSaranA AkArane pakaDIne tenuM dhyAna karavAnuM che. te vakhate AtmA apUrva nirjarA kare. kema ke sUtra bolatAM apUrva bahumAna pragaTe. navakAra AtmAmAM arthathI bhAvita bane to te AtmAmAM sthApanA karavAnuM sUtra che. navakAra bolatA AtmA AtmAmAM sthira thaI jAya.'na' eniSedha sUtra che. huM mAtra AtmA chuM sivAya bIjuM kAMI ja nathI e rIte sUtramAM upayoga bhaLI jAya to te AtmasAt thaI jAya. a sUtro kyAM sudhI gokhavAnA? te te jJAnanA upayogamAM ramato na thAya tyAM sudhI sUtro gokhavAnA che. kAraNa eka samayamAM traNa kALamAM lokAlokamAM rahelA sarva bhAvone-sarva padArthone dravya-guNa-paryAyathI jANavAno AtmAno svabhAva che. tene jyAM sudhI jANe nahIM tyAM sudhI te pramAdamAM che. te pramAdane dUra karavAno che. mATe paramAtmAnI AjJA bhaNavAnI che. deva, narakamAM A pramAda dUra thaI zakato jJAnasAra-3 || 126 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. avadhijJAna hovA chatAM bhavaprAyogya evuM karma baMdhAyuM che ke virati na ja thAya. puruSArtha na karI zake. mAtra mAnavabhavamAM ja te pramAdane dUra karI viratigrahaNa karI AtmAmAM ramaNatA karI zake. vItarAgatAnA aMzane dezaviratidhara ja mANI zake che. anuttaravAsI deva vItarAgabhAvamAM ramato hovA chatAM sudhAvedanIyano udaya Ave tyAre AhArano abhilASa thAya paNa tene rokI zakato nathI jyAre manuSya navakArazInuM paccakhANa karI zake che ne kevalajJAna meLavI zake che. kevalIne paNa sudhA vedanIyano udaya hoya paNa tene AhArano abhilASa na hoya mAtra jarUriyAta pUratuM Ape. AtmA jyAre khAto hoya tyAre paNa AtmA ramaNatAmAM hoya to nirjarA kare, jJAnadhArA game teTalI tIvra hovA chatAM paNa jo vIryadhArA maMda hoya tokSapakane badale upazamakabane. kAyA pratyeno moha sarvathA chUTe tyAre kevalajJAna thAya. # zAna bhaNavAnuM zA mATe? sattAe huM kevalI chuM paNa vartamAnamAM e guNa AvarAyela che, te guNane pragaTa karavA mATe bhaNavAnuM che. jJAnano pariNAma pragaTa karavA mATe guru pAse bhaNavAnuM che. ene AtmasAta banAvI, dhyAnarUpe bane te rIte bhaNavAnuM che. | sarvajJanA vacananuM tattvanuM ciMtana thAya to heya-upAdeyano viveka AtmAmAM pragaTe tethI jIva upAdeya lAge, tethI maityAdi bhAvo Ave tyAre sAco aucitya vyavahAra Ave. te jANe che ke badhA jIvo sattAe sidhdha che. tethI ekapaNa jIvanI AzAtanA mArAthI na thavI joIe. yogabiMdumAM pAMca vastu batAvI che. (1) adhyAtma (2) bhAvanA (3) dhyAna (4) samatA ane (5) vRtti viccheda. jJAnasAra-3 || 127 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmavi. pAMce mokSe javA mATe nisaraNI svarUpa che. pamA guNaThANe rahelo jIva kAraNa vagarano vyavahAra baMdha karI de to enI jIvo pratyenI maitrI sAcI gaNAze. koIpaNa jIvane pIDA na apAya, koIpaNa jIva pratye dveSa paNa na karAya. koIpaNa pugala pratye rAga na karAya e bhAvanA pragaTe tyAre adhyAtma pragaTe. dareka jIva jJAnI dhyAnI ja hoya paraMtu mohanA AvaraNathI te ajJAnI ane durgAnI banI gayo che. te te dharma AtmAmAM svabhAvarUpa sahaja pragaTI jAya te nizcayathI samyakatva che. sthAvara jIvane jotAM ja A paNasidhdhano AtmA che te pariNAma pragaTI jAya mATe temAM rAga na thAya. ajIvane jotAM temAM Adara na Avavo joIe. kadAca Ave to pazcAtApano bhAva pragaTa thaI jAya. jeTaluM jJAna daDha thAya teTaluM samyagadarzana daDha thAya. bhagavAnanA vacana para nirvikalpa zradhdhA pragaTe. kanakavatInA AtmAe bhavasthitinI vicAraNA karatAM karatAM gRhasthAzamAM ja kevalajJAna prApta karyuM. jIvo be prakAre che. trasa ane sthAvara. A trasa ane sthAvarapaNuM pIDA bhogavavArUpe pragaTa thayuM. kema ke karma sattAnI ApelI dena che. sidhdhAtmA sauthI sukhI. kema ke teo karma-kaSAya ane kAyAthI mukata banI mAtra AtmAnA paramAnaMdamAM ja mahAle che. vibhAva saMpUrNa gayo ane svabhAva saMpUrNa pragaTa thaI gayo che. nigodanA jIvo sauthI vadhu avyaktaduHkhI che. kemake sthAvarakAyamAM parAdhInatAnuM duHkha moTuM-potAnI icchA pramANe karI zakatA nathI. dA.ta. vanaspatikAya. trapaNuM e puNya prakRti che. sthAvarakAya. koI paNa prakAranI icchA na karI zake. ekalA na rahI zake. asaMkhyAta ke anaMtanI sAthe ja rahevuM paDe. akAma nirjarA ja thAya mATe pApa prakRti ja che. jJAna sAra-3 || 128 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArAMgamAM sthAvara jIvonI bhayAnaka pIDAnuM varNana karyuM che. vyakata pIDAvALA karmanI nirjarA karI zake. mana jeTaluM prabaLa teTalI vyakata pIDA vadhAre sUkSma nigodamAM jIvo sauthI vadhuduHkhI kema ke tyAMjJAnano alpAMza ja khullo che. potAnI pUrNa saMpatti AvarAI gaI che. sauthI vadhu komaLa kAyA vAyukAyanI che. jethI teno ApaNA zarIra sAthe sparza thatAM ja te jIvo nAza pAme che. te pachI apUkAya, teukAya, vanaspatikAya ane pRthvIkAya vi.nI kAyAo anukrame vadhAre kaThaNa che. jIve vadhAremAM vadhAre sthAvarakAya sAthe ja rahevAnuM che mATe temAM vadhu sAvadha rahevuM paDe. teo atyaMta duHkhI avasthAne pAmelA che. ApaNA nimitte vadhuduHkhI na thAya teno satata upayoga rAkhavAno che. anukaMpAno bhAva vadhavo joIe. vyavahAramAM kAyA vaDe paNa nizcayathI AtmAnA pradezomAM vicaravAnuM che to apUrvanirjarA thaze. AtmA jyAM sudhI potAnuM zuddha svarUpe pragaTa na kare tyAM sudhI jJAnAcArAdiAcAro sevavAnA che. jyAre te nirvikalpa avasthAne pAme arthAt saMpUrNa mohano parAbhava karI pUrNatAne pAme pachI jJAnAcArAdi vyavahAronuM prayojana na rahetAM te tyAjya banI jAya che. AtmA vaDe AtmAmAM caravuM te AcAra che. mAtra yoga dvArA akAma nirjarA thAya che. guNonuM lakSa hoya to ja e lAbhanuM kAraNa bane. guNathI ja vRdhdhi thAya.AtmAnA guNa jeTalA pragaTyA che temana-vacana-kAyAnI kriyAmAM bhaLavA joIe. jJAnaguNa zudhdha hoya to vastuno prakAza sarvajJanI daSTi mujaba karAve. je paNa karavAnuM che te AtmAnA svabhAvane pragaTa karavA ja karavAnuM che. jJAnasAra-3 || 129 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA guNone pUrNa pragaTa karavA mATe pUrNa evA paramAtmAne vaMdana karavAnI che. icchAkAreNa saMdisaha bhagavana caityavaMdana karuM? Icche. ahIM praNidhAna kayuM? svabhAvanA lAbha mATe caityamAM rahelA vItarAgadevane vItarAga banavA vaMdana karuM. praNidhAna eTale sAdhyanI sidhdhi mATeno nirNaya. 'aho! aho! huM mujane namuM. AtmAe AtmAmAM rahelA guNone namana karavAnA che. pUrNacaitanyadeva evA arihaMta sidhdhane vaMdanA karavAnI che. kAyAmAMthI chUTavA mATe kAyAvaDe AtmAmATe AtmAmAM vaMdana karavAnA che. IriyAvahiyamAM jIvone khamAvI kAusagga dvArA aprazasta kAyayogane vosirAvI daIe chIe. AtmA sAthe AtmAno saMbaMdha te ja dhyAna yoga che. manavacana-kAyAnI ekAgratA e dhyAna che. bIjA yogonA nirodhapUrvaka je yogamAM hoIe te ja yogamAM rahevAnuM che. nisAhibolIne daherAsaramAM praveza karIe eTale paramAtmAnI AMkha sAme AMkha rAkhavAnI che. e AMkhamAM zuM jovAnuM che? paramAtmAnI AMkha kevI pavitra-nirvikAra che. have paramAtmAne AMkha dvArA kazuM jotA nathI, paNa kevalacakSudvArA samagralokane ekasamayamAM sarvadravya ane paryAyo sahita jANe che. AtmAnI zakita anaMtI che. ApaNI te zakita para keTalA badhA paDala AvI gayA che. evA ApaNA AtmAnI ApaNane dayA Ave kharI? paramAtmAnI AMkhamAM ApaNe kevalajJAna kevaladarzana jovAnuM che. paramAtmAe kevuM parAkrama karyuM ke jethI temane havedravya cakSuthI jovAnuM nathI rahyuM. have jovA mATe bhagavAnane AkhanI jarUra nathI. divya AMkhathI sarva jIvarAzine sidhdha svarUpe juve che. paramAtmAnA mukhAraviMda para cakSumAM nirvikAritA che. pugala dravya pratye rati-aratino pariNAma nathI tethI samatA rasane mANI rahyAM che. jJAnasAra-3 // 130 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "pada prabhu! tuja muja aMtara, kima bhAMje ho bhagavaMta! jIva sarovara vAdhaze che, AnaMdadhana rasa pUra!!" (pU. AnaMdaghanajI ma.). sAdhu bhagavaMtoe mAtra zubha dhyAna nathI karavAnuM paNa have zudhdha dhyAna karavAnuM che. sUtra bolatAM kAnA-mAtrA vi. AMkho sAme Ave tethI te zabda dhyAnamaya thAya. tenA dvArA arthadhyAna thAya pachI prabhu dhyAna (svabhAva) Ave tethI apUrvanirjarA thAya. paramAtmAnuM vacana tattvamaya che tethI tattva dvArA tene samajI zakAya. baudhdha goviMdAcArye traNa vAra vAdamAM jItavA mATe jaina dIkSA lIdhI. pachI AcArAMga vAMcatA-vAMcatA AtmAmAM jIvanI sidhdhi thaI gaI ane pachI bhAvathI sarvajJakathita dIkSA grahaNa karanArA banyA. zrutamAM je tanmaya banI sAMbhaLe tene sAmAyikano lAbha maLe. jJAnAcArAdiAcAro jyAM sudhI kaivalyasvabhAvarUpa pUrNatAnapragaTe tyAM sudhI sevavAnAM che. jemAM doSonI hAni ane guNonI vRdhdhi thAya tene samyam AcAra kahevA. jyAM sudhI zubhAzubha upayoga che tyAM sudhI AcAranuM pAlana jarUrI che. kema ke tyAM sudhI moha che tethI vikalpa dazA cAlu che. saMpUrNa nirvikalpadazA pragaTa thAya tyAre AcAronuM prayojana narahevAthI te chUTI jAya che. kSAyopathamika bhAvamAM AtmA potAnA pUrNa svabhAva dazAmAM nathI tethI temAM zubhAzubhavikalpo rahevAnA. mithyAtvanA udayamAM AtmAne pUrNatA bahAra dekhAya che tethI te sukha mATe bahAra doDe che. subhUma cakravartI cha khaMDa jItyA bIjA cha khaMDa jItavAnI icchA thaI. A IcchA kema jAgI? mithyAtvanA kAraNe ane anaMtAnubaMdhI lobhanA aMdaranI pUrNatAna oLakhAI mATe bahAra pUrNatA meLavavA bIjA chakhaMDa jItavAnuM mana jJAnasAra-3 // 131 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayuM. mohanIyano udaya thayo ne phaLasvarUpe dariyAmAM maraNane zaraNa thaI, 7mI narake gayo. pratimAnuM kArya pratibiMba pADavAnuM che. ApaNA AtmAne temAM jovAno che ke he prabhu!kyAM tArI zudhdha avasthAne kayAM karmamalathI kharaDAyelo evo huM AvuM vicAratAM jJAnopayoganI zuddhi thaze. AthI paramAtmAnA darzana karatAM jJAnAvaraNIya karmano ane mithyAtva mohanIyano kSayopazama thayo to darzana saphaLa thayuM. nahitara darzana mAtra punyabaMdhanuM kAraNa thaze. mAro AtmA haju apUrNa che, AthI mArI sAdhanA hajI adhUrI che. A vAta satata lakSamAM hoya to moharAjA phAvaze nahIM. nahIMtara jIva sAdhanAmAM aTavAI jaze ane ghaNuM karyuM ema mAnI garva karaze. svabhAvanI sanmukha laI janAro bhAva e prazastabhAva che. tene paNa kADhavA ane svabhAvane pAmavA mATe sAdhanA karavAnI che. sAdhu bhagavaMtane paramAtmAnA darzana karatAM kevalajJAna pragaTa karavAno zubha bhAva jAge to te paNa vikalpa che. tenI mATe cAritranuM pAlana kare tanmaya banI 7mA guNaThANe caDhe tyAre vikalpa jAya. te maya banI jAya tyAre vikalpo na thAya. DokaTara ane vakIla na bane tyAM sudhI te banavAnA bhAva rahe. te banI gayA pachI te banavAnA bhAva rahetA nathI. moha AtmAMthI jema jema chUTe tema tema vikalpo ochA thatA jAya. zubha vikalpo paNa heya ja che. jyAre azubhavikalpoto sutarAM heya ja che. zAna zA mATe bhaNavAnuM? "Atma tatva anaMtAjI, Agama vinA na jaNAya, te pragaTa karavA bhaNIjI, zrata sajajAya upAya." gAvA (pU. devacaMdra vijayajI ma.) tattvonI pratIti te te svarUpe na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavAno jJAnasAra-3 // 13ra Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. svAdhyAyanuM satata parAvartana karatAM rahevAnuM che. jethI mohanIyahaTe. tyArabAda anuprekSA ane dharmakathA sudhI pahoMcavAnuM che dharma kathA eTale AtmAmAM rahelo dharma. tenI kathA potAnA AtmAne karavAnI che. kevalI che! tArA kevalajJAnane pragaTa karavA puruSArtha Acara. arthasya sUcanA satram - sarvajJae kahelA sUtro AtmAnA arthane ja sUcavanArA hoya. 14 pUrvI paNa aMte navakArano svAdhyAya kare, temAM ja tanmaya banI jAya nahitara vAstavika svAdhyAya nahIM thAya. jJAnAcAranuM sevana jeTalu zradhdhApUrvaka jeTalA nirmaLabhAvethAya. teTalI darzanAcAranI vizeSa zudhdhi thaze. sidhdharSi gaNi 21 vAra baudhdho pAse gayA. pachI jinazAsananI uttamatA samajAI. tethI tenA vinAnuM jIvana anAtha lAgyuM. darzanAcAramAM zaMkA kakSAdiaticAro jJAnanI uNapanA kAraNe thAya. sAdhu-sAdhvInA malina vastrAdidekhI temanA para durgachA na thavI joIe. tema ja gRhasthanA viparita svabhAva vartana joIne sAdhu sAdhvIe teo para dhRNA durgachA karavAnI nathI. jo samadaSTino pariNAma Ave to durgachAno pariNAma Avato aTakI jAya. dareka jIvAtmAnI aMdarasidhdhAtmAnA darzana karavAnA che. emAMya sAdhu sAdhvI sidhdha thavAnI sAdhanA kare che. bhUlelo AtmabhAna AvatAM UMce caDI zake. gRhasthane paDatA vAra nahIM ane sAdhune caDatA vAra nahIMbadhu nimittAdhIna che. sAdhune caDatAM vAra nahIM kAraNa- sAdhu sArA nimittAmAM rahe tethI tene caDatAM vAra nathI lAgatI. (1) meM rajoharaNa zA mATe lIdhuM che? te vicAra karatAM jAgI javAya. (ra) zAstra bhaNatAM-bhaNatAM vicAra Ave ke AmAM zuM lakhyuM che? huM kayAM? (3) saravarti sAdhune joIne potAnI kaMgAliyata dazAno khyAla Ave. jJAnasAra-3 // 133 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B upakAra be rIte utArI zakAya. (1) mAtA-pitA mithyAtvane pAmelA hoya tene mArge caDhAve to (2) samakita pAmyA pachI mArgathI patita thayA hoya tene mArge caDhAve to. jIva jyAM sudhI parabhAvamAM che tyAM sudhI AtmapradezonI caMcaLatA rahevAnI. zubhAzubha upayoga e caMcaLatA che. e caMcaLatA dUra karavA azubhabhAvano tyAjya che ja, paNa zubhabhAvamAMthI zuddha svabhAvamAM javAno puruSArtha karavAno che. AtmavIryae svaguNomAM ja rahevAnuM che. te vIrya paramAM jo veDaphAI jAya to AtmA nabaLo paDe. AhAra vadhu vApare to AtmavIryae tene pacAvavAnuM kArya karavuM paDe che eTale AtmavIrya paramAM veDaphAI jAya che. tapamAM AtmA baLavAna bane che kema ke AtmavIryaparamAM navaparAtAM svamAM ja vaparAya che. kAraNake AtmavIrya AhArane grahaNa pariNamana karavAmAM nathI vaparAtuM arihaMta, kevalI, sidhdhanA AtmAo potAnAmAM niraMtara ramI rahyAM che. temane yAda karI heyano tyAga karavAno che, upAdeyano svIkAra karavAno che. pAMce AcAro vyavahArathI grAhya che. nizcayathI tene paNa choDavAnAM che. nizcayathI eka paNa vastu grahaNa karavA yogya nathI. vyavahArathI AtmAnA svabhAvane pragaTa karavAmAM kAraNabhUta AcArane grahaNa karavAnA che. jJAnAcAranI ArAdhanA karatAM karatAM nirvikalpa dazA pAmavAnuM lakSa joIe nahitara ATalA badhAne bhaNAvI meM tenA para keTalo badho upakAra karyo e ahaMkArano bhAva AvI jaze paNa huM A AcAra dvArA mArA svabhAvamAM Avyo ke nahIM? jo Ave to pramodabhAva pragaTa thAya ane na Ave to pazcAtApano bhAva pragaTa thAya paNa ahaMkArane kayAMya sthAna nahIM maLe. jJAnasAra-3 || 134 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsatuSa munie azudhdha pada gokhavA chatAM kevalajJAna thayuM. lakSa hatuM ke mAre mArA AtmAnuM kalyANa karavuM che tethI guru kahe te pramANe karIza. guNa pratye jene bahumAna jAge tene guNI para bahumAna Ave. jo eka guNI paranuM bahumAna jAya to te AzAtanA dvArA aneka guNI parano bahumAnabhAva ocho thaI jAya. zradhdhAbaLa jeTaluM majabuta teTalI nirvikalpatA Ave. eka guNa jeTalo majabUta teTalA bIjA guNamAM majabUtAI Ave. 0 sUtrane artharupe ane arthane tattvarupe pariNamananI prakiyA. sUtra e arthane ane artha e tattvane sUcave che. tattva guNa. IcchAmi khamAsamaNo vaMdi. kSamAzramaNane icchApUrvaka vaMdana karavA IcchuM chuM temAM tattva zuM che? AtmAnI icchavAno svabhAva nathI chatAM icchAmi kema kahyuM? vartamAnamAM rAgano-lobhano pariNAma che. tethI icchA thAya che. lobhanA udayamAM AtmA sivAyanI arthAt pugalanI ja icchA thavAnI mATe aprazasta icchAne rokI prazasta icchAne karavAnI kSamAne icchuM chuM tyAre krodha na karavo e prabhunuM vacana AlaMbanarUpa bane che. jene vacana kSamA kahe che pachI te AlaMbanarUpa guNa jema jema vistare che tyAre te sahaja svabhAvarUpa banI jAya che jene dharmakSamA kahe che. upakArarUpa nahIM paNa svabhAvarUpa tagata rIte pariNAma pAmI jAya che. zrAvake ane zramaNe baMnee icchAmi bolavAnuM che. baMnemAM bheda zuM? zrAvaka sAdhupaNAne icche ane sAdhu kSamAnI pUrNatAne iccha. kSamA ane zramaNapaNAne icchuM chuM. zrAvakane vacanakSamA AMzika hoya, sAdhune vacana kSamA ane dharmakSamA hoya. vacana dvArA dharmakSamA prApta karavAnI che. tethI tenI IcchA karavAnI che. bhagavAnanI AzA che ke 'putio na vinA krodha e AtmAno dbhAva nathI, krodhanA vipAko kaTu hoya che mATe krodha na karAya. jJAnasAra-3 // 13pa Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA te vacananuM AlaMbana lIdhuM te vacana kSamA ane dharmakSamA eTale kSamA ja mAro svabhAva che, tevI daDha zradhdhA hoya to sahaja rIte kSamA thaI jAya. AvA lakSyapUrvaka khamAsamaNa apAya to sAruM khamAsamaNa thayuM kahevAya. hamaNAM vacana kSamA dvArA svabhAva kSamAno abhyAsa karuM chuM. vacana kSamAnuM pAlana karIe to ApaNe ThA guNaThANe chIe. mAre dharmakSamA sudhI pahoMcavAnuM che.1ramA guNaThANe e upayoga paNa sAthe Avavo joIe. caMdanane kApo-chedo-bALo to paNa tenI sugaMdha jemavistaratI jAya tema sAdhupaNa jenAmAM che tevA sAdhune koI bALa kApe to paNa temAM rahelI sahaja guNa saurabhavistaratI ja jAya che. kemake temanuM lakSa dharmakSamAne pAmavAnuM kSamAe sAdhya che. kriyArUpa zramaNapaNuM e sAdhana che. ApaNe sAdhanane pAmI ApaNI jAtane moTI mAnI laIe chIe tethI sAdhya sudhI pahoMcI zakatAM ja nathI. vAparatI vakhate pasaMdagI, svAda, AkAra, raMga para dhyAna na hoya phakta peTane bhADuM ApuM chuM evo bhAva Ave to Idriyo upara kAbu Ave. saMyamanuM lakSa hoya to phariyAda UbhI na thAya. vaMdana karatAM zarIranI mamatA tUTe tethI vaMdana karatI vakhate AtmAAtmAne vaMdana kare. kema ke guNane rahevAnuM sthAna AtmA ja che, te ja cAritrAcAra che. kSamA ane zramaNa sivAya bIjI badhI IcchAono tyAgatatapAcAra. mohanovigamathavAthI kaSTamAM paNa guNomAM ramaNatA thAya tevuM lakSa tetapAcAra. paMcAcAra vinA sAdhvAcAra che ja nahIM. paMcAMga praNipAta sattara saMDAsApUrvakakhamAsamaNa barAbara thAya to vIryAcAra Ave. AtmavIryaguNomAM pravartamAna hoya tyAre baMdha pratyayikI bAhya kriyA gauNa bane che ane atyaMtara jJAnasAra-3 // 136 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA pradhAna bane che. kevalI paNa jyAM sudhI yoga sAthe joDAyelA che tyAM sudhI yogane grahaNa kare ane tyAga karavArUpa kriyA kare. jyAM sudhI para vastunuM grahaNAdi karavAnuM cAlu che tyAM sudhI AtmAmAM caMcaLatA rahevAnI paNa jyAre 14mA guNaThANe bAdhaka ke sAdhaka kriyAono virodha kare arthAtu chelle jyAre AtmavIryane kAyayogathI choDAvI AtmAmAM ja sthira kare che tyAre jIva svabhAvagata sthiratA pAme che. arthAt yogAtItu avasthA eTale AtmavIryanu guNonI pUrNatA ane asaMkhya Atma pradezomAM sadA mATe pravartana thavA rUpa Atma pradezonI nizcala avasthA. AtmAno guNa jJAna che. jJAna guNanuM kArya zeyanA jJAtA banavAnuM che. sau prathama potAno AtmA ja zeya bane che. zeya sAmAnya ane vizeSa svabhAvavALuM che. sAmAnya e svarUpa kahevAya ane vizeSa e svabhAva kahevAya. je eka dravyamAM hoya ane te bIjA dravyamAM paNa hoya to te sAmAnya guNa kahevAya. jema ke AtmA arUpI che tema AkAza dravya paNa arUpI che. mATe arUpI sAmAnya kahevAya. je eka dravyamAM hoya te bIjAmAM na hoya te vizeSa guNa kahevAya. jema jJAna guNa jIva dravya sivAya bIjA koI dravyamAM nathI mATe jJAnaguNa vizeSa kahevAya. | kiyA be prakAre (1) dravyathI apramatta vidhipUrvakanI kriyA hoya te. (2) bhAvathI apramatta jJAnanA upayogamAM potAnA AtmA ane zarIrano bhedasvarUpa, upayoga pUrvakadehAdhyAsa chUTe ane AtmA svaguNonI anubhUti karato arthAt AtmavIryajJAnamAM joDAya to te svapara prakAzaka bane ane moha chUTo thAya to bhAvathI apramatta kahevAya. jJAnasAra-3 // 137 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tIrthanI paraMparA koNa calAvaze? paMcavastakamAM kahyuM che ke je vyavahAra ane nizcayane athavA jJAna ane kriyAne samyagu rIte samajI AtmAmAM pariNamAvaze te ja AtmA tIrthanI paraMparAne calAvaze. AtmAnuM kArya mohathI dUra thavAnuM che. nahitara moha paramAM AtmAne kheMcI jaIbhAna bhUlAve che. tethI huM AtmA chuM tenI ruci jagADI karma-kAyAkaSAyothI mukta banatA javAnuM che. A bhAva te ja samyagadarzana. - jyAre Atma pradezamAM AtmavIrya pravezI jAya tyAre te AtmAmAM sthira bane che. "jinadarzana karatAM pragaTenidarzana." tArA svarUpa ane svabhAvane pAmavAmAM pramAda na kara. prathama saMghayaNa 1 thI 4 guNaThANe baMdhAya che. Atma pradezomAM jJAna-darzana-cAritra-tapa guNo rahelAM che. te dareka guNomAM AtmavIryapravartamAna karavAnuM che. AtmavIryano veDaphATana thAya mATe AtmavIryane AtmAmAM joDAvAnuM. jemAM jene rasatemAM tenuM mana vasI jAya. karaNa vIrya rUpa bAhya kriyAmAM koI bAdhaka banI zake paNa atyaMtara kriyAmAM koI bAdhaka na banI zake. be prakAre kiyA - sAdhaka ane bAdhaka. je karaNavIrya ane labdhivIrya rUpe che. (1) karaNavIryaHnAmakarmanA udayathI AtmAne prApta thayelA yogo sAthe jyAre AtmavIryabhaLe tyAre te karaNavIrya kahevAya che tebAhrakriyArUpa (2) labdhi vIrya guNo sAthe AtmavIryabhaLe tyAre telabdhivIrya kahevAya te atyaMtara kriyArUpa bane che. jJAnasAra-3 || 138 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMtara bAdhakakiyAH mithyAtva, avirati, kaSAya ane asaMyama. jemAM mithyAtva bhaLe eTale AtmAnI vicAradhArA viparIta rUpe pragaTa thAya. viryathI thatI viparIta kriyA sAdhyanI siddhine bAdhaka che. bAhya bAdhaka kiyAH kudeva - kuguru ane kudharmanI sAdhanA te bAdhaka bAhya kriyA che. kema ke te karmabaMdhanA kAraNarUpa che. AtmavIryaparamAM parabhAva tarapha pravarte mATe te svabhAvanI viruddha kriyA karAvanAra hovAthI bAdhaka kriyA che. sAdhakakiyA kaI zuddhadeva-guru dharmanuM sevana karavA dvArA Azravano nirodha thAya ane te kriyA saMvararUpa bane. guNanuM lakSa keLavI guNamaya banavA taraphano prayatna hoya to te prazasta kriyA hovAthI kaSAyo pAtaLA bane che. Azravano rodha thAya to saMvara thAya te kriyA samatAnuM kAraNa bane. 3 nAnI moTI kriyAmAM mokSanuM lakSa hoya. (1) potAnA svarUpane pragaTa karavAnuM lakSa joIe. vartamAnamAM potAnuM svarUpa nAma AyuSya gotra ane vedanIya karmathI AvRtta thayeluM che tevo khyAla hoya. AtmA dehAtIta rUpAtIta che, avyAbAdha - agurulaghu che. dehamAM rahevAno AtmAno svabhAva nathI AtmAne karmathI rUpa maLyuM che. AtmA pIDA bhogavanAra nathI, avyAbAdha che chatAM vartamAnamAM zAtA - azAtAne bhogavI rahyo che. A biDAyelA svarUpane pragaTa karavAnuM lakSa joIe. (2) potAnA svabhAvane anubhavavAnuM lakSa joIe. kriyA karatI vakhate zarIrano koIpaNa prakAre mamatA ke bhaya pragaTa na thAya. mamatA ke bhaya pariNAma na hoya to samatAno pariNAma TakI zake. zarIra game tevuM hoya paNa jo AtmA baLavAna hoya to ArAdhanA barAbara thaI zake. jJAnasAra-3 // 139 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA pratye zraddhA-daDhatA vadhu teTalI nirbhayatA vadhu. zarIrane enI jarUriyAta vinA vadhArAnuM ApavAmAM Ave eTale pramAda thAya ja. AthI zarIrano sAdhanarUpe upayoga ja karAya. ApaNI kriyA karmabaMdhanA rodharUpe hoya to te AzravarUpenabanatAM saMvararUpa banI jaze ane pachI samatArUpabanI nirjarAnuM kAraNa bane. AcAranuM kAryapracAra nahIM paNa AcAra dvArA AtmAnubhavanI prApti che. ogho konA mATe? paranA upakAra mATe ke svanA upakAra mATe? vartamAnakALamAM AcArane pracAranuM kArya banAvI dIdhuM che, tethI ApaNuM lakSa cUkAI jAya che. potAnA AcAramAM hoIe to potAnI meLe prabhAvanA thAya. AtmA chuM. mAre mArA AtmAne anubhavavo che e lakSa joIe. AcArano prabhAva pahelA ApaNI upara paDavo joIe pachI jagata upara paDaze. paristhiti ApaNe pheravavAnI che. sarvajJanA vacanane vAraMvAra ghUMTIne AtmAmAM paramAnaMdano raMga caDhAvavAno che. ziSya pratisamaya guru sAthe rahe ane temanAcittane prasanna rAkhe tethI gurunA guNono viniyoga satata tenAmAM thAya. mAre mArA AtmAne guNa vaibhavathI yukta banAvavo che e lakSa satata joIe. mATe mArA doSo dUra karavA che mATe ja mane gurunuM zaraNa che. mAna kaSAyanA kAraNe AtmA kayAMya zaraNabhUta banato nathI. AthI mAnane toDavA gurune sarvasva mAnI badhuM pUchI-pUchIne kare. mATe ja bahuvela sadisAhU - bahuvela karazuM nA Adeza guru pAsethI levAya che. jo jAtanuM mahattva jAya to sAruM zaraNArthIpaNuM pragaTe...svacchaMdatAne toDavA mATe gurunuM zaraNa che. "mAnAdika zatru paNa nija Ide na marAya, jAtA sadaguru caraNamAM alpa prayAse jAya." (zrIma) jJAnasAra-3 || 140 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvanA kAraNe anAdinA saMbaMdho joDAyA che. te saMbaMdhothI nyArA banI AtmAe AtmA sAthe saMbaMdha joDavAno che. gurumAM guruno AtmA ane potAnAmAM potAno AtmAdekhAvo joIe zarIra nahIM. dA. dIyate, kSA - kSIyate - dIkSA. dAna-mamatAnuM dAna-abhayadAna. abhayadAna kyAre karI zako? kAyAnI mamatA che tenA mATe ja to keTalAya jIvono saMhAra karI rahyAM cho? AthI jyAre kAyA paranI mamatAnuM dAna thaze to kSA.kSIyate = karmono kSaya thaze ane AtmAsvasvabhAvamAM sthiratA pAmaze. ApaNAmAM guNAnurAgIpaNuM nathI AvyuM tethI ja bIjAnA doSo dekhAya che.mithyAtvanI pariNati jAmelI che tethI sAmenI vyaktimAM guNo dekhAtA nathI. doSomAMthI paNa nAno evo guNa zodhI levAno che. Ama karavA dvArA potAnA ja guNonI vRddhi karavAnI che. jema ke kRSNa mahArAjA kUtarInA badhA aMgo saDI gayAM che, durgadha mAre che, temAMthI paNa kRSNa mahArAjAe tenI daMta paktinA vakhANa karyA ke kevA ujaLA dAMta che! Ane guNa grAhyadaSTi kahevAya. samyagdarzanano pariNAma hoya to AtmAne guNa daSTi ja upAya lAge tethI te sAmenAmAMthI guNonI ja zodha karaze. sAmenA AtmAmAM pragaTa doSo dekhI tenA para dveSa na AvatAM karuNAno pariNAma Ave. doSone dUra karavA mATe sAdhupaNuM levA chatAM hajI huM saphaLa nathI banyo ema jANI potAnA AtmA para mahAkaruNA Ave ane potAnA doSo dUra karavA te sAvadhAna banI jAya. bIjA para dveSa karavAthI tenAmAM rahelA doSo ApaNAmAM AvatAM vAra nathI lAgatI. gAthA : 7 yogasaMnyAsatyAgI, yogAnapyubilAcaje, ItyevaM nirguNaM bahA, paroktamupate chA jJAnasAra-3 / 141 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArthaH lAyopathamika dharmano tyAgI yoganA nirodhathI sarvayogono paNa tyAga kare A pramANe bIjAe kahela guNarahita AtmA paNa ghaTe che. mithyAtva avirati ane kaSAyano pariNAma sAdhyanI siddhi thavAmAM bAdhaka bane che. vItarAga avasthA pAmavAmAM kaSAya bAdhaka bane che. A traNe kriyArUpe che. mohano pariNAma temAM bhaLelo hovAthI A traNe kriyA svarUpamAM bAdhaka bane che. kudeva - kuguru - kudharma - sarvajJa kathitathI je viruddha che tenI jIva sevanA upAsanA karato hoya tyAre AtmavIrya temAMbhaLeluM hovAthI ane e bAhya kriyArUpa hovAthI bAhya bAdhaka bane che. zuddha devAdinA AlaMbanathI ArAdhanA dvArA Azravano rodha thato ane AtmAmAM saMvaranA pariNAma pragaTa thatAM hoya to e kriyA sAdhaka che nahitara sAruM AlaMbana paNa ApaNI ayogyatAnA kAraNe bAdhaka rUpa bane che. potAnA saMpUrNa guNomAM labdhi vIryapariNamana pAme tyAre te atyaMtara kriyA sAdhana bane che. AmAM mAtra guNono anubhava karavAno che. A kriyAno tyAga nathI karavAno kema ke te karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI. mithyAtva avirati kaSAyano tyAga karyA bAdayogano tyAga karavAno che. A traNa saMpUrNa heya che. kema ke temAM mohajanya avasthA bhaLelI che. tethI A traNeyano tyAga thAya to ja yogothI chUTakAro thaI zake. jinanI pUjA karavI eTale zuM? rAga-dveSathI dUra thavuMe jinanI sAcI sevA che. mati-zratarUpa jJAna guNa vaDe kevalajJAnanI pUjA karavAnI che. jIvarAzine saMpUrNa upAdeya ane ajIvane saMpUrNa heya mAne to kAma thAya. paramAtmAnA be deha che. (1) puSya deha (2) tatva deha (1) puNya deha-bAhya rUpe paramAtmAnA 8prAtihAryo, 4 atizayoA badhI paramAtmAnI bAhya puNya prakRti che. AthI zrAvake puNya deha rUpa paramAtmAnI bhakti karatAM karatAM tattvadehamAM praveza meLavavAno che. jJAnasAra-3 || 142 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) tattvadeha -paramAtmAe je jIvAditattvo kahyAM che teno yathAvasthita bodha, zAstra dvArA paramAtmAnA guNo jANIne guNanI pUjA tene tattva deha kahevAya che. sAdhune tattvadehanI pUjA 24 kalAka pharajiyAta che. tattvadehanI pUjA aMtaraMga bhAva vaDe thaI ja jAya, karavI na paDe. je hamaNAM yogothI chUTA thavAnI prakriyA kare che te jaladI yogathI rahita thaI zake. puruSArtha svabhAvamaya banavAno hovo joIe. AnaMdanI anubhUti thavI e prathama lAbha che. rAgadveSathI jeTalA aMze dUra thavAya teTalA aMze jinanI pUjA karAya che. manaH prasannatAmeti pUjyamAne jinezvare / AtmAnA guNamaya banavAnA je bAdhaka pariNAmo che, zarIra-saMpatti vagere saMyogonI mamatA te sarvane choDato jAya ane sAdhaka pariNAmane sAdhato jAya. IlAcI putra doraDA para nAcatAM nAcatAM sAme najara paDe che mahAtmAne patinI nArI vahorAvI rahI che modaka lo lo kahe che tyAre mahAtmA nIcA nayaNe ja nA kahI rahyAM che. temanAmAM je nirvikAratA joI te aMtarane sparzI gaI. AtmA jAgI gayo. vizuddha bhAvomAM caDhI gayA svabhAvamaya evA kevalajJAnanI prApti karI. Ama kSAyopathamikabhAva choDI kSAyika bhAvane pakaDe. yoga saMnyAsI banavA mATe bAhya abhyatara samasta parabhAvano tyAga karavo paDe. pachI bAhya sAdhaka kriyAno paNa tyAga karI mAtra guNamaya banavAno puruSArtha kare te pahelA dharma saMnyAsa Ave pachI yoga saMnyAsa Ave. dharma saMnyAsa - yoga saMnyAsaH(1) dharma saMnyAsa - tAttvika ane atAtvika ema be bhede che. audayikabhAva rUpa dharmano saMnyAsatyAgae atAttvikadharmasaMnyAsa che. kSAyopathamika bhAva rUpa dharmano tyAga e tAttvikadharmasaMnyAsa che. (2) yoga sanyAsa - mana, vacana ane kAyA. A traNe yogono tyAga jJAnasAra-3 || 143 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e yoga saMnyAsa che. atAttvikadharma saMnyAsa pravajyAkAle hoya che. kAraNa ke tyAre audayika bhAvarUpa azubha dharmano tyAga thAya che. tAttvikadharma saMnyAsa kSapakazreNimAM AThamA guNaThANe hoya che. kAraNa kekSapakazreNimAMkSAyopathamika bhAvanA kSamAdi dharmano tyAga thAya che. yoga saMnyAsa 14mA guNaThANe zaileSI avasthAmAM hoya che. tyAM traNe yogono tyAga thAya che. yoga rahita banelo AtmA mokSamAM jAya che. A puruSArthamAM eka AvarjIkaraNa rUpa kriyA paNa che. arthAt kevalI samudyAta kare. AyuSya karma karatAM bIjA traNa karmonI sthiti vadhAre hoya to tene sama banAvavA bAkInA karmone khapAvavA A kriyA kare tethI cAreya aghAti karmo eka sAthe jaze. zarIrano saMpUrNa moha chUTe tyAre ja jIva kSapakazreNi mAMDI zake anyathA nahIM. mohane ghaTADavA mATenI ja sarva sAdhanA che. mana-vacana-kAyAnA vyApArane zubhabanAvavA samasta yogomAM vIrya jatuM aTakAve ane apUrva evA puruSArtha dvArA AtmavIryane yogamAM pravartatuM aTakAvI AtmavIryane AtmAmAM laI javuM. 14mAguNaThANe jIva ayogI dazAne pAme che ane nirguNa bane che eTale anyanA mate jJAnAdi guNathI rahita banI jAya che. nirmaLa - niraMjana-nirAkAra banI jAya che. zarIrathI pUrNa chUTavAnuM hamaNAM zakaya nathI, jyAM sudhI AyuSya karmano udaya hoya tyAM sudhI zarIra rahe paNa mohanA pariNAmathI vegaLA banI zarIrathI chUTI zakAya. mamatva jAya to samatva Ave. mohathI gherAyelA AtmAe chaghasthAvasthAmAM ja vItarAgatA meLavavAnI che. AtmAmAM nimitto sadA mATe rahevAnAM che. phakata zeyanA jJAtA banavAnuM che. 14 rAjaloka pudgalanA saMyogathI bharelo che. tenAmAM ApaNe rahevAnuM che. mAre mArA AtmAne keLavavAno che. e ja sAdhanA zarU karavAnI che. tenI mATe sarvajJae sarvavyavahAra-AcAro batAvyA che. tenA pAlana dvArA karmanI nirjarA jJAnasAra-3 || 144 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI che. je puNyanA udayathI zarIrAdi sAmagrIno upayoga AtmA tyAga karavAmAM kare te ja puNya upAdeya che, bAkInuM nahIM. ApaNAmAM mArApaNAno bhAvavyavahArathI hoya, nizcayathI nahIM. guru ziSyano bhAva vyavahArathI che. guru samaje ke ziSya mArI pAse enA AtmAnuM kalyANa karavA mATe Avyo che. mATe ziSyanA kalyANamAM mAre nimitta banavAnuM che. ziSya paNa vicAre ke mAre mArA svabhAvamaya banavAnuM che. gurune potAnA svabhAvamaya banavAmAM mAre sahAyaka thavAnuM che. aucityabhAve hoya to guruziSyanA saMbaMdho kyAreya bagaDe nahIM. paramAtmA paNa koI AtmAne svabhAvamaya banAvI zakatAM nathI. pote ja potAnI rIte deva-gurunA AlaMbana dvArA puruSArtha karIne svabhAva pragaTa karavAno che. * samakita kSAyika na bane tyAM sudhI darzanAcAranuM pAlana karavAnuM che. kevalajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI jJAnAcAranuM pAlana karavAnuM che. je vyavahAra rAga-dveSanuM poSaka na bane te ucita vyavahAra kahevAya. sahana karavuM ane gamo thavo bane bhinna vastu che. gamo rati mohanIyano udaya che ane sahana karavuM e cAritra dharmanuM pAlana che. svabhAva dharmanI prApti che. ThaMDI garamI sahana na thAya te judI vAta temAM rati-arati na thavI te judI vAta. zarIramAM pratikAraka zakti na hovAthI ThaMDI garamIno pratikAra na karI zake tyAre vicAra Ave ke pUrve ArAdhanA nathI karI tethI AvuM zarIra maLyuM che. vartamAnamAM je zarIra maLyuM che tenA dvArA sadhAya teTaluM sAdhI levuM che. jJAnasAra-3 || 145 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva avirati kaSAya ane yoga e cAra saMsAra che. mithyAtva, avirati ane kaSAyanuM kAryayoga sAthe joDI rAkhavAnuM che. zuddha jJAnacetanAmAM ramaNa karato AtmA sakala upAdhithI rahita hoya che. "jJAnAnaMde pUraNa pAvano, varjita sakala upAdhi" yogamAM rahIne yogAtIta avasthA anubhavavAnI che. rUpamAM rahIne rUpAtIta avasthA anubhavavAnI che. pamA guNaThANe rahI yogathI AMzika rUpe alpakALa mATe chUTA thavAno anubhava. kAussagnamAM AtmAe mohano pariNAma yogamAMthI khaseDI levAno che to ja kAussagnamAM sthira banI zakAze. malInayoga-yogamAM tadAkAra banAve te bahArathI dharmI-aMdarathI karmI. zuddhayoga-AtmAmAM tadAkArabanAve te bahAra dharmI aMdara paNa dharmo. paramAtmAnI bhaktithI 4thA guNaThANAvALAne sarva viratinA uchALA Ave ane sarva virativALAne paramAtmAnI tattva bhakti rUpa svaguNomAM tadAkAratAnI prApti ApI prasannatAno anubhava thAya ane nirvikalpa samAdhinI prApti thAya. gAthA : 8 vastutasta guhIH pUrNamana bhasate svataH gAthArthaH paramArthathI to vAdaLAothI rahita caMdranI jema sarva vibhAvothI rahita AtmA kevalajJAnAdi anaMtaguNothI paripUrNa svayameva bhAse che = pragaTe che. arthAt jema vAdaLa dUra thatAM caMdrano svAbhAvika prakAza guNa pragaTa thAya che tema sarvavibhAvo dUra thatAM AtmAnA svabhAvika jJAnAdi guNo pragaTa thAya che. AthI AtmA sarvathA nirguNa che evI mAnyatAmithyA che. jJAnasAra-3 || 146 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra e huM nathI tethI mAre temAM na rahevAya ajJAnadazAmAM bAMdhelA karmono kSaya thAya ane saMpUrNa rIte karma-kaSAya- kAyAdithI rahita thAya tyAre AtmA zuddha bane che. AtmA jema jema karmathI mUkAto jAya tema tema guNonuM pragaTIkaraNa thatuM jAya. agurulaghu avyAbAdha asaMga sakriya Adi guNo AtmAmAM pragaTa thAya ane AtmA siddha thAya. paranA saMyogamAM ApaNane vartamAnamAM AnaMda Ave che te mohanA gharano che. paranA saMyogomAM rahIne paranA saMyoganA bhAvano tyAga thAya tyAre te niHsaMga thAya.niHsaMga dazAmAM ja sAco AnaMda rahelo che. - sAdhanAnuM phaLa saMyoga vinAnA AnaMdamAM che. saMyogavALo AnaMda moha mizrita che. niHsaMgadazAvinA sahajAnaMdanI anubhUti nA thAya.ni saMga dazAmAM javA mATe ane te rUpa thavA mATe ApaNA AtmAnI dazA niHsaMga che evo nizcaya thavo joIe. . jema vAdaLa rahita caMdra zobhAne pAme che tema sAdhu jema svabhAvane bhajato jAya tema teno AtmA caMdranI jema zItaLatAne dhAraNa karato jAya. tema ja tenA sAnidhyamAM AvatA jIvone zItaLatAno svabhAva arpato jAya che. Ama zuddha evo AtmAnirlepa ane jJAnAdi guNothI pUrNa che. 2 niHsaMga dazAmAM javA mATe 4 anuSThAno batAvyAM che 1) prIti (2) bhakti (3) vacana (4) asaMga anuSThAna. anAdikALathI saMgAvasthA che te ekI sAthe tUTIne niHsaMga dazAmAM nahIM AvI zakAya kAraNa niHsaMgadazA ati duSkara che. paranA saMgamAM je rAga che te rAga dazAne pheravavI paDe. aprazasta rAgamAMthI prazasta rAgamAM AvavuM paDe. kiMcana, kAminI, kAyA, kIrti ane prasiddhinI kAmanA - A saMsAranA jJAnasAra-|| 147 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca parameSThio che. A parano rAga paMca parameSThi bhagavaMtomAM pheravavo paDe. karma pote ja pugala svarUpa che. AthI tenAmAM AtmAnI koI vastu ApavAnI tAkAta nathI. sAdhanAnI siddhi rUpe mane mArA guNonI anubhUti ja joIe che. svabhAvalAbhAt kimapi prAptavyaM nA'vaziSyate / (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma.) svabhAvanA lAbhasivAya bIjuM kaMI paNa meLavavuM nathI. AtmAnA svabhAva ane svarUpanI viruddhakarmasattAe je ApyuM che te nukazAna karanAra ja che. AtmAmAM rahela Dhacino pariNAmapheravavAno che. rUci be prakAre cheH (1) bhavanA sarjananI rUci (ra) bhavanA visarjananI rUci. rUci je bAju DhaLaze te pramANe prApti karAvaze. kema ke rUci anuyAyI vIrya che. rUci samyagupharaze to purUSArtha samyaguthaze. jo samyagudarzana haze to tene avazya bhavanA visarjananI jarUci thaze. kema ke AtmAmAM vivekarUpa dIpaka prajjavalita thaI gayo che. mATe ja to kahyuM che ke "saman daSTi guNaThANA thakI jIva lahe ziva dharma."ApaNane ciMtA nahIM paNa jAgRti hovI joIe. jAgRti rUpa upayoga ApaNI cetanA pradIpta kare che. prabhu kahe che - "tuM cAla paramanA paMthe to pAma"to pachI ArtadhyAnane pAmavAno avakAza nathI. para vastunI prAptinI apekSA pUrNa na thatAM AtmA dIna banI jAya che. samyagudarzana hoya to dInatA Ave nahIM. ApaNe kyAM chIe? tenuM bhAna na hoya to ApaNe ApaNA AtmAne jJAna sAra-3 || 148 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaI rIte bacAvIzuM? dharmanA AdaranA kAraNe loko amane premathI vahorAve che. to vAparIne jo sAdhanAmAM zakita na vAparIe to khUba bhAre thaIe chIe. temano vizvAsaghAta thAya che. dharmano lAbha meLavavA mATe teone dharmalAbha Apyo che. tethI A gocarIrUpa sAdhanAno dharma meLavavA mATe upayoga karavAno che. bIjAnI pravRtti mATe ApaNe khUba jAgRta chIe - sva mATe uMghatA chIe. dAna-lAbha-bhoga-upabhoga ane vIryae AtmAnA mahatvanA guNo che. sAdhupaNuM svIkAravAmAM sau prathama saMvatsarI dAnane zA mATe ane te zuM sUcave che? dhana anarthakArI che tene tuM choDIne jaI rahyo che. samagra pudgala vastu ja para che. je AtmAnI nathI kSaNika ane nAzavaMta che. te paramAM mohane joDato nahIM ane zAzvata evA AtmAne svarUpa ane svabhAvane pAmavAno ja sAdhupaNAmAM purUSArtha Adara to ja tuM zAzvata evA parama sukhane pAmIza. ane karmarUpI saMsArathI saMpUrNa mukata banIza. saMvatsarI dAnadetAM AtmAne AavAja saMbhaLAzekharo? mAre samagra parane choDavAnuM che enI raTaNA pratipaLa aMtaramAM cAlatI raheze kharI? na chUTI zake to teno pazcAtApa thaze kharo? jo javAba 'hA' che to paramapaMthane pAmavAnI tArAmAM yogyatA che tema samajavuM. samagra paranuM dAna karIza to paramanI prApti karIza. arUpIne arUpInuM ja dAna thAya. AtmA arUpI che. prati samaya AtmAne jJAnanuM dAna kare. potAne potAnA jJAnAdi guNono ja potAne lAbha thAya che. jJAna-darzanano bhoga thAya. samayAMtare upayogamAM Ave che mATe. cAritranA pariNAmane niraMtara mANavAno che tethI te upabhogamAM Ave. AtmavIryanuM guNomAM pravartamAna thavuM tenizcayathI kriyA. jJAnasAra-3 // 149 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalane grahaNa karavuM te kriyAnI vibhAvadazA che. potAnA AtmapradezomAM pUrNa thavuM te svabhAvadazA che. potAnA AtmAnA asaMkhya pradezomAM anaMtaguNo vyApIne rahelAM che tethI te pUrNimAnA caMdranI jema zobhe che. je potAnA sahaja guNothI zobhe che te ja RSabha che te ja pati che. tethI yogIrAja AnaMdaghanajI mahArAje gAyuM ke"RSabha jinezvara!prItama hAro re, aura na cAhuM re kata." kata ANe aMta.A bhavarUpIvanano aMta ANI mokSarUpI naMdanavanamAM pahocADe tevA ja katane huM jhakhu chuM. tenI ja cAhanA aMtaramAM che. tethI ja parabhAvamAM thayelI AtmatattvanI buddhine choDavAnI che. AvA prakAranI zobhAne koNa pAme? jeNe parabhAvomAM mamatAno tyAga karyo che. AtmAnA guNanA anubhavamAM je je sAdhano batAvyAM che te svIkArI, vikalpo rUpakSayopazama bhAvanI sAdhanAno tyAga karI utsarga mArge guptino svIkAra karI jyAM sudhI kevalajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI utsarga mArga rUpa kAyotsarga karavAno che. cAlatA cAlatA bAhubalIjI yAda AvavAM joIe. utsarga mArganI zakti na hoya to apavAda mArge cAlatA utsarga mArga sAme rAkhavAmAM Ave to te apavAda mArga utsarga tarapha laI jAya che. chelle to utsarga mArgane paNa choDI devAno che. AtmA avasare avasare te vastuono tyAga karato saMpUrNa asaMga dazAne pAmato saMpUrNa karma rUpa AvaraNa rahita thaI sidhdhAvasthAne pAme che. potAnuM AtyaMtika sukha = paripUrNa sukha = nirUpama sukha bhogavI zake che. jJAnasAra-3 || 150 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM zAzvata sukha kevuM che? Atmattika = atyanta sukha, paripUrNa sukha. aikAntika = je prApta thayeluM sukha kyAreya jAya nahIM. nirlendra = kevaLa sukha che. duHkha aMzamAtra paNa nathI. niprayAsa = je sukha meLavavA mATe koI prayAsa karavo paDato nathI. arthAt svabhAvika, sahaja sukha che. nirupacarita = koI paNa prakAranuM upacAra karAyeluM nathI paNa sahaja sukha svarUpa ja che. AthI samyagU jJAnanA baLe heyopAdeyanA vivekapUrvaka samasta heya bhAvanuM (je AtmAne ahitakAra che) sarvathA tyAga karavA vaDe je tyAga mAtra nirjarAnuM kAraNa bane. parabhAvanuM grahaNa e ja AtmAnuM ahita che tethI AtmAnA svarUpanA abhilASIoe sarvathA para bhAvano tyAga karavo ja joIe. jJAnasAra-3 // 151 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9muM - aSTaka kriyA parabhAvano tyAga karavo e ja Atmatatvane sAdhI Ape evI mokSasAdhaka kriyA che. A kAraNathI have kriyASTaka jaNAve che. parabhAvanA tyAganuM kAraNa bane tevI kriyA sAdhyane meLavI Ape che, mATe tyAga karavA kriyA karavI paDe. jJAna samyaga rUpe AtmAmAM pariName mATe kriyA kahI che. jema bhUkha lAge ne khAIe to te zaktirUpe pariName che. bhUkha lAge ne khAvAnI kriyA na karIe to zaktirUpa phaLa na pAmI zake. te ja rIte jJAna sAthe kriyA hoya tyAM mokSanI prApti thAya. ' AtmAno kartA pariNAma thAya tene kriyA kahevAya. dravyamAM kartA pariNAmavALuM Atma dravya che. AtmAnuM kartApaNuM jemAM hoya ane tene pAmavA mATe je karAya tene ja samyaka kriyA kahevAya. jinazAsanamAM jJAna-kriyA baMne mukhya che. darzanopayoga ane jJAnopayoga dvArA AtmasvarUpa abhimukha banAve te jJAna kahevAya. potAnA svarUpano nizcaya ane ruci na thAya to navapUrvanuM jJAna paNa ajJAnarUpa bane che. svarUpanuM jJAna te sAmAnyopayoga che. svabhAvarUpa guNonuM jJAna te vizeSapayoga che. svarUpa abhimukha vIryapravRtti te kriyA nizcayathI che. potAnA svarUpane pragaTa karavAne abhimukha baneluM vIryane vAstavikatA kriyA kahevAya. darzana-pratikramaNa, paDilehaNAdi kriyA karatAM mArA AtmAnuM jJAnasAra-3 || 15ra Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zudhdha svarUpa dabAyeluM che tene pragaTa karavA kriyA karuM chuM te lakSa AvavuM joIe. jJAnanuM kArya sva-paranuM avabhAsana karavAnuM. AtmAne prakAzita kare ane tenI sAthe joDAyelA zarIrAdine paNa prakAzita kare che. mAtra zarIra taraphI jJAna malina jJAna che, mithyAtva yukta jJAna che. ApaNuM jJAna ja jo mithyA haze to ApaNI badhI pravRtti paNa mithyA thavAnI, te AtmAnuM ekAMte ahita karanAra ja bane che. aghAtikarmanA nAzathI je pragaTa thAya che te potAnuM svarUpa che. huMakSaya, arUpI, agurulaghu ane avyAbAdha svarUpavALo chuM. AvA AtmAne dhyeyarUpe pakaDIne potAnAmAM rahelA AnaMdane anubhave te vAstavika AtmaramaNatA che. mithyAtvanA udayathI AtmA potAne deharUpe mAnI dehanA rUpAdine pakaDI, te maya potAne mAnato hovAthI tathA tene deha rUpa thavAno bhAva hovAnA kAraNe, temanA mohanA udayane kAraNe jIva svasvabhAvamaya banI zakato nathI. sAdhuno raMga kALo zA mATe? ApaNI arUpI avasthAno rUci pariNAma pragaTa thAya, te maya banavAno bhAva thAya te svarUpa ramaNatAno aMza che. e aMzamAMthI ja pUrNatAnI prApti thAya che. rUpI maTIne arUpI banavAnI Dhaci jyAre pragaTa thaze tyAre rUpI evA A zarIra pratyenA mohano viccheda thaze tyAre AtmavIrya rUpanI sajAvaTamAM nahi jAya paraMtu rUpane kADhavA mATeno puruSArtha karaze. mATe to sAdhuno raMga kALo kahyo che. potAnuM rUpa joIne potAne mohana thAya evuMrUpa banAvavAnuM che. mATe prathama saMsAranA sarjanane aTakAvavAnuM che. tAruM vIrya tAre arUpIpaNuM, agurulaghupaNuM, akSayapaNuM ane avyAbAdhapaNuM pragaTa karavA mATe ja pravartAvavAnuM che, to ja svarUpane pAmavAnI tArI sAdhanA saphaLa thaze. AthI svarUpanI pUrNatA pragaTa na thAya tyAM sudhI bAhyarUpamAM rAgAdibhAva na thAya mATe sAdhuno raMga kALo kahyo che. jJAnasAra-3 || 153 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnuM rUpa joIne potAne moha na thAya tevuM rUpa parAvartana karavAnuM A rIte saMsAranA sarjanane aTakAvavAnuM che. vikAra rUpe pragaTa thayelI vibhAvadazA temAM pragaTelo mohate AtmAne vibhAvamAM pravRtti karAve che. AtmAnA cAritraguNamAM AtmavIryaekameka banI jAya tenuM nAma ja svabhAva ramaNatA. jyAM sudhI rUpa saMpUrNa dUra na thAya, tyAM sudhI rUpane pheravavAnuM che. sarvajJa kathita kriyA dvArA zarIrane zrama ApI zarIrane zyAmabanAvI AtmAne ujjavala banAvavAno che. 10 prANo, rUpIpaNuM, nAnA moTAno bhAva, zAtA-azAtAnI pIDA A ja vastu karmaphaLa rUpe ApaNane maLI che. cArathI chUTavA ja sarvajJakathita AcAra che. te AcAramAM vartavuM te ja dravyamokSa ane AtmAnA jJAnAdi guNa mATe ramavuM te bhAvamokSa che. rUpI Adi AtmAnI cAra vibhAva avasthAthI chUTavAno bhAva na Ave to mohana chUTe. "sarva AcAramaya pravacane, bhAkhyo anubhava yoga, tethI muni vame mohane, vaLI rati-arati-zoga. (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma.) a anubhava yoganI prApti kaI rIte thAya? ApaNe AtmAmAM caravAnuM che. tenA badale mAtra yoga ane kriyAmAM carIe chIe. apramattapaNe kAussagna kare temAM maccharAdikaraDe to paNa uDADe nahi paNa jo temAM AtmatattvanI ramaNatA na hoya to te dravyakriyA che. pote kAyAnA mamatvathI chUTI Atmamaya = kAussagnamaya banI gayo tevuM lAge arthAta dehabhAvathI chUTI gayo evuM lAge tyAre bhAvakriyA kahI che. yogamAM sthira thayA pachI bhAvamAM sthira thavAnuM che. arthAt svabhAvamaya banavAnuM che. mohanA pariNAma vinAnI kriyA joIe. azudhdha kAyikI Adi kriyAonA kAraNe anaMta saMsAranuM sarjana cAlu che. tethI kAyA nimitte karmabaMdha cAlu ja che. jJAnasAra-3 // 154 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagudRSTine kAyAnI virati nahovAnA kAraNe kAyikI-kriyA nimitte karmabaMdha cAlu che. dezavirati-sarvaviratigharane kAyAnI virati che arthAt jeTalA aMze kAyAthI niHsaMga bane teTalA aMze tene kAyikI kriyA na lAge. navatattvanA abhyAsa dvArA zarIra ane AtmAnuM bhedajJAna thavuM joIe. jo na thAya to gaNyA vinAnA bhaNyA kahevAIe. mATe tene anubhavayogamAM praveza na maLe. sAdhu ke zrAvakanI tamAma kiyA dhyAnayoganuM pravezadvAra che. jenA dvArA AtmA anubhUtinA AkAzamAM uDDayana karI zake che. sAdhu mATe prathama virati kAyikI yoganI che. teNe kAyAne sAkhIdhara banAvI temAMthI nIkaLavAnI prakriyA karavAnI che. vizudhdha evI 5 samiti ane guptinuM pAlana uparAMta vinaya, vaiyAvacca, AdiatyaMtara tapa kriyAnuM pAlana karavA vaDe saMsAranuM sarjana aTakAvavAnuM che. Ama aMtarAtmAne paramAtmA banavAnI kriyA e ja saMyamayAtrA. pasamiti ane 3 guptinuM pAlana mukhya che. tenA mATe atyaMtara tapa karavAno che. cittanI saraLatA vinA tapano pariNAma na Ave. karmalaghutAvinA saraLatA na Ave. saraLa banyA pachI vinaya guNa Ave. jenAmAM guNI ane guNa paranuM bahumAna hoya tenAmAMvinayaguNa Avyo che ema kahI zakAya. AvuM kyAre bane? jo sAdhyabhUmikA sacoTa hoya to. * sAdhyanI sidhdhi mATenA 4 anuSThAna che. (1) prIti guNImAM rahelA guNo pratye Adara - bahumAnabhAva (2) bhaktiH aMtarathI temanA mATe kaMI karI chUTavAno pariNAma. temanA mATe kiMIkatyAgake bhoga ApavAno pariNAma. potAnI managamatI vastu bhaktirUpe deva-gurune arpaNa karo cho. hRdaya maMdiramAM ra4 kalAka deva-guru vaselA hoya svecchAno tyAga karI sAmenAnI icchA mujaba vaiyAvacca karavAnI che. jJAnasAra-3 || 155 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * gurU e guNanA dhAma che. pote guNI banavuM che mATe gurumAM rahelA adbhUta guNonuM bahumAna AvavuM joIe. paMca parameSThi e evuM tattva che ke jenA smaraNathI doSo vilIna thaI jAya. sAdhu saM varNa puSyam ! tIrthabhUtA di sAdhavaH | mahAmithyAtvI brAhmaNa-yajJa-muni te yajJa maMDapamAM - hiMsA joI hiMsAna karavAno upadeza kahetA muni para krodhAyamAna thaImAravA doDatA yajJa thAMbhalA joDe athaDAImRtyu-ArtadhyAnathI sidhdhagiri uparasiMha udyAnamAM kesarisiMha aneka prANIone trAsa pamADavA lAgyo- zAMtinAtha prabhune joI vizeSa krodhAyamAna- chalAMga-traNa vAra niSphaLa jatAM vicAramAMcaDyo. A koI vicitra maharSi? zAMti prabhue - pUrva bhava kahyo - pratibodha - tuM samatAthI rahe tIrthanA prabhAve - svarga-eka bhava pachI mokSa-siMha-mRtyu - pAmI deva-pUrve sAdhu darzana - ahiM tIrthakaranA darzana - saphaLa. gurunuM zreya thavAnuM hoya to yogya ziSyane te svapnamAM dekhAya. guru mAtra gurunathI paNa guNanA bhaMDAra che. guNanA hetuthI ja guruno svIkAra karavAno paNa rAgabhAvathI nahi, to ekAMte AtmAne lAbhadAyI bane. saMsAra vRkSanuM mULa kaSAya che. rAmAnAdika zatru mahA, nija Ide na marAya jAtA saddaguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya? sAdhu jIvanamAM naDatarabhUta mAna kaSAya che. tene ja sarvajJavacanarUpI hathoDAnA ghA mArI bhedavAno che. mAna parane AzrayI che. mATe bhrama paNa parane AzrayIne rahe che. jagatathI vimukha thayA vinAjinAjJAmaya na thavAya te mATe apUrva sattva phoravavuM paDe. deva-guru samakSa potAnA astitvane, vyaktitvane saMpUrNa ogALI nAkhavAnuM che, mAnane dezavaTo ApavAno che. saMsArano nAza karavA mATe jJAnasAra-3 // 156 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara-nirjarAtmaka kriyA karavAnI che. Azravano aTakAvate saMvara, kaSAyo e mukhya Azrava che. tenAthI nivRta thavA mATe ja AtmAe puruSArtha karavAno che. rapara viSayo dvArA satata sAmAyika bhAvanuM khaMDana thAya che, tenAthI virAma pAmavA mATe sAmAyikamAM samatAne vedavAnI che. cAra prakAre kiyA zudhdhadravyakriyA svarUpane pAmavA sarvajJa kathita vidhAna pramANe kriyA karavI te. azudhdha dravya kriyA mohayukta-Azravayukta je kAyikI Adi rapa kriyA che. zudhdhabhAva kriyA svarUpane pAmavAnA lakSa sAthe je kriyAmAM AtmavIryabhaLe te zudhdha bhAva kriyA. azudhdhabhAvakriyAH vIryapudgalane anusaranAruM hoya arthAt kAyAne ja lakSamAM levAI hoya paNa guNane anusaranAra nahoya to te azudhdhabhAva kriyA. potAnA guNanI aMdara ja AtmavIrya pravartAvavAnuM lakSa= AtmAnA guNomAM guNonuM pariNamana karavuM te zudhdhabhAvakriyA.dA.ta. vaMdana karatI vakhate potAnI apUrNatAno upayoga ane pUrNatAnuM lakSa hovuM. te sAthe AtmavIryane AtmAmAM pravartAvavuM te zudhdha bhAva kriyA. a 7 nayanI daSTithI kiyA (1) naigamanayaH manamAM kriyA karavAno saMkalpa kare to paNa kriyA kahevAya. taMduliyo matsya phakta manamAM saMkalparUpa kriyA kare che. azubhakriyAno saMkalpa 7mI narakamAM pahoMcADe. (2) saMgrahanayaH sarva saMsArI jIvo zubha ke azubha kriyAvALA hoya. kriyAthI rahita saMsArI AtmA na hoya. (3) vyavahAra naya jyAM sudhI zarIra paryApti pUrI na thAya tyAM sudhI kriyA na mAne. vigrahagatimAM zarIra paryApti pUrI kare te pahelA mana-vacana ane jJAnasAra-3 || 157 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audArikAdi zarIranA kAyayogo nathI, tethI te vakhate tejasa, kArpaNa kAyayogajanyakriyA hovA chatAM paNa te lokabhogyakriyA nahovAthI vyavahArathI tene kriyA na mAne. zarIra paryApti pachI thatI kriyA te vyavahAranayathI kriyA jANavI. zarIra paryApti samApta karyA bAda je zubhAzubha kriyA thAya che te lokabhogya hovAthI vyavahAra nayathI kriyA jANavI. (4) jusUtranaya : koIpaNa kAryane sidhdha karavA mATe vartamAnakALamAM mana-vacana-kAyAnA yoga dvArA AtmavIryapravartamAna thAya tyAre kriyA mAne. (5) zabdanayaH vIryaMtarAya karmanA kSayopazama bhAvake kSAyika bhAvathI pragaTa thayelA vIryanuM Atma pradezomAM parispada (saMkoca-vistAra) thavA rUpa je kriyA te zabdavedha kriyA kahevAya. ahIM bhAvakriyAnI pradhAnatA karI che. yoga gaNatA karI che. () samabhirUDhanayaH AtmAnA zudhdha guNonI sAdhanA karavA mATe AtmavIrya pravarte tyAre ja kriyA mAne. (7) evaMbhUtanaya zudhdha Atma tattvanI sAthe tAdAbhyatA (ekatA) karavA svarUpa mana-vacana-kAyAnA yogothI nirapekSa thaI AtmavIrya AtmAnA guNomAM pariNamana pAmetyAMkriyAmAne pachI AtmA karyagrahaNa na kare. ApaNe akriya banavAnuM che. Atma pradezo pote sthira che paNa karma sAthe vaLagelA che tyAM sudhI te asthira thAya che. sarva vibhAvadazAthI virAma pAmavAnuM che. sarva vibhAvadazAthI saMpUrNa rIte virati 14mA guNasthAnake thAya. Atmapradezano saMkoca vistAra thavo e pahelI vibhAvadazA, AtmAnA guNomAM pUrNa pariNamana na thavuM te bIjI vibhAvadazA. AtmavIrya pUrNa rIte Atma pradezomAM pravartamAna nathI kAraNa aghAti karmonA kAraNe pradeza sthiratA AvatI nathI. 14mA guNasthAnake saMpUrNayogano abhAva thAya. jJAnasAra-3 || 158 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14mA guNaThANe jyAre zaileSIkaraNa thAya tyAre pradezasthiratA Ave. AtmavIryaatyAra sudhI mana-vacana-kAyAnA yogomAM pravartamAna hatuM te have potAnA guNomAM ane AtmapradezomAM pUrNa rUpe pariNamana pAme arthAt AtmAnA pradezonI sadA mATe sthiratA thavI. kevalajJAna pragaTa thAya tyAre svabhAvanI sthiratA Ave ane 14mA guNaThANe zeleSIkaraNa thAya tyAre pradeza sthiratA Ave. tyAre AtmAmAMthI saMpUrNa mohano ane kriyAno abhAva thAya che. arthAt saMpUrNaniHsaMga avasthAnI prApti yAne svabhAvanI prApti ane vibhAvathI saMpUrNa mukti thAya che. kSAyikapaNuM prApta thavA chatAM paNa yoga sAthe joDAyelA hovAthI AtmavIryasaMpUrNa AtmapradezomAM pariNamana thatuM nathI tyAM sudhI karyagrahaNatA cAlurahe. zeleSI avasthA eTale meruparvatanI jema AtmavIryane AtmAmAM sthira karavuM, chelle sUkSma kAyayogarUpI zvAsocchavAsane rUMdhe che ane lomAhAra baMdha thaI jAya tethI AtmAnA pradezo saMpUrNa sthira thaI jAya. A sthiratAne prApta karavA mATe kAraNa vinA mana-vacana-kAyAnA yogone pravartAvavAnA nathI. mana-vacana-kAyAnI guptinI sAdhanA pradhAna che. te saMpUrNa rIte prApta na thAya tyAM sudhI utsarge gupti ane apavAda samitinuM sevana karavAnuM che. Atmapradezo akSaya ane sthira che te sthiratAne pAme tyAre karma grahaNa karatA nathI jyAre ApaNo AtmA kaSAyabhAvane pAmelo hoya tyAre Atmapradezo vizeSa calAyamAna bane che ane vizeSathI karyagrahaNa kare che. mohathI saMkalpa-vikalpanI gati manamAM vadhe. AtmAe sva-svarUpamAM rahevAnuM che te jANyA pachI AtmA para AlaMbana ane vikalpothI nivRtti pAme teTalo. karmabaMdhathI aTake. jema sarovaramAM patharo nAkhatA taraMgo uThe-pachI zAMta thaI jAya tema jJAnasAra-3 || 159 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnAvasthAmAM jema jIva sva-svarUpane pakaDato jAya tema parano moha chUTato jAya tema zAMta thato jAya. anaMta guNonI pUrNatA e svabhAva sthiratA che, - yogonI pUrNatA e svarUpa sthiratA che. arthAt yogAtita avasthA. sarva pugalanA saMyogathI mukti te svarUpa sthiratA che. arthAt AtmAnI zudhdha-sidhdhAvasthA che. Atmatattvane jANanAra evA AtmAe te zudhdha Atmatattvane prApta karavA mATe sAdhanabhUta evI guNone grahaNa karavAnI ane parabhAvane tajavAnI kriyA avazya karavI joIe. kSAyika bhAve te-te guNonI prApti jyAM sudhI na thAya tyAMsudhI jJAnAcArAdi pAMca AcAra pAlananI kriyA avazya karavI joIe. paMcAcAranuM pAlana sarvajJa kathita mArga pramANe karavAnuM che. kSAyika samyakatvanI prAptina thAya tyAM sudhI jIve darzanAcAranuM pAlana karavAnI kriyA avazya karavI joIe. kAraNa kelAyopathamikabhAvanuM samyakatva hovAthI aticAro lAgavAno saMbhava che tethI aticAro dUra karavA darzanAcAranuM pAlana Avazyaka che. te darzanAcAranA AThaAcAra A pramANe che. nisyakia nikakakhia.. darzanAcAranA ATha AcAra : i paramAtmAnA vacanomAM zaMkA na karavI. ii anya matane jANavAnI ke sAMbhaLavAnI icchA na karavI. sAdhu-sAdhvIjI upara durgacchA na karavI. (arthAt sAdhu-sAdhvInA malina vastra, gAtra, joI durgacchA na karavI.) Liv amUDha (amohAMdha) daSTivALA banavuM. jJAnasAra-3 || 10 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >> guNInA guNonI anumodanA karavI. vi jaina dharma pAmelA jIvone vadhAre vadhAre sthira karavA. viaaN sAdharmika puruSo pratye vAtsalyabhAva rAkhavo. vi jaina darzananI prabhAvanA karavI. darzanAcAranI vicAraNA | (1) zaMkAH sarvajJa bhagavAnanA vacanamAM zaMkA na karavI. kAraNa ke vitarAga sarvajJa che. AthI teo je kahe te saMpUrNa satya ja hoya. A zradhdhA hoya, to samyagu darzana Ave. AvI oghathI (sAmAnyathI) zradhdhA kare to vyavahArathI zradhdhA Ave. pachI tattvathI pratIti kare eTale nizcayathI zradhdhA Ave. (ra) kAMsAH anya darzanane jANavAnI icchA na karavI. jene sarvajJanA vacanano nirNaya na thayo hoya teNe anya sthAnamAM na javAya.jene sarvajJavacanano nirNaya thayelo che te anya sthAnakamAM jaI zake kema ke te calAyamAna na thAya. jenadarzanane barAbara samajelA jaIzake. jJAnagarbhita vairAgI sAdhu mATe bIjA graMthone samajavA. jANavAnI chUTa che. (3) vicikitsA sAdhu-sAdhvI para durgachA na karavI. melA kapaDAM ja temano zaNagAra che. mela paNa dUra na karAya. malapariSaha sahana karavAno che. mela paNa temano zaNagAra che. kAraNa bahAra mela ane aMdara sugaMdhathI bharelA che. eone evA prakAranI labdhi prApta thAya ke emanA maLamUtra parasevAthI tamAma rogo dUra thaI jAya.dA.ta.sanatu cakravartI. temanuM rUpa jovA devo AvyA. khuza thaI gayA. cakrIe kahyuM huM nAhIne AvuM tyAre mAruM rUpa jovA Avajo. nAhIne AvyA pachI devo AvIne mukha pheravI le che. kema? pUchatAM kahe che ke pacakArI mAra. tema karatAM temAM asaMkhya jIvANuo dekhAyA. Ama 16 mahArogo utpanna thaI gayA AthI zarIranI mamatA tyAgI saMyamI banyA. tapa dharmamAM otaprota banI gayA.devo pAchA AvyA kahe rajA Apo to tamArA jJAnasAra-3 || 11 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rogo maTADI daIe. cakrIe hAtha para thUka lagADyuM to teTalo bhAga kaMcanavaraNo thaI gayo. kahe huM ja mArA rogo maTADI zakuM chuM. paNa mAre tema nathI karavuM. anaMtA bhavonA bAMdhelA karmarogone mITAvavA che. devo bhaktithI namana karI cAlI gayA. (4) amadaSTiH je mohamAM mUDha hoya tene sarvajJanI vAta ja yAda na Ave. arthAt mUDha = mUrkha, vicAra zakitano abhAva, amUDha daSTi jinavacana sUkSma buddhithI dIrdhadaSTithI vicAre tethI kyAMya muMjhAya nahIM. . (5) upabRhaNAH nAnA paNa saguNane joI moTAo paNa vakhANa kare. mAsakSamaNa karatAM ghaNIvAra navakArazIvALo caDhI jato hoya to tenA vakhANa karavAthI paNa tapa guNa vikase kema ke e vadhu nirjarA karI zakato hoya ane khAvA pUratuM ja khAto hoya jyAre aThThamanA tapasvIne pAraNuM badhuM ja vyavasthita joIe to te nizcayadharmano tapa nathI. tapa jemAMspRhA ane icchA nahoya.guNInA guNanI stavanA karavAthI AtmAnA guNono vikAsa thAya. tapa dharmamAM Avelo aMtarAya dUra thAya. jo stavanAne badale IrSyAthI niMdA karI jema tema bolyA to tame kyAreya guNone prApta nahIM karI zako. tamArAmAMthI guNono vinAza thaI jaze. dA.ta. siMhaguphAvAsI munie sthUlabhadrajInI anumodanA na karI. to veThavAnuM AvyuM. A to samaju hatA tethI IrSyAthI paDyA paNa pachI samajaNathI caDhI paNa gayA. A guNanI prAptithI samyaga darzananI vizudhdhi thAya. samyagadaSTi vivekapUrvaka prazaMsA kare, ratnatraya guNanI jAheramAM prazaMsA kare jethI anya jIvone guNo pratye bahumAna rUci thAya. (6) sthirIkaraNa sAdhu kadAca patita thAya to pAchA samajAvIne enA dharmamAM sthira karavA e paNa darzanAcAra che. AthI ja to zrAvakone (sAdhusAdhvInA) mA-bApa kahyA che. arthAt dharmajana dharmamAM kaI rIte vadhu sthira, zraddhAvAna thaI ane te AgaLa vadhe te pramANe tenI sAthe ucita vyavahAra te jJAnasAra-3 // 12 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmastharIkaraNa rUpa bane. (7) vAtsalyaH samAna dharmI pratye vAtsalyabhAva eTale mAtA-pitA putrAdithI adhika vAtsalya. vAtsalyabhAvathI jIvane dharmamAM AgaLa vadhAravA krodhathI to jIva sudharavAne badale vadhu bagaDe che. (8) prabhAvanAH jaina zAsananI prabhAvanA karavI. lokone jainadharma pratye ahobhAva pragaTAvavo. bIjA AtmAmAM bhAvavRdhdhi thAya to te zAsana prabhAvanAmAM nimitta bane che. zrAvaka-zrAvikAnA AcAranuM pAlana thatuM hoya to prabhAvanA thAya. dA.ta. vijaya zeTha--vijaya zeThANI, mAtra paisA veravAthI ja prabhAvanA thatI nathI. Iddha mahArAjA jo bhagavAnano ratha kheMcatA hoya to tame baLadane ThekANe goThavAI jaI ratha calAvo to prabhAvanA thAya. garIbone dAna karatAM karatAM Avo to paNa prabhAvanA thAya. phakta pATiyA mAravAthI prabhAvanA na thAya paNa AcAra dharmanuM pAlana karavAthI zAsana prabhAvanA thAya. A badhuM jyAM sudhI AtmAmAM kSAyika samyakatva pragaTa na thAya tyAM sudhI karavAnuM che. AThe ya darzanAcAranuM pAlana karavAthI bIjAnA bodhibIjamAM nimitta banAya, ane potAne samaktinI prApti thAya. jene bhavarAga na hoya tene ja zAsana para rAga-bahumAna hoya, te ja zAsananI prabhAvanA samyaga rIte karI zake, pATiyAne = nAmane mahatva na Ape. ApaNane nAmanAno roga jo lAgu na paDyo hota to sAdharmiko kyAre sIdAya nahi. guptadAnanI pradhAnatA hota. samyaga darzana pachI bIjA naMbare AtmAno jJAnaguNa che. AtmAmAM kevalajJAna pracchanna bhAve paDeluM che tene pragaTa karavAnuM che. te mATe jJAnanA 8 AcAronuM pAlana karavAnuM che to ja jJAnAvaraNIya karma tUTe. 3 zAnanA ATha AcAro:(1) kAla bhaNavA mATe cAra kAla che. jJAnasAra-3 // 13 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (i) sUryodayathI madhyAhanakALa (purimaDha paccakakhANathI 1 ghaDI ochI) eTale prAyaH karIne 12 vAgyA sudhI bhaNI zakAya. AgaLa Agama sUtra na bhaNAya. stavana-stuti karI zakAya. sUryodaya vakhate paDilehaNa thAya te pahelAM pratikramaNa karI levuM joIe. sUryodaya pahelA be ghaDI sUtrona bhaNAya. purimuDhanA samaye nAbhikamala pUrepUruM khulI jAya tethI khorAka pacavAmAM sAruM paDe. (i) parimuDUDha pachI eka ghaDI vityA bAda 1 vAgyAthI sUryAsta sudhI svAdhyAya thAya. sUryAsta pachI be ghaDI svAdhyAya na thAya. (ii) rAtrinA madhyAhana kALe pahelAM ne pachI ekeka ghaDI (ra4 miniTa) svAdhyAya na thAya. (ra) vinaya guruno-pustakano vinaya karIne bhaNavAnuM che. gurune vaMdanAdi karIne bhaNavuM. (3) bahumAnaHjJAna jJAnI ane jJAnanA sAdhana-vidhi Adi para zradhdhA bahumAna pUrvaka jJAna bhaNavuM. (4) upadhAnaH A jJAnano parama AcAra che. tenA dvArA AtmAmAM sUtra-artha-tattva prApta karavAnI yogyatA prApta thAya. navakAra maLyo eTale 14 pUrva bhAvathI maLyA. tene bhaNavAno pariNAma thAya mATe upadhAna tapa che. kevaLajJAna na pragaTe tyAM sudhI bhaNavAno daDha nirdhAra veyAvacca ane mALA gaNavAnI. sau prathama to Avazyaka sUtro gokhavAnA pachI sadagurUnI salAha mujaba jIvavicAra-navatattva bhaNavAnAM che. jJAna sAra-3 || 164 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anicvapaNuMH je guru pAse bhaNyA hoIe temane chUpAvavA nahi. eTale bhAvimAM moTA jJAnI thAya to paNa huM ApanI pAse bhaNyo hato te yAda rAkhavuM. (6) vyaMjanazudhdhi sUtranA akSaro zudhdha bolavA. zudhdhikaraNathI gokhavAM. (7) artha zudhdhi jeno je artha thato hoya te ja artha karavo. (8) tadubhayaH sUtra artha bane zudhdhipUrvaka karavAM. jJAnapUrvakanI kriyAthI ja AtmAne lAbha thAya nahitara saMmUrchAimakriyA gaNAya. tenAthI koI lAbha na thAya. sarvajJa kathita vAtamAM kyAMya zaMkA na thAya. AtmA pote vItarAga che. rAga-dveSavinAno che. thoDo paNa rAga mokSa thavA na de.dA.ta. prasanna caMdra rAjarSi. kaThora sAdhanAmAM paNa rAganA lIdhe 7mI narakanA daLiyA bAMdhyA. saMgame prabhu vIra para ghora upasargo karyA chatAM prabhune vicAra sudhdhA na Avyo ke A mArI pAchaLa paDyo che. jyAM sudhI vItarAgatA na Ave tyAM sudhI cAritrAcAranuM custa pAlana karavAnuM cAritrAcAra eTale aSTa pravacana mAtA =pa samitima 3 gupti. atyAre tame dezaviratimAM cho to A paMcAcAranuM pAlana karavuM paDe, nahitara aticAra lAge. aSTa pravacana mAtAH saMyamarUpI bALakane janma ApI. vItarAga bane tyAM sudhI poSaNa kare. gupti utsarga mArga che. samiti apavAda mArga che. guptimAM na rahI zako to samitimAM AvavAnuM che. gupti eTale AtmAe enA svabhAvanI bahAra na javuM. B traNa guNiH (1) manoguptiH manamAM ArtadhyAna-raudradhyAnano tyAga. ISTa-vastu jJAnasAra-3 // 15 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukULatA meLavavAno bhAva karavo te ArtadhyAna. pratikULatA kema TaLe tenA mATenA upAyo socavA te ArtadhyAna. anukULatA meLavavA ke pratikULatA dUra karavA kriyA-jUTha-corI Adi tIvra pApa karavAnA bhAva te raudra dhyAna. manane dharmadhyAnamAM joDavuM tene manogupti kahevAya. pahelA manane azubhamAMthI zubha bhAvamAM laI javAnuM pachI emAMthI nIkaLI zudhdha bhAvamAM javAnuM. AtmaramaNatAmaya banI javAnuM. bhagavAnanI AjJAnI vicAraNA e dharmadhyAna, emAM ja rahevAnuM. zakti hoya to guptimAM ja rahevuM. jevI rIte bAhubalIjIeyudhdhanA medAnamAM dIkSA lIdhI-loca karI, kAyotsargamAM UbhAM rahyA. jyAM sudhI kevaLajJAna na maLe tyAM sudhI zarIra para velo vIMTAI gaI. paMkhIe jaTAmAM mALA bAMdhyA. khabara zudhdhAM na paDI AvI tanmayatA joIe. (2) vacanagupti bane tyAM sudhI mauna ja rahevuM jarUra paDe to muhapattinA upayogapUrvaka ja bolavuM. (3) kAyaguNiH kAyAno saMkoca karavo. moTe bhAge kAussagnamAM rahevuM. pAMca samiti - (1) IryAsamitiH samyaka pravRtithI samiti. IryA cAlavuMlakAraNathI cAlavuM darzana-jJAna-cAritranA kAma vagara na calAya. koIne maLavA bahAra na javAya. prayojana vagaranI kriyA na karavI. prayojana Ave to prakAzavALA sthAnamAM avarajavara hoya. jayaNA paLAya te rIte javuM, hAthamAM daMDAsana rAkhavuM. mAtru vi. paraThavA daMDAsaNathI pUjatA javAnuM. bAkI kAraNavagara halanacalana na karavuM. rAgAdibhAvathI na cAlavuM chAyAmAM cAlIe to rAga poSAya. taDako ke kharabacaDo rasto vi. thI leSa Ave. Ama dravya kALa ane bhAvakALa baMnenI rakSA karavAnI che. zarIramAM zakti hoya, samAdhi TakatI hoya to taDakAmAM ja cAlavuM. karmanirjarA thAya. jJAnasAra-3 // 16 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThaMDakamAM cAlavAnuM game to rAga poSAya ane vAyukAya jIvonI hiMsA thAya. (2) bhASAsamitiH muhapattinA upayoga vinA na bolavuM. mukhamAMthI uSNavAyunIkaLe ane bahAranA zItaLa vAyunA saMyogathI jIvo virAdhanA thAya. ghUMka pustaka para paDe to jJAnanI virAdhanA... (3) eSaNA samiti H moTAbhAge sAdhu mATe che. saMyamIne AhArapANI-vastra-pAtra-makAna upadhibadhuMnirdoSa joIe. emane uddezIne vastu na karAya. temane uddezIne karAyelI vastu vApare to 'balaharaNI bhikSA' kahevAya che. te saMyamanA baLane tejane haNavAmAM nimitta bane che. Special makAnamAM nahi paNa zrAvako mATe banela pauSadhazALAmAM rahevAnuM. gaveSaNA AhAra nirdoSa che ke doSita-te nakkI karyA pachI vahoravuM. AhAra letI vakhate bahAra DhoLAtuM nathI ne? te upayoga joIe. nahitara hiMsAnuM pApa kapALe coTe. saMyojanA doSaH vAparavAthI doSa na lAge paNa rasanI AsakitathI saMyojanA karIne vApare to doSa lAge. dA.ta. caTaNI sAthe IDalI, DhokaLAvi. bhAta sAthe zAka ane teno raso. A badhA svAdanA poSaNathI zarIralakSI rAga vadhe che ane AtmAnI to sarIyAmaupekSA thAya che. to AtmAne anubhavavAnI to vAta ja kayAM rahI? ekalI roTalI vaparAya paNa jo te garamAgarama ghIvALI mIThI lAgatI hoya to te doSarUpa banI jAya che. A badhuM AtmasAkSIe ja karavAnuM che. AtmAnA rasAmRtane mANavA bahAranA rasAsvAdane choDavAnAM che. arthAt khAdhA pachI A sAruM. A narasuvi. bhojanakathAno paNa tyAga karavAno che. vItarAgakathita jJAnanA rasAsvAda AgaLa badhA rasa phikkA che. kema ke teno rasAsvAda ja zAMtarasamAM laI jaI AtmAne tRpti arpe che. zarIrane phakta Teko ja ApavAno che. mATe Teva_abhyAsa pADo to phAvI jAya. AhAra aMdara jaIne jo rAgane mAre to sattva khIle, mATe rAgathI na khAvuM. jJAnasAra-3 || 167 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) AdAnabhaMDamA nikSepaNA samiti AdAnalevuM-mUkavuM koI vastu levA mUkavA be pramArjana Ave. daSTithI pramArjana-caravaLAthI pramArjana karavAnuM che. letAM pahelAMdaSTithI joI caravaLAthI pramArjana karavuM. jIvajaMtu che ke nahi te jovuM. mUkatAM pahelA daSTithI joI caravaLAthI pramArjana karI mUkavuM. cAritranA sAdhana-jJAnanA sAdhana-sApaDo-pustakapothI navakAravALI dareka vastu AdaraNIya che mATe puMjI-pramArjIne ja levuM mUkavuM. (5) pAriSThA panikA samiti jenI jarUriyAta nathI ane je saMyamamAM upayogI na hoya tenuM visarjana karavAnuM che. sthaDilavi. pAThavavuM hoya to nirdoSa bhUmie jaI joIne pAThavavuM. joyA vinA pheMkIne na AvavuM. jIvonI virAdhanA na thAya te rIte, uparathI ghA karIne na paraThavavuM, nIce joI vAMkA vaLIne paraThavavAthI vIryaMtarAyano kSayopazama thAya tathA jayaNA paLAya. ApaNA AsananI najIkanI vastu ke bhUmine roja joI levI joIe ke kIDI vi. jIvono upadrava nathI ne? mArA nimitte te jIvonAM ajANatAM paNa prANa haNAtAM to nathI ne? zukla dhyAnamAM rajA pAyA para AtmA na caDhe = kSapakazreNi na mAMDe tyAM sudhI 6 bAhya ane atyaMtara tapanI ArAdhanA zakti mujaba satata karavAnI che. bAramA guNaThANe prApta thatA yathAkhyAta cAritranI prApti jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI (sAtamA guNaThANA sudhI) satata cAritrAcAranuM pAlana karavuM pAMca samiti ane traNa gupti. ema ATha prakAranA cAritrAcAranA pAlananI yathArtha kriyA karavI. parama evuM zukaladhyAna jyAM sudhI prApta na thAya tyAM sudhI tapAcAranuM jJAnasAra-3 // 168 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlana karavuM anivArya che. zarIra pratyenI rAgAdi mohadazAnA tyAganA parama sAdhanarUpa cha prakArano bAhya tapa che ane atyaMtara tapa kASAyika pariNitinA tyAganuM parama sAdhana che. zukladhyAnanA prathamanA be pAyA pUrvadharane hoya che ane chellA be pAyA kevalI bhagavaMtane hoya che. sarvasaMvara bhAvanI prAptivALI ayogI guNasthAnakanI prAptina thAya tyAM sudhI vIryAcAranuM pAlana Avazyaka che. paMcAcAranA pAlanavinA mokSa na thaI zake. jyAM sudhI guNanI pUrNatA na thAya tyAM sudhI AcAro sevavA joIe. mAre mArA guNonI prApti karavI che e lakSa hovuM joIe. * guNI ja sva-paropakArI bane. sarvajJae batAvelA AcAro, vicAro pUrvakanA arthAt samyagudarzana guNayukta bane to te guNanI niSpati karanArA bane. jema jema pote guNa saMpanna banato jAya tema tema bIjA para upakAra karanAro bane che. potAnA guNanA kAraNe AcaraNa ucita pravRttivALuM bane tethI bIjAne AdaranuM kAraNa bane. vaDilo sAthe kaI rIte ucita vyavahAra karavo te jJAna na hoya to game teTaluM jJAna hovA chatAM lokamAM AdaraNIya na bane ane jJAna pariNatirUpa na bane. 0 guNa Ave eTale tene anurUpa AcAro Ave ja. nizcayamArgajo vAstavika thato jAya to ucitakriyA mArgarUpa vyavahAra mArga daDha thAya, to binajarUrI vyavahAra seve nahi. nizcaya-vyavahAranI sAthe cAle to ja paramAtmAno mokSamArga che. jyAre saMpUrNa kSAyika guNo pragaTa thAya tyAra pachI te AtmAne kriyAnI jarUra rahetI nathI. mAtra paropakAra karavA mATe yathocita AcaraNa hoya che. potAne to pUrNa guNaniSpati thaI gaI che. mATe A guNanI prApti mATe have kriyA saMbhavatI nathI. paramAtmA kevalajJAna pAmyA pachI dezanA ApavAno vyavahAra kare che jJAnasAra-3 || 169 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenuM kAraNa tIrthakara nAmakarmakhapAvavA mATe arthAtu potAnuM pUrNasidhdhatva pragaTa karavA mATe. guNa prAptinuM lakSa prathama hovuM joIe pachI paropakAranuM lakSa hovuM joIe. gAthA : 1 zAnI kriyApara zAnto, bhAvitAtmA jiteniyA svayaM tINa bhavAmbhora, parAstArayituM kSamaH III gAthArtha: jJAnI, kriyAmAM tatpara, upazAMta, bhAvitAtmA, jiteMdriya AtmA svayaM pote saMsAra samudrathI tarelo che ane bIjAne tAravAne samartha che. zAnI yathArtha tattva svarUpano jene avabodha hoya tene jJAnI kahevAya. kema ke tenuM jJAna pariNamana svarUpa bane che arthAt yathArtha kriyA svarUpa bane che. jeno AtmA bhAvathI bhAvita thaI te te jJAnanI kriyAmAM rakata bane che ane moha vAsanAne haNe ke sahajatAthI dUra kare te vAstavamAM jJAnI che. je bhAvavadhUnathI bhava na vadhe ane viSayane AdhIna na thAya te sAco jJAnI. yathArthabodha - vastu jevI che tevo ja bodha thAya. sarvajJakathita jIvAdi navA tattvone te rIte jANIe-samajIe to bodha sAco thAya, pravRtti paNa sAcI thAya. bodha khoTo to pravRtti khoTI. ghoDo lIluM ja ghAsa khAya, sukuM na khAya. AthI mAlike ghoDAne lIlA cazmA paherAvI dIdhA to ghoDo suku ghAsa lIluM mAnI khAvA lAgyo. e ja rIte ApaNane mithyAtvarUpa cazmA lAgelA che tethI gaMdavADa ane maMdavADarUpa gaTara jevuM zarIra paNa ApaNane sAruM lAge che. zarIra azucithI ja bhareluM che chatAM moha che. AthI jJAna yathArtha nathI. aMdaranuM dekhAtuM hoya to khabara paDe Ama jIva anAdinA ajJAnanA kAraNe khoTI ja pravRtti karI rahyo che ane pAcho emAM rAjI thAya che. udA. gulAbajAMbuno yathArtha bodha kaI rIte thAya? (1) gulAbajAMbu dravya tarIke rUpI pudgala dravya che tethI ajIva che. jJAnasAra-3 || 170 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) guNa tarIke temAM mIThAza-sugaMdha Adi che. (3) paryAya tarIke te aNurUpe hato. temAM anaMtA-anaMtA aNuno samUha bhego thavAthI skaMdharUpe banyo ane miSTAnnarUpe paryAya thayo. darekanA pUrva paryAyavartamAna ane aMtima paryAyavicAravA, pUrvaviSTA tarIke khAtara rUpehato, pachI ghauMnA paryAya tarIke pachI loTa rUpe-vartamAnamAM sAkara Adi bhaLavAthI gulAbajAMbu tarIke ane vAparyA pachI bhaviSyamAM pharI viSTA rUpe thaze. A rIte dravya-guNa-paryAyathI dareka vastune samajavAthI yathArtha bodha thAya. yathArtha bodha thayA pachI e pudgala dravya che. azAzvata che mATe AtmA mATe heya ja che tevo vicAra Ave to samya darzanano vyavahAra thAya. mAre phakta pudgala jJAtA tarIke vyavahAra karavAno che. AgaLa tenI sAthe vyavahAra karavo paDe to udAsIna bhAve vyavahAra thAya ane rAgAdi pariNAma na thAya. 0 kiyA phaLavAna kema na thAya? phakata jJAnAvaraNIyano kSayopazama thAya to potAnA guNonuM jJAna thAya paNa temAM pravRtti karavAno bhAva pragaTa na thAya. AthI te potAnA AtmavIryane pugalanI pAchaLa pravartamAna karaze. sarvajJakathita kriyA karavA chatAM potAnA guNono anubhava nahIM karI zake. mAre kriyA dvArA AtmAno anubhava karavo che te lakSa na baMdhAya to mAtra puNyabaMdha thAya,nirjarA na thAya. "vyavahAra kiyA nipuNa bhayo, aMtaraMga daSTi na AgI, svargAdika phaLa pAmI, nija kAraja na sidhdho...' pU. devacaMdra vijayajI ma.) ApaNI rucine pheravavAnI che. mithyAtvanA udaye ruci pariNAma pudgala tarapha che tene pheravIne AtmalakSI banavAnuM che. zarIra sAthe joDAyeluM mana pugala tarapha laI jAya che. dareka kriyAmAM jJAnasAra-3 // 171 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA svarUpano sAkSAtkAra-jJAnamAM= upayogamAM Avavo joIe nahiMtara mAtra puNyaphaLa pAmI saMsAramAM bhamaze. "saba tyAga parigraha bAhya kiyA, dravya liMga karI lIno, devacaMdra kahe yAvidha hame, bahuta vAra kara lIyo." (pU. devacaMdra vijayajI ma.) bAhya tyAgAdi bahu karyA paNa AtmAnuM paramAtmA sAthe milana na thayuM to te dravya kriyA niSphaLa che, kemake AtmAnI aMtaraMga daSTi sAthe tyAga nathI karyo. paramAtmA sAthe sIdhI sparzanA karavAnI che. AtmAmAM 5 guNo che. A anaMta guNone pragaTAvavA mATe khamAsamaNa ApavAnA che. vyavahArathI paMca parameSThine, nizcayathI emAM rahelA guNone ApIe chIe. e guNone vaMdana karavA dvArA mArAmAM pracchannapaNe je guNo paDyAM che. te guNone pragaTAvavA huM khamAsamaNa Ape chuM.kriyA karatAM karatAM ApaNA guNone smaraNamAM lAvIe tyAre kriyA zudhdha thAya kema ke temAM jJAna guNa bhaLyo. A bhAvakriyA kahevAya. nahitara korI dhAkora dravya kriyA. jyAM sudhI AtmAmAM kSAyika jJAnAdi guNo pragaTa na thAya tyAM sudhI kriyA karavAnI che. a bhAva kiyA kyAre bane? - khamAsamaNamAM traNe yogo sAthe pravarte che. kAyAne namAvavAmAM AtmavIryapravartamAna thavuM joIe. vacana dvArA bolAtA sUtro zabdone arthathI pakaDI, temAM bhAvamaya banI AtmAthI temAM lIna banI javAnuM che. kema ke sarvajJa kathita ane gaNadhara gUMthita sUtro maMtrAkSara svarUpa che. karthastha sUcanAt sUtram | sUtra dvArA ja arthone ane tenA rahasyane samajI zakAya che. sUtra e dravyane jaNAvI, dravyamAM rahelA guNane jaNAvanAra hoya ane tenI judI-judI avasthAone paryAyone jaNAvanAra hoya. sUtranA sArane bhAvathI hRdayaMgama karI levAya to te kare bhavanistAra. jJAnasAra-3 || 17ra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA.ta. mAsatuSa muni"mAruSa-mA tuSa" sUtra dvArA ja kevalajJAna pAmI gayA. sUtro AtmAmAM rahelA guNone pragaTAvanAra arthAt tattvathI tenA arthane ja jaNAvanAra hoya. sUtrano uccAra spaSTa hovo joIe. tenA uccAra dvArA ja temAM rahelA bhAvane pakaDI zakAya. sarvajJa kathita sUtra dravya-guNa paryAyathI yukta ja hoya. Ama jyAre sUtro dvArA AtmAnA guNo sAthe AtmavIrya joDAya tyAre te bhAvakriyA svarUpa bane che. jJAnI kriyA karanAra hoya che. jema jema AtmAmAM jJAna pariNAme tema temakriyA game. upadhAnamAM tame sUtrane vidhisara grahaNa karo cho. sUtrae jJAna ene grahaNa kare te jJAnI. paraMtu te dravyathI jJAnI kahevAya. mAtra sUtra arthabhaNe teo e jJAnI na kahevAya paNa arthatattva rUpe pariName tyAre te sAco jJAnI kahevAya. kiyAmAM tatpara : muktinA sAdhanabhUta tathA asAdhAraNa kAraNabhUta evA samyadarzana, samyagu jJAna ane samyagU cAritranI zudhdhi-vRdhdhi thAya tevI tene anusaranArI mana, vacana ane kAyAnI yoga pravRttirUpa zubha kriyAvALo je AtmA che te AtmA kriyAmAM tatpara kahevAya che. arthAt AtmAnA jJAnAdi guNone anusaranArI = guNonI zudhdhi-vRdhdhi kare tevI AtmAnA vIryanI pravRtti svarUpa je zubhakriyA che te kriyA karavAmAM je tatpara udyamazIla che. 0 AtmAne kiyArUpa kaSTa zA mATe veThavuM paDe che? AtmAe mana-vacana-kAyAnA yogathI asakriyA arthAt UMdhI ja kriyA karI che. tethI tenuM bhavabhramaNa cAlu ja che. A bhavabhramaNanA duHkhathI bacavA paramAtmAe batAvelI sakriyA karavI paDaze to ja AtmA karmarahita banI potAnA mULa svarUpa (sidhdhAvasthA)ne pAmaze. tene pAmavA mATe ja badhI dharmakriyAo batAvAvamAM AvI che. te mATe parabhAva = vibhAvano tyAga karavAno che. jJAnasAra-3 || 173 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 parabhAva = pArakA mATe eTale azAzvata vastu mATe kriyA karavI te. svabhAva = AtmA potAnA mATe ja potAnA guNone pAmavA mATe je kriyA kare te. ApaNe kriyA kAyA vaDe kAyAvALA mATe karIe chIe. ApaNane kaSTa na paDe te mATe sAcavIne karIe chIe. kriyAno kartA AtmA che paNa kAyA nathI. nahitara maDaduM paNa kriyA kare. ApaNane kriyA karatI vakhate A bhAna nathI te lAvavuM jarUrI che. jo AtmAno upayoga kriyA sAthe na bhaLe to te kriyA kAyA mATe ja gaNAya. ApaNo AtmA dravyarUpa che. tenuM astitva anAdithI che. ApaNI sattA traNeya kALamAM (bhUta-bhAvi-vartamAnamAM) che. tethI kriyA evI karo ke bhAvi ujaLuM thAya. nahitara narakamAM mArAmArInI kriyA karavI paDaze. savArathI ja saMsAranI kriyAne kApavAnI che. mATe ja to Avazyaka batAvyA che. mArA AtmAno svabhAva vyavahAra kriyA karavAno nathI. mokSamAM koI vyavahAra kriyA nathI. mATe vartamAnamAM evI kriyA karo ke bhAvimAM vyavahAra karavo ja na paDe. sidhdhapaNAmAM koI kriyA nathI. AtmAno svabhAva e ja che. svabhAvarUpI guNomAM mahAlavAnuM che. paramAnaMdanA jhUle jhUlavAnuM che. kriyA vakhate A lakSa sAthe Ave to emAM apUrvanirjarA thAya. praNidhAna majabUta karavAthI kAyAnI mAyAjALathI chUTI zakAya. kriyA e sAdhana che. jJAna e sAdhya che. dareka kriyA jJAnapUrvaka- samajaNapUrvaka karavAnI che, dareka jIvamAM jJAna to alpAMze paNa hoya che, bhale e jaDabudhdhivALo hoya ke gAMDo hoya, paNa evA jJAnanI vAta nathI. kevali prarUpita zudhdha jJAnanI prAptinI vAta che. jene potAnA AtmAnA svarUpanuM bhAna hoya tene ja jJAnI kahevAya bAkI badhA ajJAnI kahevAya. jJAnanI mUDI vinA sukhI thavAtuM ja nathI. kema ke jJAnasAra-3 // 174 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna e ja parama dhana che. AtmAnuM dhana che. mATe tene pAmavA mATe udyamazIla banavAnuM che. dekhe to cetana nahi, cetana nahi dekhAya, roSa toSa kinazuM kare, ApahI Apa bujhAya. | (samAdhi zataka) 2. svarUpa eTale zuM? arthAt svarUpa ciMtanano zuM lAbha? je dekhAya che te huM nathI. arisAmAM je dekhAya che te huM nathI tenAthI viparIta chuM. rUpI nahi paNa arUpIchuM. AthI rUpabagaDe to ApaNe bagaDIe nahi, vicalita na thaIe. arUpI kadI bagaDe nahi to pachI bahAranuM bagaDe emAM mAre zuM? TApaTIpanI zI jarUra? 'jJAna sukhanI khANa che, duHkhanI khANa ajJAna.' mATe ja arUpInA darzana karavAnA che, potAnAmAM ne pArakAmAM arUpInA ja darzana karavAnA. jJAna zudhdha hoya to ja kriyA zudhdha thAya. AtmAmAM pa guNa che. jJAnadarzana-cAritra-tapa-vIrya. vIrya e AtmAnI zakita che. AtmAnI dareka pravRttimAM e kArya kare che. navapadamAM guNI 5 ane guNa 4 che. vIrya badhAmAM samAyeluM che. jJAnavIrya - darzanavIrya - cAritravIrya - tapavIrya mATe guNInI ArAdhanA dvArA guNane prApta karavAnA che. je vIryaAtmAne AtmAnI sanmukha laI jAya te AtmavIrya che. AtmavIryanA kAraNe badhI kriyA thAya che. kAyA mATe je AtmavIrya rAgane poSavAnuM kArya kare te ja rAgane toDavAnuM kArya paNa kare che. atyAra sudhInI khoTI kriyAno pastAvo thAya ke atyAra sudhI pApAcaraNamAM ja lapeTAyo. have mAre pApane toDavAnuM kArya karavuM che, to te AtmavIrya AtmAnI zuddhi karaze. samajaNapUrvakanI nAnI kriyA paNa moze pahoMcADe che. samajaNa vagaranI jJAnasAra-3 // 175 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNI kriyA bhavabhramaNane vadhAranArI paNa banI zake che. AtmAnAM AnaMdano svAda AvI jAya to saMsArano AsvAda chUTI jAya. zAMta AtmA krodha-mAna-mAyA ane lobha ema cAra prakAranA kaSAyonA tApa vinAno je AtmA che temaja rAga-dveSAdi vikArI bhAvo jenA cAlyA gayA che teno AtmA zAMta che. nisAhiAe-zabda bolatAM praNidhAna vaMdananI kriyAmAM joDAI jAya. vaMdana vakhate AtmavIrya jJAnayoga sAthe joDAyeluM hovuM joIe. arthAt upayoga mAtra guNa guNIne vaMdanAno hovo joIe. vaMdana karatAM AtmA kAyA ane yogamAM hovA chatAM dehAtIta, yogAtIta avasthAne anubhave. pote je kriyA kare temAM evo otaprota banI jAya ke bIjI badhI bAbatamAM te udAsIna hoya. cittanI prasannatA evI hoya ke tene e kriyAyogamAM apUrva AnaMda Ave ane kaSAyanI maMdatA ekadama thaI jAya tethI sahaja rIte zAMta bhAvane pAmI jAya. bhAvitAtmAH bhAvita eTale susaMskArothI vAsita arthAt AtmAnA zudhdha svarUpamAM ratnatrayImAM ja ramaNatA karanAro evo je AtmA te bhAvitAtmA kahevAya. potAnA svarUpanuM ciMtana kare che. jJAna pAMca prakAre che. temAM prathama azruta matijJAnanA (budhdhinA) 4 prakAra che. (1) autpAtikI budhdhi zAstrAdi koInA paNa sahAya vinA tarata kArya prasaMgane anurUpa javAba hAjara hoya. rAjAe bALaka rohakane retInA doraDA banAvavAnuM kahyuM bALake tarata javAba Apyo ke eka saMpala mokalAvo jethI te pramANe bIjA doraDAbanAvAya. (2) vaineyikI buddhi vinaya karatAM karatAM je budhdhi Ave te. eka mAjIno ghaDo phUTyo. to eka vidyArthIe kahyuM ke tAro putra tane jJAnasAra-3 || 176 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLI jaze. bIjAe kahyuM ke marI jaze. bahAragAma gayela putra mAtAne maLI gayo. AthI 1lo vidyArthI bahumAnathI bhaNelo tethI ene jJAna pariNamyuM bIjAne jJAna pariNAma na pAmyuM. (3) kArmikI buddhi kAma karatAM karatAM AvaDI jAya.zilpInA dIkarAne zIkhavuM na paDe. (4) pAriNAmikI buddhiH vayanA paripAkathI ke prasaMgonA anubhavathI Ave te. 10 pUrvadhara naMdISeNa muninA eka ziSyane dIkSA choDavAnA bhAva thayA. gurune vAta karI. gurue kahyuM ke vIra-prabhunA samavasaraNamAM jaIe pachI choDavuM hoya to choDAya. tyAM naMdISeNanI padminI jevI 500 strIone jotA thayuM ke guru A badhIne choDIne AvyA ane huM dIkSA choDI strInI pAchaLa paDuM nA, nA-dIkSA nathI choDavI. muni dIkSAmAM pAchA sthira thaI gayA. zudhdhAtmadazAne pakaDIne arthAt bheda jJAnamAM tatpara hoya te vakhate kAyAthI jaldI chUTavAno pariNAma hoya tyAre AMzika rIte potAnA guNane anubhavato hoya, Avo bhAvitAtmA jiteMdriya banI zake. te bhava taravAne yogya che kAraNa tene zudhdha svarUpa ramaNatA svarUpe varelI che. jitendriya pAMca IdriyonA viSayomAM rAga dveSa na kare to ja bhavathI tare. pAMca IdriyonA pAMce athavA ra3 viSayo anukULa maLe to rAga nahIM karanAro ane pratikULa maLe to Sa nahIM karanAro AtmA jiteMdriya viSayone kAraNe seve paNa kharA paNa rAgAdi na kare. upavAsanA pAraNe rAga choDavAno. AthI ja karelA upavAsanA tyAgano rAga karavAno nathI, rAgano tyAga karavAno che. rAgano tyAga thAya to ja jiteMdriya banAya. dA.ta. kaMDarIke 1000 varSa saMyama pALyuM paNa eka divasa Asakti pUrvaka mUDha banIne khAdhu. eka vAra khAdhelI vastunA anekavAra khAvAnA bhAva karyA tethI narake gayo. jJAnasAra-3 || 177 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaDa vastu pratye AtmAne vairAgyathI vAsita banAvavAno che. eTale rAga jItAya. jIva pratyenA dveSane jItavA mATe maityAdi 4 bhAvothI AtmAne bhAvita karavAno che. 0 kayo AtmA tare ane tAranAro thAya. Avo jiteDhiyaAtmA vRkSanI hariyALI hoya, nadIne kAMThe beTho hoya, zItaLa-maMda vAyu vAto hoya, vAtAvaraNamAM madhura sugaMdha phelAyelI hoya chatAM te bhAvitAtmA svabhAva ramaNatAmAM ja pravRtta thayelo hoya tenuM te jJAna viSayarUpa banatuM nathI mATe te jiteMdriya kahevAya che. pAMce Idriyono yoga hovA chatAM tevo AtmA viSayone zeyarUpe jANato hoya paNa vizeSathI potAnA AtmAnA svarUpane zeyarUpe pakaDIne svasvabhAvamAM pravartamAna hoya. zeyanA jJAtA banI daSTAbhAve-taTasthabhAve rahevAnuM che. kaSAyone aMkuzamAM lIdhA vinA viSayone jItI zakAya nahi. Avo jiteMdriya AtmA bhavarUpI samudrane svayaMtaranAro thAya che ane bIjAne upadezAdi dvArA tAranAro bane che ane jene taravAno bhAva che tevA AtmAne tAranAro bane che. viSaya ane kaSAyathI jItAyelo AtmA ja saMsAra che ane tene ja jItanAro AtmA bhavasamudranuM zoSaNa kare che, ane mokSa svarUpane pAme che. paramAtmA kahe che ke prathama tuM tArAmAM rahelA ajJAnane dUra kara, jJAnI bana pachI te jJAna pramANe kriyAmAM tatpara bane to tuM AtmaguNone anubhavI A bhavasamudrane tarI jaIza. tevA ja AtmAo Azritane upadeza ApIne tAre che. anubhava yogIo pAse rahelA Azrito vagara upadeze paNa tarI jAya che. taravAnI budhdhivALo anubhavayogIono Azraya kare. samyagudarzana ane samyajJAnathI yukata evo nirmaLa Atmasamyagu cAritrathI pariNata banelo hoya. potAnA guNone anubhavavA AtmavIryaparamAM jatuM aTakAvI svamAM pravartamAna karI mohane haTAvato jAya ane svaguNone anubhavato jAya. jyAM ruci hoya tyAM puruSArtha sahaja thaI jAya. jJAnasAra-3 // 178 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidhdhano AtmA potAnI pAMca guNa rUpI ramA = lakSmImAM sadAya ramI rahyo che. ApaNo AtmA vartamAnamAM ghaNA puruSArthathI 7mAM guNa sthAnake 2-3samaya sudhI evI rIte ramI zake. potAnA samatArasane koIpaNa prakAranA para sAdhana vinA anubhavI zake. mohathI nivRtta banelA arthAt je jIvo viSayone AdhIna thatA nathI tevA jiteMdriya AtmAo AtmaguNomAM ja vizrAma pAmI samatA guNane anubhavanArA hoya. kAM tame gItArtha bano, kAM to evA samartha gItArtha anubhavIonuM zaraNa laI lo. mAvatImAn hima prAptavya avaziSyate | svabhAva-lAbha sivAya jagatamAM bIjuM kazuM prApta karavA jevuM nathI. . jJAna be prakAre a dravya zAna, ane bhAvazAnaH bhAva zAna kone kahevAya? bhAvanA rahita jJAnanedravyajJAna kahevAya. vacanano jemAM vyavahAra hoya ane mananI aMdara vicAraNArUpe vikalpa thatA hoya tevA jJAnane dravya jJAna kahevAya. manamAM padArthanA bodha sAthe te padArthanuM ciMtana cAlu hoya tevuM saMvedanavALuM jJAna paNa dravyajJAna che. AvA dravyajJAna dvArA AtmA potAnA guNone anubhavato hoya tyAre te jJAna bhAvajJAna bane. sUtra bolavuM, arthano upayoga. judI judI rIte arthanI vicAraNA karavI te paNa dravyajJAna kahevAya. sUkSmamAM sUma arthanI vicAraNA karatAM-karatAM mohanA pariNAmane choDI potAno AtmA jyAre guNamaya bane tyAre bhAvajJAna kahevAya. dA.ta. kerInA rasanuM jJAna thAya ke kerI ekatriya jIva che. bahAra dekhAtI enI kAyA che, temAM AtmA rahelo che. A jIvane chAla-goTalIthI dUra karavAmAM Ave to temAM jIva sAthe jAya. A chAla vi. utAratAM te jIvane keTalI badhI jJAnasAra-3 // 179 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIDA thatI haze? huSTapuSTa puruSanA ekaeka aMgane chedatA pIDA vadhatI jAya tema eka jIvane chedatAM AvI pIDA thAya A je jANavuM te dravyajJAna che. ane ekeMdriyane chedatAM joI ApaNane jANe pacedriya chedAI rahyo che tevI karuNA pedA thAyate bhAvajJAnabane.jyAre karuNA dvArA temAM rahelA mohane choDI-te jIvone ApaNA taraphathI pIDAmukta karIe, abhayadAna ApIe to te svabhAvajJAna. pratikAraparA budhdhi kArUNyamAbhi dhIyate / (adhyAtma kalpadruma) koInuM duHkha joIne duHkha dUra karavAnuM mana thAya te karuNA che. kadAca kerIne choDI na zakAya to paNa duHkha ane pazcAtApa thAya ke ATalI vedanA jovA chatAM mArAthI A chUTatI nathI A bhAva che. jJAnanuM phaLa virati che. pahelA bhAvathI virAma pAme pachI dravyanA tyAgarUpa virati Ave. samyak darzana pragaTe eTale paccakkANapUrvaka teno tyAga kare tyAre te bhAvajJAna svabhAvarUpa bane abhavyano jIva apradhAna dravya che. tethI te bhAvajJAna pAmI na zake. jyAre bhavya jIvo apunabaMdhakadazAmAM Ave tyAre te pradhAna dravya bane che. kema ke te Asana bhavyanI bhUmikAne pAmI gayA che. bhAva caityavaMdananA adhikArI pAMcame guNasthAnake rahelA apunabaMdhaka jIvo ke samyagadarzana pAmelA jIvo bane che. te jIvo pamA guNaThANe pahoMce tyAre te paramAtmAmaya-vItarAgamaya aMzathI banavAnA prayatnamAM hoya. jyAM sudhI bhAva hoya tyAM sudhI prazasta kaSAya hoya. je dravya kriyA- bhAva kriyAnuM kAraNa banavAnI hoya te vAstavika dravyakriyA bhAva kriyAnuM kAraNa bane. anubhavavA mATe bhAva karI svabhAvamaya banavAnuM che. jJAnasAra-3 || 180 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAnA guNo gAtA-gAtA huM mArA AtmAmAM rahelA guNone anubhavuM evo bhAva karatA karatA svabhAvamaya banI jAya tyAre apUrva AnaMdanI prApti thAya. "dITho suvidhi jida samAdhi rase bharyo ho lAla.' bhAsyo AtmA svarUpa anAdino visaryo ho lAla, sakala vibhAva upAdhi thakI mana osaryo ho lAla, sattA sAdhana mArga bhaNI te saMcaryo ho lAla." (pU. devacaMdra vijayajI ma.) Ama vibhAva dazAne choDI svabhAva dazAne pAmavAnI che. para' AlaMbana choDI 'sva' AlaMbana pakaDI levAnuM che. guNo gAtA gAtA pratimA paNa visarAI jAya ane tene ThekANe potAno AtmA goThavAI jAya. "AtamazAna nahi jyAM sudhI phogaTa kiyA kalApa, bhaTako traNe lokamAM, ziva sukha na lAho Apa.' (pU. devacaMdra vijayajI ma.) jema jema zudhdha AtmAno anubhava thaze tema tema te vizeSa virati tarapha AgaLa vadhaze. AtmA mohanA kAraNe paranA saMyogo sAthe rahelo che. te have mohane haTAvI paranA saMbaMdhone pratijJApUrvaka choDato jAya. 'samyag darzana zudhdha jJAnaM viratimeva cApnoti' (tattvArtha kArikA.) samyagadarzana vinAnuM jJAna ejJAna nathI. jJAna nathI to cAritrakyAMthI? to mokSa kyAMthI? ane mokSa vinA nirvANa kyAMthI? je jJAna kriyAthI yukta hoya te ja AtmahitanuM kAraNa bane che. sarva saMyogathI rahita avasthA te nirvANa avasthA. jJAnasAra-3 || 181 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtI karmanA nAzathI bhAvamokSa pahelAM thAya ane aghAtI karmanA nAzathI dravyamokSa thAya. sarvapugalanA rAgathI mukti thavI e dravya mokSa che. gAthA : 2 kiyAvirahita hana, zAnamAtramAnarthakam | mati vinA pathaaoDapi nAkhkhoti puramINitam rAA gAthArthaH kriyA vinAnuM kevala ekaluM jJAna (abhimAnAdi karAvavA dvArA) nirarthaka che. mArgane jANanAro mANasa paNa cAlavAnI kriyAvinA Icchita nagaramAM pahoMcato nathI. (sImaMdhara svAmInuM 125 gAthAnA stavana-pamI DhALamAM tenuM savistAra varNana che.) jIvamAM jJAna ane kriyA bane karmabaMdhanuM temaja nirjarAnuM kArya kare che. baMdha e saMsAra che ane nirjarA e mokSa che. sva-paranuM prakAzana kare e ja jJAna, bAkInuM ajJAna. ajJAna e ja moTAmAM moTuM duHkha che. jJAna pote sukha svarUpa che. enAthI AtmAne sukha sAMpaDe che mATe jJAnamaya banavAnuM che. sva svarUpamAM ramaNatA karAve te kriyA nirjarAnuM kAraNa bane. paramAM ramaNatA karAve te baMdhanuM kAraNa bane. AtmavIryacAritranA guNamAM pariNAma pAme tyAre te AtmaguNone anubhavanAro bane che. pauSadhamAM muhapattinuM paDilehaNa karo to vyavahArathI cAritranI kriyA thaI paNa guNamaya thaI ke nahIM? te jANavAnuM lakSa che kharuM? ke pachI phaTAphaTa kriyA karo, to hiMsA karo cho. caravaDAnI dazI vaDe jayaNA karavAnI che. upakAra kare te upakaraNa jo te dravya prANanI ja rakSA na kare to bhAvaprANanI rakSA to kare ja kyAMthI? atyAre to upakaraNa zobhA mATe che. sAdhana zAstravihita joIe to jayaNA ane kriyA zudhdha thAya. jJAnane kriyAmAM vaNI levAnuM che. zarIra sAthe kaSAyanuM AtmA dvArA pramArjana karavAnuM che. dareka kriyAno abhyAsa pADavo joIe. je AtmavIrya jJAnasAra-3 || 182 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyabhAvane dUra kare te ja kriyAnirjarAnuM kAraNa bane. AtmAnA sAdhya mATe je sAdhanA thAya te ja sidhdhatvanI sanmukha laI jAya. AtmA anAdithI AtmAnI viruddhanI kriyA karato Avyo che tethI ja jIvanuM saMsaraNa = bhamavAnuM kArya cAlu ja che. tenI pratikriyA karo to ja saMsArathI chUTAze. jIva ekedriyanA bhavamAM mULiyA dvArA AhAranI zodhamAM rakhaDyo, UMDe UMDe gayo. AhAra saMjJA AhAranI yAda-zodha karAve. mATe nItimAM roja menu jovAnuM mana thAya. eTale ahIM paNa AhAra zodhavA ja Avyo ne? saMjJA toDo to tapa dvArA nirjarA thAya. samiti-guptinuM pAlana karavAnuM che. A upayoga hovo joIe. vinayapradhAna kriyA karavAnI che.veyAvacca karavAnI che. to bIjI azudhdha kriyAnA saMskAra nAza pAme. saMkaleza nAza pAme. zakti hoya ane kriyA na karo. veyAvacca na karo to mAyA poSAya. vRtti phare to ja kaSAyanI nivRtti thAya, to ja nirjarA thAya. kriyAruci samyakatvavALo jIva koIpaNa kriyAmAM aruci na rAkhe. jeNe saMsArano tyAga karavo che teNe sAvadha kriyA na karAya.dayAnA pariNAmapUrvakanI dravya-bhAvarUpabane kriyA karavAnI che. saMvaranI jema jema vRdhdhi thAya tema tema nirjarAnI vRdhdhi thAya. jJAna arthane jaNAvanAruM hoya to te saMvedanavALuM jJAna bane che paNa jo te kriyA rahita hoya to te jJAna ajJAnarUpa arthAt anubhava vinAnuM jJAna anarthanuM kAraNa bane che. jJAnanA kSayopazama sAthe jo darzana mohanIya ane cAritra mohanIyano kSayopazama na thAya to samajavuM ke AtmAmAM mithyAtva moha paDelo che, tethI sarvajJa pramANe heya-upAdeyano vivekapragaTa na thAya. huM kAMIka jANuM chuM evI ahaM budhdhi pragaTa thavAnA kAraNe te jJAna anarthanuM kAraNa bane che. jJAnasAra-3 // 183 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzanano pariNAma nahoya to kriyA karavAno ruci pariNAmana thAya. tethI mokSarUpa kAryana thAya.jJAna kriyA vaDe AtmAe mokSa prApta karavAno che te na thAya. AtmA kriyA vinA rahevAno nathI. jyAM sudhI kAyayoga che tyAM sudhI kriyA rahevAnI che. je AtmAo kriyAyogane mAnatA nathI, mAtra nizcayane ja mAne che, teo sarvajJakathita kriyAna kare mATe manavacana-kAyAnA yogarUpakriyAmAMthI chUTI zakatA nathI. kriyA dvArA ja kriyAyogathI chUTavAnuM che. sarvajJakathita kriyA avazya anubhavajJAnane prApta karAve paNa temAM rucinahovAthI jIva mokSarUpI phaLane prApta karI zakato nathI. jema musApharane mArganuM jJAna che paNa te gatirUpakriyA karato nathI to icchita sthAne pahoMcI zakato nathI. bhojananA jJAnavALo puruSa paNa bhojananI kriyA karyA vinA sudhAne zAMta karI zakato nathI dhaMdhAno jANakAra puruSa paNa dhaMdhAnI kriyA karyA vinA dhanaprApti karI zakato nathI. tema AtmAnA jJAnAdi guNone jANavA mAtrathI AtmAmAM sthiratA pAmaze nahi tethI sarvajJa bhagavaMte paMcAcAra rUpa caritra kriyA yoga vaDe AtmA jJAnAdi pAMca nidhimAM rame to pratisamaya AtmAno mohathI ane karmothI mokSa thAya. pratisamaya potAnA svabhAvamAM javA mATe puruSArtha kare ane jeTalA aMze jIva svabhAvamAM Ave teTalA aMze AtmAmAM sthira thAya. vicAranI, vacananI ane kAyAnI mamatA tUTe nahIM tyAM sudhI mokSa na thAya. nizcayano upayoga hoya to bolavuM e paNa AtmAno vibhAva che. nizcaya yoga jeTalo prabaLa hoya teTalo aucityapUrvakano vyavahAra thaze. vrata vagere aucityapUrvaka pALavAnAM che. dareka vyavahAramAM sarvajJa ahIM zuM kahe che? te upayoga Avavo joIe. jJAnasAra-3 || 184 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvaciMtana sAthe hoya to ja tAtvika maitrAdi bhAvo pragaTe, to ja samatArUpa dharma pragaTa thAya. sUtranuM uccAraNa karavA dvArA arthanA upayogamAM jaIne AtmAnA arthamAM tenuM pariNamana karavAnuM che. arthanA upayoga pachI mohathI chUTavAnI prakriyA karavAnI che. stavana-sUtro vi. sArA bolyA tenuM abhimAna na AvavuM joIe. sUtra bolavuM edravya kriyA, artha vicAravo e paNa dravya kriyA temAMthI mohano pariNAmanivRtta thAya to bhAvakriyA thAya.arthano upayoga AtmAnA svabhAvarUpe banavo joIe to bhAvakriyA thAya. maharSio sajJAnane pakaDI jJAnanA upayogapUrvaka uttama evA cAritra arthAt kriyAyogamAM pravRtta thaI dharma saMcaya karI anuttara evA kevaLajJAnakevaLa darzanane pAme che, ane upadeza dvArA tene prakAzita kare che. je kevaLI thaIne dharmadezanA karanArA bane che te AkAzanI aMdara prakAzamAna thatA evA sUryanI jema camake = zobhe che. gAthA : 3 svAnukUlAM kiyAM kAle, zAnapUrNADapyapetA. pradIpa svaprakAzoDapi, tailapUryAdika yathA all gAthArtha jema dIpaka svayaM svaprakAzarUpa hovA chatAM, tela pUravA AdinI apekSA rAkhe che tema pUrNa jJAnI paNa avasare svabhAvarUpa kAryane anukULa kriyAnI apekSA rAkhe che. jJAna kriyAvinAnuM hoya to te anarthanuM kAraNa bane che, tema jJAna vinAnI kriyA paNa anarthanuM kAraNa bane che. AtmA ane zarIranuM bhedajJAna thavA chatAM jo tene anurUpa kriyA na hoya to nakAmuM. AtmA karmathI-kAyAthI-kaSAyathI bhinna che, vartamAnamAM karma-kAyA-kaSAya sAthe joDAyelo che. ema baMne rIte bhedajJAna thavuM joIe. bheda karavA mATe ja jJAnIoe samyaka kriyAyoga batAvyo che. jJAnasAra-3 // 185 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAragatirUpa saMsAramAM saMsaraNa karatA AtmAe anAdi saMsAravRkSane pratisamaya bhedavAnuM che ! pudgalanuM bhedajJAna jJAnAvaraNIya ane darzana mohanIyanA kSayopazamathI svAtma guNanI rUcI pedA thAya pachI karmakRta saMbaMdhono bheda karavAno puruSArtha thAya to te manuSyabhavanI saphaLatA che, tenA mATe ja samyaphacAritra che. | sarvajJakathita daSTi dvArA AtmAno nizcaya thAya to saMvara karavAnI ruci pragaTe. sarva saMvaranI ruci e mokSanI ruci che. sarva saMyogathI sarvathA sarvakALa mATe chUTA thavA mATeno bhISaNa puruSArtha thAya. A thayo tAtvika mokSAbhilASa. pachI zakti-pariNAmane vicArI sarvaviratino svIkAra kare. nizcacayathI sarvavirati paNa dezavirati che. kAraNa ke nizcayathI sarvavirati 14mAM guNasthAnake saMpUrNa yoga nirodha rUpa che. A samajAya to atyaMtara parigraha choDI zakAya. svabhAve-vibhAve ramato tuM guru aru celo, sabameM hai aura sabameM nAhI, huM naTa rUpa akelo.' (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma.) jema dIpaka pote prakAzita che paNa ene tela-vATanI jarUra paDe tema AtmA svayaM prakAzita che tethI tene paNa jJAna-kriyAnI jarUra paDe. jyAre kevaLajJAna pragaTa thAya tyAre madhyAhnanA sUryanI jema pUrNa jJAna prakAzita thAya. A ja ApaNuM mukhya sAdhya che. mATe tene anurUpa te te kriyA karavAnI che. virati eTale pApathI virAma pAmavuM. Azravane rokavuM eTale saMvara. AtmAnI aMdara karmano pravAha jenA vaDe Ave tene Azrava kahevAya. 18 pApasthAnaka Azrava kahevAya. sarvapApothI aTakavAnuM mana thAya tyAre saMvarano bhAva Avyo kahevAya. sAmAyika pALIne pachI pApa karavAmAM vAMdho nahi. evI samajaNa jene che teo sAcI sAmAyikathI dUra che. pApano bhaya pragaTa thavo joIe, to ja jJAna pariNata kahevAya. ane tenuM jJAna ja AtmAne lAbha jJAnasAra-3 || 186 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. nahitara pApamAM pastAvo na thAya ke pApa karavuM paDe che. paNa te ucita nathI. pariNAma kuNA hovA joIe. pauSadha pALavAnuM mana na thAya. chatAM pauSadha pALe to ghare jaIne kAcA pANIne joI vaparAza karatAM kamakamATI thAya. badhe upayoga Ave to te jJAnanI pariNiti che, nahitara jJAnAbhAsa che. saMsAranuM sarjana thAya tevA karmo na baMdhAvA joIe, saMsArano rasa tUTato javo joIe. | sarvaviratimAM sarva karmano kSaya thaI zake mATe sarvaviratinA pariNAma hoya ane vaMdana karo to sarva pApano nAza thAya. kRSNa mahArAjAe sAkSAt tIrthakara bhagavaMtanI parSadAmAM 18,000 sAdhuone bhAvathI vaMdana karyA to paNa sarvapApano nAza na thayo paNa jo e parAkrama temaNe sAdhuveSamAM karyuM hota to sarvapApa nAza thAta. dareka kriyAmAM pahelA nisAhi bolavAnuM che. AthI khamAsamaNa daI AdezamAMgIe chIe. ApaNane dharmI tarIke jAhera thavAno khapa che paNa dharmano khapa nathI mATe A lakSamAM AvatuM nathI. bIjI badhI kriyAno niSedha karI AtmA mATe dharma karuM chuM. jAtane chetarIne kriyA karIe chIe. mana bIje bhaTake che. pachI kriyA kyAMthI phaLe? mithyAtvane pahelA kADhavA mATe 'namo pada che. huM zarIra nathI, ane zarIravALA koImArA nathI. Avo svIkAra karazo to AtmA AtmAnI sAthe rahI zakaze. AtmAnA guNo vaDe namaskAra karavAno che. te mATe apUrvaprayatna karavAno che ane kevaLajJAnane pragaTa karavAnuM che. te mATe vItarAga banavuM paDaze. vItarAganA guNo keLavavA paDaze. A kAma dezavirati ane sarvavirati dvArA thaze. sarva karmakSaya mATe sarvavirati levI paDe. dezaviratimAM 8 pahorano poSadha lIdho to jJAna thavuM joIe ke A badhI vastu choDavA jevI che. jo nahIM choDuM to e mane choDIne javAnI che. AtmA sAthe sadA rahenArI A ekeya vastu nathI. A samajaNapUrvaka sAmAyika karo to thoDIvAra mATe choDo cho, kAraNa jJAnasAra-3 || 187 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke pUrepUru choDavAnI hamaNA zakti nathI, paNa choDavA jevuM ja che ema mAnIne choDazo to bhAva sAmAyika thAya. nahiMtara sAmAyikanA AMkaDA maLe- bIjuM kAMI na maLe. arthAt samatAno svAda na maLe. dA.ta. kumArapALa mahArAjAne sAthaLamAM maMkoDo coMTI gayo. be ghaDI zarIranI mamatA choDIne beThA che. AthI emane ecaTako duHkharUpa nathI lAgato. paNa maMkoDo cAmaDImAM bharAI gayo che tenI ciMtA thAya che. AthI tene pIDA na thAya mATe teTalA bhAganI cAmaDI utArI nAkhe che. ApaNe ApaNA zarIranI mamatAnA kAraNe sAmenAnI cAmaDI ukheDI nAMkhIe. jJAnanuM phaLa samatA che. sAvadhAna na rahIe to mamatA na ghaTe ane samatA na Ave. mATe kahevAya ke sAmAyika karIne thaI gaI a AtmAnI AtmA pratye zI pharaja? tuM pitA che tethI tAre putra pratyenI pharaja bajAvavAnI che. paNa tuM AtmA cho e bhUlavAnuM nathI. AtmA pratye tArI pharaja kaI? e prathama vicAravAnuM che. mATe ja dharmaratna prakaraNamAM kahyuM che ke zrAvakavezyA jevo hoya. jema vezyA badhAne bhogave chatAM badhAthI aLagI rahe tema zrAvaka badhAnI vacce rahyo hoya chatAM nyAro hoya.svasvabhAvamAMja ramavAnI bhAvanAvALo ane AMzika prayatnavALo hoya. samyagajJAnImAM sau prathama saMvara kAryanI ruci thAya che kema ke potAnA Atma svarUpane jANyuM che ke sattAe pote sidhdha che, vartamAnamAM karmanI malinatAthI pote azuddha che ema jANe che. tethI sattAgata zuddha AtmAne upAdeya mAne che ane karmanI malinatAthI UbhI thayelI ane zubha azubhadazA baMnenenizcayathI heya mAne che. nizcayathI puNya heya ane vyavahArathI je puNya Atma svarUpa pragaTAvavAmAM sahAyaka bane teTaluM upAdeya ane bAkInuM puNya heya. Ama je jJAnasAra-3 // 188 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaje che te ja saMvarane sAdhI zake che. navA pApa-puNyane AtmAmAM pravezavA deto nathI. puNyAnubaMdhI puNyanA udaye temAM anAsakta bhAva paDelo hoya che. tethI zudhdha dazAne pragaTa karavAnI ruci pragaTa thAya ja te mATe vartamAnamAM je aviratijanya pApo che te mAre choDavA joIe tevI mAnyatA daDha hoya. jevA bhogAvalI nikAcita karmo nabaLA paDe ke te yathAzakti pramANe paccakakhANa virati levA utsAhita thAya. Azravano tyAga thAya tethI te dezavirati ke sarvavirati zakti pramANe grahaNa kare ane mokSanA lakSathI AgaLa vadhe. mokSa eTale sarvathA para saMyogothI sarvakALa mATe mukti kevaLajJAnanI prApti e bhAvamokSa arthAt sarva prakAranA mohathI mukti te prathama mokSa ane sarva karma ane karmanA sarvasaMyoga saMbaMdhathI pUrNa mukta thavuM te dravya mokSa arthAt sidhdhAvasthA. AthI mumukSune prathama sarva mohamukitarUpa kevaLajJAnanuM lakSa joIe. temAM bAdhaka mukhya ahaMkAra che. AthI mohabe prakAre pragaTa thAya. mane bIjA karatAM ghaNuM maLyuM che ane huM bIjA karatAM vadhu jJAnI. kevaLa jJAnanuM lakSa hoya to A ahaMkAra na pragaTe. kaSAya rUpI bhava samudrathI ApaNe taravAnuM che. tattvajJAnI kevaLajJAnane pragaTAvavAmAM rasika hoya te mATe aSTa pravacana mAtAnA pAlanathI moha para vijaya meLavavAno che. mohathI saMpUrNa mukta thayA vinA kevaLajJAna pragaTa thatuM nathI. abhavyanA AtmAo pAMca mahAvratono svIkAra-utkRSTa rIte karI devalokane pAme che. temano mokSa thato nathI kema ke teonuM lakSyabiMdudevalokanA sukhone prApta karavAnuM ja hoya che. 1 cAritra eTale zuM? vyavahArathI cAritraH ekedriyathI paMcendriya sudhInA jIvone potAnA jevA mAnI pIDA na pAme tenI yatanA karavI. bIjA jIvone pIDAno upadeza Ape nahi, apAvaDAve nahi ane ApatAne anumodanahi. jJAnasAra-3 // 189 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcayathI cAritraH zarIra, Idriya, yoga, AhAra, viSaya, kaSAya A badhuM AtmAthI para che te sarvane AtmAe choDavAnA che. AthI caMcaLatAne choDI AtmAmAM sthira banI tenA dhyAnamAM AtmaramaNatAne pAmI guNone anubhavavA te nizcayathI cAritra che. H mahAvratonuM svarUpa vyavahArathI-nizcacayathI (1) vyavahArathI prANAtipAta viramaNavataH sUkSma ke bAdara, trasa ke sthAvara jIvone potAnI samAna jANI hiMsA karavI nahi, karAvavI nahi, karatA hoya tenI anumodanA karavI nahi. nizcayathI ApaNo AtmA ajJAnatAne vaza thaIkarmanA udayavaza je karmonI dravya-bhAva pIDA svayaM bhogave ane bIjAnI pIDAmAM nimitta bane che. AvA potAnA AtmA para dayA lAvI sadA mATe te pIDAmAMthI mukta karI arthAt sarva karmathI AtmAne mukta karavA mATe ajJAnatAne-mithyAtvane dUra karI viratino svIkAra karI bhAvapIDAthI mukta thavA kaSAyothI mukta thaI guNone anubhavavA. te cAlyA na jAya mATe tenI rakSA ane vRdhdhi mATe satata sajAga rahevuM arthAt bhAva prANonI satata rakSA karavI, karAvavI ane karavAnI anumodanA karavI. tenizcayathI prANAtipAta viramaNa vrata che. bhAva prANonI rakSAnI pradhAnatAthI dravyaprANonI rakSA sahaja thaI jaze Ama vyavahAra ane nizcayapUrvaka mahAvratonuM pAlana karavAnuM che. (ra) vyavahArathI bIju pRSAvAda viramaNa vrataH krodha, lobha, bhaya, hAsyathI jUThuM bolavuM, kaDavA vacana bolavA, apriya vANI Adi mRSAvAdathI aTakavuM. huM karuM nahi, karAvuM nahi ane karanAranI anumodanA na karuM. nizcayathI AtmA sivAyanI tamAma para vastune, kAyAdine ApaNI kahevI te nizcayathI mRSAvAda che. lakSa joIe ke huM pudgala nathI. AtmA chuM. jIvane ajIva ane ajIvane jIva mAnavuM. Agama viruddha artha kahevo, usUtra jJAnasAra-3 | 190 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prarUpaNA karavI e mahAmRSAvAda che. bIjA vratonA bhaMgamAM cAritrano bhaMga thAya. jyAre mRSAvAdabolavAthI samyagdarzana ane samyagucAritra baMneno bhaMga thAya. A vrata pAlanamAM atyaMta upayoga joIe. mRSAvAda Ave tyAM mAyA AvatAM vAra na lAge. maricInuM patana A kAraNe thayuM. sAvadhAna na rahe to samyakatva jatAM vAra na lAge. mATe saraLatA jevo bIjo koI guNa nathI.kSapakazreNi para saraLa jIva ja caDI zake. saraLatAnA abhAve lakSmaNA sAdhvI keTaluM bhamyA? saraLatA hoya to ja prAyazcita guNa AvI zake. satyatA vinA saraLatA na Ave. jene AtmA para saMpUrNa prema hoya te ja sattva khIlavI saraLa banI zake, ane mAnakaSAyane toDI zake. mAna kaSAyathAMbhalAnI jema Ubho hoya tyAM sudhI saraLatA na AvavA de. mAna ane mAyAmithyAtvane lAvatAM vAra na lagADe. te ja duHkhadAyI evA bhavabhramaNanuM kAraNa bane che. utsutra prarUpaNAthI aneka jIvone nukazAna kare, te AlocanAthI paNa zudhdha na thaI zake. (3) vyavahArathI adattAdAna viramaNavataH ghAsa jevI tuccha vastu paNa pUchyA vinA le to adattAdAna lAge. pAMce IdriyonA bhogavaTA mATe je jUTha bolAya tenAthI 4 prakAre adattanuM pApa lAge. nizcayathIH (1) tIrthakara adatta (2) guru adatta (3) jIva adatta (4) svAmI adatta. A adatta dvArA ATheya karmanuM satata grahaNa karavuM. zarIra paNa corIno mAla che, nAma karme uchInuM ApyuM che. AtmA sivAyanI badhI vastu pArakI che. jene svecchAe choDI dete zAhukAra (4) maithuna viramaNa vrataH vyavahArathI : veda nA udayathI deva-manuSya, tiryaMca joDalAnI maithunanI kriyAthI aTakavuM. nizcayathIH pAMce IdriyonA viSayo ane mananI tRSNAthI virAma pAmavuM. athavA brahmacarya = AtmAmAM ramavuM. pAMcaviSayothI virAma pAmIne AtmAe AtmAmAM ramavuM. pudgalamAM arthAt varNa--gaMdha-rasa-sparza4mAM na ramavuM te jJAnasAra-3 || 191 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maithuna viramaNa vrata. eka-eka viSayamAM AtmAnI sajAgatA hovI joIe. IdriyonA viSayonA saMyogamAM sukhabudhdhi na thavI joIe. mAtra zeya pariNAma ane udAsIna bhAvamAM rahI samatA sukhane vedavAnuM che. sthUlabhadrajIe A ja kArya karyuM hatuM. tethI teo 84 covIsI sudhI amara raheze. ApaNe paNa satata A abhyAsa pADavAno che. samiti ane guptinA pAlanamAM satarka rahevuMviSayothI Idriyo ane manane dUra karavA. A dvArA bhAva prANonI rakSA karavI. isamiti - 3 hAtha AgaLa joIne cAlavuM. daSTi paDilehaNa dvArA koI jIva pIDA na pAme te upayoga. nizcayathI potAnA ane paranA bhAvaprANa nahaNAya e pramANe jIvadayAno pariNAma rAkhavAno che, to pagale-pagale nirjarA thAya.AthI cAlatAM cAlatAM sArA-narasArastAnA vikalpamAM nathI rahevAnuM. ApaNe mokSamArganA musAphara chIe. AthI huM saMyamanI keDI para cAlI rahyo chuM teno upayoga hovo joIe. samatA mAruM sAdhya che te sAmAyikano satata upayoga joIe. anAdikALathI AtmAne trasanAmakarmanA udayathI icchA mujaba pharavA maLyuM. A trasanAma karmane khapAvavA icchA mujaba pharavAnuM baMdha karI sarvajJae darzAvelI saMyama keDI para cAlavAnuM che to ja trasalAma karma khapaze. aho! trasanAma karmakhapAvavA saMyamanI keDI para cAlavAno mArA vhAlA prabhue kevo suMdara mArga batAvyo che. sarvajJa paramAtmA parabahumAna thaze ane rati-arati- zokane vamaze. (5) vyavahArathI parigraha pariNAma vata :- dhanAdi jaDa ane mAtA-pitA, bhAI-bahena AdinA rAgane- parigrahane choDavAno che. sanatakumAra cakravartIe dIkSA lIdhA pachI cha mahinA sudhI aMtaHpura-parivAra pAchaLa Avyo chatAM pAchaLa vaLIne joyuM nathI. AvI virAga dazAnA kAraNe labdhio pragaTa thavAM chatAM carmaroga kADhavAno vicAra sudhdhAM nathI karyo. jJAnasAra-3 // 192 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcayathI mUccha-Asakti e moTo parigraha che. zarIra-Idriya-saMyamanA upakaraNo e badhuM paNa sAdhana che. jJAna-darzana-cAritranA pariNAma pragaTa karavAmAM teno upayoga karavAmAM Ave to upakaraNa te sivAya bAkI badhuM parigraha lAge. AtmA para upakAra kare, jenA vaDe AtmAnI mUrchA tUTe ane guNamAM ramaNatA thAya te upakaraNa nahi to adhikaraNa. bhAvathI jayaNA - rajoharaNane joIne tenA para rAga na thAya, saMyamanA sAdhana tarIke AtmAmAM vase. pUrvanA kALamAM apaTuDeTa rajoharaNa na hatA. kAmaLInI dazImAMthI banAvela rajoharaNa hatAM. pradhAnabhAva jayaNAno raheto. jyAre have to rajoharaNane tenuM kavara paherAvI sAcavIne rakhAya che. rajoharaNanI dazI melI na thAonI kALajI pachI levAnA pahelA AtmA melo na thAya tenI kALajI levAnI che. 0 digabara mata kevI rIte sthapAyo? rAjAe sAdhune ratnakaMbala oDhavA mATe ApI hatI. sAdhune tenA para rAga thaI jatAM gurue tenA TukaDA karI nAMkhI badhAne ApyA. vastra para rAga thaI jAya che mATe vastrano ja tyAga- tyArathI A digaMbara mata zarU thayo. nigraMtha munio alpa mUlyavALA jIrNazIrNa prAyavastra vAparavA chatAM vastranI mUrchA-Asakita na hoya to tene parigraha lAgato nathI. chatAM jeo vastrono parigraha, khokhAM rAkhavA-tene sAcavavA AdinI mUrchA karI te teno saMsAra vadhAre. akabara bAdazAhe hIrasUri ma.nA nAme jJAnabhaMDAra banAvyo ane kahevA gayo ke A Apano bhaMDAra che. temAMthI pustako jyAre joIe tyAre ApanAthI levAze. tyAre hIrasUri ma.e. kahyuMH A jJAnabhaMDAra tuM tArA nAma para rAkha. amAre vaLI A mAruM evuM kyAMthI? pustaka joIze tyAre maMgAvI laIza. moTAmAM moTo parigraha sAdhune kIrtino che. zaktio pragaTa thayA pachI talavAranI dhAra para cAlavA jevuM che. jJAna sAra-3 || 193 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurutattvavinizcaya graMthamAM kahyuM che ke vIra prabhunAnirvANa pachI 1150 varSa gaye kuguruo thaze, nAmanI mahattA vadhaze, ahaMkAra ane mamatAnI vRdhdhi thaze. sAdhuo svacchaMdI banaze. AcAra-maryAdAne toDaze. usUtra prarUpaNA karaze. saraMbha-samAraMbha AdinA kAraNamAM parigraha che. bAhya parigrahano tyAga karI AMtara parigraha-mithyAtva, moha-karmonA parigraha Adine paNa satata choDavAnA che to ja samatA sidhdha thaze. sahAyaka evA upakaraNamAM paNa mUrchA na thavI joIe. bIjA ra3mAM tIrthakaranA vakhatamAM 4thuM ane pAMcamuM mahAvrata sAthe hatA. kema ke te vakhatanA sAdhuo prAjJa ane Rju hatA. strIne paNa parigraha mAnatA hatA. pahelA ane chellA prabhunA samayamAM vakratA ane jaDatAnA kAraNe be vrata judA batAvyA. ApaNA upakAra mATe be vrata judA karyA, strI moTI parigraha che tenI pAchaLa parigrahonI zreNi maMDAya che. jJAnathI pUrNa hoya tene te te kAle te te kriyAnI apekSA rahe. kevaLa jJAnI paNa sarva saMvara- pUrNa AnaMdane mANavA chatAM bolavAdInI yogakriyA kare che ane aMte sarvathA yogonA rodha karavAnI saMpUrNa kriyA kare che. e arthe ja munie Avazyaka karavAnuM che. dipakamAM prakAza hovA chatAM temAM tela pUravA rUpa kriyAnI apekSA rahe che. jema jema jJAna samyaga bane tema tema guNonI Dhaci thavApUrvaka kriyAnI rUci paNa pragaTa thavI joIe. je vaDilo saMsArI AtmA mATe dhana dATI gayA hoya to tene meLavavA teokhodavAnI kriyArUpa puruSArtha karaze. teja rIte ApaNA AtmAne paramAtmA batAve che ke tArAmAM jJAnAdi pAMca nidhi paDelAM che. tene pragaTa karavA sarvajJanA kahyA mujaba kriyArUpa puruSArtha karavo paDaze. jo te na mAnIe to ApaNI ruci ekAMtavALI che, mithyAtvathI mizrita che. sarvajJane mAnavA chatAM zradhdhA pragaTa na thavAthI te mArgane ja uDADi daI, mahAbhayaMkara pApane seve. tattvajJAnI paNa kriyAsaMgI ane kriyAraMgI hoya che. tethI tIrthakaro jJAnasAra-3 || 194 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa vihArAdi kriyA kare che. nimittone pAmIne paNa pariNAmonI prabaLatA thAya che. AthI paramAtmA paNa karemi sAmAyika uccare che. uccAratAnI sAthe paramAtmAne 4thA guNa sthAnakathI 7mAM guNa sthAnakanA pariNAma pragaTa thAya che. 1 kiyA kone kahevAya? je kriyA AtmavIryanI zudhdhinuM kAraNa bane te kriyA kahevAya. jo AtmAmAM AtmavIryanuM pariNamana thAya to ja vAstavika kriyA che. azudhdha vIryanuM pariNamana thatA te AzravarUpa karmabaMdha kare che. karmano baMdha ane karmano udaya eTale ja saMsAra. AtmAno svabhAva che ke Atma pradezamAM sthira banI AtmaguNomAM ramaNatA keLavavI, nahitara saMsaraNa karavAnA svabhAvavALo banI Azravane seve che. dravyAnuyogavinA caraNakaraNAnuyoga niSphaLa che. jIva paramAM bhramaNa karI svamAM ramaNatAne gumAve che. jIva jyAre caramAvamAM Ave tyAre guNIjanonI sevA karavAnuM mana thAya. jenA aMtaramAM guNIjanonuM bahumAna nathI tenA aMtaramAM saMsAranuM bahumAna paDeluM ja che. pApothI nivRtta thatAM jaIe e guru sevAnuM phaLa che. karmonA samUhone grahaNa karavAnuM kArya jIva yogo dvArA kare che. vIryanuM pudagala sAthe joDANa thAya tyAre te yoga karmabaMdhanuM kAraNa bane che. te yogo jo paramAtmAne vaMdana karavAmAM, svAdhyAyamAM, adhyayanamAM AtmavIrya dvArA joDavAmAM Ave to te yogo karmabaMdhanuM kAraNa banatA nathI. kema ke tyAre paramAtmAnA guNomAM ramamANa bane che. AthI karmone toDavAnuM kArya kare che. yoge baMdha upayoge nirjarA. zubha yoga puNyabaMdhanuM kAraNa che. azubha yoga pApabaMdhanuM kAraNa che. jJAnasAra-3 || 195 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo AtmavIrya guNamAM joDAya to puNyabaMdha alpa ane nirjarA apUrva thAya. kriyAyogamAM parama udAsInatA ane guNomAM lInatA keLavavAnI che kema ke aMte kriyA heya che. e jo na mAne to zreSTha kriyA karatAM paNa aham bhAva Ave ane je kriyA na kare tenA para tiraskAra bhAva Ave. AgaLa AgaLanA guNasthAnake vairAgya vadhato jAya tema asaMga bhAva pragaTe. svAdhyAya ane adhyayana dvArA jo AtmA AtmaguNomAM jAya to ja paramAtmavaMdanA saphaLa thaze. adhyAtma vinAnuM eka paNa adhyayana nathI. jo samyam evI daSTi AtmAmAM haze to guNonI prApti thayA vinA nahIM rahe. yogonI sat pravRtti dvArA potAnA svabhAvamAM jAya to te kriyA sArthaka thAya. gAthA : 4 bAlabhAva puraskRtya, ye kiyADavyavahArataH. vadane kavalopa, vinA te tRptikAziza jhA gAthArtha je loko kriyA e to bAhyabhAva che, Azravahetu che, vyavahAra mAtra ja che evuM svIkArI kriyAno niSedha kare che, teo mukhamAM kavalakSepa karyA vinA tRpti icchanArA che. kriyA e to mana-vacana-kAyAnA yogo che. yogo karmabaMdhanA kAraNo che pachI bhale te zubha hoya ke azubha hoya paNa aMte to karmabaMdha ja karAve che. AtmapradezonI asthiratA che, caMcaLatA che mATe bAhyabhAva che. vibhAva che te tyAga karavA yogya ja gaNAya, mATe kriyA karavA jevI nathI. Ama kriyA e bAhyabhAva che. AvA prakArano tarkaAgaLa karIne, guru pAsethI sAcuM tattvajJAna jeoe prApta karyuM nathI ane svacchaMdapaNe potAnI buddhinA ghoDA doDAve che tevA ja manuSyokriyA karavAno niSedha kare che ke bAhya kriyA karavAnI zuM jarUra che? Ama kahI kriyAne uDAve che te manuSyo kriyA karavAnA utsAhane maMda kare che, jJAnasAra-3 || 196 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhamAM kavalakSepa karyA vinA bhojana karyAnI tRpti icche che. bAhmakriyA karavAthI zuM? ema ekAMtanizcayavAdIokriyAne tiraskRta kare che. pote sarvajJa kathita kriyAmAM puruSArtha kare nahi ane bIjAne paNa teo unmArge laI jAya che. AvA jIvo koLiyo momAM nAMkhyA vinA tRpti icchanArA che. arthAta tRptinI bhramaNAmAM rAcanArA che. 0 kiyAthI lAbha ane nukazAna manavacana-kAyAnA yogo AtmAnA guNone pragaTAvavAnuM sAdhana che. jema kUvAnuM pANI levA doraDAthI ghaDo kheMcavo paDe. ghaDArUpa sAdhanamAM prApta pANI pIvAthI tarasa chipAya. mAtra joI rahevAthI tRpti na thAya. dharmarUpI amRta pIvAthI AtmA tagaDo banI jAya. amRta AtmAmAM raheluM che tene sankriyArUpI doraDAthI pragaTa karavAnuM che. mana-vacana-kAyA tenA mATenuM sAdhana che. | guNo pragaTa karavA mATe kriyA karatAM kaMTALo Ave ke thAka lAge to dharmarUpI amRta na maLe. karmabaMdha thAya.nirjarA na thAya. sAcI kriyA karavAvALAne kaSAyarUpI tApa na lAge. kaSAyo ghaTe ane AnaMda Ave. jema jema kriyA kare tematema kaSAyo zAMta thAya ane AnaMdanI vRdhdhi thAya. vIryazaktidina-pratidina vRdhdhi pAme. vidhi karavA khAtara ke pUrI thaI gaI teno hAzakAro na thAya. khamAsamaNa zarIra nahi paNa AtmA Ape che. AtmAmAM rahelI vIryazakitano upayoga na karo ane beThAM-beThAM khamAsamaNa Apo to karma ja baMdhAya. nirjarA na thAya. arihaMtamAM pAMca guNa pUrNa samAyelA che. vItarAga che, doSo rahita che ema jANI-samajI khamAsamaNa ApIe, A guNo amArAmAM paNa Ave te mATe ApIe to guNa vadhe ane doSono nAza thato jAya. doSo jAya to kaSAyo jJAnasAra-3 // 197 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya, AtmA zAMta thAya. jhaghaDA na thAya.kriyA karI hoya temAM dharma na bhaLe to samatA na Ave lokamAM dharmaniMdApAtra bane. mATe ja saMsAranA svarUpanuM bhAna thAya to temAM rasa ocho thaI jAya ane adhyAtmarUpa sUryano udaya thAya. mATe 12 bhAvanA roja bhAvavI. kuTuMba, kAyA, kaMcana, kIrti ane kAminI badhuM azAzvata che. teno saMyoga duHkhane ApanAra che mATe prAjJa puruSo mohane nAthavAno ja puruSArtha kare che. "kiyA mUDhamati hai jana koI, zAna aurapha pyAro, milata bhAva rasa dou na cAkhe, tuM donuM se he nyAro." ekAMtavAda khoTo che ghaNA jJAnane mAne kriyAne na mAne. ghaNA kriyAne jamAne jJAnane na mAne to bane pAMgaLA che. bhavasamudranetarI na zake, AtmAno udhdhAra na karI zake mATe syAdvAdathI jJAnane pakaDavAnuM che. AtmadravyaniSkriya nahIM paNa sakriya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, e niSkriya dravya che. AtmAnuM pUrNa kArya mokSamAM che, tyAM paNa AtmA niraMtara kevaLa jJAna ane nizcaya kriyAmAM che. kriyA eTale AtmavIryanuM AtmAmAM pravartana thavuM. 0 kiyAmAM kaMTALo zA mATe? vartamAnanI kriyAthI AtmA karma bAMdhe che. yoga dvArA kriyA karIe chIe. pradhAnatAnirjarAnI hovI joIe. atyAre ajJAnatAnA kAraNe pradhAnatA puNyane ApI dIdhI che. bAhya kriyA e dharma nathI, dharma pAmavAnuM sAdhana che. sIDI upara caDavAnuM sAdhana che. sAdhanane pakaDI rAkho to AgaLa vadhI na zako. eka eka pagathiyuM choDatAM javuM paDe. te mAtra TekArUpe che. samartha thatAM te te TekAne choDatAM javuM paDe. enAthI upara uparanAne pakaDatAM javuM paDe. A nathI samajAtuM mATe kriyA dhyAnayoga nathI banatI. kAMTo nIkaLI jAya pachI soyane choDI devAnI che. ApaNe kriyAmAM ja paDyA rahIe chIe. kriyAne choDavAnI nathI paNa AgaLa-AgaLa vadhavAnuM che. kema ke maMjhila bahu lAMbI che. aTakI jJAnasAra-3 || 198 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA ke mohanI cuMgAlamAM phasAyA to kyAM javuM hatuM ne kyAM jaI caDazuM?te kahI zakAze nahi. mATe kayAMya gAphela rahevA jevuM nathI. zarIra sAthe rahIne kriyA karIe chIe, AtmA sAthe rahIne nahi. mATe kaMTALo Ave che. kriyA vinA jJAna anarthanuM kAraNa bane. muMbaI javAnuM jJAna che paNa sTezane TIkITa sAthe UbhA UbhA muMbaInuM dhyAna dharo to pahoMcAya kharuM? A nizcayavAdInI vAta che ke phakta AtmAnA dhyAnamAM besI jAva. paNa te mATe AvazyakAdi kriyA na karo to AtmAno anubhava meLavI zakazo kyAMthI? mATe kayAM javuM che? tenA jJAna pachI tyAM pahoMcavA mATenI prakriyAnI khabara hovI joIe. to ja nizcita sthAne pahoMcAya. jJAna-kriyA ekabIjAmAM joDAya tyAre sAdhanA bane. tenA karatAM cAritra bhinna che. samyagudarzana, jJAna AvyA pachI ja virati saphaLa thAya. sAmAyika, pauSadha, dIkSA lo te vyavahArathI gaNAya paNa AtmAmAM samatAno pariNAma Ave tyAre nizcayathI lIdhuM gaNAya. temAM jJAna-darzana bhaLavuM joIe. samyagu jJAna= jevI vastu hoya tevo bodha thavo. prathama AtmAno bodha thavo joIe. kema ke AtmA mATe karIe chIe. A jJAna vinA kriyA zudhdha nahIM thAya. mArI sAme badhA AtmA ja che tema jozo to rAgAdibhAva ochAM thaze paryAyathI na juo. bAhya kriyA karatAM AtmAne aMdaranI jJAnarUpakriyA sAthe joInTa karI devAno che. phakta zarIra ja nathI namAvavAnuM AtmAne namAvavAno che. vIryaMtarAya karmanA lIdhe namI zakatA nathI. jyAM namavAnuM hatuM tyAM na namyA. tema ja bIjAone namAvIne rAjI thayA. AtmavIryano durupayoga karyo AthI khamAsamaNa ApI zakatA nathI. A badhuM mAyA karavAthI thAya. khamAsamaNa ApatAM AtmAmAM rahelI vIryazakti vaDe namIe chIe ane AtmAnA guNone vaMdana karIe chIe. jJAnasAra-3 // 199 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyam daSTine mAnasika kriyA (bhAvanA) pradhAnarUpa hoya che ke huM kyAre A badhA pApothI virAma pAmIza! pradhAna mananI kriyA cothA guNasthAnake hoya saMvaranA pariNAmamAM AvI AzravathI bacavAnI bhAvanA hoya. ? paramAtmAnI be AzA (1) vidheyAtmaka ane (2) niSedhAtmakakaravA jevuM karavAnuM te vidhAnAtmaka na karavA jevuM nahIM karavAnuM te niSedhAtmaka. navakArazI karavI. rAtri bhojana na karavuM. paropakAra karavo. svArthI na banavuM. zakti hoya to cha mahinA anazana ane na hoya to UtaratAM UtaratAM navakArazI to karavI ja e vidhAna che. samyagadaSTidevone mAnasikakriyA =manoratha hoya ke huMaviratimAMthI kyAre chUTIza? e bhAvanA satata cAle. je gRhastho dezavirati ke sarvavirati svIkArI nathI zakatA te bimAra paDe to aphasosa na kare paNa manathI sArI kriyA kare. kSIrasamudranuM pANI, naMdanavanamAMthI puSpavi. laI pUjA kare. rodaNA narUve, manathI jAya. AtmA je avasthAmAM rahelo che tene anurUpa kriyA kare paNa jJAna hoya to. jema dhana hoya to vepAra thAya ema jJAnarUpI mUDI hoya to badho vyApAra karI zake. aviratidharane dravyapUjAnI pradhAnatA hoya. azubha bhAvathI aTako to viratimAM AvyA gaNAya. vIryaMtarAya karmanA kSayopazamathI tema ja jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI be lAbha thAya. dravya ane bhAva baMnemAM lAbha! kevalajJAna pragaTe tyAre potAnuM jJAna potAne pUrNa prApta thAya. paramAtmAnI pradhAna pradhAna AjJAH sarvavirati eTale sarva pApathI virAma pAmo. jyAM sudhI jIva kAyAthI na chUTe tyAM sudhI mana-vacana-kAyAnI kriyAniraMtara cAlu ja rahe. kAyAnI sAme zudhdha jJAna sAthe bhaLe to ja te kriyA jJAnasAra-3 || 200 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAnuM kArya banI zake. yogamAM zudhdha upayoga bhaLe to AtmAne nirjarA. niraMtara kriyA cAlu che mATe niraMtara karmabaMdha cAlu che. kAyAnI virati svIkArI nathI mATe kAyAno baMdha satata cAlu rahe che "appANe vosirAmi'- kAussagamAM chuM tyAM sudhI AtmA sivAya mana-vacana-kAyA sarvane vosirAvuM chuM. evI pratijJA karIe chIe eTale kAyAno upayoga na Avavo joIe. macchara karaDe, avAja thAya ItyAdimAM dhyAna na jAya. kAussaga pUro karavAnA upayogamAM hoIe chIe tethI tadAkAratA AvatI nathI. kAussagamAM kAyAthI chUTI AtmAmaya banavAno lakSa joIe. ApaNe beThA beThA kAussagna karIe chIe AthI zarIranI jaDatA mamatA beThelI che. UbhA UbhA karo to jaDatA tUTe ane Atmika AnaMdanI anubhUti thAya. vIryanI zudhdhi thatI jAya ane halakA thatAM jAya. zarIramAM cho eTale bhAra lAge che. paNa zarIrathI chUTo eTale bhAra haLavo thato jAya, ane kAussagnamAMthI nIkaLavAnuM mana na thAya. zarIrane thAka paNa na lAge. jema jema AtmavIryanI zudhdhi thatI jAya tema tema apUrvazakti pragaTatI jAya. AtmAnA guNo dvArA guNone khamAsamaNa devAnAM che. jJAna zudhdha thAya tema tema jJAnAnaMda evo pragaTe ke te aMdara samAya nahi, UbharAya. namo = huM zarIra nathI, AtmA chuM. paNa vartamAnamAM zarIramAM pUrAyelo chuM. mATe zarIra rUpI jelamAMthI chUTavA mATe khamAsamaNa devAnAM che. nAmakarme mArA AtmAne zarIra rUpIpiMjaramAM pUryo che. mATe ene rUpI evA zarIramAMthI mukta karavAno che. A samajaNa Ave to rUpano moha na thAya. khamAsamaNa phaTAphaTa pUrA karavA mATe nathI paNa A jJAnapUrvaka ApavAthI karmanI nirjarA thAya tema ja jJAnAvaraNIya karma ane vIryAtAraya karmano kSayopazama thAya che. atyAra sudhI zarIrano upayoga zarIrane sukha ApavAmAM karyo, mATe jJAnasAra-3 // 201 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAya karma baMdhAyA, dharma mATe na karyo mATe have joradAra puruSArtha karavAthI vIryanI zudhdhi thaze. jJAnI AtmA mATe kriyA kare che mATe zudhdha kriyA kare che. ajJAnI zarIra mATe ja kriyA kare che. kriyA to kare ja che paNa AtmAnI virudhdha kriyA kare che. rakhaDavuM, pharavuM, zarIrane majabUta banAvavuM, poSaNa ApavuM. AtmAnuM jJAna nathI eTale e oTalA ja bhAMgaze. saMsAranuM paribhramaNa pharI pharI thAya evI kriyA karaze. pharavA jAva eTale tiryaMcagatinuM AyuSya baMdhAya. kAraNa ke ramavAnuM phakta AtmAmAM ja che. A jJAna nathI eTale bhaTake che. jAya che manoraMjana karavA paNa manobhajana kare che. AthI pharIthI mana na maLe. tiryaMcagatimAM paNa asaMjJI paMcedriyapaNuM maLe. e AhAra mATe Akho divasa bhaTakyA ja kare. manano durupayoga karo eTale mana gAyaba thAya. gautamasvAmIthI devazarmA pratibodha na pAmyo kAraNa patnImAM rAga hato.badhA gautamasvAmIthI pratibodha pAmatAM paNa ANe to vAta janasAMbhaLI. AthI tyAre ja marI patnInA mAthAmAM jUtarIke utpanna thayo. manano upayoga na karyo tethI mana gayuM. AMkha rAgathI patnIne nIrakhatI hatI tethI AMkha gaI. gautamasvAmIjIne sAMbhaLyA nahIM mATe kAna gayA. Ama traNa Idriyono durupayoga thayo to karma sattAe traNe vastu chInavI lIdhI. pahelAM mitro sAthe dariyA kinAre pharavA gayA. pachI bhelapUrI khAdhI. anumodanA karI. svAdamAM evA Asakta banyAke anubaMdha karma bAMdhyA. boTamAM pharavA gayA. majA AvI tyAre jo AyuSya karma baMdhAya to sIdhA mAchalAnAM bhavamAM ane tyAMthI 7mI naraka javAya. maLelI zaktino durupayoga karavAthI pApanI kriyA apramattapaNe karavAthI ane AtmAnI vAtamAM veTha utAravAthI vIryano UMdho upayoga karavAthI saMsAramAM ja bhramaNa thAya. jJAnasAra-3 || 20ra Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo AtmAne apUrva zradhdhA hoya ke tuM guNapUrvaka khamAsamaNa ApIza to AtmAnA guNo vRdhdhi pAmaze ane AtmA pUrNatAne pAmaze to e veThanahIM utAre, bAkI kAyakalezathI mAtra akAma nirjarA ane puNya baMdhAya. gAthA : 5 guNavarbahumAnAdenityasmRtyA ca sakiyAA jatana pAtayed bhAvamAta janamedapi pA. gAthArtha: guNI AtmAonI bahumAnAdi kriyA karavAthI ane pUrva grahaNa karelAM vrata-niyamAdinuM nityasmaraNa karavAnI kriyA karavAthI AtmAmAM pragaTa thayela saMvega, nirvedAtmaka uttamabhAva patana pAmatA nathI. Avo pariNAma na utpanna thayo hoya to utpanna thAya che. A gAthAmAM sankriyAno mahimA batAve che. * guNonuM smaraNa ane bahumAna guNa vRddhinuM kAraNa guNI puruSonuM ane tenA sabhUta guNonuM bahumAna karavuM joIe ane teonA guNonuM nitya smaraNa karavuM joIe. jethI pragaTa thayelA guNo vRdhdhi pAme ane napamAyelA guNo AtmAmAM pragaTa thAya. mRdutA, saraLatA, nirlobhatA Adi guNonuM smaraNa ane bahumAna karavAthI AtmAmAM guNone pragaTAvAnI rUci thAya. guNo pratyenI tIvra ruci hoya tema guNAnurAga tIvra bane. 4thA guNasthAnake bhAvanI pradhAnatA che. saMsAra paranuM bahumAna uThAvI dharma-dharmI pratye bahumAna karavAnuM che. guNI paranuM bahumAna-temanA pratye Adara satkAra karAvyA vinA nahIM rahe. ApaNAmAM je guNo nathI te bIjAmAM joIne AnaMda thayA vinA nahIM rahe. dumanamAM paNa guNo joIne AnaMda thayA vinA nahIM rahe. jJAnasAra-3 || 203 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "anyamAM paNa dayAdika guNo je jinavacana anusAra re, sarva te citta anumodIe, samakti bIja niradhAra re..." (amRtavelanI sajjAya) anyamAM rahelA guNone joIne tenI aMtarathI karela anumodanA ApaNAmAM te guNa pragaTAvyA vinA nahIM rahe. guNonI anumodanA karavAthI guNonI vRdhdhi thAya aneniMdA karavAthI e avaguNa pragaTa thAya.jaDabudhdhivALo paNa gurukRpAnA baLe jinazAsananA aneka rahasyone pAmI jAya che. samyaga darzana-samyaga jJAna ane samyaka cAritramAM darzana mohanIya ane cAritramohanIyanAlayopazamathI vinaya, kSamA, namratA, udAratA, sahiSNutA Adi guNo prApta thAya che. aMtargata guNone joIne paNa haiyuM bhAvavibhora banI jAya. potAnI jAta paranuM bahumAna tUTe to guNa para vAstavika bahumAna pragaTe. mAna kaSAya maMda paDe to ja bahumAnabhAva pragaTe. bIjAnA alpaguNa para paNa ApaNane bahumAna AvavuM joIe. bIjAmAM rahelo nAnAmAM nAno guNa joIne haiyuM AdarathI jhUkI javuM joIe. potAnA karatAM adhika guNI hoya tenA para bahumAna thAya. pUrNajJAnI upara bahumAnanI jarUra nathI, tenuM AlaMbana levAnI jarUra che. kRSNa mahArAjA guNAnurAgI hatA mATe marelA-saDelA-vAsa mAratA kUtarAne joI tenA ujjavala dAMta dekhAyA. asAramAMthI paNa sAra grahaNa karyuM. potAnA doSone joI pazcAtApa thavo joIe, bIjAnA doSono joI karuNA pragaTAvI joIe. AstiyajeTaluMnirmaLa haze to hRdayamAM anukaMpAno jharo vahyA vinA raheze nahIM. potAnA doSo dUra karavAno bhAva pragaTa thAya, bIjAnA doSo joI dveSa nahIM paNa karuNA pragaTe. zakti hoya to te doSone dUra karavAno prayatna kare. potAnA pApo pratye durgacchA thAya. bIjAnA pApa para durgacchA thAya paNa pApI pratye to karuNA Ave dveSa nahIM. jJAnasAra-3 || 2O4 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA aticAronI AlocanA kare to te pApane dUra karavAnuM mana thAya. guru pAse pragaTa karI te doSone dUra karavAno prayatna kare. pUrva pUrvanA guNonI bhakti karatAM uttarottara vizeSa guNonI prApti karato jAya.deva-guru ane sAdharmikanI bhakti karatAM te uttara guNone prApta karanAro bane. pote lIdhelA niyamo-vratonI smRti kare to tenA aMtarAyatUTatAM jAya.vratonA pAlana dvArA viratino pariNAma pragaTa thato jAya. pUrve lIdhelAM paccakhANanuM nitya smaraNa karavuM joIe. sAmAyika letI vakhate sAmAyikanI vidhi yAda karavI. sAmAyika huM vidhipUrvaka karuM chuM ke nahIM? sAmAyika lIdhA pachI samatAno pariNAma pragaTa thayo ke nahIM? teno upayoga jarUrI. kAyAnI mamatAnuM visarjana thayA vinA samatAnI mamatA AtmAmAM na baMdhAya. mamatA mare to ja zAtA bhogavavAnuM mana na thAya, to samatA devInuM AtmagharamAM Agamana thAya.ApaNI jAgRti mATe jJAnI bhagavaMtoe A vAta batAvI che. caturvizatistava =logassa bolI gayA paNa covIsa bhagavAna nAmathI AMkha sAme AvyA? temanA guNo ApaNA jIvanamAM aMzathI paNa AvyA? guruvaMdana AkhA divasamAM 3 vakhata karavAnuM che. savAre vaMdana paccakakhANa mATe karavAnuM che. bapore vaMdanativihAranA paccakakhANa mATe ane sAMje covihAra tivihAra-duvihAra ke pANahAra mATe vaMdana karavAnuM che. zrAvikAe sAdhvIjI bhagavaMta pAse ane zrAvake sAdhu bhagavaMta pAse paccakakhANa levAnA che. pratikamaNa divasa-rAtri daramyAna thayelAM pApone yAda karI teno pazcAttApa kare, pharI na karavAnuM praNidhAna kare. kAussagga - kAussagnamAM ekAkAra thaI javAthI karmanI khUbanirjarA thAya. jJAnasAra-3 || 205 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMcaLa mana sthirabane che, teTalI vAra vAyukAya sivAya badhA jIvonI hiMsAthI viramIe chIe. AthI ja prabhunI AjJA che ke duHkhakhaya-kammakhayanimitte 10 ke 20 logassano kAussagna karavo joIe. guNavat 16mAnA -guNInuM bahumAna karavuM e sarjiyA. tenAthI guNa na hoya to pragaTa thAya che. pragaTa thayA hoya to vizeSa nirmaLatAne pAme-vRdhdhi pAme che. potAnAmAM rahelA doSono pazcAtApa AtmAmAM Ubho rahe che. doSono pazcAtApa ane tenAthI thatAM anarthonI ciMtavanA karatAM bhAvonI vRdhdhi thAya che ane dhIme dhIme doSono hAsa= ghaTADo thAya. deva-gurunI sevA-bhaktithI AtmAmAM uttarotara guNonI vRdhdhi thAya arthAt samyakatva guNa pragaTe - zrAvakapaNuM Ave. AgaLa vadhatAM saMyamanuM pAlana Ave. rAga-dveSa jeTalA karIe enAthI ApaNA sattAgata jina AtmA nArAja thAya. vItarAga bhagavAnane rAgadveSa caDhAvo to AtmAne game kAraNa e vItarAga che eTale e ene caDhe nahi ane ApaNA ghaTe. A che vItarAgatAno prabhAva. rAgadveSa vadhe e asat kriyA-guNanuM bahumAna Ave to guNInuM Ave e mATe niraMtara sarjiyA jarUrI che. satata enuM smaraNa karavAnuM che. ApaNAmAM to AtmA sivAyanI ja vAtonuM smaraNa che ane tenI ja vikathA cAlu che. to Atmasukha zuM anubhavAya? bahAranA bhAvane pakaDIne je kriyA kare te moDhAmAM koLiyA nAkhyA vagara peTa bharavAnI vAto kare che. dharmanI kriyA karIe ane AtmA yAdana Ave to kriyAmAMAtmabhAva bhaLe kayAMthI? to mana ThekANe rahe kyAMthI? bephAma banIne bahAra ja rakhaDe. ghaNA kahe che ke sAheba! navakAravALI gaNIe tyAre maNakA pUrA thaI jAya paNa mana to kyAMya amerikA pahoMcI jAya che. Ama kema? AtmAne paca parameSThinI sAcI oLakha nathI. AthI tenA zaraNamAM jaIne navakAra bhAvathI jJAnasAra-3 || 206 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNatAM nathI. navakAravALI gaNatAM gaNatAM vAto karIe, tene jyAMtyAM mUkI daIe. A badhA bahumAnanA abhAvathI ISTanI sidhdhi kyAMthI thAya? tethI ja dharma vagaranI badhI asat kriyAo karI mAtra bhavabhramaNa UbhuM karyuM. sadgurunA zaraNe javAthI salkiyAno lAbha maLe che. sankriyAnA smaraNathI zubha bhAva, zudhdha adhyavasAya Ave. manamAM sArA sAtvikavicAro Ave, Atmika AnaMda Ave. e mATe bahAranI paMcAta choDI-niMdA-kuthaLI TALavI paDe. potAno AtmA doSothI pUrNa che. guNathI apUrNa che evuM lAge to AtmA ahaMkAranA DhALa UparathI nIce jAya. arthAt ahaMkArane ogALI nAkhe. eTale namopada Ave huM zarIra nathI, AtmA chuM. mArA AtmA sivAya mAruM koI nathI. na = namratAnuM sUcaka che. potAnI nyUnatA lAge te name. potAnA mAnAdi kaSAya namavA na de. mAna jAya to ja bahumAna bhAva pragaTa thAya. to ja parameSThinAM guNo ApaNAmAM Ave. vItarAgamAM zuM zuM che? vItarAgatA, kevalajJAna, kevaladarzana, anaMta cAritra, anaMta vIrya, anaMta ta5 vi. guNo yAda AvavA joIe. saMsAramAM kaI karavA jevuM nathI to tyAM badhe mAthA mArIe chIe ane ahIM karavA jevuM che to karatA nathI. paramAtmAmAM je guNo che te ja guNo ApaNAmAM DhaMkAyelA che tenuM bhAna nathI. aMtarmukhI nahi paNa bahirmukhI banI gayAM chIe. AthI badhe bahAra doDA doDa bhagavAnanAM guNo smaraNa karatAM ApaNAmAM rahelA doSo smaraNamAM Ave to bhagavAna pAse pazcAtApamAM AMsu sare ke prabhu tuM kayAM? huM kayAM? jenA guNonAsiMdhunA be biMdu paNa jANuM nahi...' evA amApa guNo jemAM rahelAM che ema mArAmAM amApadoSo rahelAM che to he bhagavAna!tAruM ne mAruM milana kema thaze? jo ApaNane svayaM guNono khapa ja nathI to sAco pastAvo pragaTa nahIM thAya. jJAnasAra-3 || 207 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM doSo rahelAM che mATe te pApo kare che, ane navA karmo bAMdhe che. jyAre doSo upara dveSa jAgaze tyAre pApono tiraskAra thaze. je pApo thaI gayAM che enI AlocanA guru pAse leze. jyAM sudhI zubhAzubha kriyA che. tyAM sudhI baMdha che. sankriyA dvArA baMdha tUTe che. guNI AtmA para guNonuM bahumAna te sankriyA. dharmanI kriyA paNa salkiyA tyAre ja bane jyAre temAM guNanuM bahumAna hoya bAkI vyavahArathI dharmakriyA kahevAya. guNI para bahumAna hoya to puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya. jIvane bhagavAnanI kRpAthI badhuM sAruM ja thAya che evI zradhdhA che mATe saMsAravadhe kAraNa saMsAra sAro cAle che mATe bhagavAna game che, paNa bhagavAnanA guNonuM bahumAna nathI eTale te sankriyA thatI nathI. AtmA doSo dUra karavA mATe vrata niyamo le che. parigrahano niyama na lo to parigrahano doSa lAge. koIpaNa niyamana lo to tame chUTAcho mATe badhA pApa tamane lAgyA ja kare che. khAlI bhAvanA bhAvavAthI doSo dUra na thAya. vrata-paccakakhANa niyama levAthI doSo dUra thAya che. mAsakSapaNa tapa karyuM kema? mAhola hato, badhA karatAM hatAMne ApaNe karyuM. sonAnI prabhAvanA, jAtrA karAvavAnA hoya vi. nA pralobhana, lokamAM sArA kahevaDAvavAno lobha hoya to A sankriyA na thAya. zubhAzubha kriyA thaI. pApathI bhaya pAmIne karanArA ochA che. je kAMI karIe te doSathI bacavA ane guNavaibhava vadhAravA mATe karIe chIe? tenuM vAraMvAra nirIkSaNa karo. roja mAre Avazyaka karavAnA che te karyA ke na karyA tenuM satata smaraNa karavAnuM che. AtmAe 24 kalAka sAmAyikamAM ja rahevAnuM che. sAmAyika pALavAnI hoya ja nahi paNa saMsAramAM beTho chuM AthI lAcAra chuM. mATe jAvajIvanI sAmAyikana uccaruM tyAM sudhI navaro paDuM eTale sAmAyika laI lauM. samatAbhAvamAM satata rahevAnuM che. sAmAyika pALyA pachI paNa rAgadveSanA jJAnasAra-3 // 208 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdana pariNAma na AvavA joIe. sAvadha pravRttithI chUTavA mATe sAmAyika laIe to sAmAyikamAM paMcAta na karAya. cha e Avazyaka nizcaya Avazyaka Ave mATe karavAnAM che. (vizeSa navatattva-bhAga-1mAM). | karma kata Avazyaka vyavahAra Avazyaka | nizcaya Avazyaka | (1) AhAra | paccakakhANa jJAnAmRta bhojana (2) zarIra Atmapradezo ane guNomAM vIryanuM pravartana (3) Idriya sAmAyika samatA | (4) bhASA cauvi satyo satyamIna ane tattvanuM kirUnarUpa (5) mana pratikramaNa | sva svabhAva sthiratA () zvAsocchavAsa kAussagga AtmAnI pUrNa sthiratA sarva saMga rahita mokSa zudhdhAvasthA paMca parameSThi bhagavaMto adhika guNavALA che je mATe enA smaraNa vakhate satata bahumAna pragaTa karo to kriyAmAM pramAda na Ave. dareka sUtramAM paMca parameSThinI ja vAta che. to pachI kriyAmAM kaMTALo kema? te asakriyA kema bane che? sUtro bolatAM artha pakaDAvo joIe. ApaNo upayoga cUkavo na joIe manamAM smaraNa cAluja hoya. bIje phAMphA mArI badhuMgumAvI daIe chIe. kevalInuM nAma AvatAM ja ApaNA ajJAna doSa upara ApaNane durgacchA thavI joIe, jethI guNanuM pragaTIkaraNa thAya. ApaNI daSTi to bIje ja hoya ethI bIjAnI durgacchA karIe chIe. jyAM sudhI dhana-svajana-kuTuMba AdinuM mamatva nahIM ghaTe tyAM sudhI lokottara bahumAna AtmAmAM pragaTe nahIM. jo lokottara bahumAna pragaTa thaze to paranA doSo joI krodha nahIM paNa karuNA Avaze.bIjAnAM doSo dekhAya tyAre te doSo ApaNAmAM nathI ne?tenuM nirIkSaNa jJAnasAra-3 || 2/9 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM thaIzuM. rAga ghaTe to ja guNa vadhe. krodha-mAna-mAyA 9mA guNa sthAnaka sudhI hoya. 10me lobha jAya. 11mA guNaThANe sarvathA mohano upazama thAya tyAre sattAmAM mohahoya-udayamAM na hoya, aMtarmuhUrta sudhI vItarAgadazAnI prApti. 12 mA guNasthAnake saMpUrNa mohano kSaya. AthI AtmA kSAyika vItarAga bane. 13me guNaThANe sayogI kevalI dazA-4 ghAtikarmano kSaya. 4 caMDALa cokaDIe AtmAnI khUba ja khAnAkharAbI sarjI che. samyagudaSTi jIva potAnA doSonI DAyarI banAvI noMdha kare ane tabakkAvAra vINI vINIne doSone kADhato jAya. AlocanA karato jAya. doSa ghAtikarmanA udayavALo che mATe puruSArthathI nIkaLI zake che. tIrthakara bhagavaMta pratye apUrvabhakti AvavI joIe. teo jagatane AtmaguNa vaibhava prApta karavAno ja mArga cIMdhe che. pote guNavaibhavathI pUrNa che. sAdhuo vartamAnamAM guNavaibhavane meLavavA mATe sAdhanA kare che mATe emanI upAsanA-bhaktithI guNo pragaTa thAya. uttaraguNa zudhdha thaze to mULaguNo paNa zudhdha thatAM jaze. tamArAmAM je guNa ke bhAva nathI te pragaTa thaze. prazasta adhyavasAyo pragaTa thaze. utpanna thayelA bhAvo paDI nahIM jAya. karmano baMdha ane karmanI nirjarA baMne kriyA dvArA ja thAya che. samyagujJAna pragaTa thAya to jJAnapUrvaka kriyA kare. jJAnanirmaLa thatuM jAya tema samya darzana nirmaLa thatuM jAya.mithyAtvamohanIyano pariNAma jJAnamAMthI dUra thAya to jJAna samyagudarzana rUpe bane. 1 samyam darzananA pAMca lakSaNa (1) zama (2) saMvega (3) nirveda (4) anukaMpA (5) Astikya. (1) AstikyaH AtmAdi je svarUpe che te svarUpe tenuM jJAna thavuM ane te pramANe AtmAmAM teno svIkAra thavo. jJAnasAra-3 || 210 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) anukaMpA atyAre ApaNane duHkhI, rogI, nirdhana jIva para dayA Ave che, paNa samyagudarzana yukata dayA hoya to te zudhdha bane. mithyAtvanI hAjarImAM paNa dayA Ave, duHkhI AtmA para dayA Ave, sukhI para na Ave. bhagavAnane joIne prasannatA Ave. bhagavAna vAstavika sukhI che. jyAre AtmAmithyAtvanA lIdhe duHkhI che. moha ane ajJAnatAnA kAraNe duHkhI che. gajasukumAlanAM sasarAe kheranA aMgArA mAthA upara mUkyA chatAM duHkhI na thayA. duHkhanuM kAraNa kaSAya che evuM samajatAM hovAthI zarIra baLyuM to ya AnaMdamAM rahyAM. to ja kevalajJAna maLyuM. samatA bhAvathI zarIra ane AtmAnuM bhedajJAna thavuM joIe. AtmavIrya AtmAmAM pragaTe tema tema jIva zarIrathI nirALo thato jAya. naraka ane devagati virati (cAritra) dharma karavA mATe lAyaka nathI arthAt vaikriya zarIra sat kriyA mATe nakAmuM che. devagatimAM cAritra mohane choDavAno dharma na thaI zake. anuttara vimAna vAsIne 33,000 varSe khAvAnuM mana thAya, samajaNa khUba che. tatvanI ciMtana rUpa ramaNatAmAM ja hoya. samyagadaSTi ja hoya chatAM paNa khAvAnI icchA choDI na zake. ATalA varSanakhAvA chatAM paccakakhANa laI na zake. pUrve nikAcita karma bAMdhIne AvyA che ke zAtA bhogavavI ja paDe. - devaloka zAtA sukha bhogavavAnuM sthAna che ne naraka azAtA duHkha bhogavavAnuM sthAna ApaNane zItalatA na bhogavavI hoya to paMkhAnI svIca baMdha karI zakIe. saMvara karI zakIe, nirjarA karI zakIe jyAre devone sukha bhogavavuM ja paDe. saudharmendra sAkSAt bhagavAnane hAthamAM le, bhakti kare chatAM pariNAmanI dhArAmAM AgaLa vadhI na zake. viratino pariNAma eTale mohano choDavAno pariNAma e devona karI zake. navakArazInuM paccakakhANa paNa na karI zake. devonuM mULa svarUpa ApaNe joI ja na zakIe. devalokanI bahAra uttara vaikriya zarIra dvArA ja te badhuM kare. jJAnasAra-3 || 211 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNane dravya duHkha para dayA Ave che, bhAva duHkha para nathI AvatI. mohano udaya e bhAva duHkha che. tenI upara karuNA AvavI joIe. mithyAdaSTine dravya duHkha para karuNA Ave ane samyagRSTine dravya ane bhAva duHkha baMne para karuNA Ave. bhikhArI bhUkhyo che to ene khAvAnuM Ape. kAraNa ke asamAdhine lIdhe durgatimAM na jAya. ene asamAdhina thAya e lakSa hoya, mAtra zAtAnuM lakSa nahoya eTalo viveka hoya. bhagavAnanI AjJA virudhdha mAnavuM te mithyAtva. AtmA azudhdha che tyAM sudhI duHkhI che. sidhdhAvasthA zudhdha che tethI sidhdhAtmA pUrNa sukhI che. ApaNA AtmAmAM ja mokSa che ane saMsAra paNa ApaNA AtmAmAM ja che. ApaNane saMsAra ane mokSa bahAra dekhAya che paNa bane aMdara ja che. ApaNA AtmAmAM je saMsAra bhAva rahelo che tene choDavAno che. kaSAyo-nokaSAyo e ja saMsAra che. e chUTe to ja guNa vadhe. AtmAmAM pahelA doSo upara karuNA Ave pachI nirveda Ave.. ajJAnatAnuM duHkha ApaNane lAge to bhaNavAnuM mana thAya. samyagujJAna jyAM sudhI mArAmAM na Ave tyAM sudhI duHkhI chuM e samajaNa hovI joIe. saMsAranuM na bhaNe to nokarI-chokarI na maLe e jJAna che paNa bhavabhramaNanA duHkhathI mukta thavuM hoya to samyagujJAna jarUrI che e besatuM nathI. (3) nirveda - pote zenAthI duHkhI che e khabara paDaze.kharekhara kaSAyathI ane jJAnanA abhAvathI duHkhI chuM evI sAcI samajaNa Avaze ane doSo jaduHkhanA kAraNo che tethI tene dUra karavAno bhAva te nirveda. (4) saMvegaDa-potAnA guNa anubhavavAno bhAva utpanna thavo te. (5) zamaH - mAdhyastha bhAva ke saMtoSa vRtti. 1 dharmadhyAnanA 4 pAyAH (1) AjJAvicaya (2) apAyaricaya (3) vipAkavicaya (4) saMsthAnA vicaya jJAnasAra-3 || 212 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) AjJAvicaya - jamatI vakhate bhagavAnanI mULa AjJA yAda Ave ke AhAra karavo e mAro svabhAva ja nathI. mahinA sudhI cAlI zake che have zakti nathI ane levuM paDe che, to kevuM ane keTalIvAra levuM? bhagavAna ane caMpAzrAvikAne yAda karavAnA che ke mAre paNa tyAM sudhI pahoMcavuM che. mAsakSamaNa karavuM e dharmadhyAna nathI paNa bhagavAnanI AjJA vicArI e pramANe karavuM e dharmadhyAna che. AtmAne chetaro nahIM to dharmadhyAna. pahelAM samyagdarzana Ave pachI dharmadhyAna Ave. Aje tithi nathI paNa vAparavAnI jarUra jaNAtI nathI. upavAsanI zakti che chatAM vAparo eTale AtmAne chetaryo. A dharmadhyAna nathI. lagna prasaMge paNa dharmadhyAna thaI zake ke bhagavAne lagna karavAnI nA pADI che. teo nIkaLI gayA huM nathI nIkaLI zakato ema vicArI lagnanI rAta sAmAyikamAM vItAve. kAyama sAmAyikamAM rahevAnuM che. huM nathI rahI zakato. zakti che paNa mArAmAM pramAda che e svIkAre to haju dharmadhyAna che. bAkI mAyA che.devane Thage e gurune na Thage? Thage ja. saMvega Ave eTale AgaLanA guNasthAnakanA bhAva pragaTa thAya. pame hoya to ThThAnA bhAva thAya. 5 guNa sthAnakathI nIce javAno bhAva na Ave paNa UMce javAno bhAva Ave. chaThThA guNasthAnaka upara kema jaladI pahoMcuM? ema zudhdha adhyavasAyo aMdara-aMdara thatAM rahe. Ama saMveganI vRdhdhi thayA kare pachI nirveda Ave. saMsAranA saMyoga sAthe rahevAya nahIM. Ama A be bhAva satata AvyA kare. jeTalo kALa pauSadhamAM rahe temAM eTalo targata banI jAya ke koNa dA.ta. suvrata zeTha. badhe Aga lAgavA chatAM temanuM mana calAyamAna na thayuM. kAraNa ke sAmAyikamAM jeTalo kALa choDayuM eTalo samaya AtmA sivAya dharmadhyAna sivAya bIjuM kaMI yAda na AvyuM. jJAnasAra-3 || 213 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je mahApuruSoe guNonA bahumAna mATe guNIonuM bahumAna karyuM tene kevA lAbha thayo? (1) zreNika mahArAjA: tIrthakara vIraprabhunuM bahumAna. prabhu je dizAmAM vicaratA hoya te dizAmAM 7 DagalAM AgaLa jaI 108 sonAnA javalAno sAthiyo karI bhakti karatAM. trikAla bhakitathI temaNe tIrthakara nAmakarmaupArjana karyuM. bhagavaMtanI gerahAjarImAM teo satata prabhune smaraNapaTamAM lAvatA. zreNika mahArAjA potAnI prANapriyA calaNA mATe kaMbala nahotA laI zakyA. kAraNa dhana prajAnuM che, mATe game tyAM na kharcAya. anAthI muni jyAre maLyA tyAre kahyuM huM tAro nAtha. tyAre muni kahe-ke tuM tAro paNa nAtha nathI to mAro nAtha kevI rIte banIza? tuM zuM mRtyumAMthI tArI jAtane bacAvI zakIza? tyAre teo nAtha-anAthanA bhramamAMthI bahAra AvyA ane samyakatvanA pariNAmamAM AvyA ke nAtha to e ja ke je traNa bhuvananA nAtha che. pote prajAno nAtha che tenAthapaNAnuM bahumAna eTale saMsAra pratyenuM bahumAna utarI, bhagavAna para AvyuM, bhagavAnane hRdayamAM vasAvyA. ApaNA hRdayamAM saMsAra ane moDhe mokSa, emanI to citAmAMthI paNa vIra-vIranA nAda saMbhaLAtA hatA. (2) kRSNa mahArAjA teone nemanAtha prabhu pratye guNanuM bahumAna hatuM. teo dIkSA na laI zakyA paNa prabhu pratye bahumAna hatuM. tethI 4 mahinA gharanI bahAra na nIkaLatA bhagavAnanI vANI sAMbhaLavAnI chUTa-bIje kyAMya javAnuM nahi. emaNe 18,000 sAdhuone bhAvavaMdanA karI. temAM 4 nArakI toDI. bhavabhIrutA paNa jabaradasta ke roja dharma nathI karI zakato to 1 divasa evo batAvo ke utkRSTa dharma karI zakuM. aMdara guNanI bhUkha jAgela mATe vaMdanAmAM apramattabhAva Avela. phakta kAyAmAM ja nahIM tIvra saMvega-nirveda ke huM paNa Avo kyAre thAuM? AvI apUrvabhaktipUrvakabadhI zakti phoravI jethI tIrthakara nAma karma upAjaryuM. kSAyika samakita prApta karyuM. paraMtu pahelA bAMdheluM cAritra jJAnasAra-3 / 214 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIya karma na tUTayuM. cAritrano bhAva thayo paNa pariNAma pragaTa na thayA. AvatI covizimAM amama nAme tIrthaMkara thaze. (3) mRgAvatI:- guruNIe Thapako Apyo ane emane lAgI AvyuM ke mArI lAyakAta-yogyatAnI khAmIne lIdheThapako maLyo. pastAvo thayo.doSano svIkAra-guNanuM bahumAna vicAradhArA para caDhI gayA.are! meM mArA guruNIne duHkhI karyA. pazcAtApanI dhArAe zukala dhyAne caDhatAM 4 ghAtakarmano nAza karI kevalajJAna varyA. gurue mane Thapako Apavo paDe tevuM pharIthI na thavuM joIe. te pazcAtApanI dhArAthI kaivalyanI prApti thaI. ApaNe guNI dekhAvuM che, banavuM nathI. jo kharekhara guNI banavuM hoya to koI kaMI kahe te svIkArI lo-ke hA! mArI bhUla che to AgaLa mAthAkUTa aTakI jAya. (4) aImuttA muni H AlocanA letAM iriyAvahiyaM paDikkamatAM kevalajJAnanI prApti. aImuttA munie apakAyanA jIvonI virAdhanA karI. apakAyanA jIvo hoya tyAMnigodanI virAdhanA thAya. ajJAna avasthAmAM mArA AtmAe keTakeTalI bhUlo karI haze? pANInA pUramAMapUkAyanA jIvo tarIke gAmonA gAmo tANI vinAza notaryo haze? agnikAyanA jIvo tarIke aneka pakAyanA jIvonI virAdhanA karI haze? vanaspatikAyanA jIva tarIke dravya-bhAva hiMsA karI haze? A virAdhanAnI zreNinA ciMtanamAM cAlyA ke jyAM sudhI A kAramI kAyAthI mukta nahi thAuM tyAM sudhI AvirAdhanA cAlyA ja karaze."paNaga-daga" A padanI vicAraNAmAM kevalajJAna prApta karyuM. (5) caMDarudrAcAryanA ziSya guru mane dAMDo mAre che. kAraNa bhUla mArI che e svIkAryuM. ziSyane prathama pachI gurune kevala jJAna. nUtana ziSya gurune khabhA para besADyA. rAta hatI tethI barAbara dekhAtuM nathI. tAjo loca. mAthe dAMDAnA ghA, lohI nIkaLe che. chatAM vicAra che ke mArA kAraNe ja gurune duHkhI thavuM paDe che. e bhAvanAmAM zreNi mAMDI. kevalajJAna thayuM. gurune atyaMta pazcAtApa.kevalInI AzAtanA karI. gurune paNa kevalajJAna thayuM. ziSyo jJAnasAra-3 / 215 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya to AvA hojo ke jeNe gurune paNa kevalajJAna apAvyuM. bhaktinA pAtranI aMdaradoSo jovA te kubhakita che. gurunI niSkAma bhaktinA prabhAve mahAviveka prApta thAya. A jinazAsana abhuta che! jemAMthI addabhUta aNamola ratnonI prApti thAya che. gAthA: 6 lAyopathamike bhAve yA kiyA kiyAte tayAA : patitasyApi tabhAvapravRdhdhi jayate puna gAvA gAthArtha: kSAyopathamika bhAvamAM je dharmakriyA karAya che te kriyA vaDe guNothI patita thayelA AtmAne paNa pharIthI te guNonI vizeSa vRdhdhi thAya che. je kriyA kSAyopathamika bhAvavALI thAya tenAthI AtmAne lAbha thAya. je kriyA karmanA udayathI eTale audayikabhAvathI thAya tenAthI AtmAne lAbha thato nathI. aupazamika bhAvamAM moha aMtarmuhUrtamAM upazama pAme che. jema azudhdha pANImAM phaTakaDI nAMkhatAM kacaro taLiye besI jAya eTale kacaro che kharo paNa nIce beThelo che. mohanIya karma jyAre sattAmAM hoya paNa udayamAM na hoya to nukazAna na kare. karma udayamAM hoya to nukazAna kare. jIva game teTalo UMce caDhelo hoya, game tevA nimittomAM paNa vikAra pravezI na zake evo AtmA paNa karmanA udayathI nIce paTakAya che. jo 4-5-6 guNasthAnake sthira na thAya to cheka nigodamAM pahoMcADe evI tAkAta motanI che. jemAM agninA kaNiyAno vizvAsa nakarAya tema kaSAyanA kaNiyAno paNa vizvAsa na karAya. aMdarano agni zAMta na thAya to vItarAganI bAjumAM beso to paNa tamane zAMti na thAya, kSAyika bhAvanI hAjarImAM moha kSaya pAme eTale guNa pragaTa thAya. eTale zAMti thAya. kSAyika samakita Ave to vicAronI sthiratA Ave. bAkI, mohanA udayathI Ava-jA rahyA kare. jJAnasAra-3 || 216 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moha udayamAM Ave tyAre pahelAM vicAra bagADe pachI AcAra bagADe. darzana mohanIyavicAra bagADe ane cAritra mohanIya AcAra bagADe. marIcinA bhavamAM tenI dezanA zudhdha, badhAne pratibodha pamADIne bhagavAna pAse mokale, pote ziSya na banAve. zarIranA kAraNe ziSya Icchayo. vicAranI zithilatAmAMthI AcAranI zithilatA AvI. prasannacaMdra rAjarSine tyAga karelA bALaka pratye rAga rahI gayo. yAda Ave ane cittanI asthiratA thAya to e moha. nadiSeNa-prasannacaMdra paDI gayA paNa aMdarathI jAgRta hatA tethI pharI pAchA caDhI gayA. kriyA zudhdha na karI zakAya to choDavI nahi. thoDuM paNa evuM karo ke eno anubaMdha sAro ja paDe. je koI kriyA guNa sAthe joDAyelI hoya te niSphaLa na jAya. audayika karmanA udaye uccagotra maLyuM to samajavuM ke kriyA bIjA karatAM sArI karI haze. jugArI-koLI-bhaMgI A badhAne tyAM je kriyA thAya te halakI kriyA gaNAya. uccagotranI badhI kriyA UMcI hoya, "vinaya vaiyAvacca tathA guNIjananA bahumAna pUrvaka karAti" kriyA vaDe ucca gotra baMdhAya tenA udaye lokomAM Adeya thAya. badhA kahyuM mAne, yaza vadhe, je kriyAmAM AtmAnA guNonuM lakSa na hoya te badhI audayika kriyA kahevAya. te bAhya kriyA, zarIranI kriyA ane vAha-vAha mATenI ja kriyA gaNAya. uccakuLamAM sahaja dharmamaLe. nIcakuLamAM pratikULatA-avarodho ghaNA Ave. uccakuLa hoya ke nIcakuLa hoya paNa jo AtmA guNa sAthe bhaLe to te nIca hovA chatAM paNa nizcayadaSTithI ucca ja gaNAya. game teTaluM puNya baMdhAya tenAthI zAMti AvI jAya tevo niyama nathI. udayamAM Ave tyAre sAmagrI Ape bAkI sattAmAM paDayuM rahe che. ApaNane ema thAya ke meM ghaNA badhA dharmakAryo karyA. paNa jo koI kadara na kare to e dharmane choDatAM vAra paNa na lAge. jJAnasAra-3 // 217 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a AtmAe kiyA zA mATe karavAnI che? AtmAnA 8 guNa che, je AtmAnI zudhdha dazAne pragaTAve che. zudhdha dharmanI zarUAta kSayopazama bhAvathI karavAnI che. kSAyikavitarAgAvasthA Ave pachI kriyA karavAnI nathI.devavaMdana samyagdarzananI zudhdhi mATe karavAnA che. lAyopathamika bhAvamAMthI kSAvikabhAva pragaTa thAya, pazamikamAMthI na thAya. jJAnAvaraNIyanA kSayopazama mATe zruta bhaNavuM paDe. sAthe mohanIyano kSayopazama paNa jarUrI toja jJAna zudhdha thAya ane zudhdha jJAna thI ja enAthI aMdara raheluM kevalajJAna pragaTa thaI zake. mATe vinaya vaiyAvaccAdi vidhipUrvaka sUtra-artha-tattva bhaNavAnuM kahyuM che. jJAnano pariNAma zuddha karavA ja bAhya kriyA karavI paDe. jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa dUra karavA zruta ane matijJAna jarUrI che. kevalIne UMgha Ave ja nahi. UbhAM-UbhAMjhokAM Ave to darzanAvaraNano udaya che. mahAvIra paramAtmAne chaghasthAvasthAmAM 1rA varSa sAdhanA kALamAM mAtra 48 miniTa jhokArUpa niMdrA AvI. apramattapaNe jJAna bhaNyA ja karo to jJAnAvaraNa dUra thAya. tapasvI ane jJAnIne UMgha ochI. pahelAM svAdhyAya pachI tattvano abhyAsa karo pachI bahArathI thAko. arthAt tattva daSTi khulavAthI bahAra badhe asAratAnA darzana thavAthI saMsAra kacarA rUpalAge. pachI aMdara sthira thavAya.aMdarano mAladekhAto nathI. bahArano kacaro ja dekhAya che. mATe manane bahArathI bhaTakatuM aTakAvo. zudhdha dharma pragaTAvavA judI judI kriyAo batAvI che. jenAthI AtmAmAM zudhdha dharma pragaTa thAya. jema jJAna zudhdha thAya tema AtmAno prakAza dekhAya. dharmanI kriyA karo ane guNanI vRdhdhi kema na thAya? dharmanI kriyAmAMmAtravidhipUrvaka kriyA karavAno upayogahoya paNa-guNonA jJAnapUrvaka guNone pAmavAnuM lakSa na hovAthI guNanI vRddhi thatI nathI. jJAnasAra-// 218 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccakULanA lIdhe pote uccakULano jaina che vi. khabara che paNa huM AtmA chuM te khabara nathI uccagotra karmathI maLatI sAmagrI nimitte ene karmano baMdha thAya. : jAti Adi ATha madaH (1) jatimadaH janma jyAM pAme che. manuSya-deva badhA uccagotravALA, tiryaMca naraka nIcagotravALA. mAnavane janmathI ja khabara paDe ke huM mAnava chuM huM pazu nathI. AthI manuSyapaNAnuM abhimAna Ave. ApaNA magajamAM paNa e halakA tarIke beThAM che. jIva tarIke badhA sattAe sidhdha ja che. ApaNe paNa e gatimAM bhamIne AvyA chIe chatAM pazu upara sahaja tuccha pariNAma Ave. koIDhora jevo che ema kaheto game? caMDALa, bhaMgI, koLI Adi nIca jAtipara sahaja halakI dRSTi jAya te jAti madano prabhAva. (2) kuLamada - jene mohanA udayathI sattAgata zudhdha svarUpanuM bhAna na hoya tene uccagotranA kAraNe uccapaNuM lAge che, uccapaNuM mAnanI bhAvanA UbhI kare che. bhagavAne paNa kuLamada karela. mArA dAdA prathama tIrthakara, mArA pitA prathama cakravartI ane huM prathama vAsudeva, carama tIrthakara tenA kAraNe guNo para bahumAna pragaTavAne badale kuLa para bahumAnathI kuLanuM kada pragaTa thAya. tethI nIcagotra karma baMdhAya. (3) baLamadaH-zarIra, parivAra, rAjyavi. paribaLothI potAne baLavAna samaje. AtmAnI bahAranI vastuthI potAne mahAna mAne.jeno jeno mada karIe temAM hInatA Ave. (4) rUpamada -zubhanAma karmanA udaye zarIra rUpALu-dekhAvaDu, mobhAdAra maLe tenAthI pote bIjA badhA karatAM sAro che tema lAge. sanatakumAra cakravartIne rUpanA madathI kSaNamAM 16mahArogo pragaTa thayA. kUragaDu muni pUrvabhavamAM tapano mada karyo tethI saMvara charInA divase paNa tapa karI zakayA nahIM. jJAnasAra-3 || ra19 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) tapamadaH-bAhya tapathI mada kare to tapa karI na zake. mArAthI to badhuM ja thAya. A mohano udaya che. e udaya na hoya to AvuM na lAge. tapano pariNAma nirmaLa hoya to niHspRha (laghutA) bhAva pragaTa thato jAya. jo badhuM dravyathI karyuM hoya to mada pragaTa thAya, anyathA nahIM. () zratamada - bhaNavAno mada thAya ke mane A badhuM AvaDe che, e ja ajJAnatA. jema jema zudhdha jJAnano pariNAma Ave tema tema gaMbhIratA Ave. sAco jJAnI mInI banato jAya.bolIne nabagADe.bolIne bagaDe ane bagADe, viryano durupayoga thAya, zakti ghaTe. prayojana vagaranuM ane nirarthaka bole nahIM. jarUra vagaranuM bolavuM eTale jAtane bagADavI. zruta e vyavahAra che. enA dvArA AtmAnuM jJAna pragaTa karavAnuM che, e sAdhana che. samartha banatA tene pakaDI pachI choDI devAnuM che. paraMtu eno mada nathI karavAno. sthUlabhadra muni zruta madanA kAraNe cAra pUrvaarthathI na pAmyA. (7) lAbhamada - sulUma cakravartIne khaMDano lAbha thayA pachI saMtoSa na thatA bIjA cha khaMDa jItavA jatAM devoe tene choDI detA samudramAM paDI 7mI narake gayo. (8) aizvarya mada - nagarapati, zreSThI, rAjavI, cakravartI Adi pada ane te nimitte puNyanA udaye maLatI bAhyaRdhdhino mada thayo. dazArNabhadra rAjA vIra paramAtmAnuM sAmaiyuM koIe na karyuM hoya evuM karyu tenuM abhimAna utAravA Indra enAthI anekaviziSTa prakAranI Rdhdhi vaibhava nATakAdi karyuM ne joI rAjAno mada utarI gayo ane rAjAe prabhu pAse dIkSA laI AtmakalyANa Adaryu. pa.pU. bhadraMkara vi. ma.sA.ne jyAre paMnyAsa padavI maLI tyAre bhakta jAgRta karyo ke "sAheba! rAtorAta paryAya kevI rIte vadhyo?" pachI teoe AcAryapadavIna lIdhI. keTalI niHspRhatA!ane kevA tattvo samajelA bhakto? Ama karmano baMdha 8 rIte thAya che. jJAnasAra-3 || ra20 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA guNono anubhava karavA mATe kriyA karavAnI che. jenA dvArA mohanuM zoSaNa ane svabhAvadazAnuM poSaNa thAya che. e lakSa AtmAmAM niraMtara rahe to kAryaavazya thAya che. AtmabhAvamAM satata rahevAthI karmanA pUMjo baLI jaI saMpUrNa zudhdha evA AtmatattvanuM pragaTIkaraNa thAya che. AthI kriyAyoganuM mahattva jarAya ochuM AMkavA jevuM nathI. AtmA ayogI che mATe kriyA yoga vaDe AgaLa vadhI kriyAyogane choDI ayogI banavAnuM che. bALaka jema 1luM, rajuM, 3 dhoraNa esa.esa.sI. bhaNe jema AgaLa vadhe tema pAchaLanA dhoraNo choDato jAya. pachI bhaNelAno Practicleupayoga kare. bhaNIne upayogamAM arthAt anubhavajJAnamAM javAnuM thAya che. je AtmAne sparzIne AveluM hovAthI jaDa evA karmone bALIne AtmAne paNa suvarNamaya banAve che. AtmAnA guNanI aMdara parama tRpti anubhave te tapa. yoga dvArA jo sAdhyanuM lakSa na rahe to te bhavabhramaNa ja vadhAre che. nadiSeNa muni cAritranA pariNAmathI patita thayA pachI samyadarzanathI nahotA paDyA. tethI cAritrathI paDavAno pazcAtApa ane cAritra kema pAmuM te bhAvanI tIvra jhaMkhanA hatI tethI temano bhAva vRdhdhi pAme. AthI to roja 10 jaNane cAritranA pariNAma utpanna karAvI pachI ja vAparavuM evo abhigraha kare che. teo amogha dezanAnA svAmI hatA paNa pUrva karmanA kAraNe te paDyA hatA. 12 varSa pachI 9 jaNa dIkSita thayA 10mo taiyAra na thayo. tyAre vezyAe hasatAM hasatAM kahyuMH dasamA tame.basa e ja kSaNe pUrvabadhdha cAritramohanIya karmatyuM ane guru pAse jaI pharI saMyama grahaNa karyuM. paMcAzakamAM kahyuM che ke-mohanAlayopazamapUrvaka daDha prayatnavizeSathI karAyeluM zubha anuSThAna te te guNonI tene pharI prApti karAve che. zudhdha dharmapUrvakanI je kriyAne zudhdha kriyA che. audayika bhAvanI kriyA jJAnasAra-3 // rara1 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevA prakAranA guNanI vRdhdhinuM kAraNa banatI nathI. jema vinayarane rAjAnuM vera vALavA cAritra lIdhuM. 3 ucca gotranA udayathI zuM prApta thAya? pannavaNA sUtramAM jaNAvela che - (1) viziSTa prakAranI jAti (2) uttama phaLa (3) apUrva baLa (4) zrata rahasya (5) lAbha (6) aizvarya (7) viziSTa pudgala (8) tapanI prApti thAya. audayika kriyAthI uccagotrAdi karma baMdhAya ane tenAthI dharmanI sAmagrI karavAnI taka maLe paNa sAthe mohano tIvra udaya cAlu rahe. koNike pUrvabhavamAM mAsakhamaNAdi tapa tApasapaNAmAM karyuM sAthe zreNikane mAravAnuM nidAna karyuM to rAjapada pAmI chaThThI narakamAM gayo. prabhu vIre karmone samatAthI sahana karatAM nikAcita karmono rasa toDI nAMkhyo tethI jyAre kAnamAMthI khIlA kADhayA tyAre pradezodayathI e karmane bhogavI lIdhuM. karma udayamAM AvyuM tyAre samAdhimAM rahyAM. karmakRta avasthAne jovAthI AtmAmAM rAga-dveSa rUpI maLa ogaLavA mAMDe che. janma kevA sthaLamAM thAya. jIvane jAtine badale jAta yAda AvavI joIe. guNa paranuM bahumAna AtmAnI yAda apAve che. jIve je banavAnuM che tene ja yAda karavAnuM che ke huM sidhdhAtmA-zudhdhAtmA-sahajAnaMdI-paramAnaMdI chuM. A bhAvamAM rahenAro yogAtIta-dehAtIta banavAnI bhAvanAmAM ramato rahe. kAyAmAM rahevAno bhAva chUTe tyAre jIva apramatta bane che. tenI sAdhanA apUrva saMvega-nidavALI hoya. sAdhanAmAM je kaSTo Ave teno tene khedanahoya paNa apUrva AnaMda hoya. guNa prApti pUrNatA na thAya tyAM sudhI pUrva karmonI bahulatAne vicArI tene toDavAno prayatna kare. game teTaluM baLa hoya to ya mada karavAnI jarUra nathI. samyag daSTi jJAnasAra-3 || 222 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA vicAre ke mArA AtmAmAM to traNeya loka (urdhva-adhoticcha)ne DolAvAnI tAkAta che. A baLa to mAruM kAMI ja nathI. pugalarUpe je sAmagrI maLI che temAM jAtane mahAna na manAya, nahitara kriyA audayika bhAvanI banI jaze to AtmAne kazo ja lAbha nahIM thAya paNa karmabaMdha thaze. A ja vAta pharI vadhu daDha kare che. gAthAH 7 guNavRddhaye tataH kuryAta, kiyAmaalanAya vA eka tuM saMyamasthAna, jinAnAmavatiSThate . 7 gAthArtha: A kAraNathI prApta thayelA guNonI vRdhdhi mATe tathA prApta guNothI alita na thaI javAya te mATe kSAyopathamika bhAvanI dharmakriyA karavI joIe. kAraNa ke eka ja saMyamasthAna hoya evuM to kevalI bhagavaMtone ja bane che. * jIve traNa kAraNasara kriyA karavAnI che. (1) apragaTa guNo pragaTAvavA mATe, (2) prApta thayelA guNo cAlyA na jAya paNa AtmAmAM TakI rahe te mATe ane (3) ane prApta guNonI vRdhdhi ane pUrNatA mATe. jina sivAya saMpUrNa zudhdha pariNAma koInA na hoI zake. te zudhdha adhyavasAyane pAmavA mATe ja sankriyA karavAnI che. bauddha sAdhugoviMdAcAryane trIjI vakhata AcAraMga zAstra bhaNatA-bhaNatA samakita tathA cAritranA pariNAma pragaTayA. dravya sAdhupaNu choDI bhAvathI sAdhupaNAno svIkAra karyo. jJAnAdi guNonI vRdhdhi mATe svAdhyAyAdimAM rakatatA jarUrI che. sAdhue svAdhyAyamAM ramamANa banavAnuM che. 'sAdhu jAgato AThe jAma.'4 kALe svAdhyAya evI rIte karavAno che jethI 8 pahora e svAdhyAyamaya hoya. jJAnasAra-3 || rara3 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhunuM jIvana jJAnanA upayogavALuM hoya jethI sAdhuno dareka vyavahAra nirjarAnuM kArya kare. kAjo letAM-kAjo paraThavatAM-jJAnayoga bhaLe to avazya nirjarA thAya. kAjo letAM koIjIvanI virAdhanA na thAya. vAyukAyanI virAdhanA na thAya teTalA halakA hAthe levAno. to pariNAma ati nirmaLa bane. nAnI alpakALanI kriyA paNa AtmAnA anubhavavALI banavI joIe. AhArAdisaMjJAne kADhavA mATe kriyA karavAnI che. nirdoSa bhikSA grahaNa karavA mATe gaveSaNA kare. AhArAdinA tyAganuM lakSa na hoya, viSaya saMjJAnI puSTinI pradhAnatA hoya to nirdoSa gocarI paNa doSayukta bane. * doSita gocarI koNa vApare? jene jinAjJA pratye prema Adara nathI, pApano jene bhaya nathI, te ja doSita gocarI vApare. potAnuM saMyamajIvana-svAdhyAya-vaiyAvacca vi. sadAya nahIM te mATe gocarI vAparavAnI che. bhikSAcaryA dvArA je aSTakarmane bhede te bhikSuka nahi to bhikhArI. AhAra, bhaya, maithuna parigraha A cAranI pAchaLa krodhAdi Ave. jema jema zarIra puSTa bane tema tema mamatA vadhe, bhaya vadhe. jethI mamatA choDe eTalI samatA Ave nahitara satata bhayasaMjJA satAvyA kare. vastunirdoSa hovA chatAM rAganuM kAraNa banatI hoya to te mAtradravyathI janirdoSa che. bhAvathI nahIM. jaina zAsanamAM dravya karatA bhAva-adhyavasAyanI vizeSa mahattA batAvI che. AhArAdi saMjJA puSTa na bane te lakSa tathA AtmAnI guNavRdhdhinuM lakSa hovuM joIe. jemAM vadha-ghaTana thAya evuM saMyama-sthAna mAtrajinane ja hoya. mATe jyAM sudhI saMyamasthAna sthira na thAya tyAM sudhI AtmAe sankriyA karyA karavI. AtmAnI aMdara sattAmAM pUrNa guNa rahelAM che. paNa vartamAnamAM karmathI AvarAyelAM che AthI AtmA asakriyAmAM cAlyo jAya che. mATe jema vartavAnuM jJAnasAra-3 // 224 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya tema na vartatAM vAMkocUko thaI jAya che. AtmAniraMtara asat pravRtti karyA ja kare che. UMghamAM paNa vicAro-svapnA cAlu ja hoya. je pravRttimAM AtmAnA guNonuM lakSa na hoya temAM niraMtara karmano baMdha paDyA ja kare che. jethI guNa para karmanuM AvaraNa vadhune vadhu AvatuM jAya. vadhune vadhu azAMta thAya. salkiyAthI karmano kSaya thAya che. mATe ja savAre UThatAM kusumiNadusumiNano kAussagna karIe chIe. citta jo jJAnathI raMgAI gayuM hoya to zarIrathI sutA hoya paNa aMdarathI tattvanI vicAraNA cAlu rahe ane adhyavasAyonI nirmaLatAthI nirjarA thatI ja rahe. jIva AhAra-bhaya-maithunaparigraha-zoka-lobha ItyAdi saMjJAo rAtanA paNa sAthe laI sueche. svapnA paNa tevAM ja Ave. jJAna vadhe, samajaNa paDatI jAya tema tema saMjJAo ghaTatI jAya. upavAsa AhAra saMjJA toDavA mATe karavAno che ane AyaMbila rasanI Asakti toDavA karavAnuM che. ApaNe tyAM bAhyatA vadhe che. atyaMtara tapa nathI vadhato. saMyamasamatAne puSTa kare tevA svAdhyAya jevo koI tapa nathI temAM vadhu nirjarA che chatAM te tapa ocho karIne ane lokomAM tapasvI tarIke oLakhAIe eTale judA-judA tapa karIe jethI lokamAM sArA dekhAIe. A lokasaMjJA che. jo saMjJA choDo to tapa nirjarAnuM kAraNa bane. jyAM sudhI mohane vaza chIe tyAM sudhI AvuM thavAnuM mATe sAvadhAna rahevAnuM. AtmAmAM je pariNAma che tene TakAvavAnA che. te pariNAma paDI na jAya mATe ene anurUpakriyAo karavAnI. dA.ta. kAussagga dhyAnamAM je pariNAma hoya te kAussagga chUTyA pachI TakAvavA muzkela che, mATe AtmAnA pariNAmane TakAvavA mahenata = kriyA karavAnI kriyA pramAdapUrvaka na karavI. je vidhi batAvI che te pramANe karo to pariNAma dIrghakALa Takaze. nahitara kriyA chUTatAM pariNAma paNa chUTaze. pragaTelo pariNAma nIce na utaravo joIe. jema UMco caDhaze tema zreNi maMDAze. jJAnasAra-3 || rara5 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 samayathI adhika sthira zudhdha pariNAma thaI jAya to zreNi maMDAI jAya ane abhUtapUrva nirjarA thatI jAya. e mATe satata kriyAyogamAM rahI sarjIyA karavAno prayatna karo. naMdanamuninA bhavamAM prabhue 11 lAkha 80 hajAra 645 mAsakSamaNa karyA tetapanA pariNAmapUrvaka karyA. tenA gADha saMskAra - abhyAsanA kAraNe tapamAM ghora upasargamAM prabhuno AtmA Dagyo nahi. ApaNe paNa AvA abhyAsapUrvaka upadhAnAdidarekakriyA karavAnI che to guNanI vRdhdhi thaze. phakta vidhi che mATe pUrI nathI karI levAnI. AtmAbhAvita bane to Oaa kalAkamAM 100 logassano kAussagna zuddha karI zake. tamArA cittano upayoga keTalo tadAkAra bane che te mahatvanuM che. bAkI vadhu samayamAM sAro ane ochA samayamAM sAro nahi evuM nathI. kriyA evI zudhdha karo ke pachI kriyA kadI karavI ja na paDe. kevalIne koI kriyA nathI. saMskAra pADazo to jyAre saMghayaNa maLaze tyAre UMce pahoMcI zakazo. sAmagrI paNa sArI maLaze. sadupayoga karazo to zreNie paNa caDhI zakazo. bAkI taMduliyA matsya jevuM thaze. ' jevI kriyA karo tevA bhAva pragaTa thAya. dharmanI kriyA dharmamAM praveza karavA mATe che. kriyAmAM hazo to sAdhaka bhAvamAM rahezo ke huM sAdhaka chuM. AtmavIrya capaLatAvALuM che. vartamAnamAM vIrya paranA saMgavALuM che ethI caMcaLatA Ave ane mana cakaDoLe caDhe. vicAronI hAramALA ane vRttionI caMcaLatA AvyA ja karaze. ekalA ho tyAre tamAruM mana TI.vI.vi. nirarthaka vastumAM jAya ke dharmamAM-svAdhyAyamAM jAya? upavAsa thAya paNa svAdhyAya nathI thato. jIva tattvathI raMgAyelo nathI mATe game tyAM joDAI jAya che. game tyAM ane game tevA sAthe hoto paNa tame tamArAmAM masta raho.gozALo game teTalI dhamAla kare paNa prabhu to potAnAmAM ja masta hatA. sukhI thavA jJAnanI pariNati jJAnasAra-3 || rara6 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUrI che, nahitara cittane kayAM kayAM divert karaze? vIryanuM pravartamAna thavuM e kriyA che. vIrya dvArA ja sat asat pravRtti thAya. mATe vIryane AtmA tarapha vALo nahitara e asakriyA karyA karaze. jJAnadi guNo pragaTe te mATe svAdhyAya khamAsaNa AtmavIrya vaDe jinadarzana vaDe nija darzana ane cAritra mATe sAmAyikAdi sat kriyA vaDe sva-guNomAM joDAI jAya. Ama satata vAraMvAra sAmAyika karyA karo. bahuso sAmAIyaMkujjA' jIva anAdithI para pravRttimAM sahaja pravRttivALoche mATe mana-vacana-kAyAthI asat pravRttimAM cAlyo jAya che, mATe ene sampravRttimAM joDo. zubha pariNAma Ave ke tarata amalamAM mUko nahitara ene paDatAM vAra nahi lAge, dhyAna tarata bIje joDAI jaze. sankriyAmAM joDavAthI AtmA guNasthAnakamAM AgaLa vadhato jAya, kriyAnuM zudhdhikaraNa thatuM jAya ane AtmAnI pragati thAya. je pariNAma pragaTa thayAte kadI paDe nahi tevA pariNAmajina sivAya koIne na thAya. mohanA sarvathA kSayathI kSAyika pariNAma pragaTe eTale vItarAgadazA-rAgadveSano sarvathA abhAva hoya tene devo paNa name to paNa tene kAMI asara na thAya. 4 thI 7mA guNasthAnaka sudhI kSAyika, lAyopathamika ke aupazamika hoI zake paNa 8mAM guNaThANAthI to aupazamika ke kSAyika ja hoya. arthAt upazama zreNImAM (8 thI 11) upazama ane kSapaka zreNimAM (8 thI 1ramAM) kSAyika cAritra hoya. kSAyika cAritra eTale rAga-dveSa ke rati-aratinA pariNAma na thAya. kSAyika jJAna eTale 13mA guNaThANe kevalajJAna. saMyamanI kriyAmAM alanA na pAme te mATe aalitapaNe apramatta bhAve temAM pravRttamAna thavuM joIe. saMyama laI prabhuvicaravA lAgyA,"saMyame bhIMja gayo eka pala. pANDaprabhu vaso mere dilame". saMyama jIvanamAM dareka kriyAmAM manavacana-kAyAnI tanmayatA sadhAya jJAnasAra-3 // ra27 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ema lAge ke saMyama jIvanamAM huM nirmaLatAmAM pavitratAmAM sthAna karI rahyo chuM tyAre AtmAnubhUti thayA vinA na rahe. kriyAmAM satata skUrti tathA kriyAnuM satata smaraNa anuprekSA vi. hovuM joIe ke mAro keTalo samaya evo gayo ke huM Atmamaya banyo.svanA AlaMbana vinA dhyAna nathI. dhyAnayogamAM guNamaya banyA vinA apUrvanirjarA na thAya. cothA guNasthAnake rahelo jIva rAgAdi evI kiMmatI vastune paNa heya mAne. pAMcamAM guNasthAnake satataviratinI jhaMkhanA, udAsIna pariNAmamAM varte. jinadatta zrAvaka, patnI vyabhicAriNI. pote pauSadhamAM che tyAre parapuruSa sAthe patnIne vyabhicAra sevatAM joyA, asAra saMsAranuM A svarUpa jANI sama pariNAmamAM rahe che. bAramAM devalokamAM jAya che. chaThThA guNasthAnake zarIra ane AtmAnuM bhedajJAna thAya. udA. khaMdhaka muni- zarIranI cAmaDI utAranArA para karuNA budhdhi. potAnI vedanAno vicAra nahIM-mArI cAmaDI ati karkaza che. tapathI kaThaNa thaI gaI che tethI koI takalIpha na paDe te rIte Ubho rahuM. A teonI utkRSTa karuNA budhdhi che. kAyAmAMthI satata nIkaLavAno bhAva Ubho che. jyAre jIva vItarAga bane che tyAre karuNA jAya. kAraNa karuNA e bhAvarUpa che. vItarAgatA e pUrNa svabhAvarUpa che. AgaLa AgaLanA guNasthAnake karuNA svalakSI banatI jAya. pote vibhAvamAM na jAya tenuM satata lakSa hoya. ApaNane ApaNA AtmA para karuNA nathI, tethI vadhAre bIjAnI karuNA che. AgaLa AgaLanA guNasthAnake vyavahAra karuNA gauNa ane nizcaya karuNA mukhya hoyavItarAgatA pragaTa thAya tyAre karuNA kSAyika banI jAya. - sAdhue sAdhanA mATe vrata grahaNa karyuM che mATe sAdhvAcAranI bhinna-bhinnakriyAomAM masta banI, svamAM rahelA guNone sAdhavAnA. jJAnAdi prabaLa hoya to te kriyA yoga samatA ane AnaMdanuM kAraNa bane che. nahitara mithyAtvathI yukta samatA hoya.jema vepArI gharAkanA zabdone paNa sahI le che. jJAnasAra-3 || 228 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te samatAnI pAchaLa kaMIka meLavavAno hetu paDelo che. jyAre adhyAtmarUpa samatAnI pAchaLa karmanirjarAno mAtra hetu hoya che. Ama darekakriyAmAMjJAnAdi karmono kSayopazama cAlu rahe. AtmavIryanuM AtmabhAva sAthe joDavA je pravRtti thAyatekriyAyoga ane jJAnamAM pravRtta thavuM te jJAnayoga. jJAnastha na virati : jema jema jJAna paripakava thAya tema tema te viratinA AdaravALo bane, temAM pravRtta thAya. arthAt azubha azudhdha bhAvone tyajato jAya ane jagatathI asaMga banI jAya. AtmaguNane anubhavato jAya ane mohanA pariNAmane niSphaLa banAvato jAya. mATe darekakriyAyogamAM ApaNe guNanA arthI banI rahevAnuM che. gAthA : 8 vacokanuSThAnatoDa sakaLa kiyA sagatimakagati seya jJAnakiyADabheda- bhUmirAnandapicchalA pATA gAthArtha: vacanAnuSThAnathI asaMgAnuSThAnarUpa dharmakriyAnI prApti thAya che. A vAta saMgatine pAme che ane te asaMgAnuSThAnavALI je kriyA che te ja jJAna ane kriyAnA abheda bhAvavALI che tathA svAbhAvika evA pUrNa AnaMdathI bharelI che. kriyA jyAre vacana anuSThAnane anusare che tyAre te asaMganI bhUmikAmAM Ave che. tyAre bhedabudhdhi ane AtmAmAM abhedabhAvanI prApti thatAM apUrvaAnaMda--ullAsane anubhave che. kema ke AtmA jJAna ane kriyAmAM tadAkAra banelo che. rathanA be paiDAMnI jema jJAna ane kriyA bane joIe, to abhimAna TaLI jAya. saMkaleza maTI jAya. kriyA eTale zubha ke zudhdha anuSThAnamAM joDAvuM. anuSThAna pAMca prakAraH (1) viSa (2) gara (3) anaanuSThAna (4) tad hetu (5) amRta. (1) viSAnuSThAna :- A lokanA sukhanI icchAthI karAyelI dharmakriyA te jJAnasAra-3 || ra29 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSAnuSThAna. (2) garAnuSThAnaH-gara-jhera.parabhavamAM Idra cakravartI ke rAjA thAuM ItyAdi vicAro karIne parabhavanA sukhonI icchAthI karAtI dharmakriyA garAnuSThAna kahevAya che. temAM saMsArasukhanI AzaMsA hovAthI teno anubaMdha bhavabhramaNa vadhAre che. amuka samaya pachI phaLa Ape che. pahelA be anuSThAna AtmA mATe hitakara nathI, nukazAna kAraka che. (3) ananuSThAna -je anuSThAna kare temAM lakSa ke upayoga na hoya ke huM A zA mATe karuM chuM? saMmUrchAimanI jema kriyA karye jAya. mATe A anuSThAna paNa AtmA mATe upayogI nathI. uparanA traNe anuSThAno mohadazApUrvakanAM hovAthI karmanirjarAnuM kAraNa banatAM nathI. paNa bhavahetu ja bane che tethI tevA prakAranI mohadazAvALA bhAvano tyAga karavA jevo che. (4) tadhetu anuSThAnaH A anuSThAnane AdaranArA jIvo uttama, kema ke temane lakSa hoya che ke A anuSThAna huM zA mATe karuM chuM? A karavAthI mArA AtmAne zuM lAbha thAya? bhaviSyamAM zuM lAbha thaze? te samajaNapUrvaka anuSThAna kare che, jinAjJA pAlanapUrvaka kare che, tenAthI zAMti-samAdhinI prApti thAya che. (5) amRtAnuSThAna - tahetu anuSThAna jyAre jIvanamAM vAraMvAra thAya che tyAre te amRtAnuSThAnamAM pariName che. zarIranA romAMca khaDAM thaI jAya. mayaNAne bhakti karatAM apUrvabhAvollAsa pragaTa thayo hato. apUrva AnaMdanI varSA AtmA para thayela-saMtoSano anubhava thayela tethI ja te sAsumAne kahe che ke Aje ja tamAro dIkaro Avaze. kharekhara ! tema ja thayuM. A amRtAnuSThAnathI apUrva citta prasannatAnI prApti-pariNAme sadgati ane jJAnasAra-3 || ra30 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhinI prApti thAya che. chellAra anuSThAna upAdeya ane prathamanA kahe che. mATe viSa-gara ananuSThAna tajIne zrI vItarAga paramAtmAe kahelAM vacanavAkyone anusarIne karAtI utsarga tathA apavAdanI sApekSatApUrvakanI je dharmakriyA che te vacanAnuSThAna kriyA kahevAya che. AvI kriyA karavAthI kALAMtare A jIvane asaMgakriyAno saMga ApanAra bane che. eTale ke A vacanAnuSThAnanI kriyA A jIvane thoDA ja kALamAM asaMga anuSThAnano meLApa karAve che. prazAMtacittapUrvaka ane gaMbhIra bhAvapUrvaka ja karAyelI kriyA saphaLa thAya che. paraMtu aMgArAnI daSTithI ke sahasAbhAve = anupayogadazAthI karAyelI kriyA phaLa ApanArI banatI nathI. athavA eka ja guNamAM prakarSa bhAvavALA banIne je kriyA karAve te AsaMgakriyA paNa upakAraka thatI nathI. arthAt je kriyA karatA hoya tene ja kevala guNaprakarSavALI mAnIne tekriyA upara ja atizaya rAgavALA banIne te kriyAmAM pravartIe te AsaMgadoSa kahevAya. koIpaNa eka dharmakriyA karatA hoIe tyAre bIjI dharmakriyAmAM citta rAkhIe tene aMgAra vRSTi doSa kahevAya. je kriyA karatAM hoIe temAM upayoga na rAkhIe ane zUnyamanaskapaNe karIe te sahasA doSa kahevAya athavA ananuSThAna doSa kahevAya. 0 sAnuSThAna kriyA ane niranuSThAna kiyA? A bhavanA ke parabhavanA paulika sukhonI icchAthI athavA upayoga zUnya citte je anuSThAna karAya te sAnuSThAna kriyA kahevAya. viSa-gara-ananuSThAnarUpa je prathamanA traNa anuSThAno che te sAnuSThAna kriyA kahevAya. ane paudgalika bhAvono tyAga karavApUrvaka AtmatattvanI zudhdhi ane AtmatattvanA guNonI prAptine lakSyamAM rAkhIne je dharmakriyA karAya te niranuSThAna kriyA kahevAya che. jJAnasAra-3 // 231 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAnuSThAna kriyA vihetu che ane niranuSThAna kriyA mukti hetu che. mATe ja sAnuSThAna kriyA tyAjya che ane niranuSThAna kriyA upAdeya che. jIvanamAM guNavRdhdhi thAya tema tema apUrvabhAvollAsa pragaTa thAya che. abhinava bhAvonuM prAgaTaya thAya che. evA saMvegasabhara sAdhu niHspRha ane jagatathI nirALo hoya che. teo mohanI-karmonI-saMsArI saMbaMdhonI gAMTha choDatAM ja jAya che. AtmaguNonI vRdhdhi karavI hoya to saMsAra sukhanI spRhAthI niHspRha banavuM paDe. AthI ja sAdhuo saMsArIjano vacce nahi paNa vanAdimAM jaI sAdhanA kare che. te cAra kAraNasara ja pravRtti kare che. (1) jinamaMdira darzana mATe (2) AhAra mATe (3) nihAra mATe ane (4) grAmAMtara javA mATe. A cAra kAraNe sAdhue vicAravAnuM che. huM sattAe vItarAga chuM evuM lakSa hoya to virAgImAMthI vItarAgI banatAM vAra na lAge. paramAtmAnuM AlaMbana - dhyeyarUpe laI temAM ekAkAra bane che. paramAtmA kevAM che? pramAda rahita cAritravALA, kSAyika cAritranA dhaNI ane sarva bhAvone jANanArA che. mATe temanA jevA banavA mATe teonuM Alabana levAnuM che. kAyotsargamAM kAyAne vIsarAvI devAnI eTale kAyAnI mamatAno tyAga karavAno che. maharSio vividha prakAranI mudrAothI zarIrano saMkoca karI anazanane dhAraNa karanArA che. caityavaMdana-devavaMdana Adi sakriyA dvArA kevalajJAnane prApta karanArA che. moharAjA mahAkhataranAka che. paramAM gayA to tene paDatAM vAra nahIM lAge. loko taraphathI maLatuM dAna-sanmAna jIvane potAnA dhyeyathI vicalita kare che. jinakalpI AtmAoviziSTa sAdhanA dvArA AtmAnaMdanI anubhUtimAM DUbatA jAya che. samatA jene dhana lAge tene AtmAnA guNo game. tethI temAM jJAnasAra-3 // ra3ra Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramato thAya ane nijAnaMdanI mastImAM magna banI jAya. | mohanuM AvaraNa AvatAM ja AtmAnA guNonI vRdhdhi aTakI jAya che. anukULatAmAM AnaMdanI anubhUti thavI e ApaNA mananI nabaLAI che. AtmAmAM rahelAM doSo duHkharUpa che. dharma pAse jIva para vastu, pudgalavastu,vinAzI vastune mAMgatA pote ja vinAza pAme ane sAthe pugalanA anubaMdha Ave tethI ja anAdikALathI bhavabhramaNa cAlu che. A bhavabhramaNathI chUTavA zudhdha dharmanuM sevana karavAnuM che. niSkAma bhAve-jinAjJA pramANe dharmanuM sevana karavAthI zudhdha dharmanI prApti thAya che. dharmanI ArAdhanA mATe ja vacanAnuSThAna che. AdarapUrvaka-prIti ane bhaktipUrvaka jinavacanone grahaNa karavA. prIti arthAt rucipUrvaka jinavacana grahaNa thAya to AtmAne lAbha thAya che. AthI pratimAMthI bhakti anuSThAnamAM jAya bhakti anuSThAnamAM tyAga ane samarpaNanI bhAvanA Ave che. AvA bhakita anuSThAnane bahumAnapUrvaka vAraMvAra AdaratAM vacanAnuSThAnanA sevananuM baLa prApta thAya che. arthAt jinavacanane anusaravAnuM baLa maLe che. vacana anuSThAnane AdaratAM-ArAdhatAM asaMgAnuSThAnanI prApti thAya che. jIva paramAMthI nIkaLI svamAM ja ramato thaI jAya che. AtmAmAM paDelA pAMcanidhi bhaMDArane anaMtarUpe jyAre AtmAoLakhe che, tyAre AtmA prasanna bane che ane te anaMtane pAmavAno puruSArtha kare che. taheta anuSThAnamAM vidhi kyAre? kevI rIte? kayA kALe karavAnI che? tenuM dhyAna rAkhavAnuM che. ApaNe savAranA jAgIe tyAre bIjAne jagADavAnA nathI bIjA jAgIne sAvadha yogamAM na joDAya tenuM dhyAna rAkhavAnuM che. saMsAranuM sarjana kriyAthI ane visarjana paNa kriyAthI che. prIti ane bhakti anuSThAna, zubhAnuSThAna che, zudhdha nahIM. jJAnasAra-3 // 233 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA asagAnuSThAna kayAre bane? prIti AdarabhAva, samaktipUrvaka hoya to prazasta yoga che. eTale puNya baMdhAya che. vacana ane asaMgAnuSThAna zudhdha hoya che. virati e sankriyAnuM kAraNa che. viratipUrvakanI kriyA kare to karmanI nirjarA kare ane guNasthAnaka para ArUDha thaI zake. jIva kAyA-yoga-IdriyothI rahita che. yoga pravartana hoya tyAM sudhI yoganimittaka baMdha thAya che. khamAsamaNanI kriyA paramAtmAnA kahyA mujaba kare te vacanayoga. te arUpI guNone pakaDI jJAnamaya banI guNamaya banato jAyato asaMgAnuSThAnamAM pravarte. paMcAcAra kriyArUpa che. jJAnAcAranA 8 AcAronuM kriyA rUpe pravartana karavAnuM muhapatti AdinA upayogapUrvaka pUjayA-pramArjayArUpa upayogapUrvaka te maya banIne kare. Ama karatAM karatAM dhyAnayogamAM pravezato jAya.prathama teno puruSArtha-abhyAsa karavo paDe abhyAsa thayA pachI vikalpo chUTatAM jAya, tanmayatA AvatI jAya. AhAra sAtvika ane pramANasara hoya to apramattatA Ave. sAthe jJAna bhaLe eTale jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama pachI darzanAvaraNIya karmano kSayopazama-tethI niMdrA alpa thaI jAya.kriyA AtmasAt thAya tema prazAMtatA vadhe. kriyA sAthe jJAna bhaLatuM jAya tema jagatathI asaMga banAya. apUrva AtmavIrya ullAsita thAya. temAM jJAna bhaLe eTale moha chUTato jAya ane apUrva AnaMdanI prApti thatI jAya. mATe tatvajJa puruSo kriyAno niSedha karatAM nathI. kriyA e guNamaya banavA mATenuM sAdhana che. jyAre kevaLajJAna sAdhya che. mATe jJAnamaya AtmAne guNamaya banAvavA mATe kriyA jarUrI che. guNamaya banatAM kriyA chUTatI jAya ane AtmA svabhAvarUpa banato jAya che. jJAnasAra-3 || 234 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe moTAbhAge vyavahAra dharma karIe chIe temAMthI nizcayadharmasamatvamAM javAnuM che. baheno UbhAM UbhAM svAdhyAya kare. pachI arthano upayoga. temAM tadAkAratA Ave. UbhA rahevAthI zarIranI jaDatA dUra thAya, lohInuM paribhramaNa barAbara thAya. davAkhAvAnI chUTe. jyAre dharmakriyA hovA chatAM temAM viSayasukhonI lAlasA AdimohanuM viSa bhaLeluM hoya tyAre te dharmakriyA mukti hetu thavAne badale bhavahetu thAya che. mATe tevI kriyAno tattvajJa puruSo niSedha kare che. jema dUdha zarIranuM poSakatattva hovAthI, dUdha pIvAno koIniSedha karatuM nathI. paraMtu jyAre te ja dUdha viSathI mizrita thayuM hoya tyAre vizvanA kAraNe dUdha pIvAno niSedha karAya che. tema ahIMdharmakriyA upakAraka hovA chatAM paNa jyAre emAM A bhavanA sukhonI icchA ke parabhavanA sukho IcchArUpa viSa bhaLyuM hoya che tyAre te kriyA vihetu rUpa banatI hovAthI tyAjya bane che. mATe sAnubaMdha anuSThAnavALI kriyA karavI ucita nathI. AtmAmAM rahelA dharmane pragaTa karavo te ja tapa che. icchAno rote ja tapa che. upavAsa karyA pachI bIjA divase pAraNuM karavAnuM mana na thAya to te vAstavika tapa che. kema ke 'pariNati samatA yoge re, varte nija guNa bhoge re potAnA svabhAvamAM samatAnI pariNatine jhIlI rahyo che. to e tapa dvArA khAvA chatAM paNa karmanI adhika nirjarA kare che. je kriyA AtmAnA svabhAvane jagADe te ja vAstavika kriyAnuM phaLa che. jJAna gaMbhIra AzayavALuM che jema jema jJAna Ave tema tema vadhu namra ane vadhu gaMbhIra bane. jo jJAna vadhavAnI sAthe ahaM paNa vadhe to te jJAna tuccha ane chIcharuM che. tenAthI AtmAne koI phAyado thato nathI. upayoga pUrvaka dharmanuM sevana karavAnuM che. usUtrabhASI to sarvathA tyAjaya che jema uttama maNI paNa nAganA mastaka para hovAthI tyAga karAya che tema utsutra bhASAno paNa tapAdi bIjA guNo hovA chatA te tyAjya che. jJAnasAra-3 // 235 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke koInI bIkathI karAtI dharmakriyAmAM tathA cikitsA rUpe karAtI dharmakriyAmAM AtmAno saMyamaguNa saMbhavato nathI. jyAM bhaya rahelo che tyAM saMyama nathI. pApanA bhaya sivAyanA badhA bhayaheya che. koIpaNa jJAna kekriyA mokSanA bhAvathI niSkAmabhAve thavI joIe. to ja mohana rahetAM te asaMgabhAvane anubhave che. paramAnaMdane anubhave che. kAussagnanI kriyA sarvotkRSTa kriyA che. sarva sAvadha yogothI virAma pAmIne ane sarvasaMgathI nisaMga banIne jIvatemAM jyAre dehAtItarUpe tadAkAra bane che tyAre tene sahajAnaMdanI-nijAnaMdanI prApti thAya che. parama tRptinA rasAsvAdane anubhave. Ama karatAM karatAM sahaja rIte asaMgabhAvamAM cAlyo jAya. tattvanA arthIo asad pravRttine tyAge che ane AtmaguNanI prAptirUpa sankriyAne Acare che te ja cAritra che. syAdvAdakAriNI kriyA kare arthAta nizcaya ane vyavahArane anusarIne kriyA kare je vakhate jenI pradhAnatA hoya tene mukhya kare. dA.ta. vahune sAmAyikanI pratijJA che ane gharamAM sAsu bimAra che. tyAre sAsunI sevA karavI ane tene samAdhi ApavI e nizcayathI 'samatA sAmAyika che. A sAmAyikathI tene nirjarA thAya. jyAre sAsune rotAM rAkhIne sAmAyika karavA bese to te tenI sAmAyika ja nathI. kema ke tenAmAM samatA nathI ane samAdhi paNa apAtI nathI. evA sAmAyikathI AtmAne zo lAbha? jyAre jJAna ane kriyAmAM jIva tadAkAra bane che tyAre jIvane guNano abheda thAya che kema ke tyAre mohano vigama thayelo hoya che. dareka AtmAmAM huM kaMIkabanuM, kaMIka meLavuM evo sukyatAno bhAva paDelo che. te bhAvane paramAna javA detAM huM AtmArthI banuM. AtmAnA guNone meLavuM e sUkayatA keLavAze to ja AtmAnA gharanA zAzvata AnaMdanI prApti thaze. saMsAramAM paNa je vastunI jarUra nathI tenI pravRtti baMdha karavAnI jJAnasAra-3 // 236 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dharma karo ane sAthe adharma cAlu rAkho. saMvara karo paNa sAthe Azrava cAlu ja rAkho to tenuM phaLa bahu ja alpa maLe che. pazcAtApa na hoya to karmano anubaMdha paNa cAlu rahe che. arthAt evA dharmathI je kriyA karAya te dravya kriyA ane temAM jJAna bhaLe tadAkAra banAya to te bhAvakriyA bane che. jyAM sudhI 1luM saMghayaNa na maLe tyAM sudhI jinavacanAnusAre kriyAnA saMskAranI vAraMvAra pUrti karavAnI che. te vAraMvAra thatAM abhinava jJAna prApta thaze ane apramattabhAve AtmavIryathI thatI kriyA dvArA navA navA adhyavasAya sthAnakonI vRdhdhi thaze. temAM tadAkAratA-ekarUpatAne sAdhavAno satata prayAsa karaze. AtmAnA guNonuM jJAna ane temAMthatI apramattabhAve kriyAte ja mokSano mArga che. pa.pU. yazovijayajI ma.sA.ne jyAre pU. AnaMdadhanajI mahArAjano samAgama thayo tyAre ja temane anubhavajJAna prApta thayuM. jJAnarUpa prabhutAnuM mAna gayuM ane prabhu pAse ane pU. AnaMdadhanajI ma.sA. pAse atyaMta namra banI gayA. paramAtmAnA vacanano saMga jene AlaMbanabhUta lAge ane tene svIkArI jIvanamAM Acare to ja asaMgadazAnI prApti thAya. bAhyathI cittavRti jyAre chUTI jAya ane aMtarmukha dazAne prApta kare tyAre ja te asaMgadazAnA AnaMdane anubhave che. ane sahaja mastImAM aMtaramAMthI zabdo sarI paDe che. "gaI dInatA aba saba hI hamArI. prabhu tuja samakita dAnameM.." "bhora bhayo samakita ravi Ugyo, mITa gaI ramaNI (mithyAtvarUpa rAtri) aTArI.." syAdvAdathI jIva satyano satyarUpe ane asatyano asatyarUpe jinavacanAnusAra svIkAra kare. jenA dvArA jIvanI rakSA thAya te satya. te satya mATe jyAre AtmavIrya ullAsita thAya che tyAre AtmAnA guNo vadhatAM jAya che. syAdvAdarUpa guNane pakaDavAthI AtmAnA AnaMdanI vRddhi thAya che. jJAnasAra-3 / 237 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru ziSyanA hita mATe gusso kare to e krodha tyAM dharmasvarUpa bane che. pravRtti haMmezA aucityapUrvakanI ja hoya. je pravRttimAM svArthabhAva na hoya ane sva-paranA hitanI ja kAMkSA hoya te pravRtti dvArA jIvane karmanI apUrva nirjarA paNa thAya che. Aje to ApaNe zAsana ane Atmahitane bAjue mUkI bIjuM badhuM ja karavA taiyAra chIe. to AtmakalyANa zuM thaze? jema jema mohAdi zatruo dUra thaze tema tema abhinava guNonI vRdhdhi thaze ane te dvArA pratisamaya jIva guNasthAnaka rUpa saMyama sthAna para ArUDha thaze. 1thI 4 guNasthAnaka daSTi pradhAna che. pa thI 7 guNasthAnaka AcAra pradhAna che. 8thI 12 guNasthAnakazudhdha pariNAmanI zreNi pradhAna che. 13 thI 14 guNa sthAnaka. zudhdha svabhAva svarUpa che. AtmavIryanI AtmAnA guNomAM pravartamAna thavAnI kriyA e zreSTha kriyA che. te jema jema vRdhdhi pAme tema tema guNa zreNinI paNa vRdhdhi thAya che, tyAre jIva AtmAmAM ja tadAkAra banI jAya che paNa te mATe sAdhya vizudhdhi jarUrI che. jeodravyakriyAjinavacanAnusArevizudhdha thaIkare che. temAM jJAnaguNa bheLavI bhAvita thaIne kare che teo ja kevalajJAnane vare che. A pramANedravyakriyAmAM udyamavALo jIva bhAvakriyAvALo bane che ane bhAvakriyAnI sidhdhithI AtmasvarUpanI sidhdhi thAya. A rIte kriyAno mArga jIvone kalyANakArI che. jJAnasAra-3 || 238 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10muM aSTaka tRpti kriyA aSTaka pachI tRpti aSTaka kahevAnuM prayojana pU. mahopAdhyAya yazovijayajI jaNAve che ke apramatta kriyA karavA chatAM huM badhA karatA sArI kriyA karuM chuM tevuM abhimAna AvI jAya athavA AMkaDArUpe kriyAnI gaNatarI vigereno lobha jAge tenA kAraNe ghaNA prayatnapUrvaka karAyelI suMdaratama dharma pravRttirUpa puruSArtha karmanirjarA ane AnaMdanA anubhava phaLane pAmavAne badale kaSAyikabhAvane pAmI ane karmavedanA kAraNarUpa na bane mATe AtmAnA nirmaLa svarUpanA avalaMbane AtmA guNonI anubhUtirUpa tRpti pAme te lakSe A tRpti aSTakano AraMbha karAve che. pU. TIkAkArazrI devacaMdravijaya mahArAja 'tRptinA svarUpane samajAvavAnA hetue nAma-sthApanA-dravya ane bhAvarUpa cAranikSepAe tRptinI cAre nipAe vicAraNA karatA tRpti padanuM vivaraNa kare che. te tRptinI cAra nipAe vicAraNA (1) nAmanikSepo koI vyakitanuM nAma "tRpti" hoya to tenAma-tRpti. (2) sthApanA nikSepoH 'tRpti' evA prakAranA akSara, kAgaLa, kapaDAM ke lAkaDAMdimAlakhavAke akSara nyAsa karavo to te sthApanA tRpti kahevAya. (3) dravya nikSepo H tRptinA arthane jANe, paraMtu kriyA karatI vakhate upayogamAM na hoya te dravya tRpti. AgamathI tRpti traNa prakAre. (1) jJazarIraH bhUtakALamAM je zarIra tRptinA arthane jANanAra hatuM arthAt te AtmA mRtyu pAmavAthI jJAna cAlyuM jJAnasAra-3 || 239 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayuM che jenuM evuM jIva vinAnuM je zarIra ne bhUtakALamAM jJAnavALuM hatuM mATe jJazarIrano AgamathI dravya tRpti. (2) bhavya zarIraH je bAlamuni che paNa bhaviSyamAM tRptinuM svarUpa jANaze te bhavya zarIra. (3) tathyatiriktaH je AhAra, dhanAdi ane upakaraNAdi je pudgala dravya rUpe che te prApta thaI javAthI tenA vaDe thayelI je tRpti te tadgatirikta dravya tRpti jANavI. bIjA arthamAM dravyatRpti "AhArathI peTa bharAya te dravya tRpti che. dhanathI IccheluM maLI jAya te paNa dravya tRpti che. upakaraNa paNa jarUriyAta mujaba maLI jAya to tene paNa dravyatRpti kahevAya. (4) bhAvanikSepoH AgamathI te arthane jANanAro hoya ane kriyA karatAM tenA arthanI vicAraNA cAlatI hoya arthAt sUtranA arthamAM-padArthanAM upayogamAM ramato hoya te AgamathI bhAva tRpti eTale potAnA AtmAnA zuddha svarUpanA jJAnanA AnaMdathI bharapUra bharelI evI svAbhAvika AtmaguNonA anubhavamAM ja akhaMDIta rahenArI evI Atma-guNonA AnaMdanI je tRpti te bhAva-tRpti jANavI. sau prathama to "huMAtmA chuM" e samyakatvanA pariNAmamAM AvavAnuM che, to ja AtmAnI sAcI ArAdhanA - upayoganI zudhdhipUrvakanI thaze ane jJAnaviratIpUrvakanuM thaze ane cAritra AtmAnI anubhUtivALuM thAya. AtmA potAnAmAM rahelA sahaja AnaMdane satata anubhavato hoya to te AtmA 'svapariNAmI che tethI te 'sva'mAM bhAvatRpti ne anubhavanAro bane nahIMtara paramAM tRpta thavA cAlyo jaze. a bhAvavRddhinI 7nayathI vyAkhyA 1) maigamanaya A naya upacAragrahI che tethI vastu kAmanI hoya ke na hoya paNa jIva ke ajIva vastunI prApti thavA mAtrathI tRpti mAne, prayojana vinA maLe ke nA maLe to paNa upacArathI saMtoSa pAmanAro hoya."saMgharyo sApa paNa kAma lAge" evI lokoktithI vastuno saMgraha mAtramAM AnaMda mANavo te tRpti. jJAnasAra-3 || 240 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) saMgraha ane (3) vyavahAra nayathI - grahaNa yogya nirdoSa vastu maLI jAya to saMtoSa ane tRpti. sAdhue nirdoSa vastu paNa prayojana vinA levAya nahIM. mAre A vastu dharmamAM sahAyaka bane te mATe levAnI che te upayoga satata rahevo joIe. nahIMtara sva AtmAne dharmane badale prasAdano lAbha thaI jAya. gocarImAM Apelo dharmalAbha'ane gocarI pachI pramAdakaro te AtmAne dharmalAbhane badale pramAdano lAbha thaI jaze. vadhumAM vadhu dharma-puruSArtha thAya te mATe pramAdana thAya tevI gocarI vAparavI joIe. 4) aju sutra nayaH grahaNa yogya vastuomAM paNa jo ISTa vastuo prApta thatI hoya to ja khuzI upaje mATe tene tRpti kahevAya. A cAra no bAhya pudgalAdi - vastuonI prAptithI tRpti mAnanArA che, kAraNa ke skUlanayo che. 5) zabada naya : 7mA guNasthAnakathI 12mA guNasthAnaka sudhI kSayopazamAdika bhAvanA jJAna-darzana-cAritrAdi ane vIryAdi guNAtmaka sva-svabhAvanI prApti thavAthI je AnaMda pravarte tene tRpti kahe che. mAtra vitarAgatAnA lakSavALo hoya ane Atma dravyane ja pakaDanAro hoya. 7me niraticAra cAritravALo hoya ane anubhUtimAM tene alanA nahoya. 6) samabhirUDha nayaH 12mA ane 13mA guNaThANe je kSAyika bhAvanI prAptine tRpti kahe che. pUrNa svabhAvanI prAptinI pUrNatAne anubhavaze. 7) evabhUta naya ghAtI ane aghAtI sarva karmonA kSayathI AtmAnI pUrNa zudhdha sidhdhAvasthA pragaTa thavAthI AtmA nirvina potAnA svabhAva ane svarUpane sadA pUrNa bhogavI zake tene tRpti kahe che. have tene guNasthAnaka Adi koI sthAnanI maryAdA nathI. kema ke sidhdha svarUpe pragaTa thaI gayuM che. saMpUrNa niHsaMga avasthAnI prApti thaI cUkI che. have amApa-anaMta ane guNAtIta avasthA che. have AtmA para koI upadrava nathI. kema ke te ziva svarUpa banI jJAnasAra-3 || 241 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayo che. have AtmA calAyamAna nathI. kema ke acala svarUpe pragaTa thaI gayuM che. rAga-dveSa AdimalathI rahita thaI gayo che. kema ke amala svarUpane pAmI gayo che. have vidhvarahita sva-svarUpanuM pragaTIkaraNa. tethI potAnA AtmAnuM AtmavIrya- saMpUrNapaNe guNomAM ja ramatuM thaI gayuM che. ghAti karmanA udayathI AtmAno svabhAva AvarAya che. aghAti karmanA udayathI AtmAnuM svarUpa DhaMkAI jAya che. arthAt jIva arUpI svarUpe na rahe paNa zarIra sAthe rUpI thaI jaze. bahAranI saMpattimAM tRpti na mAne paraMtu ghAti-aghAti ochA thAya to svarUpa ane svabhAvamAM AtmA joDAya to ja AtmA vAstavika zAzvata - tRpti tarapha AgaLa vadhaze. Ama, sAdhya tarIke potAnI kAyamI pUrNa avasthAno lakSa rAkhavo joIe. A rIte kSamatA rUpI kalpavRkSanA phaLone cAritranA AsvAda dvArA meLavavAnAM che. jema amRta pIne jIva amara bane tema jJAnAmRta pIne paNa jIva vAstavika rUpe amara bane che-tRpta bane che. te prayojanathI karelI suMdara kriyAno abhyAsaniSphaLa na jAya ane kriyAnA phaLa rUpa je svarUpa sthiratA pAmI AtmA jJAnAnaMdarUpa amRtapAna vaDe je nirjarAne pAme te mATe svamAM rahelA AnaMdanA bhogavavA rUpa"tRpti aSTakanuM ahIM AraMbha karAya che. gAthA: 1 pIvA zAnAmRta bhuvA, kiyA suralatAphalama sAmyatAbUlamAsvAdha, tRpti yAti parAM muni 15 jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne ane kriyA rUpI kalpavRkSanA phaLonuM bhojana karIne, samatA-bhAvarUpI tAMbulano AsvAda karIne muni parama tRptine pAme che. koI zubhAzubha vastu grahaNa karavI ke na karavI e AtmAnA sAmarthya jJAnasAra-3 || 242 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para avalaMbe che. A sAmarthyane keLavavuM e ja mokSamArga che. je jJAnamAMmithyAtvano pariNAma bhaLe te jJAna jIvane mAranAruMarthAt tenuM bhAvamaraNa che ane jyAre mithyAtvanA pariNAmane choDe tyAre te ja jJAna amRta rUpa jIvane jIvADanAruM bane. jagata pAsethI pIDA levI - paNa koIne pIDA na devI. te mATe AtmAmAM pahelo nirNaya - "AtmA chuM" - "zarIra nathI to tene maLatI piDAe pIDA rUpe banatI nathI, ane te koIne pIDA ApavAnI nathI kema ke te sAmenAne paNa zarIrarUpe nahIM paNa AtmA rUpe jue che. pIDA be prakAre che (1) dravyapIDA (ra) bhAvapIDA (zAtA-azAtA rU5) pugalanAM dravyone bhogavatAM AtmAne dravya pIDA maLe ane temAM moha bhaLe to bhAvapIDA rUpe thAya. dravyapIDA-yogane kAraNe thAya. karmabaMdha cAra kAraNe baMdhAya? (1) mithyAtva (2) avirati (3) kaSAya (4) yoga- A cAreya kAraNonA sevanathI AtmAne pIDA thAya.sidhdhone A cAreya kAraNo nathI mATe teone dravyapIDA ke bhAvapIDA nathI. bhAvapIDA - mithyAtva, aviratI, kaSAya A traNeya mohanA kAraNarUpa hovAthI te te rUpe rAga-dveSanA pariNAmonuM AtmAmAM pariNamana thatAM AtmAne bhAvapIDA thAya che. kema ke rAga-dveSa karavA e AtmAno svabhAva nathI. AthI pratIta thAya che ke jIva jo potAnA svabhAva pramANe nathI vartato potAnA svabhAvane bhogavavAmAM tRpta thato nathI tyAre karmabaMdha thAya che ane sva-svabhAvamAM varte che to jaththAbaMdha karmo nirjarI paNa zake che. "tapa tehi AtmA varte nijaguNa bhoge re." 1 pratikamaNa kone kahevAya? pApa eTale svabhAvanuM atikramaNa karavuM. tenAthI pAchuM pharavuM te pratikramaNa. ApaNI badhI ArAdhanA pratikramaNa rUpe ja che. kevali sadAye jJAnasAra-3 || 243 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA svabhAvamAM rahe che mATe teone pratikramaNa hotuM nathI. jema jema AtmAne 'sva' no nirNaya thaze tema tema AtmA para thI chUTaze, nirNaya thAya ane svanI ruci thAya eTale 'sva' taraphano purUSArtha paNa thAya. jJAna ane kriyAmAM mohana bhaLe to te jJAna ane kriyA AtmAmAM pariNamana pAme to te AtmAnI anubhUti karAve. svamAM tRpta thAya tema tema apUrvanirjarA thAya. sad abhyAsavALI kriyA AtmAnA guNone pragaTa karavA mATenAM lakSavALI kriyA joIe. manavacana-kAyAnI pravRtti te kriyA che ane mana-vacana-kAyAno vyApAra pudgala rUpe che. kriyA karatI vakhate jo A vastuno upayoga na hoya to te kriyAmAM mada abhimAna utpanna thaze. tethI kriyA karatI vakhate AtmAne pakaDo.mArA AtmA e kAyA vaDe vIryane guNomAM pariNamana rUpa dharmane svabhAvanuM amRtapAna karavA kriyA karI rahyo che, to mAna kaSAya nahIM Ave nahIMtara mAnarUpa-mohakaSAya manamAM Avaze ane pachI te manamAMthI bahAra pragaTa thaze. abhimAna eTale ja para vastuthI (audAyika) potAnI vizeSatA mAnavI. arthAt nirmaLa AnaMdane bhogavavAne badale mAtra kaSAyane bhogave. zAnAmRtarUpa kyAre bane ane kiyA vaDe samatAnA phaLano svAda kayAre cakhAya? samakitano 1lo pAyo Astikaya che. tethI jo AtmAne AtmAnA astitvano ja jo upayoga nathI to AtmA nirmaLa banaze kyAMthI? jJAna to AtmAmAM paDeluM ja che. paraMtu AtmAnA astitvanuM bhAna nathI to jJAnamAM mithyAtvano pariNAma che. mithyAtvate jherarUpa che. samakti amRtarUpa che. jo jJAnamAMthI mithyAtva jhera nIkaLe to jJAnAmRtarUpa thAya. zudhdha jJAna hoya to te jJAna sva-para-prakAzaka bane che. arthAt AtmA sva-paranAM zeyano jJAtA jJAnasAra-3 || 244 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane che. pra. prathama samakti pachI ja viratIno pariNAma Ave? u. hA, samakitanA pariNAma vinA vyavahArathI viratI Ave, paraMtu nizcayathI na Ave. pra. kiyAnuM phaLa zuM? u. kriyAnA phaLa svarUpe AtmAmAM tRpti thavI joIe. nahitara mada(abhimAna) pravezI jAya. pra. kiyA koNa karAve che? u. AtmAmAM raheluM Atma-vIryaja kriyA karAve che. jema jema vIryatarAya karmano kSayopazama thAya tema tema AtmAmAM vIryazakita vadhe. pra. pudgala grahaNa, pariNamana, ane visarjana koNa karAve che? u. AtmAnuM A kArya nathI chatAM potAno AtmA A kArya karI rahyo che. tenAthI pAchA vaLavAnuM che. karmanuM grahaNa karavuM te ja AtmAnI aNasamaja che. AtmAnI zakita para'mAM gayelI che te samaja nathI tethI AtmA karma ane kAyA sAthe joDAI gayo che, tethI anAdikALathI tenI A pravRtti rUpa kriyA cAlu che. pra. sidhdhomAM paNa Atma-vIrya che. to teo kema asat karma grahaNa karatAM nathI? u. temanuM AtmavIrya sarva Atmapradezo ane guNomAM pariName che. teo svabhAva ane svarUpathI pUrNa banI gayA che. arthAt pUrNa AnaMdanA bhokatA che. pUrNa tRptine anubhave che. parabhoga baMdha nathI tethI have karmane kheMcavAnuM koI kAraNa bAkI nathI rAkhyuM. pra. paramAtmAe tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM ke baMdhAyuM? jJAna sAra-3 / 245 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. jagatanA sarvajIvo pratye paramAtmAnAM hRdayamAM utkRSTa karUNA-rasano jharo vahyo - ubharAyo, AthI badhAne zAsana rasIyA banAvI devAnI bhAvanA je aMtaHstalamAMthI pragaTI tenA kAraNe tIrthakara nAmakarma baMdhAyuM. te vakhate prabhu bhAvanI pradhAnatAmAM hatA. svabhAvanI pUrNatAmAM na hatAM. tethI 'tIrthakara--nAmakarma baMdhAyuM. jo svabhAvamAM hota to badhA karmone nirjarI nAkhyA hota. pra. paramAtmA vItarAga thaI gayA, chatAM dezanAno vyavahAra kema kare che? u. baMdhAyeluM tIrthakara nAmakarmavipAkodayamAM AvatA te AtmavIrya temanI pAse dezanAnuM kArya karAve che arthAt tIrthakara nAmakarma khapAvavA prabhu dezanA Ape che. anaMtavIrya pragaTa thayA pachI kevalajJAna vItarAgatAnI pUrNatA che. paraMtu aghAtI karma samayanI maryAdAvALA baMdhAyelA che. tethI te karmo saMpUrNa nAza na pAme tyAM sudhI AtmavIrya saMpUrNa Atma-pradezamAM pravartamAna nahIM thAya tyAM sudhI vIrya paragrahaNAdi pravRtti kare. mArA hAthanI vAta eTalI che ke "rasahIna pravRtti karavI" - jyAM zakaya che tyAM tyAga pravRtti AdaravI ane jenA vinA samAdhimAM rahI zakuM tema nathI tyAM rasahIna pravRtti banAvI do.jema prabhune aghAti karmakhape nahIM tyAM sudhI pravRtti karAvaze paraMtu navA aghAtI baMdhAvaze nahIM. khAvAno vyavahAra arihaMta/kevaLI kare che. khAvAnI kriyA'asakriyA che. (nizcayathI) chatAM aghAtI karma che tyAM sudhI e kriyA karavI paDe che. jJAnanI pUrNatA ane mohano saMpUrNa abhAva - tethI rasabaMdha nahIM. mAtra yoga nimittaka IryApathika baMdha eka samayano baMdhAya ane bIjA samaye udayamAM AvI kharI jAya che. jJAnasAra-3 || 246 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA sivAyanA sarva saMyogothI mArA AtmAe virAma pAmavuM joIe. samyagdaSTi zakaya hoya teTalo svabhAvadazAmAM pravarte paraMtu vartamAnamAM te azakya che to tyAM bhAvadazAmAM pravarte. chaThThA guNaThANA sudhI bhAvadazA che. tethI ja chaThThA guNaThANA sudhI pramAdadazA pravarte che. samyagdaSTi je nathI karI zakato teno dilamAM tIvra pazcAtApa hoya. 5. "bhAva zrAvaka" amRta jJAnanA phaLa rUpe kaI bhAvanAmAM ramato hoya? mokSe bhave bhaviSya nirvizeSamati >> ? (yogazAstra) u. bhAva zrAvakane 'mokSa' ane 'bhava' baMnenA bhAvathI rahita thavAnI bhAvanAvALo hoya arthAt apramata cAritra huM kyAre pAmuM? bhava ane mokSa viSe paNa huM nirvizeSa mativALo kyAre thaIza? te bhAvanAmAM ja viharato hoya. pra. samyagadarzana eTale zuM? u. samyagadarzana eTale saMpUrNa satyatA. je jevuM che te tevuM ja svIkAravuM ane svanI AtmAnI pUrNatAnI ruci karavI. pUrNAnaMdathI bharelA AtmAmAM tRpta thavAnI ruci. jagatanuM je satya che te svIkAravAnuM ane bIjuM potAnA AtmA mATe satya svIkAravAnuM. jagata mATe te satya hajI svIkArya bane paraMtu potAnA AtmA mATe svIkAre tyAre ja samakitano pariNAma kahevAya. AtmAnI zudhdha ane azudhdha banedazAno (avasthA) nirNaya thaI jAya pachI zudhdha dazAnI rUci thaze tyAre vAstavika samakita AvyuM kahevAya. AtmAnI zudhdha dazA (pUrNatA) - sarva saMyogathI rahita che. tethI sarva-saMyogathI mukata thavAnI tIvraruci arthAt saMyogonI vacamAM rahelo AtmA nirALo rahe. ruci sahita te saMbaMdhI AtmAne chetaryAvinA prayatnavALo bane. sUtra jJAnasAra-3 // 247 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - artha - tattva karI sachuM. temAM tattva zuM? AtmAnI je zudhdha dazA che, guNathI pUrNatA che, te ja tattva che ane tenI Dhacite ja samakita. have zuM gamaze? mAtrane mAtra potAnI karma rahita svabhAva ane svarUpadazA. potAnI sattAgata zudhdha avasthA para Adara thaze evo Adara bIjA koI padArtha para nahIM thAya. tethI prabhunI AjJApAlanamAM samakAti jIva jIvananI saphaLatA mAnaze. mohanA udayathI karmakRta avasthAnA kAraNe jIvane Adara to karmakRta - para saMyogo para ja che tethI prabhunI AjJAne gauNa kare che. paraMturucino pariNAma AjJAnA pAlanamAM prabaLa hoya. jema sudhAvedanIya sahana na karI zakanAra kuragaDu-muni" ne "khAvA chatAM"tapano-pariNAma" hato. tethI dravyathI tapa na thaI zake paraMtu teno pariNAma to joIe ja. tapa na thAya to hADohADa pazcAtApa joIe to tapa jeTalo ja lAbha thaze. tapanA pariNAmanA kAraNarUpajabAhya ane atyaMtara tapa che. jyAM sudhI Atmatattvano nirNaya na thAya to tapano pariNAma thAya? huM je kriyA karuM chuM te ja dharma che te mAnyatA khoTI che. te dharma nathI thayo, dharmanI kriyA thaI rahI che. kriyAnI aMdara Atmatattva bhaLe arthAt AtmaguNo bhaLe to ja kriyA dharma-svarUpa bane. ajJAnatAnA kAraNe mohano udaya thAya che. tethI pote sArI kriyA kare che ema mAnIne Atma saMtoSa anubhave che-te vAstavamAM khoTuM chemithyAtva che. mithyAtvanuMjhera gayA vinA viSayonA jheranuM pAna chUTaze nahIM tyAM sudhI amRtanA pAnanAM adhikArI AtmA banato nathI. AtmAno anubhava thAya to ja jJAna "sparzanAvALuM" thayuM kahevAya. 'nayasAra'nA bhavamAM prabhuzrI vIrane ane zreNikane anAthI munithI je samakita prApta thayuM te to karma-laghutA che. enA kAraNe dharma para bahumAna AvI jAya che. paraMtu rAjamArga to sUtra-artha-tattvane bhaNIne AtmAmAM pariNamAvavAnAM che. 14 pUrvIne je pariNAma thAya te pariNAma navakAra gaNanAra sAdhune paNa thAya tenuM kAraNa karmalaghutA che ane jina vacana zradhdhAthI pUrNa svIkArya che tethI sarvasaMgano tyAga che. arthAta nisaMga banIne navakAra gaNe to tenA phaLa jJAnasAra-3 // 248 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpe sarva pApa nAza paNa thAya. marudevA mAtAe pUrvabhavamAM koI sAdhanA nathI karI paraMtu nigodamAM "karmalaghutA" karela che. sAmAyika e dharmanuM sAdhana che tethI ApaNe sAdhanane ja dharma mAnI beThA chIe. tethI jeTalI vadhAre sAmAyika teTalo lAbha vadhAre-ema jIva mAnavA lAgyo che. lobhanA kAraNe jIva vadhumAM vadhu sAmAyikane kriyA karavA lAge che. ahI sAmAyika rUpI sAdhana dvArA samatA rUpa sAdhyanesidhdha karavAnuM hatuM. samatAbhAva lAvavAno hato, Atma ramaNatA keLavavAnI hatI te bhUlI gayA. sAdhyane bhUlIne karAyelA sAdhanano upayoga zuM kAmano ? sidhdhi kayAMthI apAve? dAdaro caDho to pAchaLanAM pagathIyAM choDatAM jAva to UMce caDhI zako. te rIte kriyA karIne kriyAne choDavAnI che ane AgaLa AgaLanAM guNasthAnane pAmavAnA che. paraMtu ApaNe to kriyAne ja dharma mAnI lIdho to bahArathI ja tRpta thavAnuM thaze. dA.ta.100 sAmAyika, 9lAkha navakAravALI gaNI ItyAdi, AMkaDAomAM ja rahI javAze. AMkaDAo dvArA paNa aMtaramAM sthira thavAnuM che. nahitara jIvanamAM ATalI ArAdhanA thaI tema saMkhyAmAM gaNatarI thaze. temAM dharma karyAno saMtoSa-tRpti thaze ane dharmanA phaLarUpe Atmika tRptithI dUra thaze. AthI dharma mATe ja kriyA karavAnI che. jJAna-kriyabhya mokSa amRta jJAna ane amRta kriyA bane sAthe cAle to ja kevalajJAna sAdhya arthAt jJAnathI jJAnanI pUrNatA rUpa kevala jJAna kriyAthI nizcayakriyArUpa mokSa arthAt vIryanuM AtmAmAM pUrNa pariNamana rUpa akhaMDadazA. pra. sAdhanAnuM lakSa kevalajJAna hatuM paNa te kema siddha na thayuM? u. jJAnane zuddha karavAnuM hatuM tenA badale kriyAmAMmohano pariNAma thayo. kriyAne to tamAre choDI devAnI hatI eTale ke zarIranuM mamatva toDI AtmA jJAnasAra-3 // 249 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe joDAvAnuM hatuM te na karyuM tethI zudhdha kriyA na thaIbalka azudhdha kriyA thaI. arthAt nirjarAne badale Azrava karma bAMdhyuM. tethI sAdhanAmAM sAdhyano upayoga na rahevAne kAraNe te lakSa sidhdha na thayuM. AtmAnubhUti dvArA nirjarA karavAnI hatI te na thaI. a AtmAnA upayoga pUrvaka zudhdha kiyA kayAre kahevAya? dareka kriyA thavI joIe. arthAt kriyA karatAM thAka, zrama, bhAra, huM kriyA karuM te badhA ja pariNAma chUTI jAya ane te kriyA karatAM AtmAmAM AphlAdaka AnaMdanI anubhUti thAya to ja te AtmA sAthe joDAyelo kahevAya. to te ja kriyA zudhdha kahevAya. te samatAnA phaLano AsvAda karAvanArI thAya. jJAnIoe kahyuM che ke Avazyakano adhikArI viratidhara ja che. samakIti to bIjamAtra rUpa che. tethI dezaviratI ke sarvaviratI lenArane ja dharmanA adhikArI 'jJAnasAramAM kahyuM che. karmayoga dvayaM tatra, jJAnayogatrayaM viduH virateSyava niyamana, vInamAtra paredhvani (27-2) jJAnasAramAM yoga aSTakomAM spaSTa batAveluM ja che ke sthAna (mudrA) ane varNa (sUtra) te be kriyAyoga che ane artha AlaMbana, ane ekAgratA e traNa jJAnayoga che ane te viratIvALAne niyamA hoya ane samyagudaSTine te bIjamAtra hoya. a AtmAmAM rahelA jJAnAnaMdAmRta svAdane mANavAnA adhikArI koNa? je viratIdhara-jJAna--kriyAyukta hoya te jIva. sthAna mudrA = kriyAyoga. temAM sthira thavAnuM che pachI arthanA upayogamAM, AlaMbanamAM ane ekAgratA rUpa jJAnayogamAM javAnuM che. "kriyA patI gaI" te zabda batAve che ke dharmano svAda na maLyo paraMtu jo uparabatAvyA pramANe jJAna-kriyA karo to AtmAmAMAnaMdaAsvAda AvyA jJAnasAra-3 // 250 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA rahe ja nahIM. jJAnathI otaprota thaIne mAre sAmAyika karavI che. tapa thoDo bhale thAya "paraMtu mArI IcchA toDe" tevo tapa karavo che. AvuM karo to AtmAnI anubhUti thaze ane uttara dharmo karavAnuM mana sahaja thaze. 2 sad abhyAsarUpa kiyA zA mATe? dhyAnathI Atma tRpti thAya. AtmAmAM sthiratA te dhyAna. AtmA asat yoga vaDe svamAM asthira thAya che ne svamAM sthiratA mATe sau prathama asat yoga na karavAthI pratijJA virati jarUrI. muni jAvajIva arthAt pApAdivyApAra na karavAnI pratijJA dhAraNa karanArA ane have mAtra aMdaramAM ja ramaNatAnA laze bahiSTi baMdha karI aMdara jovAmAM hoya che. tethI te tRpti pAmavAnA adhikArI banI zake. munie sAvadha bhASA na bolavAnI pratijJA arthAt "huM satya ja bolIza - satya ja karIza" arthAt mArA sattAmAM je che te ja huM karIza. mArA AtmAnA svabhAva sivAya huM bIjuM kaI nahi karIza. AthI A pratijJAnI saphaLatA mATe prathama tene asat kriyAthI nivRtta thaI ane sat kriyAmAM pravRtta thavA mATe ane kriyAmAM sthiratA mATe abhyAsa jarUrI che. kAraNa ke viSaya-kaSAyanA saMskAra gADha che tene toDavA mATe pratikriyA karavI ja paDaze. te mATe saAabhyAsa AtmAmAM pADo to pachI jJAnayogathI cittavRtti keLavAI jaze pachI aMtarmukha banI zakazo. kriyA karatI vakhate kaSAyano tyAga karavAno che te lakSa joIe ane potAnA svarUpanA AnaMdano siddhadazA) upabhoga karavAno che. jyAre AtmA svanA guNanI anubhUti karato hoya tyAre 'para' padArtha je tuccha che tene bhUlI zAzvatAnA saMgItamAM lIna banI jato hoya che paNa te mATe prathama prabhue batAvelA paMcAcAranuM pAlana karavuM Avazyaka che. jJAnasAra-3 || 251 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAkAreNa saMdisaha bhagavan! caityavaMdana karUM? Icche ! caityavaMdana-e vaMdana Avazyaka thayuM. e vakhate caityavaMdana karavAnuM praNidhAna thayuM tyArathI ja caitanyadeva (AtmA) ane cetanA (AtmacetanA) bane ekameka thaI jAya tyAre zudhdha thAya. zudhdha cetana ane zudhdha jJAnAdi cetanA jemanA ekameka thaI gayA che tevA arihaMta-sidhdha bhagavaMto ke jeo potAnA AtmasvarUpamAM sthira che ane AnaMda bhogavatA parama tRptine mANI rahyA che. temane vaMdanAdikaratA ApaNuM parama lakSa te pUrNatA pragaTa karavAnuM ane pUrNAnaMda svabhAvamAM tRpta thavAnuM hovuM joIe. te mATe ja ahIM jJAnasAranA tRpti aSTakamAM mahopAdhyAya yazovijaya mahArAje parama tRpti te laukika tRptithI muni sAvaghAbhASI-svAtmA valokIna : / je sAvadha bhASAthI virAma pAmelo hoya arthAt satyano bhASI ane satyano ja kartA hoya ane svamAM ja lIna hoya te ja tRptino pUrNa adhikArI bane. AthI ja jJAnasAramAM dhyAnano adhikArI viratipUrvaka kriyA karanArane ja kahyo che. 1 muni kevo hoya? sAvadha abhASI arthAt yathArthabhAsI hoya. muni sadA 'mauna' mAM ja rahe. jagatane sarvajJa tattva mujaba ja jonAro, svIkAranAro hoya te jagata tene nirALuM dekhAze nahIMtara baMgalA-vaibhava joIne bhagavAna para ahobhAvane badale bhagata para ahobhAva vadhI jaze te khoTuM che. to to saMsAra parano ahobhAva thaI gayo. saMpatti-sattA para ahobhAva muni mATe nukazAnakAraka gaNAze. sAdhune saMpattivAna pratye karUNA thavI joIe ke kayAre A dhanavAna pApathI chUTaze? muneH bhAva mauna. bolavuM e AtmAno svabhAva nathI. tethI bolavuM te ja pApa che. tema muni mAne tethI 'mauna' rahe. kAma vagara eka paNa zabda bole nahIM. jJAnasAra-3 || rapara Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni jo bahAra bolaze nahIM tethI te aMdara AtmA joDe bolavA mAMDaze. pote bahAra bolavAnA rasavALo hato eTale aMdara AtmAe abolaDAM laI lIdhAM-have te jAgyo eTale bahAranAne choDI AtmAne manAvaze."abolaDAM zAnA lIdhA che rAja ho Atamadeva' mAharA". tyAre Atamadeva mInathI paNa tenI sAthe bolavA mAMDaze. bolavAnuM prayojana nathI ne jarUra vagaranuM bolavuM e sAvadya pApa che. jarUra vagaranA pApa anarthadaMDamAM gaNAya. tethI kAraNa vagaranuM bolavuM tene anartha daMDanuM pApa gaNAya. bolavAnuM Ave to prabhunI AjJA mujaba muhapattinA upayoga pUrvaka jarUrI bole to paNa te 'maunI' gaNAya ane tyAre te muni bole to paNa karmanI nirjarA karanAro thAya. samakita vinAnuM mauna vizeSa lAbhanuM kAraNa nahI ekendriyanA bhavamAM mauna ja rahyo che. muni kone kahevAya? je AtmAmAM ja lIna hoya tene muni kahevAya. te AtmAne jonAro mAtra na hoya paNa temAM lIna banelo hoya. jo te cAritra - mohanIyanA pariNAmane anubhave to te AtmAmAM lIna nathI. samyam daSTi AtmA darzana mohanIyano kSayopazamathI pragaTa samyagadarzananA pariNAmane vede to AtmAmAM lIna thavAnI bhAvanAvALo hoya. yogabiMdumAM pU. haribhadrasUrIzvarajI ma.sA. kahe che ke samyam daSTinuM mana sadA mokSamAM hoya, te kadAca kAyapAtI hoya paNa cittapAtI na hoya. muni maunI I muni jagatane tattva daSTithI jANe che te cAmaDAnI daSTithI mAtra na jue nahIM to mohadaSTi Ave. tattva daSTi eTale jIva ane ajIvanA bhedavALI daSTi. jIva pratye jJAnasAra-3 // 253 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema pariNAma ane ajIva pratye udAsIna pariNAma to ja saMyama, nahIMtara rAgano pariNAma hoya tyAre AtmAsamatAmAM hoya? nA, kemake rati-aratino pariNAma bhaLelo che. IcchA rodhe saMvarI (Azravane Avato aTakAvavo) saMvara nahIM Ave to nirjarA nahIM thAya. mATe ja kahyuM che ke "AtamalAnI te zramaNa kahAve - bIjA to dravyaliMgI". AthI jamunievicAravuM rahyuM ke huM AtmabhAvamAM chuM ke saMsArabhAvamAM?..bAhyapada, pratiSThA, mAna, sanmAna meLavavAnA bhAvamAM che to saMsAra bhAva ane svaguNone anubhavamAM che Atma bhAvamAM che. ApaNe bolIe chIe sUtra-artha-tattva karI sakuM. ahIM 'tattva eTale zuM? vastune mULathI jANavuM.tenA be vibhAga (1) jIva ane (2) ajIva. samyam daSTi AvyA pachI ja muni vAstavamAM muni banI zake che. sAdhumaya jIvana eTale tattvajJAnamaya ane dhyAnamaya jIvana arthAt jIve jIvamaya jIvana jIvavuM ane ajIvamaya jIvanathI mukta thavuM. jIva chuM chatAM vartamAnamAM jIvAjIva' chuM. (zarIrarUpI karmano vaLa gADa che mATe) ane have mAre jIvAjIvamAMthI jIva banavAM puruSArtha karavAno che. saca tarzanam zudhdha jJAna | sagu darzanathI jJAna zudhdha thAya che. samyagdaSTie satata zudhdha thavAnAM bhAvamAM rahevAnuM che ane munIe zudhdha thavAnA prayatnavALA thavAnuM che. paNa moTA bhAge jIva mohavaza thaI svane bhUlI-paramAM lIna banI AtmAnI durdazA karI che. AtmAne azuddha karyo che. AtmAe vastunI zuddhi karavAnI che. (1) svabhAvanI zudhdhi (ghAtI karmanA javAthI thAya) (2) svarUpanI zudhdhi. (aghAtI karmanA javAthI thAya) AtmA sivAyanI badhI vastumAM udAsInatA hovI ghaTe azudhdha evA jJAnasAra-3 || 254 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnuM avalokana karI tene jJAnayoga dvArA zuddha karavAno che. je 'svAtmAmAM lIna bane che te utkRSTa lokottara - tRpti meLave che. AhArAdi jevinAzI chete paramAM udAsInatA ane 'sva'mAM lInatA keLavavAnI che. ApaNe to saMyamanA upakaraNa pratye paNa udAsIna bhAva keLavavAno che paraMtu tema kema nathI thatuM? ApaNe mAtra kriyAyogane ja mAtra pakaDI lIdho che. temAM ja AtmAnI pUrNAhUti mAnI lIdhI che. tethI Atma-bhAva pakaDI zakAto nathI, samajI zakAto nathI. upakaraNa e saMyamanuM parama sAdhana che. teno paNa rAga choDavAno che. anya-darzanIone sAdhanA dvArA labdhio prApta thatI hoya che. temAM saMtoSa mAnavo te laukika labdhi-guNa che. jyAre gautamasvAmIne badhI zakita hovA chatAM kevalajJAna labdhi na maLyAno apAra kheda hato. je lokottara labdhi che. tRpti- saMtoSanI avasthA. tenA be bheda paDe che. mithyA daSTinI tRpti ane samyam daSTinI tRpti. mithyA daSTi mAne ke mAre AjIvikAthI vadhAre nathI joItuM te paNa tRpti ane samyagdaSTi paNa temaja mAne to baMnemAM pharaka zuM? samyagdaSTinI mAnyatA AtmA ane AtmAmAM rahelI guNasaMpatti sivAya mArI koI saMpatti che ja nahIM tevI daDha mAnyatA hoya. kadAca lobhane vaza ke sattvanA abhAve nItIpUrvaka na vartI zake to paNa tene anItinA AcaraNanuM duHkha hoya. huM Atmadravya chuM - arUpI chuM. A daDha na thAya tyAM sudhI mithyAtva che. rUpI pudagala dravyaguNa bhoga e mAruM kartavya nathI. samyagu daSTi eka paiso ya rAkhavA jevo nathI tevuM mAne - vaLI te mAne ke AtmA sivAyanI sarva saMpatti vipattirUpa che. tethI para-labdhimAM bahumAna karavA jevuM ja nathI. mAruM ghara, mArI patnI tevuM samIti na mAne, phakata aucityavyavahAra jJAnasAra-3 || 255 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare. zarIrane potAnuM na mAne to zarIravALAne potAnA mATe kharA? ekeya vastu mArI nathI chatAM mArAno vyavahAra karavo paDe che. tethI samyagdaSTinuM aMtara to raDatuM ja hoya che. (avirata samyagu daSTi) nItipUrvaka rojanuM jarUrIyAta mujaba kamAvuM te paNa pApa che ema samakitI mAne tethI AjIvikA mATe anIti to Acare ja nahIM. jyAre mithyA daSTi AjIvikA mATe anItipUrvaka kamAtAM paNa dubhAze nahIM. kadAca nItipUrvaka AjIvikA prApta kare to paNa dhanane heya na mAne, pAparUpa na mAne. samakitI anya-darzananAM saMnyAsI karatAM UMco che. kAraNa mAnyatA 'Clear-Cuthoya. mATe ja yogabiMdu graMthanA racayitA pU. haribhadrasUri ma. sAhebe kahyuM che ke kAyAthI samakitI saMsAramAM hoya - aucitya karato hoya paraMtu temAMthI kayAre chUTuM te ja bhAvamAM ramato hoya to ja te sAco samakitI. tenI kAyA saMsAramAM paNa mana to mokSamAM ja ramatuM hoya. jIve navakArazInA paccakakhANane dharma mAnI lIdho. jyAre bhagavAne kahyuM che khAvuM te ja pApa che. khAvuM e tAro svabhAva nathI. cha mahinA sudhIno tapa thAya che... chelle navakArazI karavA besAya nahIM paNa besavuM paDe che. jo cAlatuM hoya to navakArazI karavA besazo ja nahIM, nahIMtara AtmAne chetarIe chIe tevuM thaze." sauthI moTuM pApa to AtmAne chetarIe chIe te ja che. mAyA hoya tyAM mithyAtva ane mRSAvAda paNa hoya ane tenAthI te karma tIvra ane cIkaNA ja baMdhAya. tethI prathama saraLa bano-mAyAnakaro to guNasthAnaka upara jaldI caDhI zakazo. samakitI zuM mAne? dhana rakhAya ja nahIM - parigraha rakhAya ja nahIM, nahIMtara je rAkhyuM che tenI mamatA thaze. samajaNapUrvaka kamAvAnuM baMdha na karo to ahIM je rAkhyuM che tenA para gADha rAga thaze. kerI choDokena choDo paNa teno rAga to na ja joIe. rAga paNa kadAca na chUTe to paNa kerI sukhanuM kAraNa na ja jJAnasAra-3 || 256 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manAya. AtmAne bhogyana manAya. samajaNapUrvaka mAtA-pitAdine choDI dIkSA lIdhI to ahIM bhakata - bhakatANI nA saMgamAM paDI jazo. - sAdhunA darzananI mukhAkRti AnaMdamayaja joIe ane tenAthI ja loko samyagudarzana pAmI zake. tene badale bhakata-bhakatANInA mohamAM paDyAM to tethI saMtApa vadhe ke saMtoSa vadhe? lokone pamADavAmAM saMtoSa mAne paraMtu potAnI sAdhutAvikasI athavA sAdhvAcAramAM keTaluM gumAvyuM enI koI ciMtA nahIM kAraNa? potAnA AtmAne pamADavAnuM lakSa ja nathI. 0 bhAvatRpti eTale zuM? AtmAnI anubhUti thavI ane enAja AnaMdamAM DUbavuM te bhAvatRpti. tevI tRpti samatA rasamAM jhIlanAra evA muni ja bhogavI zake. pRthvIkAyanuM AyuSya ra2000varSa, ekendriyamAM sauthI vadhAre vikAsa pratyeka vanaspatino hoya che. vikalendriyanAM bhAvamAM paNa jIva bole to koI samajI zakavAnA nathI, to tevA maunanI koI kiMmata nathI. tethI samakita vagara mauna karo to akAma-nirjarA ja thAya. "samyakatva tatsaune mauna samyakatvameva vA." (jJAnasAra) samyagdarzana e ja mauna ane mauna te ja samyagdarzanarUpa che. AthI samyagdarzana hoya ane samajaNa sAthe mauna karo to "sakAma-nirjarA thAya. bhagavAnanI AjJA virUdhdha bolavuM nahIM, bhagavAnanAM tattva virUdhdha manathI paNa vicAravuM nahIM ane zakita pramANe AcaraNa karo to te mauna gaNAya. tene ja sarvaviratIno bhAva jAge ane te ja svIkAra karIne te pramANe pALI zake. tattvarUci-samyagudarzana eTale guNanI rUci thavI eTale AtmAmAM jJAnasAra-3 // 257 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahelAM guNo te ja tattva che ane tenI ja rUci thavI joIe ane tyAre ja samyagadarzanano pariNAma pragaTa thayo kahevAya. huM sAmAyika lauM - sAmAyika levAno bhAva thavo te rUci che. sAmAyikanA pariNAmamAM AvI javuM eTale ke samatAnA pariNAmane anubhavavuM te svabhAva che. jIva samatAmAM sAmayikamAM hoya tyAre koI jema tema bolI jAya tyAre saheja paNa dveSa na Ave kAraNa samatA e AtmAno svabhAva che. to sama-sAmAyika AtmAmAM pariNAma pAmyuM kahevAze. tethI ja jyAre AtmA guNamaya thAya tyAre guNanI anubhUti thaI kahevAya. cAritra e anaMtaguNa che. vItarAgatA Ave eTale saraLatA, vinaya, samakita vigere anaMtA guNa temAM samAyelA ja che. vartamAnamAM vItarAgatAnI jIva AMzika anubhUti karI zake che. paNe guNasthAnake alpa anubhUti ane-7me AMzika anubhUtinI vRdhdhi hoya, 4the avirati guNaThANe anubhavanI mAtra zarUAta tathA pUrNatAnI rUci hoya. pame ane cha guNasthAnake AtmA potAnA AtmAnA guNanuM vizeSathI avalokana kare che tyAre bahAranuM jovA-bolavAnuM sAMbhaLavAnuM baMdha kare. tyArabAda AtmA aMdaramAM joze tyAre AtmAne be prakArano saMtoSa thaze. (1) laukika ane (2) lokottara. - dhananI prApti thaI-AnAthI adhika nathI joItuM. dararoja AjIvikA mATe 100 rU. nI jarUra che te maLI jAya te laukika saMtoSa che. tenAthI adhika meLavavAnI IcchA prayatna na kare te laukika tRpti kahevAya. a (1)samakitInI tRpti ane (2) viratidharanI tRpi - samakitImAM anaMtAnubaMdhI kaSAya na hoya tethI te mAne ke have dhana vi. meLa vavA jevuM nathI. te mATe Akho divasa pravRtti karAya nahIM. lobhanA udayathI pravRtti karato hoya to paNa mAnyatA cokhkhI hoya. huM khoTuM karuM chuM teno tene satata ahesAsa hoya. pravRti hoya paNa pariNAma nahoya, pariNAma nathI tethI jJAnasAra-3 || 258 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcAtApa (aMtara-valoNuM) che. mammaNane niraMtara pravRttinAM pariNAma hatAM tethI satata pariNAmamAM karmabaMdha karato tethI marIne 7mI narakagayo. samajaNa pAkI nahatI-mithyAtvI hato tethI 7mI narakamAM gayo. | AnaMda Adi-zrAvako samajyA ke parigraha karAya nahIM, vRttimAM beThuM che to te vakhate 8 karoDano parimANa rAkhelo che chatAM paramAtmAnA mahAzrAvaka tarIke gaNanA thaI che. aMdarathI nirNaya thaI gayo che ke parigraha e pApa che chelle putra-parivArane badhuM ja sopI anazana kare che. "micchu pariharaha" e vRttimAM beTheluM hatuM-aMdaranI rUci phare eTale pazcAtApa thAya ja. | pravRttimAM samakitI mAnyatAnA stara para che, dhana-rAkhavuM te pApa che tethI kamAvA javAya nahIM chatAM kamAvAnI pravRtti karato hoya. jyAre munine AcaraNanA staramAM pravRtti hoya ke parigraha rAkhavAno ja nathI pachI te rAkhe ja nahIM. zreNikane kSAyika-samakita hatuM tethI cheka sudhI pravRtti cAlu paraMtu aMdarathI satata pazcAtApa hoya tethI narakamAM navA karmabaMdha nahIM kare. 'svAtmA para bahumAna bhAva joIe ke mAro AtmA sattAe sidhdha che samakita Ave eTale bahumAnabhAva vadhaze. mAro AtmA sattAe sidhdha che te bahumAnabhAva thaI jAya to pApanI pravRtti karI zakAya nahIM. pApa karavuM ja duSkara thaze. koI nikAcita karma evA hoya ke pharajIyAta pApa karAve te judI vAta. dA.ta. naMdiSeNa muni nikAcita karmane kAraNe pharajIyAta paTakAyA che pote nathI paTakAyA paraMtu karme baLAtkAre paTakAvyA che. TUMkamAM lokottara tRptimAM zuM Avaze? eka paNa vastu rAkhavA jevI ja nathI. samakitI hoya to tene heya mAne, jarUra pUratuM kamAIle, navuM kamAvAna jAya. jJAnasAra-3 // 259 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. muni mATe tRptimAM zuM Avaze? u. zrAvaka mATe dhana-makAna-vastra vi.nI jarUra paDe tethI te mATenI pravRtti paNa karavI paDe. paraMtu have muni mATe zuM karavAnuM? muni mATe to maLe to saMyama-vRdhdhi ane na maLe to tapovRddhi. tethI munie AhAra vi.nI ciMtA karavAnI nathI. munie potAnA Atma-svabhAva (kevalajJAna) sivAya bIjuM kazuM jameLavavAnuM nathI. svabhAvamaya banI temAMthI paramAnaMdane meLavavo te ja tenI tRpti raheze - je meLavyA pachI koI ciMtA nahIM. | muni svabhAvamaya banI sahajatAthI rahe che. jJAnI hoya tene have bhAva nathI karavAnA paNa AcaraNamAM mUkavAno purUSArtha karavAno che. jema ke kAusagnamAM macchara Adi Ave to - uDADavAnA nathI paNa sahana karavAnuM che te dvArA karma-nirjarA karavAnI che. jJAna rUpI amRtanuM pAna kare eTale muni svabhAvamAM rahI zake che. jJAnAmRtathI vikaTa paristhitimAM paNa saMtoSanI anubhUti thAya che. tenAmAM navuM navuM jJAna AvatuM jAya ane AnaMdamAM abhivRddhi karatuM jAya, sarvajJanuM jJAna ja AvA prakAranuM che. che. dhana jaDa che chatAM temAMthI sukha kema maLe che? u. jyAre AtmAne mithyAtvanA udaye dhanamAM kiMmatipaNuM lAge eTale Adara Ave ane jyAre maLe tyAre mAna-mohanIyanA udaya thAya. prAptadhanamAM mAlikIpaNAnI, sukhanI bhrAMti karAve bIjAthI potAne moTA manAvI bhayaMkara karmabaMdha karAve che ane temAM AnaMda mAnIe chIe. yathArtha jJAna eTale vastu jevI hoya tevo bodha thAya. bahAra kALI hoIe to kALI kahIe ane aMdara dhoLI hoya to dhoLI kahIe. ApaNe bahAranuM rUpALApaNuM joIne tene sAro mAnI sAro vyavahAra karavA mAMDIe chIe, paNa aMdara to te azucithI bharelI che te to ApaNe jJAnasAra-3 / ra60 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jotAM ja nathI. tethI rAga thAya che jyAM ajJAnatA che tyAM mohano praveza che." munine jagata bahArathI dhoLuM ane aMdarathI kALuM dekhAya che. AtmA bahAra karmathI kALo ane aMdara guNothI dhoLo dekhAya che tethI aucitya-vyavahAra zarU thAya che. ApaNane ApaNuM zarIra aMdarathI azucimaya che te vAta yAda AvatI nathI. tethI rUpALI vyakita gamI jAya che. tethI jJAna pUrepUruM kAma nathI AvatuM. phakata cAmaDAnI AMkhathI jovAnuM nathI paraMtu sarvazanA vacana mujaba sarvajJa daSTithI jovAnuM che. "carama nayaNe karI mAraga jovatA bhUlyo sayala saMsAra, jeNe karI nayaNa joIe, nayana te divyavicAra." (5. AnaMdaghanajI ma.) jo te pramANe jJAna nahIM karuM to mAruM mAneluM ja huM karIza ane te ja mAruM mithyAtva che. tethI dareka bAbatamAM sva-atithI vicAra na karavo. paraMtu sarvajJa-daSTi pramANe ja vicAravuM. sarvajJanI AjJA vyavahAranI sAthe nizcaya AjJA paNa mAno to jJAna yathArtha kahevAya. jo yathArtha jJAna hoya to te "sva-para prakAzaka hoya. mithyAtvajJAnamAMthI jaze to te jJAna zudhdha banI "sva-para prakAzaka" banaze."AkhathI huM nathI joto, jonAra to mAro AtmA che" tevuM yAda Avaze to jJAna "sanmukha che tema kahevAya. jo AtmA ja gAyaba hoya to jaDa evI AMkho zuM jovAnI? maDaduM kaMI jue che. nAkema? AtmA ja gAyaba che. AtmA sva sAthe parane juve che. ApaNe jagatanI oLakhANa kharI paraMtu jAtanI oLa khANa nathI jethI svamAM sthiratA sahaja nathI. viratino pariNAma eTale mohadazAmAMthI chUTavuM = bhAvapIDAthI mukta banavuM. jeTalA aMze moha jAya teTalA aMze dharmazudhdha thAya. jJAnasAra-3 // 21 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirata samyak daSTi vartamAnamAM bhAvapIDAnI vedanA kema bhogavI rahyo che? mithyAtvI AtmA viSayonA bhogamAM potAnA AtmAne sukhI mAne. mohanI pIDA-pIDA svarUpe lAge nahIM tethI mithyAtvIne temAM sukhano bhrama Ubho thAya che. jyAre samakitIne mohanI pIDA-pIDA rUpe lAge che tethI te aMdarathI khUba ja duHkhI hoya che. A ja AtmAnI bhAva-pIDA che. mohamAMthI chUTavuM che paNa chUTI nathI zakato. samakitI potAnI pAse rahela anaMta - AtmaguNanI saMpatti hovA chatAM bhogavI zakato nathI tenuM tene duHkha hoya che. viratino pariNAma samyaka daSTine ja Ave.viratibe prakAre (1) dravyavirati (ra) bhAva-virati. abhavyano AtmAvirati le paNa te phakata dravya virati leze.viratino vAstavika pariNAma pedA nahIM karI zake. pudgalanA sukhamAM AtmAnuM sukha maLe nahIM teno samakitIne nirNaya che. pudgala jaDa che - AtmA - cetanavaMto che. jaDa vastu cetanane kaI rIte sukha ApI zake? virUdhdha dravyo bhegA thAya to? dUdha ane chAsa bhegA thAya to phATI jAya te rIte... samakitIno nirNaya pAko che ke pudgalathI AtmAne sukha na maLe paraMtu pIDA ja maLe. tethI jaDa evA puNyanA udayamAM maLelI sAmagrImAM paNa te pIDAno anubhava karato hoya tethI samakitI jevo bIjo koI duHkhI nahIM. mATe ja samakitIne ArAdhanAnI jarUra paDe. samakitI evA kRSNa mahArAjAne prazna Ubho thayo ke 360 divasamAM evo kayo divasa che ke te divase vratanI ArAdhanA karU tethI vizeSa AtmAne lAbha thAya. potAne sarvajJa paramAtmAno yoga maLyo che chatAM pUrNa ArAdhanA karI zakato nathI tenuM duHkha che. cAturmAsa pasAra thaI gayA paNa viratIno pariNAma na Avyo tenuM temane duHkha che. tamane AvuM duHkha thAya che kharuM? vartamAnamAM potAno AtmA guNomAM ramI zakato nathI tethI karmanAM jJAnasAra-3 || raDara Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayathI je je saMyogo maLelAM che te AtmAnAM guNomAM bAdhaka che. tethI tenAthI chUTavAno bhAva thaze tema ja AtmAnA guNonI ramaNatAmAM sahAyaka saMyogone huM paDuM tevo bhAva thaze. eka heya to bIjuM upAdeya paNa joIe. samakitI AtmAnA guNone sahAyaka evA anubaMdhomAM joDAto ja rahe. tethI samakitI saMsAramAM rahevAno anubaMdha bAMdhe nahI. lokottara tRpti kaI rIte prApta thAya? TIkAkAra devacaMdra vijayajI ma. lokottara tRptino upAya batAvatA pharamAve che. jJAnAmRta pItva - jJAnarUpI amRta pIne ane sadyoga pravRtti-rUpI kriyA svabhAva jJAnathI bhAvita ane zradhdhA pUrvakanI cetanA sahita kriyArUpI kalpavRkSa velaDInA phaLane bhogavIne samatArUpa pAnanA bIDAnA svAdane karIne parama tRptine pAme. - jJAna-amRtarUpe kyAre? jyAMjJAna yathArtha arthAt svapadArtha (Atma tattva) ane parapadArtha (zarIrAdi para pudgalAdi) yathArtha svarUpa bodha. sva-paranuM bheda jJAna te amRta jJAna kahevAya. AtmAne jIvADe, vibhAvanA mRtyuthI bacAve.svabhAvarUpajIvana jIvato kare te jJAna amRtanuM pAna karavAthI - satyoga pravRtti rUpa kriyA phaLa Ave. arthAt muni dareka anuSThAna - pravRtti-yogamAM zuddhopayoga che. zuddhopayoganI jJAna dhArAthI heyopAdeya pariNAmathI AtmA pariNata thAya tethI AtmAnuM ahitanathAya arthAt AtmA potAnA svabhAvathI vimukha ke viparita vartana thAya tevuM pravRtti kriyAyoga (vIryanuM pariNamana) na kare. kadAca koIka kAraNasara pravRtti asat aucitya vyavahAre karavI paDe to paNa temAM zudhdhayoga rUpa jJAna dhArAnuM pariNamananA kAraNe - zubhAzubha pudgalAdi-yogamAM paNa samatA svabhAva khaMDita na thAya. samatA rUpa tAbUlanA svAda rUpe tene paramAnaMdanI tRptino anubhava thAya. arthAt anukULa-pratikULa saMyogomAM muni rati-aratine pAmI harSa-kheda, harSa-zoka na kare paNa saMyogothI pariNAmathI para rahI potAnA sahaja amRta jJAnasAra-3 || 23 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svabhAvane vedIne parama saMtoSa tRptine anubhave. a samyaphakiyA rUpI kalpavRkSanA phaLa zuM che? ke temanA bhojanathI muni tRpti (saMtoSa) pAme? je kriyAmAM mohano nAza ane Atmatattva pragaTa thAya te samyakakriyA kalpavelaDInA phaLo che. paudagalika sukho saMbaMdhI caMcaLatA tyajIne AtmadazAmAM layalIna thavArUpa Atmatatvano anubhava karavo te samyakrakriyAnuM phaLa jANavuM. bhojana-pAna tRptinuM kAraNa che tema bhojana-pAna karyA pachI tAMbUla (mukhavAsa) e paNa tRptinuM vizeSa kAraNa che. tethI muni samabhAva rUpI tAMbUlano AsvAda zubhAzubha pudgalanA yogamAM paNa kare. te satparaSo zA mATe vijaLI jevI capaLa strInA kAmabhogane choDe che? pUrve anAdi mithyAtva jJAnanI vAsanAthI kAmabhogAdi asat kriyAmAM Asakta banI vibhAvadazAmAM AtmAne jamADyo.jagate bhogavIne choDI dIdhela eThavADarUpa bhogo sukhomAM tRpti- saMtoSano Aropa karyo paNa amRta jJAnanA yoge have bhAna thayuM ke te puNyanA yoga prApta saMyoga-sukha -samRdhdhi te upAdhi rUpa che. tenAthI anukULa kAlpanIka tRpti alpakALa thAya paNa te tRSNAne vadhAranArI thAya. tRSNA e asaMtoSarUpa che. Ama samajaNa thavAthI te puruSo devAMganA jevI strIothI virakta banI vairAgya dhAraNa karI teno tyAga karI ane parama tRpti kAraNa bhUta evA svAdhyAya yoga vaDe tattvasmaraNa-manana-ciMtana-parizIlana vaDe paramAtmAvasthAne pAme che. dareka kriyAmAM svabhAvanI anubhUtinuM praNidhAna jarUrI che to ja AtmAmAM virya samyag rIte pariName. tyAre AtmAmAM nirmaLa AnaMdanI anubhUti thAya che. samyakdarzana eTale AtmAnI oLakhANa tenI oLakhANa vinA samyaka darzana ja nathI. "cetana rahe nija rUpamAM - te ja cAritra jANa." kriyA dvArA AtmAnAM AnaMdanI anubhUti karavAnI che. jJAnasAra-3 / 264 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNidhAna pramANe vartIe tyAre AtmavIrya udayagata mohane niSphaLa karanAruM bane che ane te ja kriyA kalpavRkSanI velaDI jevI che ane tenuM phaLa che "svamAM sthiratA". tyAre guNone bhogavato cAritramAM vizeSa rasAsvAda anubhave 5. samatA kone kahevAya? u. zubhAzubhamAM samabhAva pragaTa thAya to samatAnI prApti thAya. (kema ke moha bhaLyo nathI.) sakhA sAmAyi parva AtmA e ja sAmAyika che. paraMtu mohathI AcchAdita thatAM te sAmAyikanI khaMDaNA thAya che. | tIrthakaroe AtmAmAM je che tene pragaTa karavAno vyavahAra batAvyo che. bIjuM navuM kAMI ja batAvyuM nathI. tenAthI samatAguNane pragaTa karavAno che. jema jema samatA guNa Avaze tema tema pudgalavadhunevadhuheya lAgatAM samatA guNa vizeSa vRddhi pAme che. zubhAzubha dravyamAM paNa pudgala buddhi haze to te guNa nahIM Ape. pudgala prayojanathI adhika nahIM levAnuM. nirdoSa vastu hoya to paNa teno saMgraha na thAya. tRpti= tapa zuddhi. tapasva-AtmAmAM rati rUpe sthiratAne pAme che te ja tapa che. tapathI ja nirjarA thAya. AthI tRpti = sva svabhAvamAM sthiratA tRpti e tapa che, jyAre jIva potAnAM guNomAM tRpta thaze pachI tene bIje kayAMya bahAra javAnuM mana nahIM thAya. paudgalika prakAranI koIpaNa IcchA na thavI, 'sva'mAM sthira thavuM te tapa-tapa eviratinA pariNAma svarUpa che. have AtmAne pudgala grahaNa - pariNamana- bhoganI vRtti chUTI jAya te kyAre thAya? zuddha jJAnamAM varte to parama tRpti thAya. pra. loko kaI tRptine anubhave? u. saMsArI upAdhirUpa, pugalanAM vibhAvarUpa, jIva caMcaLatAne pAmaze. pudgalamAM sukha che ema mAnI tenAthI jIva bhAvita banelo che. tethI tene pudgalanAM bhoganI rUci pragaTa thAya ane tema pudgalane bhogave. pudgalano saMyoga e ja AtmA mATe upAdhirUpa che tenA kAraNe jIva asat kriyAmAM jJAnasAra-3 || ra5 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravartaze. (pugalane bhogavavAno bhAva = mananI asat kriyA) mananI aMdara pugalane bhogavavAno bhAva satata ramato hoya tethI anukULa pudgalomAM satata rAga ane pratikULa pudgalomAM dveSa - AthI samatAnuM khaMDana thAya che. jagate jene bhogavI - bhogavIne choDI dIdheluM che, tevI eTha ja ApaNane bhogavavI game che. pra. pudgala kevA che? jIva-ajIva, heya ke upAdeya? u. ajIva heya svarUpe che. te acitta-nirdoSa hovA chatAM temAM rAgabuddhi na karAya, jarUra pUratuM udAsIna bhAve levAya. muni jJAnAmRta pIne kalpavRkSanI velaDI rUpasamatAne dhAraNa karanAro bane che paraMtu jo temAM moha bhaLI gayo to te asakriyA - viSavelaDI rUpa kaSAyane dhAraNa karanAro bane che. samyakatva hoya to svabhAva-prAgubhAva, vibhAvanA abhAvanI rucithI bhAvita cetanAthI zraddhAyukata bane che. mithyAtvahoyatovibhAva-svabhAvarUpa thavAnA kAraNe sahaja pula saMgI raMgI, ane cetanA saMsArathI bhAvita bane che. jo saMsAramAM saMsaraNa na karavuM hoya to vibhAvano abhAva ane svabhAvane dhAraNa karanArA banavuM paDaze. saMsAranuM bahumAna ethI pugalanA saMganuM bahumAna ane tene TALavuM ja paDaze. kema ke te bhramita sukha che sAcuM sukha nathI. gAthA: 2 svaguTIreva tRptize, dAkAlamavinacarI. zAnino viSayaH kiM te, caeNrbhavet tRptiritvarI pArA jJAnione potAnA guNo vaDe avinAzI evI tRpti thAya che jyAre viSayAthI prApta tRpti alpakAlina - kRtrima evI tRpti viSe jJAtione jJAnasAra-3|| rada Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apekSA rahetI nathI paNa upekSA ja rahe! "durlabho viSayatyAgaH durlabhaM tatvadarzanam durlabhA svabhAvAsthA saphyuroH kRpA vinA." viSaya tyAga vinA tatva daSTi khIlavI durlabha che te vinA svabhAva ane vibhAva avasthAno nirNaya nahIM thAya, tyAM sudhI te vibhAva chUTaze nahIM, te mATe gurunI jarUra che. mATe ja kahyuM che ke "brupa viliyaNI mAna kaSAya jIvane mAre che. potAnA vyakitatvane moTuM mAnatAM te gurumAM samAI zakato nathI. mAruM kaMI ja nahIM e samarpaNa bhAva Ave to gurukRpAthI badhuM sulabha bane che. huM zabda varNa Adi pugala viSayone kema bhogavuM chuM? evo prazna thAya che? ke A abhogya che ema samajIne khAya to khAtAM khAtAM paNa karmanirjarA thAya. pa.pU.devacaMdrajI ma.sA. nA ekaeka vAkayamAM anubhavanuM amRta varasatuM mAluma paDe che. svarUpalakSI banelA AtmAne viSa jevA viSayonaDI zakatA nathI. pra. guNathI thayelI tRpti kevI che? u. avinazvarI, sahaja ane AtmA sAthe sadAye rahenArI che. atyAre karma sAthe joDAyA hovAthI AtmAnA AnaMdane meLavavAno puruSArtha karavo paDe che. pra. viparIta tRpti kevI che? pudgala bhogamAM sukhAbhAsa rUpa lAge, thoDI vAra bhogavRtti zamana thAya paNa thoDI vAra pAchI adhika bhoganI tRSNA pragaTa thAya. cakSu sivAyanI Indriyo sAthe tenA viSayano saMyoga thAya tyAre viSayano bodha thAya. lakavAdi rogamAM sparzendriya buTTI thAya to zIta, uSNaAdi sparzano bodha na thAya. gaMdhanA pudgalo dhrANendriyane sparze to sArA-narasA gaMdhanI khabara paDe che.jihvA buTTI thaI jAya to svAdanI khabara na paDe. tevI ja rIte AtmAnA jJAnasAra-3 // 27 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhano nirNaya na thAya tyAM sudhI pudgalanAviSayo choDI zakAtA nathI. AtmAnuM sukha pAMce IndriyathI na jaNAya kAraNa te IndriyAtita che te AtmAthI ja sIdho anubhava thAya ane moha rahita avasthA jeTalA aMze thAya tyAre teno anubhava thAya. AthI ja paranuM smaraNa = AtmAnuM maraNa paramAtmAnuM smaraNa = AtmAnuM jIvana nAma-sthApanA-dravya-bhAva ekathI paNa paramAtmAne pakaDIe to lAbha ja thAya. nAma-sthApanA-dravya-bhAvaecAramAMthI koIekathI paNa pudgalane pakaDatAM AtmAnuM bhAvamaraNa thAya. nAmathI paNa jo paramAtmAne pakaDazuM to ApaNe ApaNA mohakRta nAmane bhUlI zakIzuM ane paramAtmAnI AjJAmaya banI zakIzuM. te ja rIte patnIne tenA nAmathI bolAvazo to teno moha tamane sparze ane tenA AjJAmaya banI jazo. viSayo e sukha nathI paNa AtmAne pIDA karanArA che evo nirNaya thaze pachI AtmAviSayothI parADamukha banaze. zramaNa kone kahevAya? zramaNa: paMndriyALi manazva zraman mAnati ti zramaUH | pAMce Indriyo ane mananA viSayothI je thAkelo che te zramaNa. tevo zramaNa te ja tapasvI je ISTane vAMche nahIM paNa saMyamane sahAyaka evA AhAra, vasati, vastra/pAtra Adi je grahaNa karavA paDe te gaveSaNA pUrvaka grahaNa kare. AtmA gaveSaNA pUrvaka teno upayoga udAsIna bhAve karI saMyama-samatAnI vRdhdhi kare. saMyamanI suvAsa uttama jIvone vizeSa AkarSe. pra. viSayomAM sukha kema nathI? u. viSayomAM asthiratA-anityatA che ane svAtma guNomAM sthiratA jJAnasAra-3 || 268 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jenI sAthe ApaNe joDAIe tevA ApaNe thaIe. varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda vagere asthira anitya che. tethI temAM sthiratA ke tRpti thatI nathI. vaLI varNAdirUpI ane AtmA arUpI AtmAnA guNo arUpI tethI rUpAdine bhogavavA jAya to AtmAne pIDA maLe. jyAre AtmAnA guNa arUpI tethI tene bhogavavAmAM AnaMda maLe to ja tRptino AsvAda mANaze. sva guNo vaDe avinAzI tRpti kevA svarUpavALI? TIkAkAra-maharSi avinAzI tRptinuM svarUpadarzAvatA pharamAve che je tattvajJAnI che tevA maharSinA AtmA dravya saMbaMdhI, arthAt potAnA Atma pradezomAM rahelA, potAnA ja kALe arthAt AtmAnI sAthe satata rahelA ane potAnA svabhAvabhUta tathA svarupabhUta evA - AtmapradezI arUpI, asaMga, anAkuLa (sthira) ane potAnA ja jJAna-AnaMdanI apUrva mastI-saMtoSa tRpti thatI hoya to tevA tattvajJAnI puruSo pAMce IndriyanA viSayo je varNa, gaMdha, sparza, zabdo vaDe je AtmAthI para, je AtmAthI viparita svarUpe che ane je satata parivartanazIla che. jenA saMyogothI sthira AtmA asthira thAya anAkULa AtmA vyAkuLa thAya, vikalponI jALamAM guMthAya, evA viSayomAM tRpti kaI rIte pAme? to tevA viSayone kaI rIte Icche. svAdhIna sukhane choDI parAdhInatA koNa svIkAre? sva guNo vaDe prApta tRpti avinAzI che, jyAre pudgala vaDe prApta tRpti anitya vinAzI che. Indriyo vaDe prApta tRpti jyAre Indriyone ISTa viSayono saMyoga thAya tyAre teTalo kALa temAM sukhAbhAsa tRpti lAge. te upacArarUpa arthAta temAM sukha nahovA chatAM sukha ApavA rUpa tRptino Aropa karAya che. gulAbajAMbu jyAM sudhI jIbha para hoya ane temAM rahelI mIThAza komaLAdi guNonuM jJAna jIbhane thAya temAM ISTapaNAnI kalpanA mithyAtvano udaye ane mIThAsa komaLatA te potAne sukharUpa lAgI rahyA che te cAritra mohanIya lobha-rati mohanIyanA udaye sukha lAgaNI je anubhavAyate mohanA udaya kALa pUratuM ja te sukhAbhAsa anubhavAya pachI te paNa cAlI jAya ane vadhAre Asakti thavAthI jo te ISTa viSayanuM vadhAre sevana kare to temAM jJAnasAra-3 || ra9 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akaLAmaNa anubhavAya. sukhane badale aratinA udayathI duHkhAbhAsa thAya. AthI viSayonA sevana vaDe thatI tRpti avinAzI arthAt tarata cAlI janArI, parivartana pAmanArI, AtmAne parAdhIna karanArI che. jyAre svAtmA guNo vaDe bhogavAtI tRpti, AtmA sAme dIrghakALa rahenArI, AtmA sahaja tene anubhave ! temAM AtmAne koI kaSTa-parAdhInatA nathI ane AtmA nirAkULatA ane prasannatAne anubhavanAro bane to tenAthI viparIta-viSayo prApta AbhAsarUpa tRptine kaI rIte Icche? je mAtra AtmA mATe karmabaMdhanA mAtra kAraNarUpa, bhArarupa ane bhavanA paribhramaNa karAvanAra tRptine kaI rIte viSayonI AbhAsarUpatRptithI aTakavA ane AtmaguNonI tRptine mANavA TIkAkAra maharSi ApaNane tenA upAya - bhAvanA bhAvavA rUpa batAvatA kahe che - ane muktA te = A bhogo te anaMtI vAra bhogavyA che. "deviMda cakavahitaNAI, rAI uttama bhogA patA asaMta khutto, nayaha tatti gao tehiM. 1dA (Idriya jayASTaka) IndrapaNuM ane cakravartIpaNuM, tathA anuttara vimAnavAsI tathA bhAvasAdhu ATalA vAnA anaMtI vAra prApta na thAya te sivAyanA navamAM raiveyakAdi devaRdhdhi punyanA yoge jIvane anaMtI vAra prApta thaI chatAM temAM tRpti thaI nahIM. devalokamAM kalpavAsI devo eka vAra bhogave temAM tenA ra hajAra varSakALa pasAra thAya AvA divya bhogo dIrghakALa bhogavavA chatAM tRpti thaI nathI. te ja pramANe 8mAM devaloka sudhInA devo devalokanI divyavAvaDIomAM snAna sukhamAM saMtoSa na thatAM teo merU parvatanI vAvaDImAM sukha mANavA jAya ane tyAM Asakta banI devabhava pUrNa thAya to marIne taMdulyAmaccha tarIke jJAnasAra-3 || 270 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpana thAya ane tyAMthI 7mI narakamAM paNa jAya. AthI ahIM TIkAkAra maharSi kahI rahyA che ke uttama devalokanA bhogonI prApti anaMtIvAra dIrghakALa prApta thaI chatAM te bhogomAM tene tRpti thaInathI to have kayAMthI thavAnI paNa tRptine badale tRSNAnI ja vRdhdhi thAya. tethI viSayomAM rahelI sukha budhdhino tyAga karI, AtmAmAM ja sukha che ane AtmAnuM sukhaviSayonA tyAgamAM ja ane sva guNonA bhogathI prApta thAya tevI budhdhi karavAthI viSayothI mukata thaI AtmAmAM ja sthiratA pAmI Atma guNomAM ja lIna banavAthI paramAnaMda tRptinA svAdane tattva jJAnIo sahaja mANanArA bane. sAcI tRpti- zAMta rasanA svAda rUpa. gAthA : 3 yA zAnaikarasAsvAdA, bhavet tRptiratI kriyA sA na jindriya dvArA, parasAsvAdanAdapi / 3 zAnta eka rasa (samatA svabhAva) nA AsvAdanathI ja atIndrIya tRpti thAya che. te jihondriya dvArA SasanA bhojanathI paNa thaI zakatI nathI. pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma. jJAnasAranA tRpti aSTakamAM sAcI tRpti "zAntarasa (samatAne) bhogavavuM te ja sAcI tRpti che tema jaNAvI rahyAM che. te ja vAtane TIkAkAra pU. devacaMdravijaya ma. tene vistArathI samajAvatA kahe che ke, zAnta rasa rUpa tRptine samatA svabhAva rUpa hovAthI te AtmamAM pragaTa thanArI che. tethI te atIndriya arthAt Indriyo dvArA bhogavI zakAya tema nathI. "barachallI rasanI - rasanendriya pAMce IndriyomAM pradhAna che. rasanendriya je jIte te sarva Indriyane jItanAro banI zake. paMcendriyanA sukhomAM - parsa svAdanuM sukha mukhya gaNAya che. bIjI Indriyo dvArA eka eka ja viSayanuM sukha maNAya che. jyAre jillendriya dvArA-svAda sukhanI sAthe sparza sukha ane madhura dhvani vyakta pragaTa karI zravaNendriya sukha svayaM mANI ane bIjAne paNa Asakta karI zake. jihondriya dvArA mukhya SaTu rasa je AhAranA pudgalomAM jJAnasAra-3 || 271 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahelA tikho, kaDavo, tUro, khATo, madhura ane lavaNa rasa jANI mANI zake. A pudgala dravyanA rasarUpa guNa che. AtmAatIndriya che. pudgalanA rasane Indriyo vinAte jANavA samartha che. kevalInA AtmAo SaTrasa Indriya vinA ja pUrNa rUpe - cokkasa rUpe jANe che paNa temane te rasonA svAda mANavAno bhAva-prayatna thato nathI. kAraNa temanAmAM kaSAya rasa nathI. kaSAya rasavinA SasamAM sukhano bhAsa na thAya. jema mAtra bhajiyA hoya to teTalA svAdiSTa na thAya paNa temAM caTaNI bheLavavAmAM Ave athavA rasoImAM paNa jo masAlA ke mIThuMAdikaMInAkhavAmAM na Ave to viziSTa svAdano anubhava thato nathI. tema ApaNane pudgalonA pasamAM je AsvAda sukhano bhAsa thAya che tenuM mULa kAraNa temAM bhaLato kaSAya rasa (mAna, rAga, rAgAdi) sukha, AnaMda, Asakita, anumodana rasa ruci Adi je kaMI lAgaNIono anubhava thAya te badhI lAgaNIo kaSAya rasanA udaya rUpe che. AthI kaSAya rasanA udayathI SaTrasarUpa viSayamAM je AsvAdasukhanA AbhAsarUpa je tRpti che te tRptinathI paNa vAstavikatRSNA che. tRSNA e ThaMDA agnirUpa che. guptarUpe agni pragaTa thAya ane jema agnimAM game teTalA lAkaDA, baLataNa nAkho to te agni zAMta thatI nathI paNa vRdhdhi pAme che tema ahIM paNa tRSNA agni vRdhdhi pAme ane adhika adhikaviSayonI IcchA Asakti karAve, ane AtmA AkuLa-vyAkuLa azAMta thAya. AthI koIpaNa eka vAnagImAM saMtoSa na thAya. tethI nirALI nirALI verAyaTInI DimAMDa ubhI thAya. maMgu AcArya svAda sukhamAM Asakta thatA vyaMtaramAM utpanna thayA. AhAranA rasamAM Asakta banelA "digdarzaka satyajItaroya' jeo chellA 87 divasathI pathArIvaza, mAtra nAkanI naLI vaDe ja pravAhI apAtuM, tevI sthitimAM abhinetA ceTarajI pUche che-"kaMIka IcchA rahI jAya che?" - "hA, thoDuM guDa saMdeza lAvI Apo. (baMgALI mIThAI, phATela dUdhanI chINImAMthI jJAnasAra-3 || 27ra Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane) mane hajI tRpti thaInathI. manuSya bhavadurlabha maLyo, badhA dezomAM bhArata deza mahAna. judA judA gAma, nagaranI judI judI rIta, judI judI verAyaTI, teno svAda mANavA ATha dAyakA ochA paDayA. hajI to keTalA gAma nagaranA svAdo rahI gayA haze? kadAca dIrdhAyuSya pUrvakanA 7 bhava manuSyanA maLe to paNa te ochA paDe. Ama aMta ghaDI SaTrasa svAdane mANavAnA adhyavasAyamAM ja jIvana pUrNa thayuM. a SaTurasanA bhojanamAM tRpti zA mATe na thAya? parsano (svAda) anubhava mATe IndriyanI jarUra paDe. SaTrasapudgala e rUpI che ane tenuM jJAna karanAra Indriya paNa rUpI che. tethI rUpI-rUpIne grahaNa pariNamana karI zake. tethI pudagala-pudagala dravyane grahaNa karI zake, pudagala-pudagalamAM saMyoga svarUpe thaI zake paNa Atma dravya arUpI che tethI rUpIne grahaNa pariNamana na karI zake. tethI arUpI AtmA mATe rUpI pudgala paramANuono samuha AtmA mATe abhogya che. TIkAkAra maharSi pharamAve che AtmAsvarUpAnubhavI pudgalaguNono jJAtA che bhoktA nathI. AtmA potAnA svarUpamAM rahelA potAnA arUpItAdAtma bhAve rahelA guNonAM ja bhoktA che arthAt jJAnAdi guNo ja AtmAne bhogya che paNa rUpa, rasa, gaMdha, sparza zabdAdi rUpI ane saMyoga saMbaMdhe rahelA pudgala guNo AtmAne bhogya nathI. paNa sudhAvedanIyanA udayathI vedanAnA zamana mATe AhAra pudagalono prayojana che tenAthI AtmAne sukha-anubhUti thatI nathI, mAtra vedanA zamana pUratI che. jema rogamAM davAnuM kArya roga zamana karavA pUratuM hoya che paNa davA khAvAthI AtmAne sukhanI prApti thatI nathI, nahIM to zarIramAM roganA abhAvamAM paNa davAno upayoga thAya. to AhAra vAparatA je sukhanI anubhUti thAya che te zuM che? AhAra vAparatA - jityendriya dvArA AhAramAM rahelA parsanuM (madhura, khaTAzAdi svarU5) jJAna thAya che. AtmA Sasa svAdano jJAtA bane paNa teno bhoktA jJAnasAra-3 // 273 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI zakato nathI. paNa svAdanA jJAnanI sAthe kaSAya rasa (mohanA udayathI) bhaLavAthI SaTresamAM rati-rAga ane mAnanA udayathI sukha mANavArUpabhrAMti thAya che. AthI mohanA udayathI Indriyo vaDe thatA jJAnamAM svAda sukhanI bhrAMti te svarUpathI sukharUpa-tRpti rUpa nathI paNa AtmanaH jJAnAnanvAnumAva tutiH | AtmAnA jJAnAnubhava sAthe AtmAnuM AnaMdane vedavuM te sAcI tRpti che. pudgalanA bhogo asthira, anitya, vinAzI ane parivartanazIla che. tethI temAM sthiratA ketRpti na thAya paNa tene pharI pharIne bhogavavAno bhAva Ave che. tethI tRSNA vadhe che. asthiratA vadhe che. paravastunI satata tRSNA rahetAM AtmA potAnAthI vimukha banaze. AtmA potAnA guNothI vimukha bane te moTAmAM moTo pramAda thAya che. pudgalomAM sukha nathI AtmAne te bhogya nathI paNa pIDAkAraka che. huMAtmA chuM te nirNaya thAya. huM zarIra nathI ja evI pratIti thAya to ja AtmAnA guNonI ruci thAya-samajAya ke AtmAnA guNo eja AtmAnI zAzvata saMpatti che ane AtmA tene ja bhogavI zake che. jIva jyAre potAnI A guNa saMpatti bhogave che tyAre te abhayabhAvane pAme che. jyAre jagatanI saMpatti parAdhIna che, AtmA tene bhogavI zakato nathI paNa AtmA ja temAM bhogavAI jAya che. eTale ja koI paNa bhoga vadhAre kALa, vadhAre pramANamAM bhogavavA jAya to akaLAmaNa thayA vagara rahetI nathI. AthI te bhoganA viSayane thoDA samaya choDI de kAM badalAve. A vAtanI pratIti thAya tyAre Atma-vIryathanaganATavALuM banI kArya kare "Agane ke bhavame sonA nahIM." zradhdhA, pratIti, ruci ane jhakhanA AtmaguNo pratye na thAya tyAM sudhI AtmA muDadAla thaIne bese ane jyAre AtmA jAge che tyAre sanattakumAranI jema eka kSaNamAM badhA viSayavilAso anukULatAne choDI de. jJAnasAra-3 || 274 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJanA mukhakamalamAMthI nIkaLelAM jinavANInA jharaNAM - je jhIle tene sarvajJa ja banAve, yogyane jinavANI tAre. mATe ja prabhu gautamane vAraMvAra kahetA hatAM - samaye yama mA pamAyA ! kSAyopathamika samyagdarzana hoya tyAre mithyAtvano pradezodaya hoya lAge. jema ke tAva hoya paNa tharmomITaramAM na pakaDAya jo sAvadha na rahIe to 4-paDigrI tAva thaI jAya. AthI paramAtmAe je kahyuM che te satya ja che evI nirvikalpa zraddhA dvArA vizeSa tattvane jANI tenI pratiti karavA vaDe zradhdhA dUDha thavI joIe. pra. jIve zuM pAmavAnuM che? u. AtmAmAM rahelA sattAgata guNa saMpattine pAmavAno purUSArtha karavAno che paNa "AtmA" potAne bhUlI para evA pudgalanI saMpattine prApta karavAmAM asthira banI bhamato rahe che. AthI tRptine badale tRSNAnI ja vRdhdhi maLI, pAchI temAM sukhanI buddhi utpanna thaI. tethI temAM Asakata banI saMsAra-sAgarane taravAne badale bhavasAgaramAM vadhune vadhu DUbato ja rahyo che. tene ISTavastumAM aniSTanI buddhi AvI, temAM kaSAyavRtti tIvra banI. kaMDarIka muni-1000 varSanuM suMdara saMyama jIvana pADIne paNa 1 divasamAM tIvra Asakita pUrvaka khAvAmAM magna banI marIne 7mI narake gayo. Asakita AtmAnI zakitane haNI le che, vivekabuddhine naSTa kare che, durgatinuM bhAjana banAve che. ApaNe AtmA ane tenA guNo pratye ISTa buddhi keLavavAnI hatI. AtmAe je vrato lIdhA - pachI sarvavirati grahaNa karI - sarva sAvadha saMyogothI virAma pAmI apramatapaNe ArAdhanA karavAnI hatI te na karI tethI to jJAnIo kahe che, anaMtA oghA lIdhA chatAM AtmAnuM paribhramaNa aTakyuM nathI to nizcaya thAya ke jIve hajI sudhI zudhdha cAritranuM pAlana karyuM nathI arthAt jJAnasAra-3 // 275 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM pUrNa ramaNatA karI nathI. te AtmAmAM rahevAnuM kevI rIte? "kAyAno sAkhIdhara rahyo, aMtara Atama svarUpa zuM zAnI" (5. AnaMdaghanajI ma.) kAyA karmanA udayathI prApta thAya che karma ApaNo duzmana che. tethI kAyA paNa ApaNI duzmana che ApaNe duzmanane pakaDIne beThA chIe to zuM uddhAra thAya? duzmana evI kAyA para paNa samatva bhAva keLavavAno nathI. 4the guNaThANe samakitI-kAyAne sAkSIrUpa-sahAyarUpa mAnI tenI sAthe udAsIna bhAve vyavahAra kare tethI tene tIvra pApo baMdhAtA nathI. mATe ja sau prathama Atma-tatvano nirNaya thavo joIe. AtmA-ane tenA guNo mArA. ema na thAya tyAM sudhI ja viSaya-tyAgadurlabha che. nirNaya thatAM ja tene viSayo pratye daSTi karavAnuM paNa mana nahIM thAya. 0 atyAre AtmA kevo che? "duHkhano dveSI ane sukhano rAgI." duHkha dvid, sukha lipsuH, yAM yAM karoti ceSTA, tayA tayA dukhaM smaadtte| (prazamati) atyAre AtmA duHkhano dveSI che ane sukhamAMlepAyelo che. tethI je je ceSTAne kare che tema tema te ceSTA vaDe duHkhano ja Adara kare che. tethI ja... "paralathANa te duHkha kahIe-nija vaste sukha lahIe." AtmaguNothI ja sukha pAmI zakAya. AthI paramAtmAe sarvasaMyogo choDI nisaMga banavAnuM kahyuM che. 'ta saMga saMbaMdha, sabaMtinikha viirabaM jJAnasAra-3 || 276 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa jIva zuM kare che? eka saMjoga choDI bIjA saMjogone pakaDe che. ApaNe saMyama laIne sadA AtmA sAthe rahevAnuM hatuM. zuddhAtmadravyamevADa zukrazAne mukhamamA huM sattAe zudhdhAtma dravya chuM ane jJAna mAro guNa che te jJAna guNanI pUrNatA mATe mAre satata svAdhyAya ane saMyama vaDe AtmAnI anubhUti vaDe AtmAmAM mAre tRpta thavAnuM che tene badale mAtra bAhmakriyA-tapamAM dharmamAMnI lokonA mAna sanmAna ISTa gocarI AdimAM Asakta banI tRptine badale tRSNA vadhArI. te ApaNe kevA chIe? vyavahArathI sAdhu nizcayathI saMsArI kahevAya.AviSaya-tRSNAmAMthI bahAra nIkaLazuM to ja AtmAnI sAdhanA thaze. AtmAnI je tRpti che te atIndriya che ane zAMta rasamAM magna karAvanArI che. parasanA bhojana dvArA je tRpti pAme che-te vedanA ApanArI ane cittane vyAkuLa banAvanArI che. jyAre zAMtarasathI thatI tRpti AtmAne pUrNa saMtoSa ApanArI che. te mATe AtmAne AtmAnuM svarUpa-jJAna jarUrI che. tenuM smaraNa karavAthI ja mohano vigama thaze. jANavuM- e kSayopazamathI jaNAI jAya paNa mANavuM e judI vastu che. AtmAmAM tadAkAra banI zarIrAdi badhAne bhUlIe tyAre AtmAne mANyo kahevAya. rUpa rahita evA AtmAnuM smaraNa-"huM arUpI chuM." to te AtmAne kayAreya rUpamAM magna banavA nahIM de. te mATe ja kAusagga-dhyAna che."huM zarIrathI nirAlo chuM, zAzvata chuM. AnaMdamaya chuM, arUpI chuM." tenuM ja dhyAna te AtmAnuM dhyAna thayuM kahevAya. jyAre AtmAne potAnA guNone bhogavavAnuM mana thAya ane tenuM vedana kare tyAre te zAMta-rasano amRta svAda mANI zake che."vastu-vastuvicArata, dayAvate mana pAme vizrAma. rasAsvAdasukha upaje, anubhavatA nAma." pudgala vastu ane Atma vastu vicAratAM pudgalanI nazvaratA, parivartanatA ane asAratA samajAI jatAM, je pugalamAM manadoDatuM hatuM tenAthI jJAnasAra-3 || 277 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizrAma pAmI jAya ane AtmAnI zAzvatatA ane abhedatA saMbaMdha samajAI jatAM AtmAnI bahAra mananuM vicaraNa baMdha karatAM AtmAmAM rahelAM zAMta-rasa te mANI zake che. manane paramAM nisAratA samajAze tyAre te 'sva' mAM jaze. svarUpa anubhavAt nA pada tiH dA.ta. sanatakumAra cakravartI - 3 bhava pUrve rAjA-500 rANIo chatAM zreSThikanyAne paraNyo-tenAmAM lIna thayo. tethI bIjI rANIoe bhegA maLI kAmaNa prayoga karyo - rAjAthI vimukha banI - marI gaI- chatAM rAjA tene choDato nathI. pradhAno vicAre che ke have A rANIne jaldI nahIM laI jazuM to rAjA gAMDo banI jaze. tethI rANInA mRtadehane jaMgalamAM mUkI AvyA. zarIra ziyALa vaDe khavAyuM, hADapiMjara para kIDIonA tathA mAkhIonA tharanA thara vyApta ane AMkho bakholathI bibhatsa banI beDoLa avasthAne trIjA divase rAjAe jotA vairAgyane pAmI gayo. zarIranI A asAratA patnInA saMbaMdhanI nisAratA samajAI gaI tethI tenA phaLa rUpe rAjA-rAjarSi banI gayA. vastune yathArtha rUpe samajazuM to ja jJAnagarbhita vairAgya Avaze. to ja AtmAnA guNone bhogavavAnI sAcI jhaMkhanA ubhI thaze. AthI ja kramasara kahyuM che sahyAmi - riyAmi - romi - pAli - pAmi ane anupAni - vAraMvAra pAlana thatAM-kramasara te rIte anubhavatAM kaSAyathI rahita avasthA Avaze tyAre te zAMtarasano adhikArI banaze. pratikULatAmAM AtmA sAvadhAna banI kaSAyane choDaze ane guNanuM ciMtana karaze ane samatAthI pratikULatAne vedaze. ema samya rIte vAraMvAra thavAthI AtmA samatA rasano arthAt zAMta-rasAsvAdano adhikArI bane. "jema tana-mana viSayamAM, tema Atama lIna, to zANamAM ziva-saMpada vare, na dhare deha navIna..." (yogasAra) jJAnasAra-3 || 278 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevo jIva viSayamAM lIna bane che tevo ja jIva jo AtmAmAM lIna banI jAya to karmonA thokane nirbhara che - navA karmo baMdhAtA nathI. Avo jIva jaldIthI ziva-paTarANIne vare che. sanatkumAra cakravartIne kAyAno garva thayo. AthI eka sAthe 10 mahArogo utpanna thayA. rAga-dveSa sahita khorAka vAparIe to teno vikAra thayAvinA rahe nahIM. mATe ja kahyuM che ke"AhAra tevo oDakAra". sArA-khoTAnuM jJAna thAya paNa temAM rAga-dveSa na thavA joIe. sanatkumAra cakravartIne jJAnagarbhita vairAgya hato. tethI soLa mahArogonI sAmuM jotA nathI. jJAtA-daSTa bhAva zarIra pratye keLave che. "bhAsyo dehAdhyAsathI, deha-AtmA samAna, paNa te bane bhinna che, pragaTa lakSaNa pAma." (zrIma) teo vicAre che mAro kaSAyano roga jaze to A rogo javAnA ja che. temane bhAvaroga dUra karavAnI IcchA thaI AthI dehAsakita chUTI gaI. mATe ja kahyuM che ke "AtmajJAnI zramaNa kahAve - bIjA to dravyaliMgI". AtmAnI arUpI avasthAne pakaDazo to deha pratyenI mamatA tUTI jaze, rUpa avasthAne pakaDazo to mohathI duHkhI thazo. anukULatA-pratikULatAmAM vikalpa ubho nahIM thAya ane jo citta 'sva' mAM sthira banyuM to te zAMtarasane mANe che. sthUlibhadra mahAtmA SaDUsa bhojana vAparatAM paNa temAM lIna nahotAM. teo pudgalane pudgala mAnIne temAM rAga nahotAM karatAM tethI temaNe bhojana paNa pacI jatAM hatAM. SaDUsane ArogatAM-temAM kaSAya rasa bheLavavAno nathI paNa te kaSAya rasathI dUra rahI - nirAga bhAve vAparI levAnuM che. to ja zAMta rasano svAda jJAnasAra-3 || 279 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANI zakAya. paramAtmAnI badhI AjJA AtmA sAthe rahevA mATe che. mohanI badhI AjJA zarIra-pudagala sAthe rahevAnI che. AtmAne pudgalanI sAthe rahevAnuM mana thAya eTale nAma karma baMdhAya - zarIra e nAmakarmanI prakRti che. mATe paryApti' nAmakarma udayamAM Ave. zarIrayogya pugalonuM grahaNa paryAptinAmakarma dvArA thAya. te vakhate tene koI bodha nathI. mAre AhAra karavAno che paNa karmo bAMdhyA eTale te bhogavavAnA thAya che. jIva upavAsa kare, mAsakSamaNa kare -badhuM kare paNa AtmAnuM AtmA sAthe rahevuM bahu durlabha che. munipaNAmAM ja A zakaya che. paramAtmAnI badhI AjJA jIvane potAnA AtmA sAthe rahevA mATe che. pudgalone grahaNa karavAno bhAvate mohanIyano udaya-temAM sukhano AbhAsa te paNa mohanIyano udaya. pudgalo AtmA mATe bhogya nathI, chatAM tene bhogavuM chuM. tamArA svabhAvanI viruddha che tethI tenA viSe virakata thavAno bhAva-prayatna kara. pulane grahaNa karavAno abhilASana thavo joIe. abhilASa thavo te mohano udaya che. pulane grahaNa karavAno abhilASa mohanI karmanA udayathI thAya che. pra. 13me guNasthAnake kevalIne AhAra grahaNa karavA chatAM sAmparAyika karmabaMdha kema nahIM? u. kemake te AtmAne AtmA sivAya kyAMya rahevAno pariNAma nathI. kevalI bhagavaMtone AhAra-saMjJA na hoya. zarIra pudgala che tene TakAvavA pudgalanI jarUra paDe mATe tene grahaNa kare paNa temAM moha bhaLato nathI mATe kevalIne AhAra karavA chatAM sAmparAyika karmabaMdha thato nathI. mATe ja mohanA udayathI sAvadhAna rahevAnI jarUra che. pudgalathI chUTA thavAnuM mana na thAya to akAma-nirjarA ja thAya. jJAna sAra-3 || 280 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakitIne zarIra = pudgalanuM ane AtmAnuM bhedajJAna thAya che. AthI karmabaMdha paNa alpa ja thAya che. sarvazanI vAtano svIkAra aMtarathI karIe to mithyAtva jAya, pudgala pratye (zarIra) AdarabhAva jAya. mAtra grahaNa pariNAma yoga-nimittaka che. temAM je abhilASa-sukha budhdhi-AnaMdate mohanIya karma.darzanIya-mohanIya-jemAM sukha nahoya temAM sukha manAve. cAritra-mohanIya jemAM sukha nathI temAM sukhAbhAsa karAve tethI te UMdhI pravRttithI aTakavAnuM che, te aTakAvanAra koNa? aTakavAno bhAva samyagadarzana thI pragaTa thAya ane cAritrano pariNAma pragaTe tyAre te aTakI jAya. AtmAno svabhAva jJAtA-daSTA pachI temAM grahaNa Adino abhilASA te mohanIyano udaya, ne mohanIyane dUra karavA dravya-guNa-paryAyathI dareka vastunuM ciMtana karavuM paDe to mohanIya dUra thAya. 'mArA svarUpano huM jJAtA chuM temAM rahelAM guNono huM bhokatA chuM. jyAre pudgalo guNonA jJAtA ke bhokatA nathI. kema ke te 'vinazvara che. pudgala rUpI, huM arUpI mATe arUpI evo mArA AtmA rUpI evA pugalone bhogavI na zake tema zraddheya to banI javuM ja joIe. jema davA vAparIe chIe tema AhAra paNa auSadha rUpe vAparavAno che. AhAramAM thatA gamA-aNagamAnA bhAvane rokI zakAya che. jJAnamAM citta bhaLI jAya to AhArAdimAMcita na rahe-ciMtanAdimAM DUbI javAya. pudgalano svAda e AtmA mATe sukharUpa nathI paNa duHkharUpa ja che, ema samajAya to jIve be vAta smaraNamAM rAkhavAnI che. (1) huM sattAe jina chuM (kevalI) (2) mAre jina thavAnuM che. jJAnasAra-3 // 281 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jina kema thavAya? jinanA vacanathI ja jina thavAya.jinamaya banavAnuM che. jinanA guNo gAvA arthAt jinanA tattvamaya banavuM. satata smaraNa karavuM. tattvamaya banyA eTale ja jinamaya banyA. jeTalA aMze jIva rAga-dveSathI mukata banyo teTalA aMze te jina banyo ane eTalI ja AtmAne zAMti samAdhi maLaze.AhAramAM svAda karavo te AtmAno svabhAva nathI paNa AtmAnA guNone bhogavavAthI ja tRpti nA rasAsvAdane mANI zakAze. devaguru pratye vItarAga bhAva eTale asaMga- anuSThAna, sarvasaMga rahita thavAnuM che. rAgAdi bhAvothI rahita thavAnuM che, tyAre ja vItarAga avasthAne jIva pAmaze. tene ja vItarAga - saMyama- guNasthAnaka kahevAya che. gAthA-4 saMsAre svapnanuM mithyA, tRptiH syAdAbhimAnikI ! taththA tu bhAntizUnyasya, sAtmavIryavipAkakRta kA jema svapnamAM modakakhAvAthI ke jovAthI vAstavika tRpti thatI nathI tema saMsAramAM viSayothI mAnI lIdhelI jUThI tRpti thAya che. sAcI tRpti to mithyA jJAnarahita samyagdaSTine hoya. te tRpti AtmavIryanovipAka = puSTi karanArI che. arthAt tRptithI AtmavIryanI puSTi-vRddhi thAya che. saMsAramAM viSayothI thatI tRptisvapnavatu ane abhimAnane karanArI yogazAstramAM kalikAla sarvajJa pU. hemacaMdrAcAryazrI saMsAramAM che te batAve cheH ayamAtmaiva saMsAraH, kaSAyaindriya nirjitaH / tameva tadvi jetAraM mokSamAhu manISiNaH // 5 // (yogazAstra) jJAnasAra-3 || 282 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAya ane viSayothI jItAyelo AtmA ja saMsAra che. arthAt saMsAra, AtmAmAM che. AtmAnI bahAra nathI ane mokSa paNa AtmAmAM ja che. kaSAyo ane viSayone jitanAra AtmA e ja mokSa che. viSaya kaSAya rUpa bhAva saMsAra je mithyAtva, avirati, kaSAya, rUpa vibhAvarUpa che ane karma ane tenA udaya rUpa cAra gatinI prAptitadravya saMsArae aghAti karmanA udayarUpa che. AyuSyanAmAdi aghAti karmanA udayathI jIvane je zarIra rUpa, AkAra, nirogIpaNuM anukULa saMyogo, tathA dhanAdi bAhya saMpattinI je prApti thAya tenAthI jIva potAne mahAna-sukhI mAne, ane potAne lokamAM sukhI tarIke jIvana jIvI rahyo che tevuM lAgavuM te, audayika karmanA udayathI prApta karmaphaLa avasthA-bAhya saMyoga rUpa saMpatti che. te upAdhijanya, mithyA abhimAnane karanArI, svapnanI jema mAtra kalpanArUpa tRpti che. "abhimAnIkI kema?" koIgAmaDiyo mANasa athavA bALako retInA mahela banAvI, retImAM saicAdithI potAne rAjA mAnI khuza thAya - to rAjA na hovA chatAM potAne rAjA mAnavuM temithyA-abhimAna rUpa kahevAya. tema A karmanA udayathI bhale saMpatti, dhana, vaibhava, rAjyAdi maLI jAya paNa te kAyamI nathI, jIva tenA sAcA mAlikanathI.game te ghaDIe te badhuM karma sattAviparita thatAM jatA vAra na lAge tethI te svapnavat che. eka rAjA-ekano eka putrabimAra aMtima avasthA, rAjyanuM sarva kAma choDI putranI sevAmAM, ujAgarA, thAkanA kAraNe rAjAne ghasaghasATa uMgha AvI, svapnamAM rAjAne potAnA bAra putro jaNAyA, parAkramI-zUravIra, rUpavAna badhA rAjyone jItI rAjA samrATa banyo. bAra putro rAjAnI sevAmAM hAtha joDI, AjJA pALavA tatpara, rAjA atyaMta khuzakhuzAla teTalAmAM rANIno jJAnasAra-3 // 283 - Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raDavAno avAja AMkha khulI. bImAra putranI AMkha kAyamI mIMcANI-rAjA stabdha - AzcaryamAM - rAjA zuM tamane putra maraNano koI zoka - duHkha nathI lAgatuM?" rAjA kahe "kone rahuM? bAra gayA tene ke eka gayo tene?" AkhakholI tobAra putro gayA. rAjAne svapnamAM prApta putra-rAjya samRdhdhi svapnapUrati tema karmanA udayathI je kaMI prApta thAya te paNa karmanA udaya pUrNa thAya eTale cAlI jatA vAra nahIM. chatAM mithyAtvanA udaye te sarvane potAnI mAnI tenA para mamatA karI ane huM badhAthI 'moTo' badhAthI vadhAre sukhI-samRdhdha chuM AvI mithyA tRpti kalpanA rUpe pragaTa thAya ane te duHkha karanArI thAya. AthI mithyAtva e mukhya kAraNa che. mithyAtvathI je potAnuM nathI te badhAmAM mArApaNuM-svAmipaNuM Ave. jIvane jyAM mArApaNuM tyAM svArtharuci pariNAma Ave. AtmAmAM svArthabhAvaruci pariNAma guNa tarIke paDelo che te mithyAtvanA udaye ruci-pariNAma para vastumAM jaze. dA.ta. zarIra mAruM che to potApaNuM Avaze to AtmAne zarIramAM ruci thaze. mAtAne potAnA bALakamAM mArApaNAno bhAva sahaja paNa pADozImAM nahIM. dA.ta. mAtAne potAnA bALakamAM mArApaNuM sahaja Avaze. paDozInA bALakamAM nahIM Ave kAraNa? potAnuM mAneluM che. mithyAtvanA udayathI vastu paramArApaNAno bhAva che. hA, samyagadaSTi mAtAne bahArathI phakata raheze paraMtu aMdarathI mArApaNuM na rahevuM joIe. vinazvara paryAyavALA evA dravyomAM mArApaNAno bhAva zuM kAmano ? kema ke te sadAye sAthe rahevAnA to nathI - to pachI zAzvata evA AtmA sAthe ja prIti bAMdhane, jethI mAnelA mArAnA viyogamAM paNa duHkha na thAya. zAzvata evo AtmA ane AtmAnA guNo ja jJAnasAra-3 || 284 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA che. bAkI badhuM A jagatamAM svapnavat che. jagatathI chuTavA jagata sAthe aucitya pUrvaka jarUra pUrato ja vyavahAra karavAno. | sarvajJa daSTi pramANe sarva jIvo pratye 'samadaSTi' thavI joIe. kAraNa dareka AtmA sattAe siddha che. te daSTi pakaDo to jabadhAne sarvasamAna mAnazo. tyAre ja mohano-pariNAma nAza pAmaze ane 'vItarAga' thaI zakaze. tethI samyagdarzana nirmaLa na thAya tyAM sudhI sarva-viratInA pariNAma nahIM Ave. AtmAno 'ruci pariNAma myagadarzana guNa rUpe che. have jyAM jyAM AtmAnoruci pariNAma pharI jaze. dA.ta. dIkaro mAro-toruci-AtmavIrya te tarapha jaze. jo tame samajo ke sarva AtmA siddha svarUpI che to AtmAno ruci pariNAma-Atma vIryate tarapha jaze. zarIrane kaSTa Ave tyAre para mAnIne chUTavuM hoya to te mATe satata abhyAsa karavo paDe te mATe paMcAcAranA vyavahAro karavA ja paDe. paMcAcAranA vyavahAranI kiMmata thavI joIe ane te mATe AcaraNa te mujaba karavuM joIe. vartamAnamAM paMcAcAranA vyavahAranI sAcI samaja paDI nathI tethI paMcAcAranA vyavahAra vaDe saMsAra-visarjanane badale saMsAranuM sarjana thAya che. AtmajJAna na thAya tyAM sudhI mokSanI prakriyA tarapha javuM zakaya nathI. ArAdhanA che tethI karI lo cho. je jinAjJA mujaba samajaNapUrvaka karavI te samartha - vyavahAra kahevAya je bIjA mATe paNa upAdAnanuM kAraNa banavuM joIe. te rIte karatA nathI phakata karavA khAtara ArAdhanA karI laIe chIe te khoTuM che. | "tuM tatvano paricaya kara" samakitanA 7 bolamAM A vAta prathama mukI che. A vyavahAra sau prathama karavAno che, pachI badhA ja vyavahAra barAbara cAlaze. ApaNe tattvane jANavA barAbara besIe chIe. paraMtu jANIne sva-AtmA mATe nirNaya karavAno che, te 'sva-nirNaya' alpa jIvo ja kare che pachI tene gurunI sAcI jarUra paDaze. jJAnasAra-3 || 285 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIva tatvane jANIne ajIvamaya banelA AtmAne jIvamaya banAvavAno che. huM ajIva nathI paNa jIva enirNaya thavo joIe. ajIvanA saMyoganA kAraNe jIva pote adhikaraNa rUpa banI jAya che. (jo tame jIva cho tevuM nahIM mAno to) dA.ta. coranI bhego zAhukAra raheto hoya to tenI gaNatarI 'cora'mAM ja gaNAya. te ja rIte ajIvanA saMyogamAM jIva jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jIva pote adhikaraNa banaze. huM jIva chuM te bhAna lAvI prathama jIvatA thAva - mithyAtva jAya to amara banAya. jIvane jIvanuM bhAna nathI, huM eTale zarIra - A bhAva te ja pramAda che. zarIranI mamatAnA ja kAraNe "AtmAnuM sattva' je che te dabAya jAya che. tethI AtmA pariSaha-upasargane jarA paNa sahana karI zakato nathI. prabhue kahyuM che - rara pariSaha sahana karavA yogya che chatAM sahana karavA taiyAra nathI ane prabhue anukULatA choDavA yogya kahI che chatAM te meLavavA badhA prayatno karavAmAM acakAto nathI. a AtmA sva-rakSAno svArthI che. je jJAnanI aMdara potAnA AtmAnuM bhAna thAya ane je saMyoga (zarIrAdi) sAthe rahelo chuM te para saMyogathI sAvadhAna thAya to te AtmA paramAM thatI tRpti (tRSNArUpa) abhimAnanA gharanI che. mohanA udayathI maLatI tRpti abhimAnanA gharanI che. je AtmA mATe bhrAMti-zUnya che.ajJAna AtmAtRSNAthI grasita (gherAyelo) che.anaMtAnubaMdhI jevA kaSAyavALAne+mithyAtva udayavALAne satata para vastune ja meLavavAnI tIvra jhakhanA-Asakti hoya che. tethI ja te marIne durgatimAM jAya che. heya vastu ene mithyAtvanA udayathI meLavavA jevI lAge che. samyagu daSTi jIvane AtmA sivAyanuM bIjuM kAMI paNa meLavavA jevuM lAgatuM nathI. jJAnasAra-3 || 286 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRtti karavI paDe te kare paNa temAM vRtti bhaLelI na hoya, je karavuM paDe teno paNa pazcAtApa hoya.mithyAtvIne para-vastu meLavavAnA ekadhArA bhAva cAlyA ja kare che te rodradhyAna. kema ke meLavavAnI Asakti che. na maLe to meLavavA game te pApa karavA taiyAra thaI jaze. A tRSNA tene durgatimAM dhakelI de che. - vi anuyAthI vIrya . jyAM ruci tyAM Atma-vIrya jAya che. mammaNe vicAryuM - mAre be ratnovALA baLada banAvavA che. eTale te potAnI kalpanAthI grasita thayelo ISTane meLavavA mATe tRSNAne kAraNe vedanA bhogave che. A vedanA na bhogavavI paDe mATe satata potAnA svabhAvamAM ja rahevuM ghaTe. saMsAranI sakala saMpatti e badhI pudgalanA puMja (DhagalA) rUpe ja che te jyAre maLe tyAre tene saMtoSa-ahobhAvanI prApti karAve che. je ahobhAva AtmAmAM karavAno hato te kaSAyane vaza jIva pudgala pratye ahobhAva kare che. pra. sAdhu jIvanamAM upakaraNa kevA joIe? kema? ja. upakaraNa sAdA, nirdoSa ane saMyamane sAdhaka hovA joIe. nahIMtara Adara AtmAnA guNomAM javAne badale kiMmatI upakaraNomAM jaze ane teno rAga vadhaze-para vastunuM mUlya AtmAmAM vadhaze, to saMsAra vadhI jaze. sAdhu banelA sahastramalane ratnakaMbaLa pratyenA rAganA kAraNe utsutra prarUpaka ane unmArga sthApaka zAsana pratyenIka thayo. samyagdaSTine puNyanA udayathI prApta ratno-sonA vi. upAdhi rUpa lAgaze jyAre mithyAtvanI e ja saMpatti sukharUpa lAgaze. parivAra paNa anukULa maLyo hoya to te pugala para ja mamatA karaze. mAyAvALo madhura vacanarUpa cAturyadvArA potAnuM kArya karI leze. sArAevA svajanathI parivarelo AtmA-basa A badhAthI potAnI jAtane mahAna mAnaze ane A mArApaNAthI ja te sukha pAmaze- svAmIpaNAnuM sukha mAnaze paNa A badhI saMpatti javAnA svabhAvavALI che. jJAna sAra-3 || 287 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhya dhanAdi saMpattithI prApta tRpti upAdhi janya zA mATe? pU. TIkAkAra maharSi pU.devacaMdra vijayajI ma.bAhya dhanAdi saMpattithI prAptatRpti upAdhijanyanA kAraNo batAvatA kahe che - kalpanArUpatvAd, gatvaratvAd audayikatvAta paratvAt, svastArodhakASTa karmabandha nidAna rAga deSotyAdakatvAta duHkhameva na tathA sukha hetu : / kalpanArUpa, javAnA svabhAva rUpa, audayika rUpa, para rUpa ane sattAgata AtmAnA guNarUpa para aSTa karmanA baMdhanA kAraNa vaDe AvaraNa rU5 rAgadveSane utpanna karanAra duHkharUpa tRpti che paNa sukhano hetu nathI. (1) kalpanA rU5 - jIva jyAre jyAM janma pAme che tyAre tenI sAthe ke pAse - karma sivAya koI saMpatti hotI nathI, kArmaNa-taijasa zarIra sivAya koI vastu te laIne jato nathI. audArika zarIra ke vaikriya zarIra paNa navuM grahaNa kare che. te sivAyanuM badhA dhanAdi te grahaNa kare che, meLave che ane have te badhI vastune potAnI tarIke mAnyatA (kalpanA) no Aropa temAM karI mAlikapaNuM ane mamatApaNuM karI mithyAbhimAna-mithyAtva ane abhimAna ane lobha kaSAya ane bIjA pratye tuccha-tiraskAra dveSa karIne krodha kaSAyane puSTa karI karma bhAra vadhArIne jAya che. (2) javAnA svabhAvavALI-puNyodaya arthAt karmanA udaya pUrNa thatAM te prApta badhI vastu- javAnA svabhAvavALI che. AyuSya pUrNa thatA - prathama prApta zarIra rUpAdi choDI devuM paDe. mAtA-pitA-patnI Adi sarva saMyogo paNa jenA jenA AyuSya pUrNa -eTale choDIne cAlyA jAya athavA tevA tevA karmamAM udaye-viraha thAya. paradezAdi anekanimitto AvI paDe ane chuTA thaI jAya. dhanAdi saMpatti paNa puNya pUrNa thatAM game te nimitte cAlI jAya. bhukaMpa, Aga, akasmAta, nadI pUrAdinimitte nAza pAme. rAtorAta rAjAone paherela kapaDe jaMgalamAM bhAgavuM paDe.jenI utpatti teno vinAza saMyoga-teno vinAza, jJAnasAra-3 // 288 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma tenuM maraNa, sarjana tenuM visarjana A kudaratanA aTala niyamo che. (3) audayika rUpaH karmanA udayathI je vastu maLe te audayika kahevAya. AtmAnI tamAma saMpatti karmanA kSayathI ke kSayopazamathI ke upazamathI ja maLaze, paNa zubha ke azubha karmanA udayathI na maLe. mAtra manuSyabhava, prathama saMghayaNAdi sAmagrI guNa saMpatti pragaTa karavAmAM sahAyaka bane. paNa karmanA udayathI je kaI zarIra saMpatti, dhanAdi saMpatti ke rAjA, cakravartI ke tIrthakarAdi koI paNa padanI prApti je koI puNyathI maLe te badhuM ate jIvane choDavuM pharajiyAta che. AthI jJAnI bhagavaMtoenizcayathI sarvaaudayika bhAvane heya kahyo che. saMpatti Adi paNa audayika hovAthI karmanA udaya pUrNa thatAM avazya janArI che. (4) parAdhInarUpa - AtmA ane AtmAmAM rahelA guNo te ja jIvane AdhIna che. AthI te pragaTa thayA pachI AtmAnI sAthe ne sadA rahenArA ane AtmA sadA temAM koInI paNa sahAya lIdhA vinA sahaja sadA ramI zake. e sivAya AtmAne je kaMI karmanA saMyoga rUpa- zarIrAdi badhI bAhya sAmagrI, saMpatti, sattAdi badhI parAdhIna che. tethI tenA mAlika sadA banI zakatA nathI. paNa tenA mAlika banIne jIve parAdhIna banavuM paDe che. tethI rakSA, Adi karavAmAM cittacittAdi bhAvane pAmI potAnA samatArasanA pAnane gumAve. (5) sattAgata AtmaguNa saMpatti-svarUpa karmabaMdhanA kAraNabhUta -bAhya saMpatti - rAga dveSane utpanna karavAmAM nimittabhUta che. jeTalI bAhya saMpatti, parivAra, pada, pratiSThA, sattAdi prApta thAya tenA vaDe jIva potAnI mahattA, moTAI, manAvavA vaDe mAna kaSAya ane mArA paNA vaDe mamatA bAMdhavA vaDe lobha kaSAya, bIjA sAthe tuccha-halakAI bhAva karavA vaDe- krodha ane saMpatti Adi meLavavA, sAcavavA, mAyA, mRSAvAdanuM sevanAdi karavA vaDe aDhAra pApasthAnanuM sevana karavA vaDe AThe karmanA baMdha thavA vaDe AtmAnI guNa saMpatti para karmanuM AvaraNa Ave ane AtmA jJAnasAra-3 || 289 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samUrchAima rUpane dhAraNa kare. bhavanapatithI saudharma sudhInA devo ratnanA bagIcAmAM mUcchita thaI ratnomAM tathA puSpa, phaLa, bIjamAM ekendriyapaNe utpanna thAya. dhananA bhaMDAro upara mamatA mUrchA karI, koIekendriya bhavamAM nALiyera, AMkaDAdi vRkSa tarIke, koI sarpa tarIke tiryaMca bhavamAM utpanna thAya. koIdhanAdi karI mAna poSIne hAthInA bhAvamAM paNa utpanna thAya. Ama jIva bAhya saMpatti Adi vaDe abhimAnI banI anaMta Rdhdhine gumAvanAra thAya. Ama bAhya saMpattithI maLatI tRpti mAtra mithyAbhimAna dvArA saMsAra sarjana karI mAtra duHkhanA kAraNabhUta che paNa Atma sukhanuM koI kAraNa nathI. 1 sAcI zAMta rasanA pAnarUpa adhyAtmika tRpti kone thAya? je AtmAonuM bodhamithyAtvathI rahita ane sarvajJanAtattvathI rajita ane bhrAMtithI zUnya tattva daSTi pradhAna jJAnI, sapuruSo jemaNe sarvajJa tattva vaDe potAnA AtmAnA sahaja svabhAvano nirdhAra karI ane te sivAya anya koInI ruci na karavA vaDe - mAtra svAtma guNa anubhUtinI mAtra ruci karI te pramANe Atma vIryane prarvatavAno jeno apUrva thanaganATa che evA yogI maharSione amRta tulya guNa tRptinI prApti thAya. a AtmAnA guNAnubhUti rUpa amRta tulya tRpti kevI hoya? AtmavIrya vipAka kRpA - amRta tulya guNa tRptinA anubhava lakSavALo sAdhakakoIpaNakriyAyoga-anuSThAna vakhate potAnA AtmavIryane apUrva utsAha pUrvaka svajJAnAdi guNomAM prarvatAvA praNidhAnathI kaTibadhdha bane. sarvajJa-praNita sarva anuSThAna - AtmAnubhUtirUpa sAdhaka che. tethI dareka anuSThAna praNidhAna pUrvakanA batAvyA che. a "IcchAkAreNa saMdisaha bhagavat caityavaMdana karuM?" ahIM je sAdhaka nizcayathI vaMdana AvazyakamAM pUrNatA nathI pAmyA mATe te AvyavahAra anuSThAna karI rahyo che jeno prathama upayoga hovo joIe. jJAnasAra-3 || 290 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI pUrNatA mATe A anuSThAna karavAnuM che. "caitya vaMdanA" pU. maho. yazovijayajI paNa jJAnasAranA 11mAM nirlepa aSTakamAM A vAtanuM samarthana karatA kahe cheH "sajJAnaM yadanuSThAnaM na liptaM doSapaGakataH / zuddhabuddha svabhAvAya, tasmai bhagavate namaH // (11-8 jJAnasAra) zuddha bhAva pUrvakanA anuSThAnathI AtmA doSathI lapAto nathI."zuddha upayoga kayAre ghaTe?" vyavahArathI je koI AtmA zuddha jJAnamaya potAnA pUrNa paramAtma svarUpa svabhAvamAM ramI rahyA che tevA AtmAne mArA namaskAra che. nizcayathI mArI sattAgata zuddha sidhdhAvasthA ane jJAnAdi guNathI pUrNa paramAtmAnI avasthAne huM te rUpe pUrNa thavA vaMdanA karuM chuM arthAt te rUpe thavA mAruM AtmavIrya temAM pUrNa prayatnapUrvaka pravartAvuM chuM. AtmavIryane guNamaya banavA guNomAM pravartAvuM te AtmavIryavipAka che. jema jema AtmavIrya guNomAM pravarte tema mohane dUra karanAruM thAya. AthI guNo zuddha thAya. prathama doSathI nivRtta thAya pachI guNanI zuddhi-vRdhdhi satata cAlyA kare arthAt apUrva nirjarA ane guNa anubaMdha rUpa puNya karma baMdha thAya. svaguNonuM AtmA te vakhate zuM anubhava karato hoya ? svabhAvanA anubhavamAM zuM anubhave? prathama jJAnano upayoga zuddha prarvate. potAnA sattAgata zuddha avasthAnuM pratItipUrvakanuM potAne bhAna hoya tathA vartamAnamAM jeTalA aMze karmanA udayathI azudhdhAvasthA hoya temaja potAnI saMpUrNa zudhdha avasthAnuM bhAna thavAnA pariNAma jAgrata thavAthI tenA mATe apUrva vIrya svaguNomAM pravartamAna hoya tethI svapUrNatAnuM lakSa satata hoya tethI vartamAna pragaTa guNomAM aTakI na jAya. jJAnasAra-3 // ra91 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnAdi kaSAya bhaLe nahIM. mohane AdhIna nathavAnA kAraNe cAritraguNa pragaTa thAya arthAta samatA AnaMdanI anubhUti rUpa tRptine AsvAdana tene sahaja hoya. svAtma vIrya potAnA guNomAM ja pote pravartAvI rahyo che tethI zarIrAdi bAhya yogomAM apUrva udAsIna bhAve pravartato hoya. jyAre Atma upayoga pUrvaka yoga-kriyAmAM udAsIna bhAve pravarte tyAre AtmA svaguNomAM sthira banI svamAM tRpta thavA rUpe AnaMda anubhave. 2 adhyAtmanI tRtinA abhilASI yogIo omakArAdinuM dhyAna kare? prabhunuM rUpa "sarvotkRSTa" che chatAM prabhurUpamAM magna nathI banyA paraMtu sva-svarUpamAM magna banyAM che. yogIo sadAnityanuM dhyAna dhare che. omanA dvArA paMca parameSThi bhagavaMtonuM ane temanAmAM rahelAM pa guNanuM (jJAna-darzanacAritra-tapa-vIya) dhyAna dhare che. paramAtmAnA guNo ApaNA mATe paNa jJayache, jyAre potAno AtmA potAnA mATe zeya ane svaguNomAM kartA-bhoktA paNa che. jIvane jyAre saMsAra asAra lAgaze eTale AtmAmAM ja sAra lAgaze tyAre te viSTAnI jema paranI sAmuM jovA paNa taiyAra nahIM thAya ane mAtra AtmAmAM ja lIna banI svaguNono ja kartA-bhoktA banI paramAnaMdanI prApti karaze. AthI ja yogIo omakAranuM dhyAna kare arthAnizcaye paMca-parameSTirUpazAzvata tattvane pakaDI Atma svabhAvamAM ramaNa kare. jo AtmA sva zeyamAM bhoktAnI rucipUrvaka nahIM prarvate to vastu, vyakti ane vAtAvaraNa - A traNeyamAM AtmAvikArI thAya.jo nirmaLa prema AtmAno AtmAmAM DhaLaze to te Atmaprema sarva jIvo pratye phelAze A ja jinanI sarva AjJAno sAra che. | AtmA zA mATe duHkhI thAya? jJAnasAra-3 || 292 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sva'mAM sthiratA nathI ane paramAM sAkSIbhAva nathI. paNa paramAM svAmI bhAva karI pote duHkhI thaI bIjAne duHkhI kare. | "svabhAva-vibhAve ramato tuM guru a3 tuM celo.' - svabhAvamAM ramato hoya tyAre tuM ja tAro guru che ane vibhAvamAM hoya tyAre tuM celo che. vibhAvamAMthI svabhAvamAM javAne gurunI jarUra paDaze. nizcayathI guNanI pUrNatA Ave tyAre ja saMpUrNa gurutvapaNuM Ave tyAM sudhI vyavahAre guru rAkhavAnA ane potAnA svabhAva pramANe jyAre jyAre varte tyAre pote potAnA guru ane jyAre pramAdamAM hoya tyAre pote celo ja che e lakSa hovuM ghaTe. mATe yathArtha jJAnane pAmavA mATe sarvajJa' vacana ja barAbara che, e nirNaya pAko thavo joIe ke AtmA mAro che - paNa zarIra mArUM nathI. AthI paramAM rahI parathI para banI sAdhanA karavAnI che, to avazya AtmAnI garImA samajAze. AtmAnI AMzika anubhUti paNa thaze ethI bahAra javAnuM na thAya. svatattvano nirNaya = samyakatvanI prApti = AtmA ane Atmatattvano svIkAra - AthI ja sAdhue ra4 kalAka svAdhyAyamAM - sva adhyAyamAM rata banavAnuM che. jIva hoziyArI kyAM dAkhave che? para doSone joI tenI niMdA karavAmAM hoMziyArI dAkhave che. jIva jyAre asAramAMthI sAratatvane grahaNa karaze, doSone nahIM pakaDe paNa tenAmAM rahelAM guNane pakaDaze to ja AtmA guNIyala banaze, nahIMtara karmothI bhAre banaze. guru game tevA hoya to paNa ziSya akkaDa na rahetAM namI paDavuM joIe ane raDatAM kahe ke mArI khAmI che ke huM Apane samajI zakato nathI-gurujI ! mane mApha karo. zuM AvI hRdayanI nirdoSatAM gurunA aMtarane sparyAvinA rahe kharI? guru potAnI bhUla avazya samajI jAya. jIvamAM 'vidvatA' Ave tyAre ahaM nahIM paNa vadhu namra bane to ja te sAcI vidvattA che. jJAnasAra-3 || 293 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanA udayathI jIvane anAdikALathI parataraphanI doDa ane paramAM ja sukhano bhrama thAya che, je vedanA rUpa che. tRSNAne kAraNe A doDa UbhI thAya che ane te saMsAra doDamAM nimitta banI bhava-vanamAM bhADe. AtmAmAMthI maLatuM zAzvata ane svAdhIna evuM 'svanuM sukha e ja vAstavika sukha bhavabhramaNane aTakAvanAra bane che. jJAnAdi guNanI anaMta saMpattine AtmA ja potAnI zakti dvArA bhogavI zake che. mithyAtva jatAM samyakatva dvArA te 'sva' sanmukha banatAM te svabhAva sukhano samatAno AMzika anubhava kare tyAre tene potAnA guNone AvirbhAva karavAnuM mana thAya. vartamAnamAM guNo bIDAyelAM che, tene pragaTa karavAnuM mana thAya ane doSone haTAvavAnuM mana thAya. ghAtakarmano baMdha AtmAnA guNone dabAve teno udaya doSone pragaTa kare. jJAnAvaraNIya karmano udaya hoya tyAM sudhI ajJAnatA rahe che. AtmA potAnA svabhAvamAM raheto paNa jJAnAvaraNIyano baMdha cAlu rahe che. mohanAM udayamAM ATha karmo baMdhAya. tema na thAya te mATe zakti hoya to sarvavacanane AdarI pariNata banAvI 'gItArtha bano, nahIM to gItArthanA zaraNe raho. guNamaya banavA mATe guNone meLavavAno bhAva joIe ane pachI te guNamaya banI javuM joIe. vRkSane pUrNa banAvavAmAM bIja e kAraNabhUta che, ema mokSarUpa gheghUra vaDalo banavAmAM samyagudarzana e bIja che. te pramANe AtmAmAM anubhavavuM e viratI che. jeTalA aMze rAga-dveSa choDe teTalA aMze vitarAgatAnA AnaMdane anubhave. viratI e 'aMkura' che, viratImAM rahI vitarAgatAnI sAdhanA karavI e pAMdaDA che. guNamAM tanmaya banI javuM e phUla' svarUpa che. zreNi mAMDI vItarAgatAne pAmavuM e phaLa svarUpa che. ApaNe samyakatva rUpa bIja potAnA svabhAvanA anubhavathI utpanna tha che je tRpti te AtmAnA sahaja vIrya puSTa karanAra arthAt varyAntara karmano kSayopazama thavA vaDe apUrva vIrya pragaTa thAya tethI kriyA anuSThAnamAM ullAsa utsAha vRdhdhi pAme zrama thAka, kaMTALo, nirasatA dUra thAya ane guNa vRdhdhi anubaMdha guNa sAdhanAno vikAsa thAya. AthI guNAnubhava adhyAtmika tRptinA pAna mATe thAya. TIkAkAra pU.devacaMdravijayajI ma. upAya batAvatA pharamAve che. jJAnasAra-3 || ra94 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "adhyAtmika tRptino upAya" ato gurucaraNasevanAgama zravaNatattvagrahaNAdinA AdhyAtmikI tRptiH vidheyA "ityupadeza" "durlabho viSayaH tyAga durlabha tattva darzana durlabhA svabhAvasthA sadro kRpA vinA." 0 guru caraNa sevA zA mATe karavAnI? gurumukhe tattvanuM zravaNa durlabha che. tattvanA zravaNa vinA tattva samajAya nahIM, to tattva grahaNa nahIM thAya arthAt tattvano rucipUrvaka svIkAra na thAya. tyAM sudhI tattvanA anubhavarUpa svabhAva avasthAnI ramaNatA prApta na thAya AthI tattvanuM rucipUrvaka svIkAra, arthAt tattvArthazradhdha tenuM phaLa. tattvanuM anubhavarUpa svabhAvasthA adhyAtmikI tRpti. anAdikALathI AtmA "paramAM sukha mAnI" jema raNa pradezamAM tRSAturane dUra-dUra "jhAMjhavAnA nIra"dekhAya ane te pyAsa bujhAvavA doDAdoDa kare temamithyAbhrAMtithI bhramita AtmA AtmAne choDIne kasturI mRganI jema jaMgalamAM kasturInI zodhamAM cAre taraphadoDAdoDa kare tema jIva Indriyone anukULa manohara viSayomAM sukha mAnI temAM muDha banI sukhAbhAsa anubhavI, AnaMda-anumodanA dvArA dIrgha saMsAra sarjana karI durgatimAM bhaTake. akAma nirjarAdi vaDe manuSya bhava prApta karI pharI paribhramaNa vadhAre arthAt viSaya sukha choDAvA atyaMta durlabha che. tenuM mULa jIvanI ajJAnatA che. te dUra karavA zudhdha jJAnanI jarUra ane te zuddha jJAna mAtra sarvajJa vagara koI prakAzI na zake ane te sarvajJanuM jJAna gaNadharo vaDe Agama rUpe graMthita karAyuM. tethI temanI gerahAjarImAM zuddha jJAnano AdhAra Agama che. Atma hita mATeno AjJAyoga prazama rati prakaraNa mAMthI pU. umAsvAti maharSie pharamAvyuM ke jJAnasAra-3 || 295 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gurvAvatA yasmAcchAratrA razmAbhavatti sarveDapi; tasmAd gurAdhana - pareza hita kADi-NA bhAvya / 69o. sarvajJa praNita jJAna AgamamAM ane Agama saguru (gItAthI ne Adhina che tethI jIve Atmahita (AtmAnubhava) karavo hoya teNe gurune samarpita thaI gurunA caraNomAM vinIta banI sevA karavI joIe. gurunI sevA mada-mAyA choDIne niHsvArtha bhAve evI upAsanA kare ke jethI gurunuM citta prasanna thAya. gurune ziSya "AtmajJAna grahaNane pAtra che." evuM temane lAgI jAya eTale guruziSyamAM Atmahitane karanAruM Atmatattva AgamanA mAdhyame prakAzita kare. je ziSyanI yogyatAnA kAraNe ziSya - AtmajJAnathI mithyA bhrAMti haTI javAthI viSayothI saMpUrNa parAgamukha banI Atma svabhAvamAM magna bane. virati dvArA vItarAgatA phaLa sudhI pahoMcavAnuM che. "zAna kaLaza bharI AtmA, samatA rasa bharapUra, zrI jinane navarAvatA hoya karma cakacUra.' AtmAmAM sarvajJanA jJAnano kaLaza bharavAno che ane tenA dvArA samatA rasanI prApti karI AtmAne vadhu nirmaLa banAvavAno che. samakti e mokSanI prabhA che. virati e sUryodaya ane vItarAgatAe madhyAhana kALarUpa sUrya prakAzanI parAkASTA che. svAdavALI vastu bhogavavAno bhAva eTalemithyAtva. svAdavALI vastu khAtAM temAM sukhAbhAsa je rAga-dveSano anubhava thavo e cAritramohanIyanA udayarUpa.samakitIne cAritra mohanIyano udaya hoya paNa vastune heyasvarUpe mAne temAM upAdeya budhdhi na bhaLe ane bhogamAM pazcAtApa hoya to lAbha thAya. AtmA potAnA guNane anubhave tyAre tRptino anubhava thAya. kAraNa tRSNA na hatI. pravRtti che paNa vRtti nathI. vRtti AtmAmAM che. AtmA guNone bhogave tyAre karmanI nirjarA thAya. jJAnasAra-3 || 296 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMDarika muni 1divasamAM ati tIvra Asakti rUpakhAvAnAvibhAvamAM gayA te vibhAve temane 7mI narake pahoMcADyA. kuragaDu muni khAvA chatAM svabhAvamAM rahyAM to kevalajJAnane varyA. narakamAM khAvAno bhAvaH pudgala pariNamatAM jAya tyAM vizucikA (atyaMta pIDA) utpana thAya. azAtA baMdhAI AthI zAtAnA pudgalo azAtAmAM palaTAI jAya mATe durgatine IcchavAnI nathI. kema ke tyAM samAdhina rahe ane durgatino anubaMdha cAlu rahe. AtmA jyAre potAnA guNone bhogave tyAre guNomAM AtmavIrya pariNamana pAmatuM jAya - tethI guNo puSTa thatAM jAya - doSo haTatAM jAya. paramAM jAya to vIryAntarAya baMdhAya. karma puSTa thAya, doSo vadhe. AthI mokSa mATe guptirUpa nivRtti utsarga mArganI pradhAnatA ane apavAde-samiti rUpa mArga che. AtmAnI sAthe raheluM Atma-vIryaAtmAnA sahaja AnaMda guNamAM pariName tyAre AtmA ane AtmavIrya-moha ane karmone dUra kare. zakitane jema jema pravartamAna kare tema tema te vRdhdhi pAme. AtmaguNonI puSTi te AtmAnI puSTi-AtmA tagaDo bane. tenA sAmarthyathI satata vizeSa guNonI puSTi thAya-tema AtmavIrya mohane dUra kare tethI doSo dUra thAya- naSTa thAya. saMpUrNa karma nAza na thAya to sAthe guNanA anubaMdha rUpa prazamabhAvathI punyAnuMbaMdhI karmabaMdha paNa thAya. jJAnamAM bAdhaka bhAva (1) svamati ane (2) ahaMbhAva te dUra karI laghutA pAmavA (1) guru caraNanI sevA ane (2) sadguru pAse vinayapUrvaka AgamanuM zravaNa karI tattvanuM grahaNa, to tenAthI moha dUra thaze- to potAnA AtmAmAM guNanI ruci thaze ane AtmaguNonI puSTi karaze. jJAnasAra-3 || ra97. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-5 pudgalaiH pudgalAstRpti, yAjjAtmA punarAtmanA paratRptisamAropo, zAninastana yujyatepA pugalothI pugalo ja upacaya rUpa tRpti pAme che tathA AtmaguNa pariNAmathI AtmA tRpti pAme che. AthI pudgalanI tRptino AtmAmAM upacAra karavo e abhrAnta jJAnIne ghaTato nathI. anya dravyanA dharmano anya dravyomAM Aropa kare te jJAnI kema kahevAya? macate navatatva | muni jagatane tattvadaSTithI jue, mAne, svIkAre chatAMye tenAthI nirAlo rahe te muni. chaThTha, aThThama tapa kare, arasa nirasa AhAre, AtmAnuM je duHkha che te para saMyogomAM che te samajyA pachI tene parane (pudgalane) choDatAM vAra nahIM lAge. huM ja mArA AtmAno kartA-bhoktA chuM para nahIM te samaje pachI 'sva'mAM ja vase ane temAM ja rame. pugalanAM saMyogathI pudgala tRpta thAya che, AtmA nahIM. baMne svarUpa ane svamAnathI bhinna che. AtmA AkAzathI tRpta thaI zakato nathI. kemake eka dravya bIjA dravyamAM bhaLI zakatuM nathI. vartamAnamAM maLeluM zAsana AtmAnA anubhUtinA svAda mATe ja che. pratikULatAmAM paNa vedavid mahAtam sAdhu to sukhIyA bhalA, duHkhIyA nahIM lavaleza.kema? emane azAtAno udaya nahIM Avato hoya? Ave paNa tene vede nahIM paNa AtmAnA AnaMdane ja veda. saMyama ane tapathI AtmAnI samIpe rahetAM AtmaguNonAM AnaMda sAgaramAM DUbe che. eka pudgala dravyathI bIjuM pudgala dravya puSTa thAya che paNa tesivAyanA dravyomAM tema thatuM nathI. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya traNe arUpI 14 rAjaloka pramANa ane zudhdha jIvAstikAya samAna svarUpa dharmavALA hovA chatAM eka dravyano bIjA dravyamAM praveza thaI zakato nathI. pudgalano svabhAva pUraNa (pUrAvAno) ane galana (chUTA thavAno) che. jyAre AtmA jJAnasAra-3 // 298 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arUpI zAzvata che ane svabhAve 'sva'nA AnaMdane vedanAro che. mohano udaya AtmA pAse mAtra AtmAno saMga choDAve ane pudgala sAthe joDAve. azudhdha AtmA pudgala dravya sAthe joDAyeluM che ane zudhdha Atmadravya AkAzadravya sAthe raheluM che. AkAzadravya sAthe koIlepa nahIM aneka sidhdhAtmAo sAthe rahelAM che chatAM ekasidhdhAtmAthI bIjA sidhdhAtmAne lAbha thato nathI. jIva 'sva'mAM ja rahI 'sva'nA guNonA sukhanuMvedana kare che. 4the guNa sthAnake samyagudarzanathI sva parano bheda samajAya ane sva paranA bheda karavAnI ruci Ave tyAre te dezavirati athavA sarvaviratine dhAraNa kare che. AtmAno baMdha' e svabhAva nathI, kemake te pugalano svabhAva che. jo AtmA potAnA svabhAvamAM hoya to 'karmabaMdha' na thAya. zubha-azubha, rati-arati e AtmAno svabhAva nathI mATe baMdhanuM choDavuM eTale ja mokSa. amRtamaya evA jJAnAnaMdane AtmA tAdAbhya bhAve bhogave che. ApaNe to tattvasaMvedanA karavAnI che to mohano viccheda thaze. AMkha khulI che tyAM sudhI karmanA udayathI badhuM che. AMkha miMcAtA svapnanI jema badhuM cAlyuM jaze paNa karmanA udayamAM vastune potAnI mAnI tenI mamatA vadhArIne saMsAra vadhAryo to je saMsAra choDavA karmasattAe taka ApI hatI te jatI karI to durupayoganA kAraNe te badhI vastu cAlI jaze ane aneka parAdhInatA ubhI thaze. jIva jo sva AtmAmAM vadhAre AnaMdita thAya to zarIranI vedanAmAM vadhu karmanirjarA thaze. arUpIpaNuM vadhu nikaTa Avaze. zarIra para jeTalI mamatA vadhu teTaluM AtmavIrya nahIM khIle. moha maraze to AnaMdanI anubhUti thaze. AtmA ane zarIrane nirAlA mAnIne cAlo, anukULatAthI vegaLA thaIzarIrane pratikULatA Apo. A abhyAsa pADayo haze to AtmAmAM e abhyAsa sthira thaze. mayaNAe koDhiyA patino premathI svIkAra karI lIdho kemake karmathI maLyo hato paNa eno AtmA to siddhano hato. AtmAne nabaLo pakaDo to nabaLo thAya sabaLo pakaDo to sabaLo thAya. ApaNo AtmA to siddhano AtmA che. jJAnasAra-3 // ra99 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAvasthAnuM AlaMbana levAmAM Ave to apUrva zaktio pragaTa thaze. game teTalo bimAra hoya paNa huM bimAra chuM ja nahIM ema mAne to mAnasika rUpe aDadho roga cAlyo jAya. je AtmAne sva-paranuM bhedajJAna nathI thayuM teno AtmA game teTalo bhaNelo hoyavidvAna hoya, sAdhu hoya to paNa ajJAnI ja che. bhedajJAnavinAnuM jJAna azudhdha ne te jJAna AtmAne lAbhakAraka na thAya. varyAntarAya karmanA kSayopazamathI Atma-vIrya-AtmaguNomAM pravRtta thAya. AtmAmAM je pragaTa thAya te arUpI guNa ja pragaTa thAya. guNono be prakAre saMbaMdha (1) tAdAbhya bhAve () saMyogAtmaka (AtmAnA guNo) AtmAsivAyanuM badhuM AtmA sAthe saMsAra eTale saMyogAtmaka saMbaMdhe. dareka dravyanA potAnA je vizeSa guNa rUpe che te dareka dravyanA guNo tAdAbhya svarUpe ja hoya. AthI eka dravyanA guNo bIjA dravyamAM pravezI zake nahIM. saMsAra eTale para saMyoga e ja saMsAra-ane mokSa eTale svaAtma dravya ane temAM rahelA guNonI pUrNatAnA rUpa thavuM te. Ama saMsAra ane mokSano nirNaya svAtmAmAM nahIM thAya tyAM sudhI AtmA sAthe saMyogarUpe rahelo karmo kaSAyo-kAyAdi chuTayA pachI paNa mokSa sAdhanA bane nahIM. "jyAM lage para saMyogI AtmA, tihAM lage saMsArI kahevAya." (pU. AnaMdaghanajI) para saMyoga eviyoganA saMbaMdhavALuM che mATe para saMyogI vastu sAthe AtmA na rahI zake mATe tAdAbhya saMbaMdhavALI vastu sAthe ja saMbaMdha karAya. AtmA ane AtmAmAM rahela guNo zAzvata che. guNonI zAzvatatAnA nirNaya jJAnasAra-3 // 300 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe munipaNuM sAdhavAnuM che, nahIMtara muniparNa niSphaLa jaze. jJAna-darzanAdi pAMca guNo AtmA sAthe tAdAbhyabhAve rahelAM che. jJAna karmanA saMpUrNa AvaraNa haTI jAya tyAre te guNo pUrNa pragaTa thAya. mATe pUrNa guNone pragaTa karavA puruSArtha karavAno che. jo jJAna daSTiviparIta hoya to AcAra game teTalA UMcA hoya to zuM kAmanA? te guNasthAnaka para ArohaNa kaIrIte karAve? arNikAputra AcArya mATe sAdhvI varasatA varasAdamAM gocarI lAvyA. tarata pUchyuM "zuM tamane jJAna thayuM? pratipAtI ke apratipAtI?" apratipAtI jJAna sAMbhaLatA ja arNikA putra AcArya bhagavate kevalInI AzAtanAnI kSamA mAMgI. te vakhate ema na vicAryuM ke huM AcArya chuM" A sAdhvI che tenI pAse kema kSamA maMgAya? te na vicAryuM paNa kevalI che tenI azAtanAna karAya. AthI teo paNa kevalI banI gayA. tRpti be prakAranI - pudgalathI thatI tRpti ane AtmAthI thatI tRpti. AtmAthI thatI tRpti te ja kahevAya je AtmAne tAdAbhya svarUpe prApta karAve. (guNonI ekatA sadhAve) pudgala vaDe je AtmA tRpta thAya che temAM Aropa kare te jJAnIone ghaTato nathI. pudgalano niyama pUraNa-galanA svabhAvano che. zarIrane haMmezA pudgalonI jarUra paDe paNa pudgalano niyama che pUraNa-galanA svabhAva. zarIra haMmezA pudgalonI apekSA karaze. kAraNa AhAra pugalothI ja tenuM sarjana thayuM che ane AhArathI puSTa thayuM che. pudgala rU5 zarIra che tethI pugalanA pUraNa svabhAvane kAraNe zarIrane jema jema pauSTika AhAranA pugalo Apo tema teno upacaya thavAnA kAraNe zarIra tagaDu banatuM jAya ane AhAra - pANInA pudgalo ApavAnuM joniraMtara baMdha karo to zarIrano apacaya-zarIra ghaTavA mAMDe. kAraNa pudgalanuM galana svabhAva che. upacaya rUpe joDAyelA pudgala paramANu dhIme dhIme badhA chuTA paDe. game teTaluM tagaDu zarIra hoya paNa temAMthI AtmA nIkaLI jAya pachI te zarIramAMthI dhIme dhIme badhA pudgalo chuTA paDatA zarIra rUpe kaMI astitva paNa nahIM rahe. AthI zarIrAdi pudgala paryAyo jJAnasAra-3 || 301 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anitya kahevAya. zarIra nAma paNa sArthaka che. zakti ti zIrA je kSaya pAme te zarIra. zarIramAMthI phuvArAnI jema paramANuono pravAha chuTo paDato hoya che. je chAyA, phoTAdimAM jaNAya che. upavAsAditapamAM AhArAdi pudgalo na maLatA zarIra kRza pAmatuM jAya. cha mAsa upavAsa karavAthI zarIra kRSa thAya chatAM mRtyu thatuM nathI. jo zarIrane saMpUrNa AhAra ane zvAsocchavAsanA pudgalo baMdha karavAmAM Ave to mANasa mRtyu pAme. chatAM mAsa covihAra upavAsa karavA chatAM mRtyu na pAme tenuM kAraNa zarIranA chidro dvArA vAtAvaraNamAMthI lomAAhAra ane zvAsocchavAsanA pudgalo grahaNa karI le. AthI AhArAdi pudgalathI zarIrAdi puSTa tagaDu thAya paNa AtmA arUpI hovAthI te pudgalathI puSTa na thAya. AtmA pudgalane zA mATe na bhogavI zake? sahuthI vadhAre rAganuM kAraNa zarIrano saMyoga che. zarIra rUpa pugalamAMthI bhogya bhAva kADhI nAkhavo. kemake te AtmA mATe heya che. bhogavavAno pariNAma te ja moha che. pudgala AtmAne bhogya nathI. kemake te AtmAthI para che tethI te AtmAmAM praveza pAmI zakatuM nathI. kAraNa ke AtmA arUpI che ane zarIra rUpI che. AthI arUpI kayAreya rUpIno bhogavaTo na karI zake. a paramAtmAnuM AlaMbana zA mATe? paramAtmAnuM AlaMbana levAnuM kAraNa teoe potAnA guNone pragaTa karyA che. ApaNA AtmAnA guNone pragaTa karavA teonuM AlaMbana levAnuM che. eTale AtmAmAM nizcaya ghaTe ke ApaNo AtmA arUpI che te arUpI evA guNone ja bhogavI zake. prabhue sAdhanA dvArA sidhdhi meLavI che to mAre paNa sAdhanA dvArA guNo pragaTa karavAnA che. prabhunA AtmadravyamAM ApaNuM Atmadravya pravezI na zake. eTale ApaNe ja ApaNA AtmAmAM rahelAM guNone svayaM pragaTa karavAnA che. jJAnasAra-3 || 30ra Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva saMyogo AtmA mATe duHkharUpa che. saMyogone para tarIke svIkAre nahIM tyAM sudhI sarvajJa-vacanano svIkAra nahIM, sva svarUpano ya svIkAra nahIM mATe samyagadarzana nahIM ane jyAM sudhI samyagadarzana nahIM tyAM sudhI duHkha che. kevalIne anaMta jJAna pragaTa thayuM. temAM anaMta vIrya bhaLyuM eTale vIryajJAnamAM satata pariNamana pAme. tethI jJAnamAM temano upayoga mUkavo na paDe. AtmavIryaniraMtara jJAnanuM kAryakarAve. anaMta guNo pragaTa thavAthI pUrNAnaMda svabhAva pragaTa thayo eTale sahajAnaMda guNa pragaTa thaze. kevalIne dareka AtmA sidhdhasvarUpe jovAya-jaNAya. para vastuthI jAtane mahAna mAnavI te ajJAnatA che, mithyAtva che. mithyAtva eTale khoTI mAnyatA para vastu kiMmatI che mahAna che evI mAnyatA te ja mithyAtva. A jagatamAM kiMmatImAM kiMmatI vastu hoya to te AtmAnI saMpatti ja che paramAM kiMmatIpaNAno Aropa te mithyAtva che. a AtmA-AtmAMthI kema khasI jAya che? kemake huM AtmA ja chuM evo nirNaya sarvajJa tattvathI nathI thayo mATe. sarvajJa tattvathI je nirNaya thAya te ja sAco jJAnI. bAkI badhA ajJAnI. muhapattinA 1lA bolamAM 'sva' mATe sAdhanA karavAnI che je zudhdhi karavAnI che ane AtmaguNomAM vRdhdhi karI paramAnaMdane pAmavAnuM che. sUtra-artha-tatva karI saddamAM AvI jAya che. teno ruci pariNAma jAgI javo te ja samyagadarzana che. eka dravya bIjA dravyamAM pravezI zakatuM nathI. svataMtra astitva che. potAnA astitvane gumAvatAM nathI. svadravya jo paradravyamAM astitva gumAvI te maya banI jAya to vAMdho na Ave. jyAre tAMbu suvarNamaya banI jAya to suvarNanA astitvamaya banI jAya che. loDhuM / agni bane ekameka banI jAya che paNa potAnuM astitva gumAvatAM nathI. eka pudgala dravya potAnuM pariNamana AtmAmAM kare che te paNa bhrAMti svarUpe che. AthI nakkI thAya che ke paradravya Atmamaya banI zakatuM nathI. jJAnasAra-3 // 303 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema pudgala dravya AtmAthI bhinna che. eka rUpI ane bIjuM arUpI che. baMne svabhAva ane svarUpathI bhinna hovAthI pudgaladravya Atma-dravyamAM bhaLI zakatuM nathI. te jaDa che AthI jo te AtmAmAM pravezI jAya to jaDa paNa cetanAmaya banI jAya, paNa e ghaTanA ghaTavAnI nathI. eka AtmAnA karmo bIjA AtmAmAM saMkramI nA jAya. a eka AtmAnA karmo bIjA AtmAmAM saMkamI na zake. AtmAmAM rahelAM karmo paNa bIjA AtmAmAM pravezI zakatA nathI. jyAre AtmA kSapakazreNi mAMDe tyAre zukala dhyAnAgnimAM badhA jIvonAM karmo khapI jAya tevI zukaladhyAnanI agninI zakti hoya chatAM paNa AvuM thatuM nathI, thaze nahIM ane thavAnuM paNa nathI. bhagavAna 'savi jIva karUM zAsanarasI' bhAvanA bhAve che. teo paNa badhAM AtmAnAM karmo bALI zakayAM nathI. AthI dareke potAnA karmo pote khapAvavA paDe. 7 koInA guNa ke doSa koImAM pravezI zake nahIM. eka AtmAmAM rahelAM guNo-bIjA AtmAmAM rahelAM doSo te paNa ekabIjAmAM pravezI zakatAM nathI. gozALAnI sobatanI asara paramAtmA para na paDI. je AtmA asara le tene thAya na le tene na thAya. A Atmatattvano nirNaya thaI jAya to A asara na thAya. para ti samApa, jJAnIna na yujyate | para tRptino samAropa jJAnIo yojatAM nathI. bIjA paNa Aropa na mUkAya kema? koI ApaNA paracorAdi khoTo Aropa mUke to ApaNane na game? kema? ApaNane jagatamAM sArA thaIne rahevuM che. sAcA nathI thavuM. arthAt jema ApaNane khoTo Aropa nathI gamato to bIjAne kema apAya? arthAt pudgalathI mane tRpti thAya che te Aropa kaI rIte karAya? 0 pudgalothI tRpti thAya tevo Aropa koNa karI zake? jJAnasAra-3 || 304 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalAnaMdI jIvone ja pudgalanA saMyoga vaDe tRpti thAya che tevI bhrAMti thaze.aMte pulAdipara padArthomAM khoTo Aropa-"A ghara mAruM, A zarIra mAruM, dhana mAruM, ItyAdi paramAM mArApaNAnA khoTA Aropa karaze paNa je sAcA tatvajJAnI che teone AvA khoTA Aropa karavo ghaTe nahIM. jema para strIne potAnI strI tarIke manAtI nathI. para dhanane paNa potAnuM dhana manAtuM nathI. bIjAnA putrAdine paNa potAnA putrAdimanAtA nathI. tematattvajJAnIone paNa ghara, dhana, vastra, bhojana, svajana vagere para padArthomAM mArApaNAnI mAnyatA rUpa bhrama ke tenA dvArA tRpti athavA AnaMda hoto nathI. samyagu jJAnI-gurunA caraNa-zaraNa vinA samyagu jJAnano adhikArI banI zakato nathI. prathama sevA pachI samyagu jJAnano adhikArI banI zake arthAt tattvane pAmI AtmAmAM pariNamana karI zake te mATe gurunA cittanI prasannatA karavI joIe. bAhya koI vyagratA na hoya ane jJAnamAM rahe tevI anUkaLatA karI Ape to cittanI prasannatA meLavI zake. gurunA cittanI vyagratAne dUra kare te sAco ziSya gurune paramAtmA mAnI sevA karavI joIe. 1 molanI bAta- ane vATa guru vinA koNa batAve? | "guru bina kauna batAve bAta, guru bina kauna batAve vATa, baDA kaThina hai yamaghATa.' guru sAgaramAM DUbelA ziSyane paNa bahAra kADhI zake che. gurunI prasannatA gumAvI-to ApaNuM kareluM game teTaluM sAruM te sArUM badhuM azubhamAM ja palaTAI jAya che. saddagurunI jarUra zA mATe? saMpUrNa satyanA svIkAra rUpa samyagudarzana vinA AtmAnA hitanI zarUAta nathI. saMpUrNa satya sarvajJa vinA zakya nathI ane sarvajJa vartamAnamAM jJAnasAra-3 || 305 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa nathI, paNa sarvajJa kathita Agama che ane te Agama gurunI sahAya vinA zakya nathI. tethI gurunuM zaraNa jarUrI. guru zaraNa mATe aham visarjana jarUrI ane te mATe tenI sevA jarUrI. gurunI kRpAthI ja anAdimithyAtvamaMda paDe to ja sarvajJa vacana para ruci thAya, to sarvajJanA vacana bhaNavA samajavA ane svIkAravA prayatna thAya. "Ape Apa vicaratA-mana pAme vizrAma...' rasA svAda sukha upaje anubhava tAko nAma.' (adhyAtmabAvanI) manamAM moha Ave eTale vikalponI hAramALA cAle, mana azAMta thaI jAya, gurunI sevAthI prAptakRpAbaLe sarvajJa vacana pramANe tattvano nirNaya thAya tyAre vikalponuM zamana thAya.jJAna-nirmaLa banaze tema tema te svabhAvanuM AlaMbana svIkAraze tema tema AtmAnubhUti paNa thaze. kevaLa Atama bodha hai - paramArtha zivapaMtha- tAme jindI maganatA, so hi bhAva nigraMtha. (samAdhizataka) je daSTi tattvathI raMgAI Atma dharmamAM ja sthira thAya tene potAnA AtmA sivAya kayAMya daSTi jatI nathI ane temAM ja magna banI jAya che te ja sAco nigraMtha che. AvA maharSi ja vAstavika Atma ramaNatA mANI zake. jo mokSa mArganA musAphara banavuM hoya to daDha-nirNaya karavo paDaze ke AtmanA upayogamAM ja rahIza 'para' bhAvamAM nahIM jAuM. Avo daDha nirdhAra sabhya jJAnI yathArtha tattva bodha jene hoya te ja karI zake te ja AtmaguNone Atma dharma tarIke svIkAre che. AtmAmAM rahelAM jJAnAdi guNone dharma tarIke svIkAravAnAM che. jJAnasAra-3 || 306 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnamAM paramAtmAnI vyavahAra-AjJAne ja dharma tarIke svIkAryo che. nizcaya AjJAno paNa bhego svIkAra thavo joIe to yathArtha thAya nahIMtara vyavahArathI vyavahAra nIpaje. puNya baMdhAya, nirjarA temaja AtmAnA AnaMdanI anubhUti na thAya. paraMpara veri - parane para tarIke ja jANe - te vyavahAra yoga dvArA nipaje nizcaya e AtmAnA dharmarUpe che tene te rUpe pariName mATe vyavahAradharma thAya. mana-vacana kAyAnA yogo para che. paraMtu temAM nizcaya bhaLe to sAdhanA rUpa thAya nahIMtara mAtra sAdhana rUpe ja rahe. jo viziSTa jJAnano kSayopazama na hoya to paNa sarvajJane sarvajJanA vacana para atyaMta bahumAna-AdarabhAva hovo joIe. mohathI chUTI guNamaya banavAnuM che. dhyAna, dhyeya zudhdhatA, dhyAtA hove ekatAra', dhyeya-anaMtara - paraMpara (AtmAnI svabhAva-svarUpanI pUrNatA e dhyeya) sAdhanA - vartamAnamAM kSayopazamathI pragaTelA guNonA aMzane yogamAM bheLavI devA... dA.ta. khamAsamaNa kAyAthI namananI kiyA, kAyAne namAvanAra AtmavIrya kAyAmAM pariNamana thAya che. namAve che koNa? AtmavIrya kAyAne namAve che tevo jJAnopayoga to 'jJAna zudhdha thayuM. mAre mArA pUrNa AtmavIryane pragaTAvavAnuM che e bhAvathI namana thAya to jJAna zudhdha thayuM. kAyayoga dvArA kriyA karatA chatAM kAyAthI chUTI gayA - AtmAmAM joDAI gayA. vacanathI namananI kriyA - AtmavIrya bhASAvargaNA grahaNa karI vacanarUpe pravartAve che. mAruM AtmavIryamAtra svaguNomAM ane AtmapradezomAM ja pUrNa pravarte te mATe asat vacanayoga pUrNa baMdha ane paMcaparameSThinA ja kiIrtana ke satya vacana yogarUpa pravartana e ja vacana yoga rUpa namana che. jJAnasAra-3 || 307 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manathI namananI kriyA-AtmavIryamanovargaNA grahaNa karI vicArarUpe prarvatAve. pudgala grahaNa pariNamana e AtmasvabhAva nathI tethI manovargaNA paNa grahaNa na karAya. te baMdha karavA saMpUrNavicAra baMdha na thAya tyA sudhI sarvajJA tattvarUpa ja mAtra vicAraNA te manoyogarUpa AtmavIryanuM namana kriyA che. mokSe yoganAt yaT I je AtmA mohathI chUTe tyAre AtmAnuM svaguNa sAthe joDANa thAya te mokSamArga che. para dharma para sthApeti / sva dharma 'sva' sthApeti / para pudgalanA varNagaMdhAdi guNomAM Adhina thAya te AtmA paramAM sthApita thAya ane je AtmAnA jJAnAdi guNamaya bane teno AtmA svamAM sthApita thAya. maharSi-"meM be khAtA rAkhyA che" eka svanuM bIjuM paranuM". AtmA sivAyanI je koI vAta vikalpa, je kaMI paNa Ave te badhAne paranA khAtAmAM nAkhI dauM chuM. tethI citta temAMthI nivRtta thAya."koImArI pAse AvIne gocarI, saMbaMdhI, vAtAvaraNa saMbaMdhI hamaNA tAva ghaNo che to te badhAne "pugala-para khAtAmAM nAkhI dauM ane AtmAnA guNonI vAta Ave tene mArA AtmAnA khAtAmAM jamA karI dauM. temAM lIna thaI jAuM. asthira, anitya, parivartana pugalanI sAthe raheto ApaNe asthira thaIe. sthira, zAMta, zAzvata,nitya sAthe rahIe to zAMta sthira rahIe. samyam daSTine zubha mugala samUha puNyathI prApti thAya che. temAM tene AnaMdana Ave. kAraNa tene pararUpe mAne, sva parano vibhAga karavAmAM te nipuNa thayA che. sidhdha-kSetra e ja ApaNuM kSetra che tene meLavavAno purUSArtha hoya ke para kSetra mATe laDavAnuM hoya? kaleza pAmavAno hoya, saMyamane yogya maLyuM hoya to paNa temAM udAsIna hoya-kema? pote sarva para saMyogothI para che emane samaje chepudgalamAM tenArate AnaMdane pAmato nathI, guNasamudAyane jJAnasAra-3 // 308 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmIne ja AnaMda anubhave che. pudgalamAM jo rAga pAme che to te jJAnano pariNAma mithyA-bhAvavALo che. pudgalathI AtmAne sukha maLe ja nahIM. cAritra mohanIyanA udaye pugalamAM sukhano anubhava thavo te AbhAsa mAtra che e upayoga hovo joIe. je sukhAbhAsa lobha mohanI sparzanA mAtra che. jema UMghelA puruSanA pagane uMdaraDI phUMka mArato jAya ane pagane pholato jAya phUMkanA kAraNe pagamAM vedanA thavA chatAM anubhavAya nahIM tema mohanA udayarUpa sukhAbhAsa paNa vibhAva rUpe pariNameluM che. saMmUrchAima ekendriya vi.ne avyakta bodha hoya, pachInAne bodha vizeSa paNa vibhAva svarUpe hoya che. pataMgiyuM-rUpanI Asakti-dIvAnuM teja game pachI bhalene te tene mAranAruM bane paNa rUpa sArUM tevo bodha te darzana mohanIya, moha viparyAsa karAve che. bhogavatI vakhate cAritra-mohanIyane kAraNe viparyAsa karAve che. pavanamAM sukhano anubhava paNa temAM keTalI hiMsA?te jIvonA zarIra ApaNA zarIrane sparze tenI garamIthI nAza pAmI jAya teno upayoga to hovo joIe. upayoga jeTalo vadhAre-teTaluMmohanIyanuM jora ochuM. je bAhya tapane tape che, kaSTamaya cAritrane Adare che ane pUrvanuM jJAna bhaNe che paNa jo paramAM sukha mAne to tenuM jJAna mithyA che. pU.haribhadrasUri pharamAve che -vRtavAna, zIlavAna ane mokSamArgamAM rata hoya paNa jo parIne ane parasaMgane dharma mAne to tevo AtmA jaDa che. sarva para saMyogomAM rAgAdi bhAvathI rahita thavAnuM che. deva-guru, dharma prazasta AlaMbana paNa vyavahArathI upAdeyanizcayathI heya, nizcayathI svAtmA ja mAtra upAdeya. je vartamAna prazasta saMyogo deva-guru dharma AlaMbana nizcayathI heya paNa vyavahArathI upAdeya jyAM sudhI aucitya pUrvaka AcAra rUpa vyavahAra dharma AtmAmAM guNarUpa rahelA nizcaya dharma jyAM sudhI pragaTe nahIM tyAM sudhI jJAnasAra-3 // 39 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdeya pachI heya kevalI bhagavaMtane pAMca prakAranA svAdhyAya na hoya, eka paNa Avazyaka na hoya. atyaMtara tapamAM (ucita vyavahAra) sahAyaka bane teTalo ja bAhya tapa karavAno, dhyAnamAM sthiratA mATe te AlaMbana rUpa che. huM mArA AtmAnA svarUpano jJAtA ane guNano bhoktA chuM ane pudgalamAM rahelAM guNono mAtra jJAtA chuM paNa bhoktA nathI, kemake baMnenA svabhAva bhinna che, eka rUpI che ane bIjuM arUpI che. eTale arUpI evo mAro AtmArUpI evA pudgalane bhogavIna zake ema pahelAM zradhdhAthI svIkAra thaI javo joIe. jyAre vyavahArathI vAparavAno samaya Ave tyAre vyavahArathI vicAraNA karavI paDe. AhAramAM rahelAM rasano svAda Avyo te mohanA udayathI Avyo. ApaNe to mAtra vastumAM svAda che teTaluM ja jJAna karavAnuM hatuM. vastumAM svAda che paNa vastu svAdiSTa lAge te mohano udaya che. vastunuM jJAna karavAno mAro svabhAva che tyAre karmana baMdhAya. jema davA vAparo tema AhAra paNa davA rUpe vAparo. koI paNa vastu pramANathI ane svAda vagara vApare. pU. rAjazekharasUri mahArAjA dUdhamAM pANI nAkhIne vApare jethI pacavAmAM halaku paDe ane dUdha vigaIno rAga na thAya. apramattatA jIvanamAM Ave tyAM karma nahIM baMdhAya. kemake rAgano pariNAma nahIM paNa sAdhanAno pariNAma che. IcchAnA rodhano pariNAma sAkSAt dekhAya.bAhya pravRttimAM citta nahIM, jJAnanI garImA hatI.jIvanane tenI sAthe otaprota karyuM hatuM. vidvAna to hatA ja, zarIranuM puNya bilakula nahIM paNa zAsananI apUrva sevA karI che. saMsAramAM A avasthAmAM hota to mahAduHkhI hota. ahIMyA saMyamamAM chuM to mane ghaNI samAdhi prApta thAya che. svAdhyAya ane saMyamanAM prabhAve zarIranI vedanA paNa ghaNI vakhata bhUlI javAya che. jJAnasAra-3 || 310 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgala sukharUpe lAge temAM ratino pariNAma bhaLyo. vAparatI vakhate AvatA svAdane rokI zakavAnA nathI paNa tyAre jJAnanA vicAramAM, sUtra ane arthanA ciMtavanamAM DUbI jaIne te viSayane TALo ane jJAnanA rasAsvAdane mANo. sarvajJa vacananuM smaraNa karo. pudgalanA svAdano AtmA jJAtA che paNa bhoktA nathI. pudgalano svAda sukharUpe nahIM paNa duHkharUpe che to tyAMmohanI tIvratA baMdha thaI jaze. 2. tattvanuM smaraNa ane vAgoLavuM e jinaguNa gAvArUpa. pugalanAMgamA rUpe AnaMda thayo tyAre sarvajJavacana yAdakaro pugala jaDa che AthI te heya che khAvA jevuM nathI paNa vartamAnamAM vAparavuM paDe che, to rAga-dveSa rahita thaI vAparavuM. jinanA tattvanuM sadAye smaraNa karavuM-tattvanuM vAgoLavuM eTale tattvamaya banyA kahevAIe. 'vAgoLavuM - e jinanA guNa gAvA barobara che. tattvamaya banyA eTale rAga-SathI mukta thayA teTale aMze tejina-vitarAga banyo. zarIra parano rAga-khAvA parano rAga choDaze eTalA aMze AtmAjina banaze- rAga-dveSathI mukti tenAthI AtmAne samatA samAdhi maLaze. ' miccha-pariharahadharaha sammatta e satyano tuM svIkAra karI le. jinanuM vacana che mATe, AhAramAM sukhanI budhdhi thavI te mohano udaya, paNa jo AtmA jJAnAdi guNonA svAdane anubhavaze to tRpti Avaze paNa jo pudgalanA svAdane anubhavaze to tRSNA vadhaze. saMsAramAM maLelI tRpti e to svapnavat che. ghaNuM badhuM maLyuM evuM lAge te AtmAnI bhrAMti.je pUrve karmo bAMdhyA che mATe karma tema te pramANe karAve che. saMsAra - dravyathI - caturvidha gati rUpa saMsAra-AtmA temAM sthiratA na rAkhI zake jIva ekagatimAM sthira nathI rahI zakato mATe karma anusAra bhramaNa karyA kare che. cAre gati karmanA vipAkavALI che. karmanA udayathI prApta thanArI che arthAt saMsaraNa karAvanAra - paribhramaNa svarUpa che. jJAnasAra-3 || 311 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. bhAvathI gati kone kahevAya? ja. mithyAtva, avirati ane kaSAyanA kAraNe je karmabaMdhAya te paribhramaNa karAve. AthI mithyAtvAdi moha e bhAvathI gati che arthAt AtmAnI vibhAvadazA e bhAvathI saMsArarUpa cAra gatimAM bhramaNa karAvanAra che. mAtra yogathI rasavALu karmanabaMdhAya. Urdhva-adho AdidizAmAM gatie dravyagati che. (dravya-gatinuM mULa kAraNa bhAva ja che mohano pariNAma ja 4 gatinA kAraNarUpa che. cAre gati vibhAva-svarUpa che. pra. cAre gatithI zuM maLe? ja. AtmAnuM je hoya te na maLe - paNaviparIta maLe e karmanuM kAraNa che. pra. AtmAne karmasattA AtmAthI viparIta vastu zA mATe Ape? ja. pUrve AtmAe mohanA kAraNe AtmAthI para vastunI IcchA karI che. saMgrahano bhAva, tenA rakSaNano bhAva, te te bhAvane kAraNe tevA kevA karmanI prApti thAya che. je vastu IcchI hoya te ja AtmAne prApta thAya che. AtmA jo na Icche to karmasattA ApaNane koI vastu ApavA samartha thatI nathI. 0 AtmA kaI IcchA kare to tene kaMI maLe nahIM. maLeluM badhuM cAlyuM jAya? AtmA mokSanI IcchA kare ane sarva karmano kSaya karavAno prayatna zarU kare to bhaviSyamAM maLe tevA karmano baMdha thato nathI. mAtra karma khapAvAnuM ja kArya cAle eTale karme Apela badhuM ene chuTI jAya. mArA AtmAe pUrve IccheluM che eTale karmasattAe mane ApyuM che. ema ApaNane pUrepUrI zradhdhA thaI jAya to koIpaNa nimittamAM ApaNe bIjA paradoSAropaNa na karIe. mithyAtvaajJAnanA kAraNe ApaNe ApaNI samAdhi gumAvIe chIe mATe navA karma-baMdha bAMdhIe chIe. jo samyagudarzana jJAnasAra-3 // 312 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM pragaTa thAya to game tevA duHkhomAM ke pratikULatAmAM paNa samAdhi rahe. narakanA bhayaMkara duHkhamAM paNa samakitanA pariNAmane kAraNe navA bhavanuM anubaMdha karmanuM sarjana na kare. ahIM to AtmAmAM vasavAnA paNa AlaMbano che, paNa narakamAM to mAtra samakita rUpI dharma che. deva-guru ke dharmanuM AlaMbana narakamAMna maLe-narakamAM navuM samakita pragaTa thaI zake che. cAre gatimAM samakita pragaTa thaI zake. pra. ApaNe vartamAnamAM ArAdhanA karIe to zuM sAthe laI jaI zakIe ? ja. samyagadarzanano pariNAma sAthe laI jaI zakIe tethI navA saMsAranuM anubaMdha sarjana nahIM thAya ne karmanA vipAkamAM samAdhi jaLavAze. samyagudarzananI prApti mATe tattvaja pradhAna che. emAM ApaNe pramAda karAya nahIM. ahIM sAdhupaNAmAM samyaggadarzana sulabha che. mithyAtva-avirati ane kaSAyanA udaye AtmAasthira-caMcaLa pariNAmI bane che. tene bhAvasaMsAra kahyo che. saMkalpa, vikalpa, vihvaLatA lAgaNIo pragaTa thaI kema? mohanA kAraNe. emAM pradhAna kAraNaviparyAsa che. mithyAtva manamAM caMcaLatA lAve, AthI manamAMthI mithyAtvanIkaLavuM joIe.te mATe paramAM parapaNuM ane svamAM svapaNuM sthApita thavuM joIe. AkhA jagata sAthe baMdhAvAnuM kAraNa mithyAtva che. mithyAtvane kAraNe mamatAnI tIvratA AvI. mamatAnI tIvratAne kAraNe jIva paranI sAthe ekameka thAya che. te parano mArA tarIke svIkAra karyo eTale AtmAno AtmA tarIke svIkAra nahIM thAya A moTAmAM moTuM nukazAna thaze. a AtmA asthira zA mATe thAya? AtmAparane potAno mAne ane paramAM asthiratAno guNa hovAthI te asthira thaIne raheze. jJAnasAra-3 || 313 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukULa saMyoga baMdhana lAge che? jeje saMyogamaLyA che te baMdhana lAge che kharA? jelamAM rahelI vyakitane jema jelamAMthI chUTavAnuM mana thAya te rIte jo baMgalo kharAba lAge to tenAthI huM jaldI chUTI upAzrayamAM AtmAnA gharamAM kayAre pahoMce ema thAya. paNa jo baMdhana-baMdhana svarUpe lAge to tenAthI huM kayAre chUTuM tevo bhAva Ave paNa mohanuM baMdhana baMdhana rUpa lAgatuM nathI. tethI pIDAno anubhava thato nathI. sabhya daSTinI daSTi pharI che tethI je pIDA-pIDArUpe lAgatI na hatI te have pIDA tarIke lAgavA mAMDe che. kAraNa anukaMpAno pariNAmasparzayo. pIDAnI anubhUti karavI hoya to cAmaDAnI AMkhathI na jovAya paraMtu sarvajJanI AMkhathI sarvajJanA vacana vaDe jovuM paDe. arthAt vacana vaDe nirNaya karavo paDe ane te vacana AtmAmAM pariNAma pAmatA samyagu darzananI saMvedanA rUpa anukaMpAdi pariNAmo sparze. pravacana aMjana jo saddaguru kare, dekhe parama nidhAna.' pravacana = prakRSTa vacana te ja pravacana-jagatamAM koI kahI zake nahIM tevuM vacana arthAt sarvajJa sivAya koI AvuM vacana kahI zake ja nahIM. mithyAtvanA kAraNe bahAranA saMyogo meLavavAnI mahenata karI rahyA chIe tene badale tene choDavAnI mahenata karavAnI che. mokSamArgamAM phakata choDavAnI ja mahenata karavAnI che. je je pugalo grahaNa karelAM che je karmo ApelAM che tene choDatAM jAva to mokSamArgamAM AgaLa vadhI zakazo. pra. upAya zuM? ja. saMyama ane tapa - A be upAya che. saMyamathI karmo aTakaze ane tapathI pUrva saMcita karmathI mukta thaI zakAze. saMyama pachI ja tapano pariNAma Avaze. bAra prakArano tapa vyavahAre Avaze. vyavahAra tapanA abhyAsathI arthAt nizcayanA lakSa pUrvaka vyavahAra tapa saMyama pUrvaka karAze tyAre nizcaya jJAnasAra-3 || 314 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapanAM pariNAma pragaTa thaze. saMyama (cAritra) kayAre Avaze? samakita viNa cAritra nahIM - samakitanA pariNAma vinA saMyamano bhAva nahIM - saMyama vagara tapano pariNAma nahIM tapa vinA nirjarA nahIM tenA vinA AtmAnI anubhUti na thAya. tapanA pariNAma che ke nahIM kema khabara paDe? "IcchA rodhe saMvarI, pariNatI samatA yoge re, tapa tehi ja AtmA va nija guNa bhoge re.' upavAsa karyo to bAhyatapa paNa dravya tapa che tapano pariNAma thAya eTale kAyAne kaSTa ke pratikULatAM hovA chatAM AnaMda-AnaMda thAya. A zeno AnaMda? hAza, khAvAnuM chUTayuM -parama zAMti to e upavAsano AnaMda che. Aje huM mArA gharamAM chuM evuM lAgavuM joIe. khAvAno svabhAva AtmAno nathI. tethI upavAsa karavAthI potAnA svabhAvamAM Avyo - teno AnaMda hoya - bIjA divase pAraNuM karavAnuM mana nahoya- hAza! gaIkAle keTalI zAMti hatI. Aje pAchuM khAvAnuM cAlu karavAnuM emavedanA hoya. jo khAvAnI IcchA roko to viSaya-kaSAyanA pariNAma pAtaLA paDe. khAvuM e pApa zA mATe kIdhuM che? aNAhArI ane avyAbAdha svabhAva potAno hovA chatAM pIDAjanaka evA khAvAnAM pugalone grahaNa karIe chIe mATe te pApa-svarUpa che. vaLI AtmA kevo che? arUpIche, niHsaMga che ane rAgarahita che tethI pudgalano saMga AtmAne karAvavo te pApa che ane pugala grahaNAdimAM AtmA vIryabharapUrathI vaparAya che tathA pugala grahaNAdimAM kriyAdivyApAra vaDe AtmavIryavAparavA vaDe karmabaMdha thAya ane AtmavIryasvaAtmaguNomAM na praveze to AtmA baLavAna na bane nabaLo thAya. 1 kone choDavAnA? potAno chokaro che. potAnuM kaheluM mAnato nathI ane kaSTa Ape che to potAno svArtha sadhAto na hovAthI potAnA saMyogarUpa chokarAne vyavahAramAM jJAnasAra-3 // 315 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDI do cho. te ja rIte dharmamAM jinezvara bhagavaMtanI vAta na mAne te mArA nahIM. AvuM kema karatAM nathI. pote ja prabhunI vAta nathI mAnatAM to chokarAnI vAta kayAM karazo! saMyama = jinanuM mAne te ja mArA te nakkI karo ane pachI AtmAnA svabhAvamAM bAdhaka banatAM saMyogono AtmAe tyAga karavo joIe te ja saMyama che. kAyAnI sAthe bahAranA saMjogo choDavA paDe tethI ja Idra mahArAjA potAnAM siMhAsana para bese tyAreviratidharane vaMdana kare. kAraNa? pote samakitI che tethI potAnI hitanI ja ruci hoya. tene potAno AtmA ja upAdeya hoya tethI viratIdharane vaMdanA kare che. - cha khaMDanA adhipati bharata mahArAjAne potAno AtmA ja upAdeya lAge che. tethI Atmahita ja upAdeya lAgatuM hovAthI mAhaNa zrAvako yAda karavAmAM ke puNyano udaya thatAM bhaya vadhI rahyo che. mATe koIne tameyahaNomA! haNomAM! arthAt tame bIjAthI haNAo nahIM! a mArUM na mAne te pApodaya nathI paraMtu jina vacana na mAne te ja pApodaya che. mArUM mAnatA thAya tene puNyodaya mAnIe chIe te khoTuM che. samyagu darzana hoya tyAM samajaNa hoya, dhamAla nahoya.dhamAla karavAthI bIjA AtmA adharma pAme. dhamAla kare ane potAnI jAtane zAsana bhakto, gurubhakto kahevarAve te miththA samajaNa che. che. jyAM sudhI saMyogo pUrNa chUTI na zake tyAM sudhI zuM karavAnuM? ja. mUMjhAvAnuM nathI. siddha na thaIe tyAM sudhI saMyogo to rahevAnA che. je saMyogo AtmAnA hitane preraka che - sAdhaka che, 'svAne jAgRta kare che tevA saMyogomAM raho eTale ke 'satsaMga'mAM raho. sattvazAzvata evA AtmAne potAnI jAgRti karAve tevA saMgamAM. sattAe huM niHsaMga chuM ane niHsaMga jJAnasAra-3 // 316 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavAnuM che. te lakSe AtmAe rahevuM joIe. pra. "satsaMga' kono karavAno? ja. jene AtmA sAthe levA-devA nathI AtmAnI anubhUti nathI tevA vezadhArI evA mahAvratadhArI joDe paNa satsaMga karavAno nathI. kemake teo dravyaliMgI che. 'AtmajJAnI zramaNa kahAve-bIja to dravyaliMgI re (pU. AnaMdaghanajI mahArAja) khamAsamaNo = kSamA ane zramaNa = kSamAne dhAraNa karanAra evo zramaNa kSamAne (samatAne) dhAraNa karavA mATe tapa kare. sukha saMyama jAtrAnirvaho cho ?' sAdhukhAya to paNa upavAsI che. pAMceya IdriyonA ane mananAviSayothI je parADabhukhathayelAM che arthAtuviSayothI je thAkI gayA che- viSayo jene viSa jevA- nArakInI vedanA ApanAra lAge tevA sAdhu khAya chatAM (upavAsI) tapasvI kahevAya che. samatA e sAdhya che. kSamA = kaSAyono tyAga. kaSAyonA tyAga mATe viSayono tyAga jarUrI. te mATe anukULa saMjogono tyAga karavo paDaze. sAro AkAra/sArUM rUpa/sArA zabdo - A ja jIvane jovuM game che tethI ja te viSaya kahevAya. be ghaDI sAmayikamAM beThA, saMyogono bhAvathI tyAga karIne beThA to ja samatAno sAco anubhava thaze. a "suvrata zeThane anino bhaya nahIM." suvrata zeThe gharamAM pauSadha lIdho to teo Aga lAgavA chatAM samatAmAM rahyAM. kAraNa? samajaNapUrvaka saMjogo choDI dIdhAM hatAM. A badhA saMyogo zA jJAnasAra-3 // 317 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe choDI devAnA che? kemake te badhA AtmA sAthe rahevAnA ja nathI. tethI ja choDavAnAM che. sarvasaMyogone sadA mATe choDavAnI zakti nathI. to parvatithI che to ATha prahara prApta saMjogone choDIne rahuM. 'have pauSadhamAM chuM - sarva saMyogo choDayA tethI je baLe che e mArUM nathI ane mArUM che te baLatuM nathI. tenI zudhdha mAnyatA che tethI tyAM agni paNa AvatA thaMbhI gayo. jema sItAe agnimAM praveza karyo che tyAM zIlanA prabhAve sItA agnimAM jatAM-agni zAMta thaI jAya che. have je AtmA zIla pALe che te 'viratimAM rahe to teno prabhAva keTalo badho hoI zake? tethI samakita pAmavuM ja paDaze. jhADane pANInA siMcananI kriyA zA mATe? jema pANInuM siMcana thAya tema jhADa vikAsa pAme che. tevI ja rIte jJAnanA vikAsa mATe kriyAyoga rUpI nIra jarUrI che. jJAna-kriyApAm mo: nizcayathI jJAnathI kriyA ane vyavahArathI kriyAthI jJAna Ave che. jJAna svapara prakAza che. jJAna vaDe yathArtha thatAM ruci parathI khasI sva tarapha vaLe-ruci anuyAyI vIrya. jJAnanI samaja ruci pramANe bhAva kriyAmAM joDAze. jJAnInI kriyA sata bane ajJAnInI kriyA asat bane. 1 asat kiyA zenAthI thAya? vyavahAra anAdithI che to kriyA paNa anAdithI che. have je kriyA vartamAnamAM che te asat kriyA che. tethI asat choDI sat kriyA karavAnI che. sakriyA zAnAthI thaze? samyagujJAna bhaLavAthI je kriyA thaze te ja sakriyA thaze. jJAnanA upayogano abhAva AtmAne nathI. nigodamAM paNa aMza ja jJAna che.nigodathI vikAsa karato AtmA paMcendriyAdijAtimAM Ave ane tyAM manathI je vicAre ane vacanathI je kaMI bole te badhuM jJAna rUpa ane kAyA rUpa jJAnasAra-3 || 318 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRtti te kriyA rUpa che. samakita vinA te paNa jJAna mithyA che tethI kriyA mithyA che, asat che. have jJAnane samyak banAvo - jJAnane amRta kahyuM che, mRtaH maraNa - maravA paDayo hoya tyAre samyaga jJAna tenA mATe saMjIvanI rUpa banI jAya che, mRtyu vakhate samAdhine ApanAra ane paralokamAM sadgatine apAvanAra thAya che. maraNanA be prakAra che. (1) dravya maraNa ane (2) bhAva maraNa. dravya maraNamAM daza prANothI AtmA chUTo paDe che. bhAva maraNamAM rAga-dveSAdivibhAvadazAmAM javuM athavA saguNonA pariNAmathI chuTA paDavuM te bhAvamaraNa che. mithyAtvano pariNAma kADhavo paDe, je jJAnamAMthI mithyAtva nIkaLe teja samyagujJAna thaze.je amRtatulya che. je bhAva-prANone jIvADavAnA svabhAvavALuM che. AtmAne potAnA bhAvaprANarUpa jJAnAdi guNa svabhAva che. te pramANe jIvavAnuM vartavAnuM mana thAya te ja samyagdarzana. a vyavahAranI jarUra zA mATe? jJAnane pragaTa karavA vyavahAra jarUrI che. paramAtmAne kevalajJAna thayuM te jJAnano prakAza sarvatra phelAya te mATe vANI vyavahAra karyo che. sAdhanAmAM cAritranA pariNAma pragaTAvavA paNa sAmAyikadaMDaka vyavahArathI uccAryuM tyAre mana:paryava jJAna pragaTa thayuM ane mananA AlaMbana vyavahAra vaDe zrutajJAnanA avalaMbe zukaladhyAna para caDhI zreNI mAMDI mohano viccheda karI kevalajJAna pragaTAve. nizcaya AtmAmAM che, vyavahAra bahAra che. AtmA azudhdha vyavahAramAM phasAyo che tethI zuddha vyavahAra karavA mATe mithyAtva kADhavuM paDe. samakita Ave eTale sarvajJa vacanamAM daDhatA Ave. sarvajJa batAvelo vyavahAra tAraka che. tethI sarvajJanA paMcAcAra rUpa koIpaNa vyavahAramAM upekSA bhAva na rakhAya. kadAca apavAda seve te prabhunI AjJA mujaba jaseve nahIMtara jJAnasAra-3 // 319 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakita che ja nahIM. kadAca prabhunI AjJA pALI na zako to paNa samakitanA kAraNe pazcAtApa thaze ja. 5. jinAjJA na pALavAmAM kAraNa zuM hoI zake? ja. zarIranI avasthA ke evA saMyogo ja hoya ke tenA kAraNe mohano udaya hoya tethI utsAha- pariNAma na thaIzake. vIryAntarAyano kSayopazamana hoya to paNa AvuM banI zake che. je na karI zake teno upayoga hoya tethI pazcAtApa paNa thAya. vaLI pAchuM mohanuM jora ochuM thAya eTale AtmA prabaLa banI jaze ane te yogane-vyavahArane karavA mAMDaze. apavAda kAyamI apavAda na sevAya, te TempararI ja hoya. umaranA kAraNe navakalpI vihAra na karI zake te eka ja nagaramAM rahe, chelle upAzrayanAM khUNA paNa pherave to te prabhunI AjJA mujaba ja apavAda sevyo kahevAya. jJAnanA upayogapUrvaka kriyAmAM AtmA caDhaze tyAre te AtmAnA guNone pragaTAvavA tIvra purUSArtha kare ane te kriyA dvArA guNaprAptivaDe tRptino anubhava karaze. 1 yathArtha zAna thavAM chatAM samakita hoya evo niyama nahIM. zeyanAM be vibhAga-jIvadravya ane ajIvadravya. have jo mithyAtvano pariNAma nahIM hoya to AgaLano pariNAma - heya-upAdeya pariNAma pragaTa thaze. mithyAtva ane samakita baMnenI hAjarImAM heya-pariNAma AvI zake. mithyAtvanI hAjarImAMdravyathI heya lAge. jJAnAvaraNIyanA kSayopazamanI sAthe mithyAtvano udaya hoya to ajIvane tathA samagra saMsArane have jANe. abhavyanA AtmAne nava tattvanuM jJAna che. sarvajJa je rIte jaNAve te ja pramANe jagatane jaNAve che. kAraNa jJAnAvaraNIyanAlayopazamanA kAraNe jJAna yathArtha thaI zake. jJAnasAra-3 || 320 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevuM che tevuM te kahI zake che. mokSa jevo che tevo ja jaNAvI zake che paraMtu mithyAtvano pariNAma Ubho che tethI jJAnathI je jaNAya ane jaNAvavA chatAM paNa saMsAranA tyAganI ane svaAtmaguNone anubhavavAnI sadA mATenI ruci abhavya jIvane potAnA AtmAmAM na thAya. dA.ta. cAritra levA jevuM che. jANIe chIe - jaNAvIe chIe paNa bIjA le to game. paNa potAne cAritra levAnI ruci na thAya. tethI ApaNAmAM paNa mithyAtva UbhuM che. je vastunI zraddhA thaIto te pratIti karAve che. pratItinA kema sArabhUta lAge che? teno nirNaya karaze - prabhunI je vAta svIkArazo tene tarata ja ruci thaze. tenI vRtti ane pravRttine pheravyA vinA raheze ja nahIM. hA, zakti mujaba prayatna kare ja. dA.ta. sarvaviratI grahaNa na karI zake to dezaviratIne grahaNa karavAno payatna to kare ane lakSa to sarvaviratInuM ja hoya ke sarvaviratI cAritra huM laI zakato nathI. Ama sarvaviratInI jeTalI ruci tIvra ane na levAno pazcAtApa Ubho hoya to anubaMdha sarvaviratinuM ja paDe. AMkaDAthI thayelA dharmamAM saMtoSa nahIM mAne. sarvaviratI tarapha ja lakSa pachI kevalajJAnanuM lakSa thaze. abhavyanA jIvo AThatattvane mAne che paNa eka mokSatattvane ja mAnatA nathI. tene sarvajJa para zradhdhAcheja. sarvajJa kahyuM te mujabahuM kahIza to ja'puNyabaMdha' thaze tenI khAtarI che. tethI te sarvajJa batAvelA tattvo ja batAvaze. paraMtu potAne ruci pariNAma mokSano nathI, 9mA greveyakano jaruci pariNAma che. te jANe che ke sarva kahyA mujaba prarUpaNA nahIM karuM to utkRSTa puNyabaMdha nahIM thAya to nava greveyaka nahIM maLe tethI tene puNyabaMdhamAM ja ruci che. tethI prabhue jevuM kahyuM tevuM batAve che. paraMtu tene puNyAnubaMdhI puNya ke nirjarA thaze nahIM. abhavyanA jIve jayaNA pALI ane prabhue kahyuM te mujabadezanA Ape. tethI zAtAvedanIya bAMdhyuM ane te bhogavavA mATe devalokanI prApti ane jJAnasAra-3 // 3ra1 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devalokanA sukhane bhogya mAnaze. pra. abhavyano jIva laghukarmI kaI rIte thAya che? ja. akAma-nirjarAthI dravyathI laghukarmI thaze arthAt yathApravRtta karaNa aMta:koDAkoDi karmanI sthiti thaze. graMthi deze Ave paNa sakAma nirjarA to te karI ja na zake arthAt graMthibhedana ja karI zake. aMgAra maIkAcAryane jayaNAno pariNAma nahato tethI rAtanA kolasI para cAlatAM mahAvIranAM jIvaDAcUM-cUMkare che. chatAM paga mUke che tethI jayaNAno bhAva nathI tethI marIne UMTa thAya che. tethI badhA ja abhavyo mAM greveyakamAM jAya tevo niyama nahIM, durgatimAM paNa jaI zake. pra. abhavyano paNa AtmA dravyathI cAritra kyAre pALI zake? anaMtAnubaMdhI kaSAyanA prakAro (1) anaMtAnubaMdhI - anaMtAnubaMdhI jevo (ra) anaMtAnubaMdhI - apratyAkhyAnIya jevo (3) anaMtAnubaMdhI - pratyAkhyAnaya jevo (4) anaMtAnubaMdhI - saMwvalana jevo abhavyano AtmA anaMtAnubaMdhI saMjavalanA gharamAM Ave tyAre ja te dravyathI niraticAra jevuM cAritra pALI zake. ApaNe paNa acaramAvartamAM cAritra pALyuM paraMtu teno lAbha na thayo. AtmatatvanI vANI sAMbhaLavI game che to te bhavya che. abhavyane anukaMpA, saMvega ke nirvedanA pariNAma Ave ja nahIM. guNanuM bahumAna ane doSa pratye pazcAtApa na Ave. te AtmatattvanI vANI rucipUrvaka sAMbhaLavI game che tethI caramAvartimAM ApaNe AvI gayA chIe te nakkI thaI gayuM. jJAnasAra-3|| 3rara Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caramAvartanA lakSaNoH (1) pApabhaya - tIvra bhAve pApana kare, bhavano tIvra rAga nahIM. (2) paropakAra-aucityanuM pAlana (3) guNano arthAt muktino adveSa 9bhe guNaThANe dveSa jaze ane 10me rAga jaze. prathama TveSa ane pachI rAga jaze. caramAvartamAM jIva Ave eTale dveSa javAnI prathama zarUAta thaze ane pachI rAga ghaTaze. jIva para dveSa che ane ajIva para rAga che temAM pheraphAra thaze. caramAvartamAM AvyA pachI cAra bhAvanA samakitanI sAdhaka che. (1) sarvajIva pratye maitrIbhAva lAvavAno che. jethI jIva pratyeno dveSa jaze. (2) zArIrika ane mAnasika duHkhothI pIDAtA jIvone joI karuNA bhAva pragaTe AtmAnI kaThoratA jaze ane komaLatA pragaTaze. (3) guNathI sukhI jIvone joI pramodabhAvanA ethI IrSA bhAva jaze. (4) ayogya bhArI karmI jIvone joI madhyastha bhAvanA pragaTa thaze tethI tenA pratye tiraskAra bhAva jaze. samakitanI sAdhanA cAra bhAvanA che. AthI samakitine cAra bhAvanA pragaTa thavI ja joIe. samatA AtmAnA svabhAva rUpe che. prazasta bhAva pachI svabhAvamAM javAya. tethI maityAdi cAra bhAvanA bhAvo pachI svabhAvamAM (samatAmAM) jaIzakazo. TUMkamAM mukti pratye adveSa pariNAma Avaze to ja dveSa jaze to ja guNa pratye rAga Avaze. cakakhudayANaM tattva para dRSTi karavI, guNI pratye to ja bahumAnabhAva Avaze. haiyAmAM heyano pariNAma thaze to te tene dhAraNa karaze ja nahIM have kadAca choDI zakato nathI to pazcAtApa thaze. dA.ta. hAjata lAgI che, tIvratA che chatAM game tyAM to nahIM ja karI jJAnasAra-3 || 3ra3 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zako. yogya sthaLa (sthAna) Ave nahIM tyAM sudhI choDI zakazo nahIM. sthAna zodhavAmAM ja daSTi jaze. bIje daSTi jaze ja nahIM-bIjI pravRtti paNa nahIM karo jyAM sudhI na choDo tyAM sudhI. upAdeyano pariNAma nathI tethI yogya kSetra-kALa zodhI rahyA cho tethI cittamAM je upAdeyano bhAva sAthe rasa ruci je vastu viSayaka pravRtti hoya te saMbaMdhI karmabaMdha niraMtara baMdha thaI jaze. prabhue jyAM jyAM heya kahyuM che tyAM tyAM heyaranI aMdara 'heyano pariNAma thaI javo joIe. te ja tattvathI samakita pAmyAnI nizAnI che. kadAca udAsina bhAva rAkho to rAgAdibhAvanI pravRtti nahIM mAtra nirasa pravRtti. tethI karmano alpa baMdha ane nirjarA kare tethI samakitIne apposi hoI badhonuM upanAma maLeluM che. darzana mohanIyanA kSayopazamathI ja haiyAmAM heyano pariNAma thaze. jyAre abhavyane to jJAnAvaraNIyano ja kSayopazama che, tethI tenuM jJAna thAya che paNa heyanI ruci thatI nathI. jJAna amRtamaya bane tyAre ja kriyAnuM kAraNa banaze. dravya-prANa rUpe jIvana jIvavAnA bhAvavALo che tyAre te maravAnA bhAvavALo ja che ane dravya-prANarUpe jIvana jIvI rahyo che tyAre marelo ja che. jyAre bhAvaprANa rUpe jIvana jIvavAnI IcchAvALo AtmA bane tyAre jIvI rahyo che kema ke svabhAvamAM che. bhAvamaraNa eTale AtmAnuM vibhAvadazAmAM javuM te. a jIva-jIvana ane jIvavuM jJAnamAMthI mithyAtvano bhAva nIkaLI jAya eTale jIvavAno bhAva Ave eTale ke samyagudarzana Ave. samatAmAM jyAre Ave tyAre AtmA jIvato thayo kahevAya. jJAnI haMmezA kriyAvAna banato jAya, AtmAne kAyAno saMyoga che jJAnasAra-3 || 324 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI vartamAnamAMasa-kriyAvALo che. jyAre jJAnI bane tyAre sakriyAvALo bane che. jJAnano AsvAda meLavyo eTale jJAnAdi guNanI vRdhdhi-sakriyAmAM thAya che. jJAna AvyuM eTale 'heya ke upAdeya'no viveka Avaze. to samyagrajJAna sva paranA bheda sAthe yathArtharUpe pragaTa thayuM. tethI te jJAnanI dhArAthI vastunuM avalokana kare. (nirNayakare.) jJAnanuM kArya prakAza pheMkavAnuM che. vastu je svarUpa che te svarUpe batAvI prakAze che. te vastune sArI-narasI batAvatuM nathI. dA.ta. jIva che ke ajIva (pudgala) teno nirNaya karAve che. heya-upAdeyano nirNaya paNa jJAna ja karAve che. pra. mithyA daSTi ane saman daSTi bane jherane jhera mAne che to pharaka zuM che? ja. viSayone viSa karatAM paNa bhayaMkara kahyAM che. viSayo dravya prANa ane bhAva prANa baMnene haNe che. vartamAnamAM bhAvaprANa harI le che. jhera to phakta dravya prANa ja haNe che. samakitI mAne che ke viSayo mArA AtmAnA ahitane kAraNe jherarUpa hoya che ane bhavobhava mane mAraze. mithyAtvI zarIra saMbaMdhI viSa ne heya mAne che. vartamAna dravya prANa harI leze tevuM mAne che. mithyAtvI jagatane kahe che - saMsAra heya ane mokSa upAdeya che paraMtu tenA AtmA mATe tenI ruci kare nahIM tethI tenuM heyapaNuM mAtra jANakArI rUpe che. samakitanA pariNAmavALuM heya nathI. tethI potAne rucino pariNAma nathI to tene lAbhadAyI zuM? kAMI ja nahIM. - jyAre samakitI jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamanuM kArya heya sudhI jANe che ane darzana-mohanIyanAM kSayopazamanA kAraNane paNa heya sudhI jANe che ane potAnA AtmAne heyamAM heyanI ruci karAve che. mithyAtvI ajIvane heya mAne, Azravane heya mAne paNa te dravyathI ja mAne che.nizcayathI puNya ke pApa baMne Azravatattvo heya che. pApane heya tarIke mAne-pApa choDe chatAM bhAvathI heya-pariNAma na Ave. AthI pApane choDavA jJAnasAra-3 // 3rapa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM pApanI vRtti chUTatI nathI. samyagU draSTine vItarAgatA anubhavavAnI ruci bhAvarUpa che, mithyAtvI puNyane upAdeya mAnI leze. puNyAnubaMdhI puNya paNa nizcayathI heya ja che kAraNa ke tIrthakaranA AtmAne jyAM sudhI bhogAvalI karma-puNyAnubaMdhI puNya karma che tyAM sudhI saMsAramAM 4the guNasthAnake rahe che ane jevuM puNyAnubaMdhI puNya choDe tyAre sIdhA jaeN guNa sthAnake pahoMcI jAya che. ApaNe pame kechadde vyavahArathI saMbhave pariNAme to virala jIvo Ave. . ApaNe sakiyAnA adhikArI kyAre banI zakIe? ja. AtmA ane AtmAnA guNo ja upAdeya che. bAkI badhuM ja AtmA mATe heya che. tevuM mAnanAro sakriyAno adhikArI banaze. AtmA potAnA svabhAvarUpe nathI to tyAM 'asakriyA che. sarvajJa paramAtmAe AtmAne svabhAvamAM javA mATe paMcAcAra rUpakriyA batAvI che. tethI sarvajJanAM vacanamAM zradhdhA thatAM pahelAM paMcAcAra pALe. 1 AcArya kone kahevAya? AcArya- A = AtmAcarya= ramavuM, paMcAcAra rUpI vyavahAra dvArA je AtmA guNomAM rame te AcArya, pote paMcAcAra pALe ane paLAve to ja bhAvAcArya kahevAya, nahIMtara dravyathI AcArya kahevAya. n je karmane tapAve te ja jJAnataparUpa che. hADakAne-zarIrane mAtra tapAve te tapanI vAta nathI. vartamAnamAM bAhya tapano mahimA vadhato dekhAya che. jJAnapUrvaka tapa karavAnuM to tapanuM phaLa AnaMdanI prApti ane nirjarA thAya. "jJAnAcAramAM cokhkhuM lakheluM che ke tattvanI rucipUrvaka heya che ke upAdeya te nirNaya thAya to pariNatI pharI jAya. arthAt pudgalabhoganI ruci jAya ane AtmAnA guNAnubhava svAdanI ruci pragaTa thAya to nizcayathI tapanI ruci thaI kahevAya. svaguNane bhogavavAno puruSArtha zarU thAya. jJAnasAra-3 || 3ra6 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA.ta.viSTA, kAdava, kacaro paDyo hoya to tenA viSe bIjI kSaNe kAMI vicAratAM nathI kemake pAko nirNaya che ke te viSTA che. tenI sAme ye jovAnuM na hoya ke tenAviSe kAMIvicAravAnuM paNa nahoya. tevo nirNaya sarvasaMyogomAM, sarvajJeyamAM, heya che ke upAdeya teno nirNaya karavAno. jo vastu heya che to mane A sArUM - A kharAba kema thAya che? mAro nirNaya khoTo che tethI heyamAM upAdeyanI budhdhi thAya che. prasannacaMdra rAjarSine saMsAratyAga karyA pachI jyAre khabara paDI ke rAjakhaTapaTane kAraNe mArA chokarAne mArI nAkhavAnA che e vAta para vikalpa caDhatAM evikalpanI jALe raudradhyAne-sAtamI naraka-sudhInAMdaLIyA baMdhAvyApote ene heya mAnIne choDI dIdhelo te heyamAMthI upAdeya pariNAma AvI gayo to rodradhyAne 7mI narakanAM daLiyA baMdhAvyA paNa sAdhutAno upayoga AvatA pAchA vaLI pUrNatAne pAmyA. 10mAM guNa sthAnaka sudhI moha che, 1rame vItarAgatA Ave eTale saMpUrNa vikalpa jAya ane 4thA guNasthAnakathI vikalpo ochA thatAM jAya. jema jJAnamAMthI mithyAtva-moha ocho thato jAya tema tema vikalpa ochA thatA jaze. samakita Ave eTale moTA bhAganAM khoTA vikalpo jatAM raheze. kemake khoTI mAnyatAo cAlI javAthI khoTA vikalpo paNa jaze. tethI ja 4thA guNasthAnake khaMDa zreNinI zarUAta thaI jaze. tema akhaMDa zreNI 8mAMthI zarU thAya. samatAnI pUrvabhUmikA samAdhi AtmAmAM zarU thaI jaze. gAthA madhurAjyamahAzAkA, grAhe bAle ca gorasAt | parabrAhmaNi tRptiryA, janAstA jAnateDapi nA dA manohara rAjyanI moTI AzAvALAothI na anubhavI zakAya ane vANIthI na kahI zakAya tevA parabrahmamAM je tRpti che tene ajJAna loko jANatA paNa nathI to anubhave kyAMthI? jJAna sAra-3 || 3ra7 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA sAkara, ghI ane uttama zAkathI na anubhavI zakAya tathA dUdha-dahIM, ghI Adi gorasathI bhinna evA para brahmamAM je tRpti che tene ajJAna loko jANatA paNa nathI to anubhave kyAMthI? jagatanAM jIvo AtmAmAM ja tRpti che evuM jANatA nathI. teo to dUdha, ghImAM ja tRpti che tevuM mAne che tethI tenI ja madhuratA game che. tene ja pradhAnatA ApIe chIe. zarIranI majabUtAI mAtra annamAM ja che. (roTalI, dALa, bhAta, zAka vi.) zarIranI majabUtAIno AdhAra ana che. AtmAnI tRpti abAhya-agrAhya che tebahAramAM maLatI nathI. AtmAnA svAdane mANavA pudgalanA svAdane choDavo joIe. zudhdha AtmA eTale je para saMyogothI para thaIne rahelAM che te parama brahma - a AtmAnI cAra avasthA: (1) bahirAtmA = para saMyogone ja pakaDIne beThA hoya. (ra) aMtarAtmA : para saMyogone paramAnI tenAthI sadA chUTavAnI tIvramAM tIvra jhaMkhanA sahita zakti pramANe puruSArtha karanArA. (3) paramAtmA : zarIramAM hovA chatAM zarIrAdi parathI saMpUrNa bhAvathI para thayelA te paramAtmA arthAt bhAvAtita thayelA vItarAga kevalI. (4) sidhdhAtmA : sarva saMyogonA sadA mATe dravya-bhAvathI pUrNa mukata thayelA. AtmAnI anubhUti kaI rIte thAya? zudhdhAtmAnA AlaMbanathI AtmAnubhUti thAya. jJAnasAra-3 // 328 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAza-dravyathI AtmAnI pratIti thaI zake. kemake AkAza-dravyamAM cetanA sivAya badhuM ja svarUpa samAna raheluM che. akSayapaNuM-arUpIpaNuM, aguru laghupaNuM ane avyAbAdhapaNuM A cAreyane pakaDIe to AtmAnI anubhUti thAya. "rUpApIta svabhAva che, kevala-dasaNa nANI re, te dhyAtA nija AtmA, hoya siddha guNakhANI re." jo AtmA svarUpa avasthAnA upayogamAM nahoI to te svabhAvamAM sthira na rahI zake ane vibhAvadazAmAM paramAM jAya eTale tene ghAti karmano ane aghAti karma banneno satata baMdha thAya. svabhAvamAM jeTalo sthira teTalA ghAti aghAti na baMdhAya paNa nirjarA thAya. prathama AyuSya karma udayamAM Avaze pachI nAmakarma udayamAM Ave bAya = AtmA usa = vasavuM te (vanuM rUsa) mATe AyuSya karma. dehamAM hovA chatAM dehAtIta banavAnuM che. kriyAvAnuM hovA chatAM kriyAtIta banavAnuM che. rUpavAna hovA chatAM rUpAtIta thavAnuM che. AtmA avyAbAdha = pIDArahita che paNa tenA vikAra rUpe vyAbAdhA (pIDA) Ave che. zAtA pIDA na lAge tyAM sudhI samatAnA pariNAma bhogavAya nahIM. agurulaghu sva ke para AtmA vize nAnA-moTA paNuM na lAge sva para jIva vize samAna sthiti prApta thAya nahIM tyAM sudhI sarva jIvo "Atmavat sarva bhuteSu lAge nahIM. jema jema AtmA guNothI moTo bane tema tema tenAmAM laghutA' AvatI jAya che tema AtmAnI sattAgata zuddha avasthArUpa prabhutA pragaTatI jAya. | "mati bhama" TALavAno upAya jJAnasAra-3 || 3ra9 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AtmArpaNa vastu vicAratAM, matiyAma bheda TaLe suzAnI" - AtmA potAne oLakhavA-samajavA, sarvajJa vacana pakaDI uhApoha kare to mithyAmoha khasI javAthI zarIra ja huM, bhrAMti khasI jAya ane potAne svamAM rahelI anaMta saMpattinA darzana thAya ane te pragaTAvavA te ucita vyavahAra kare - vase dehamAM paNa rame AtmAmAM. arUpI AtmAmAM 'AnaMdaghana rahelo che. jJAna sAthe AnaMdane vede tyAre te avarNanIya AnaMdane prApta kare. samatA rUpI patnI - rU5 - cAmaDAthI rahita - nirmaLa cetanAne vahana karanArI, tenA AliMganathI zamanuM sukha- avarNanIya evuM samAdhinuM sukha pragaTa thAya che. mATe ja yogI puruSo-zamanA ja sahavAsane jhaMkhatA hoya che. zarIra para nahIM paNa "jIvanAM Atma pradezo para paDe te sAcI patnI. samatA rUpa pariNAma hoya tyAre saccidAnaMda AnaMdanI prApti thAya che. tenA sukha AgaLa pudgalanuM sukha sAva tuccha lAge. "saccidAnaMda-AnaMdaghana svarUpane pAmavA bAhyarUpane nahIM paNa siddha avasthAne pakaDI cAlavAnuM che. tapadharmathI zamanuM sukha prApta thAya che. tapasAnirjarA (tapanAM 12 prakAra) tapano pariNAma prApta thAya tyAre malinatA nirjarI jaze, teTalA Atma pradezo zudhdha banaze paNa azudhdha na thAya arthAt tapamAM mohana bhaLe te mATe sAvadhAna rahevuM paDe. lokonI sukhanI mAnyatA madhura dUdha, ghI, lIlAM zAkabhAjI, phaLo vigere khavAthI sukhI thavAya. paNa te pudgalanA bhAgamAM AtmAne pIDA ApyA vinA dehano sukhAbhAsa sukhathatuM nathI ane pIDA ApavAthI pIDA ja maLe che. jyAre zudhdha AtmAmAM je zamarasanuM sukha raheluM che tenI AgaLa pulanuM sukha asAra nisAra che. sukha nahIM paNa mAtra sukhAbhAsa che. A nirNaya thaI jAya to jIva pudgalathI para thaIne arthAt jeTalA aMze pudgala dravyathI ane tenA bhAvathI para thAya eTalA aMze zama-rasanA sukhane anubhave. mATe ja sAdhu saMyogone choDI nIkaLelo che ane saMyogothI saMpUrNa para thavA prayatna kare. jyAM sudhI jJAnasAra-3 || 330 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA- svarUpa na pAme tyAM sudhI sarva saMga rahita thaI sAdhanA karavAnA prayatnavALo hoya. AthI sAdhu niHsaMga banavA-nigraMtha bane. AtmAne potAnI zudhdha dazAnuM satata smaraNa thavuM joIe to ja sAdhupaNuM saphaLa -nahIMtara nahIM. te mATe AtmAnI zraddhA, ruci hoya to ja je kArya karavA nIkaLyo che te saphaLa thaze. anuyAthI vIrya to ja AtmAmAM AtmAnI ruci thaze ane vIryatetarapha jaIAtmAnI zakti vadhAraze."zuddhAtma dravyavAha, siddhAtmA soDahaM."zudhdhAtmA dravya rUpa huM sidhdhAtmA svarUpa sattAgata mAruM svarUpa che. te ja mAre mATe upAsya che. te lakSa hovuM ja ghaTe to upAsanA saphaLa thAya ja. 3 "dhyAtA - dhyeya - dhyAna" A traNe jyAre ekatAne pAme che tyAre zarIra ane AtmAnA bhedajJAna sAthe apUrva AnaMda ane AtmAno sva sAthe abheda thatAM karmono cheda thayA vinA raheto nathI. "Atama saMge vilasatAM, pragaTe vacanAtIta, mahAnaMda rasa mokaLo, sakala upAdhi rahita." (adhyAtma bAvanI pU. cidAnaMda) AthI upAdhi svarUpa evA para saMge-rahita banI paramAtma svarUpa banavAnuM che. te mATe - vastu-vyakti ane vAtAvaraNathI rahita banavAnuM che. to ja Atma saMge AtmA vilAsane (jJAnAnaMda) anubhavaze. kemake Atma-pradezo asaMkhya che. vaLI te akSaya ane akhaMDa che. tenA eka pradezanuM sukha paNa lokAkAzamAM samAya nahIM tevuM hoya che. mArA samagra yogo sagadarzana, samyagu jJAna ane samyagucAritrane prApta karavAmAM pravarte prayatnazIla bane, te sivAya bIje kyAMya pravarte nahIM. yoge baMdha - paNa zubha yoga sAthe zuddha upayoga bhaLe to ja karmanI nirjarA thAya. dravya - guNa - paryAyathI upayoga zuddha thavo joIe. jJAnasAra-3 || 331 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AtmAnuM svarUpa zuM che? ja. akSaya, amUrta (arUpI) agurulaghu ane avyAbAdha. mArA AtmAnA asaMkhya pradezo akhaMDa che. te kevA che? arUpI ane kayAre paNa zastrAdithI khaMDita thanArA nathI ane avyAbAdha tethI tene koI pIDA ApI zake nahIM. A pramANe AtmAnA svarUpanuM jo jJAna-zradhdhA ane ruci thaI jAya to te AtmA abhaya bhAvane pAmI jAya - tene maravAno, baLavAno mAyAdino bhaya na rahe, sahaja samatA rasamAM tRpta thaI zake. svAdhyAya rasamAM DUbelAne zenI prApti thAya? jaha jaha suamavagAiha, aiyarasa saMjuapuvvaM taha taha palahAi muNI, nava nava saMvega saddhAe / (upadezamALA) jema jema zruta sAgaramAM jIva DUbe tema tema jJAna rasasvAdano apUrva anubhava thAya. tema tema anya rasono svAda chUTatA jAya ane navA navA saMvega navA nirmaLa adhyavasAyothI zraddhAbaLa vRdhdhi pAmatuM jAya ane AnaMdanI anubhUti thAya. bIjAne bhaNAvatAM-mAre ja bhaNavAnuM che enizcaya-lakSa AtmAmAM hovo joIe. te apUrvanirjarA-nahIMtara mohano praveza thavo sulabha che. jyAre AtmA zudhdha anaMta jJAnamaya banI AtmAmAM ramaNatA kare che tyAre te AnaMda ghana rasa pUra" arthAt AnaMdanA pUra AtmAmAM umaTavA rUpa tRptine pAme che. pra. guru bhaNAve kyAM sudhI? ja. potAnA guNathI pUrNa na bane tyAM sudhI. 'sva'mAM kevalajJAna guNa pragaTa thAya tyAM sudhI. jJAnasAra-3 // 33ra Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "niyaya draSTi hRdaya dharI, pALe je vyavahAra, puNyavaMta te pAmaze, bhava samudrano pAra...' (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI) dharmanA vyavahAramAM mohaja vadhAre phAve che paNa jo nizcaya daSTi hRdayamAM hoya to mohano praveza zakya ja nathI. nava jhaveyakamAM samyagdaSTi ane mithyAdaSTi devo che baMnemAM taphAvata samyagu daSTi mithyA daSTi je maLyuM temAM saMtoSa adhika meLavavAno bhAva adhika meLavavAno bhAva nahIM. (tRSNA vadhe che.) bhogavatI vakhate paNa zukala bhogavatI vakhate pariNAma saMkaliSTa pariNAma anaMtAnubaMdhI mohano udaya nathI. mohano tIvra udaya hoya (4) maLelAmAM Adara nathI. maLelAM pratye apUrva Adara bhAva ane kayAre chuTe tevo bhAva chUTI na jAya tenI ciMtA nahIM maLelAmAM meLavavAnI je nathI maLyuM te meLavavAmAM adhika vRtti nathI. vRtti. () anaMtAnubaMdhI-mithyAtvano abhAva anaMtAnubaMdhI + mithyAtvano udaya athavA pradezodaya hoya. vipAkodaya hoya vipAkodaya na hoya. zamarasanI samAdhi anubhave tRSNAne kAraNe pIDA ja anubhave manuSya gatimAM jAya. tiryaMcagatimAM jAya. dravyathI zudhdha dezanA ane zuddha AcaraNa 8mAM raiveyakanuM puNya baMdhAve jJAnasAra-3 // 333 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. anuttaramAM tattva vicAraNA che, AcaraNa nathI saMtoSanuM parama sukha che. mATe ja sAdhanAmAM sva lakSa nirNita thavuM joIe. mAre mArA zuddha anaMta jJAna guNane pragaTa karI tenAM AMzika AnaMdane anubhavavo che. 0 muni kevo hoya ? ganA loko kevA che? jene sarvajJa-daSTi maLI nathI - jyAre ApaNane to maLI che. tethI mithyAtvamAMthI bahAra nIkaLI AtmAmAM raheluM AtmAe sAdhavAnuM che. sAdhunI daSTi kevI hoya? tattva- ramaNatAmAM lIna banI AtmAnubhavanA AnaMdane vedato hoya ane jagataviSe mauna hoya te muni. munie tatvanuM saMvedana karI svabhAvane mANavAno che. sarva zeyano jJAtA banI svaguNanA ja bhogI banavAnuM che. bAkI badhuM jIva mATe abhogya. A tattvana samajAya tyAM sudhI paramAM jIva Asakti pUrvaka rahevAnA prayatnavALo thaze to vizeSathI prayatnavALA banI udAsIna bhAve rahevAnuM che ane Atma dravya para prema keLavavAno che. mAtra pravRttithI mauna nahIM paNa vRttithI mauna keLavavAnuM che. varlaeNnija guNa bhoge arthAt paramAM udAsInatA. parabhAvano abhAva thAya to nijaguNano bhogI thAya. pra. AtmA svarUpe kevo che? ja. pariNamana svabhAvavALo che. AtmaguNomAM AtmavIryanuM javuM eTale nija guNane bhogavavA to samatA-sukhano anubhava thaze. "AtamajJAnI zramaNa kahAve bIjA to dravyaliMgI.." (pU AnaMdaghanajI ma.) cetana ko parakhyo nahIM, kyA huA vratadhAra zAla-vihoNI kheta meM, vRthA banAI vADa." (adhyAtma bAvanI) jJAnasAra-3 // 334 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svane oLakhyo nahIM te ja moTI ajJAnadazA, temAMthI bahAra nIkaLI ane svane oLakhIne vyavahAra - aucityapUrvakano kara. 1rame guNaThANe munine sarvathA vikalpa rahita-moha rahita- zuddha atyaMta ekAMte adhyAtma svabhAvane ja bhogavavAnI vRtti che. vRttikSaya che. arthAt AtmavIrya AtmAnA pUrNa AnaMdane bhogavavAmAM pariNamana pAme che. IcchAyogane kADhavA prazasta IcchAyoga joIe. te prazasta IcchAyoga svabhAva sanmukha banatAM te prazasta IcchAyoga paNa cAlI jAya che. sAdhu mATe nirAlaMbana dhyAna che. te mATe AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAna vicayanuM dhyAna jarUrI. dharmadhyAna ane zukaladhyAnano vartamAnamAM abhyAsa pADavAno che. jethI bIjA bhavamAM mokSamArgamAM AgaLa vadhavuM saraLa thAya. sarvajJa vacana pramANe-samyadarzana AvyA pachI dhyAnano adhikArI banAya che. kemake vastuno nirNaya A ja che. arthAt bhedajJAna thAya pachI parathI abheda rUpe thayelA AtmAno bheda karavAnI rucine kAraNe AgaLa vadhaze. dhyAnano adhikArI bane. tyArabAda dhyAna bheda-prakriyA karaze. para sAtheno moha saMbaMdha choDaze ane 'sva'mAM sthira thaze. tyavatIya matiyAma vasatA pratho svataH para saMyoga saMbaMdhathI jema mamatA chUTI jaze tema samatA ApameLe AvI jaze. rAgamAM dveSanI chAyA paDelI che. zarIra e huM chuM e mamatA ja zarIra para rAga karAve che. samatAmAM javA mATe ucita-vyavahAra ane bhAvanAo utkRSTa sAdhana che. loko jene tRpti mAnI saMsAramAM doDI rahyA che te vAstavamAM tRpti nathI paNa tRSNA che tene dUra karavA parabrahanizudhdha evA-AtmAmAM ramaNatA karavI joIe. potAnA ja guNa potAnI pAse hovA chatAM jIva sukhanI zodha bahAra kare che e ja motanuM kArya che. je paramAM abhilASa karAve che tenuM mULa kAraNa lobha che. mithyAtva moha pugalamAM Adara karAvI lobha mohanIya jJAnasAra-3 || 335 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagalamAM sukhAbhASano bhrama karAvI jIvane temAM mUDha banAvI bhavabhramaNa karAve che. anAdithI zarIra vaLageluM hovAthI zarIra saMbaMdhI tRSNA vadhArI zarIranI ALapaMpALamAM ja paDayo rahe che ane pudgala piMDamAM ja sukhanI anubhUti kare che. paNa zarIrane je grAhya che te AtmA mATe agrAhya che paNa mithyAtva tene zarIramAM ja grAhya-buddhi karAve che. jIvadUdha-ghI vi.mAM madhuratAno svAda mAne ane mANe che. vigaIo karatAM phUTa vadhAre mAre che. kemake temAM rAga vadhAre thAya che. mATe te AtmAnA sattvane haNanAruM che. vigaIo vikAra kare che ane phUTa rAga vadhAre che. pra. AyaMbilanI mahattA zuM? ja. AyaMbilanuM bhojana mahAsattvane pragaTAve kAraNa vAparatA svAdane mAravo paDe rAga toDavo paDe. AyaMbilamAM svAdano lakSa chUTI jAya to zubha-zuddha dhyAnane pragaTAvavAmAM nimitta bane. rAgAdi bhAva sattvanI hAni karAve che. arthAt para-pudgala sAthe rahevA mATe paravaza banI jAya che. te paravazatA chUTe teTalI Atma-vIryazakti pragaTe to AtmAne potAnA guNamAM moja karAve. AhArano rasa-temAM rAgana bhaLe to te rasa cha dhAtu rUpe vikAra rahita thaI pariNamatAM AtmAmAM sva-zaktinuM ojasa pAtharaze. 0 60,000 varSa suMdarI cAritranAM bhAvamAM kevI rIte TakI zakI? te bhAva 60 hajAra varSa AyaMbila dvArA Takayo. AyaMbila tapathI mohanI sAme laDavAnuM satva pragaTa thAya ane AtmA viSayane AdhIna na thAya paNa viSayone jItI lya. AtmAmAM sukhano abhilASa sadAye rahevAno che. kemake te AtmAmAM ja rahelo che paNa mohano vikAra tene paramAM laI jAya che. paramAM sukhanI bhrAMti UbhI kare ane viSayono yoga maLatA temAM sukha maLyAnA bhramathI Asakta thAya te ja pramANe sudhA vedanIyane dUra karavA sudhAne jeTalI jJAnasAra-3 || 336 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahana thAya teTalI sahevI. sudhAe pariSaha che. samatAnA pariNAma AtmAmAM Take tyAM sudhI vedanAne samabhAve sahana karavI joIe to sudhA pariSaha tapa karyo kahevAya nahIM to svAdamAM Asakta thAya to te viSayarUpa thAya. 3 he AtmAnuM vedanA e tAro svabhAva nathI. AnaMdanuM vadana e tAro svabhAva che.' AtmAne tenA svabhAvanuM bhAna na hovAthI ane praNidhAna daDha na hovAthI AtmA nabaLo paDe che ane jIvanuM patana thAya che. mATe daDha praNidhAna ane AtmA pratye AdarabhAva hoya to sAdhanAmAM koI vina na naDI zake. vinonI hAramALA paNa tUTI jAya ! sarvajJanI AjJAnuM bahumAna, gurUnI AjJAnA bahumAnamAM ajabagajabanI zakti paDelI che. jene AjJA pratye bahumAna nahIM te potAnI IcchAno vilaya kayAreya karI zakaze nahIM. AthI ja mAna ane mithyAtvane ja toDavAnI sAdhanA karavAnI che. jeTaluM ISTa ApavAnuM mana thayuM te viSayonI puSTi karAve che. te tapanA pariNAmamAM bAdhaka bane che. tethI ja tapano vizuddha AnaMda nathI sevI zakato. jJAnInAM nityAmAnaMda-vRddhireva tapasvinAm / (utarAdhyayana) jJAnIne sadA AnaMda ja hoya ane temAM tapa bhaLe tethI AnaMdanI parama vRddhi thAya. jema jema viSayonI hAni thAya tema tema AtmAmAM sahajAnaMdanI mastI pragaTa thAya che. yatra brahmajinA janArcA ca, kaSAyANAM tathA hatiH / sAnubaMdhI jinAjJA ca tat tapaH zudhdhamiSyate // (jJAnasAra) jemAM brahmacaryanI vRddhi thAya, arthAt viSayonI ane kaSAyonI hAni thAya temAM ja te vAstavika anubaMdha sahita vItarAganI AjJA rUpa bhAvapUjA pravarte te tapa zuddha kahyo che. jJAnasAra-3 || 337 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayothI ja kaSAyonI vRddhi thAya che - A sAmAnya kaSAya che paNa mAna kaSAya vadhavo e vizeSa kaSAya che. vaikriyAdilabdhi je zaktirUpe pragaTe temAM mAnakaSAya na thavuM joIe. dA.ta. muni sthUlibhadrae pragaTelI zaktino upayoga potAnI mahatvakAMkSA mATe karyo to cAra pUrvaarthathI na maLyA. pra. mahatvakAMkSA zuM kare? ja. potAne je alpa-zakti maLI temAM ja pUrNatAno Aropa mAnI le potAne badhA karatA mahAna mAne tethI AtmAno vikAsa thato aTakI jAya. che. zAnanI mahatvakAMkSA-jijJAsA te kevI che? te pUrNatA tarapha laI janArI che. mATe tenI mahatvakAMkSA AtmAne tAranArI bane che. je je sattAmAM guNo che te mohanA udayamAM vikAra rUpe pariName che aneviparita pravRtti karAve che ane je AtmAkarmathI maLelI zaktino upayoga bahAranI prApti mATe kare che to te mahA-anarthanuM kAraNa bane che. dA.ta. subhUma cakravartI jene mithyAtvano tIvra udaya, tenI sAthe puNyanA udaye, prathama saMghayaNa- rAja sattAnI prApti, te jIvane mATe mahA anartha rUpa bane mATe ApaNe paNa jo AtmAne AtmA tarIke nahIM samajIe ane maLelI sAmagrIno upayoga Atmahita mATe nahIM karIe to AtmA mATe paNa te mahAanarthakArI banaze. moTA bhAganA jIvo zarIramAM ja sukha mAnI temAM ja tRptine mAne che paNa te 'mithyA-bhrAMti che. kemake karmanAM saMyogone ja potAnuM mAnI temAM sukha mAnI beTho che. zarIra pudgalonuM baneluM che ane tenA mATe anukULa pugalonI zodhamAM ja potAnuM jIvana vyatIta kare che. AthI AtmAnA sukhathI vaMcita rahI jJAnasAra-3 || 338 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya ane bhavabhramaNane ghaTADavAnA badale vadhAraze. kemake vigaIo ghI, dUdha, Adi madhura rasane loko Icche che, paNa te samajatA nathI ke temAM Asakta thavAthI dUragatimAM dhakelAI jaIza.AtmA pote sattAe guNothI pUrNa che mATe pUrNatAne Icche che paNa pudgalanI sAthe rahevAthI te je potAnuM nathI evA vinAzInA sukhamAM aMjAI jaI te maya banI jAya che. 0 siddhapada sivAyanA badhA pado audayikaH siddha padasivAyanA badhA pado karmathI audAyika bhAvanA che. kAraNa ke te badhA karmanA udayathI prApta thAya che. tethI te pada kAyamI nathI mATe ekapaNa pada IcchavA jevA nathI. vAstavamAM to tene ja Icchie ke je maLyA pachI javAnuM na hoya. te sivAya bIjuM badhuM choDI daIe to thoDAka kALamAM mukti pAmI jIva sva-padane varyA vinA nahIM rahe. tene mATe saMpatti, sattA, pada, rAjya, rAjAdi pado mATeno puruSArtha choDavAno che ane sva Atma rAjya ane AtmAmAM rahI tenA guNavaibhavane AtmAmAM anubhavavAno che. vyavahAre pravRtti bahAra hovA chatAM pakSapAta guNano ja. bharata mahArAjAe cha khaMDa jItIne tene bhogavavAnuM mana na thayuM. potAnI Atma-jAgRti vadhe tevA mANaso potAnI pAse rAkhatA hatAM. arthAt mAhaNa (brAhmaNone) Atma jAgRti mATe goThavyA. jati-kula-rUpabaLa lAbha-budhdhi-vAllabhyaka RtamadAndhAH . kalIbAH paratra ceha ca, hitamapyartha na paDyuni. (prazamarati-80) jAti-kula-rUpa--baLa--lAbha, budhdhi, bIjAne vhAlA thavArUpa ane zratamada ATha madone vaza banelA jIvo napuMsakapaNAne pAmI Aloka ke paralokamAM svahitane jotA nathI arthAt anartha gaNakAratA nathI. te loko potAnI pragati AmA ja mAne che te ja moTAmAM moTI AtmAnI mUrkhatA che. jJAnasAra-3 || 339 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake tyAre sva-svabhAvane pAmavAno bhAva bhUlAI jAya che. kSatriya bacco potAnA satvathI ja bahAdura bane. koInA nAmathI bahAdura tarIkenI oLakhAya. sArA oLakhAvuM e AtmA sAthe karelI chalanA che jyAre ApaNane ApaNA sattAgata prabhu gamavA joIe. AthI te maya banIe to bIjuM badhuM svecchAe chuTatuM jAya che. prabhunI gamatI vAta pakaDavA badhAne gamatI vAta AtmAe choDavI paDe. mAna kaSAyanA udayathI bIjAothI potAne moTA mAne AthI huM koNa? huM cakravartI samyam daSTi jANe che ke A badhI moTAIomAM jo huM Asakta banIza to vAstavamAM prabhutA rU5 mArA AtmAnA guNavaibhavane nahIM mANI zakuM tethI te bahAramAM Asakta nahIM bane. "dhruvapada-rAmI svAmi ho mAharA, nikAmI guNarAya". (pU. AnaMdaghanajI) nitya evA dhruvapadane pAmavA svAtmAnA guNapadanAM svAmI banavAnuM che. AthI jo dhruvapada rUpa nizcayano khyAla nahIM hoya to te pahelAM potAnI AtmAnI pUrNatA bahAramAM arthAt karmakRta bhAvomAM mAnaze. (cakravartI khaMDano svAmI potAne mAnaze.) je sAdhu 7mAM guNaThANe satata javAnA lakSavALA hoya te vhe guNaThANe sthiratA pAme. nahIMtara ahIM paNa bahAranA kSetrone sara karavAmAM prabhutvamAnaze. pote asthirabanaze bIjAne paNa asthira banAvI durgatimAM cAlyo jaze.Ama jo jIvane AtmAno nizcayano hoya to te zAsanano pratyanika (vairI) banaze. kemake sva-AtmAnI anaMta jJAnAdi saMpatinI pUrNatAne badale bAhya ziSya bhaktAdi saMpattino svAmI banavAno prayatna karaze. jIva mithyAtvanI vAsanAthI viSayomAM tRpti mAnI beTho che viSayo rUpIvAsanAnAM saMskArathI gherAyelA pugalo bhogavavAmAM mUDhabanI viSayomAM jJAnasAra-3 // 340 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azakta thavA vaDe tRSNAne gADha banAve. viSayanI vAsanAmAM anubaMdha saMskArarUpa nikAcita anubaMdha karma baMdhAya, je aneka bhavo sudhI cAle. huM choDI nija rUpa, ramyo para pudgale jhIlyo ulaTa ANI, viSaya tRSNA jale' anAdithI jIva potAnA svabhAvamAM naramavAnA kAraNe te viSayomAM sahaja rame che tethI have nijane pakaDI AtmAe parane choDavuM paDe. miccha radaradA mithyAtvarUpI vAsanAnA je saMskAra AtmAmAM paDelA che teno saMpUrNa parihAra thayA pachI samyakatva guNane dhArI rAkhavo. arthAt sarvajJa vacana rUpa je Alekhana che tene tuM dhArI rAkha. tuM sattAe siddha che, e vacana dhArI rAkhavAnuM che ane tuM zarIra nathI paNa AtmA che e upayogathI AtmAmAM dhAravAnuM che. zarIranI mamatA-Asakti toDavAnI che ane AtmAne taravA mATe jinavacana e ja AdhAra che te mATe svAdhyAyamAM rata banavAnuM che. zarIra sAruM banAvavAnuM zobhAvavAnuM mana thAya AthI satata pudgalanA sAdhanonI jhaMkhanA thAya tethI tRSNA vadhatI jAya. sAdhune melA kapaDAM - mala pariSaha - e eno zaNagAra che loka karatAM teno mArga virUdhdha che. dhAra talavAranI sohilI, dohilI caudamAM jinataNI caraNasevA (5. AnaMdaghanajI) talavAranI dhAra para cAlavuM hajI saheluM che paNa paramAtmAnA mArge temanI AjJAnuM pAlana karavuM atyaMta agharuM che. (dohiluM) paramAtmAnA AjJAnAM cAhaka ja jinazAsanane pAmavAnA adhikArI che. te mATe jaDa calaNa na apanAvavuM. sAmAne paNa ApaNo suMdara pratibhAva paDe evuM saraLa ane nikhAlasavartana hovuM joIe. aucityavyavahArathI sAmenA para suMdara chApa pADI zake che. jJAnasAra-3 || 341 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavacana anusAra re" sarvata citta anumodIe samakita bIja niradhAra re" (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma.) sabhUta guNonI anumodanA-koIpaNa jIvabAkAta rahevA na joIe e ja guNAnurAganuM lakSaNa che. viSayo rUpI saMskAra = Idriyono vilAsa Idra = AtmA. AtmAne jaNAve te Idriya. te Idriya turta ja pudgalone pakaDI vikArabhAva pAmI jAya che. dareka vastu potAnA svabhAva pramANe kArya kare. temAM sArA ke khoTApaNuM mAnavuM te mohano vikAra che. - tattvadaSTithI je nirNaya thAya che te vAstavika nirNaya kahevAya. - tattvadaSTi vinA je nirNaya thAya che te paryAya daSTino nirNaya pramANabhUta na gaNAya. tattvadaSTi -svane sva tarIke ruci pUrvagrahaNa karavuM parane paratarIke udAsIna bhAve jovuM paNa temAM DUbavuM nahIM. parapugalamAM DUbavuM eTale ja Idriyono vilAsa je rAga-dveSarUpe AtmAmAM pariName che. paramAM je taTasthatA rAkhavAnI che te chUTI jatAM karmo dvArA rAga-dveSanAM gADha saMskAra bhegA thAya. jema apaco thatAM kharAba oDakAra Ave che te ja rIte rAga-dveSa bhAva Idriyo para dabANa karaze kaMpanI zodhaze pachI kathA karaze. AtmA sivAyanI kathA e vikathA che. jeno rasa tenI vAto bahAra Ave tevA ja uddagAra (viSayonA) vyakta thaze. ISTanA saMyogonA uddagAra bahAra paDaze paNa AtmAe AtmAnI ja vAto karavAnI che. ekabIjAnAM anubhava levAnA che tene badale vikathA ja thAya che. kemake AtmAnA svabhAva ane svarUpane jANatA nathI. AtmAno khorAka tattva che te tattva jema-jema pariNamato thAya tema te bahAra mauna bane to AtmAnI aMdaranA paramatattvabahAra Avaze. jJAnasAra-3 || 342 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama je pudgalane ISTa-aniSTa budhdhithI grahaNa kare tenA dvArA viSaya-kaSAyanI vRdhdhi thAya.viSayonI kAmI-kAmanI vRdhdhi vadhatAM jevacamAM Ave tene dUra karatAM paNa vAra nathI lAgatI. kAmI so krodhI, Ama viSayo vadhatAM Asakti kaSAyanI tIvratArUpe pariName che. je viSayothI virakta che ane vItarAgatAne cAhe che te to AviSayone so gajanA namaskAra kare arthAt tenAthI te dUra ja rahe che. tethI ja heya-upAdeyano nirNaya majabUta thaze teTalI sakriyA thaze. yoga pravRttimAM jJAnAdi guNo bhaLaze tyAre sadyoga nimittaka pravRtti thaze. sakriyA yogamAM jatAM pahelA zradhdhA Avaze. vartamAnamAM vibhAvamAM ramatAM hatAM teno abhAva thaze.cetanA zudhdha jJAnathI vAsita thaze ane citta paNa zudhdha bhAvathI bhAvita thaze. citta maityAdi 4 bhAvanA yukta banaze. TUMkamAM dhyAnayogamAM jatAM pahelAM maityAdi4 bhAvanA bhAvavAnI che. 3 AtmavikAsanA pAMca pagathiyA (1) adhyAtma (2) bhAvanA (3) dhyAna (4) samatA ane (5) vRttikSaya.ema pAMca krama yogabiMdu graMthamAM batAvyA che. adhyAtma= maitrAdi4 bhAvanA, jIvo sAtheno aucitya vyavahAra tenA pariNAme dhyAna Ave ane pachI samatA Ave ane pachI vRttino kSaya thaze. anAdikALathI leSa' to badhA jIvo pratye che te dUra karavA maicAdi-4 bhAvanA karavAnI che. IriyAvahiyA' sUtra dvArA dareka jIvo sAthe kSamApanA prathama mAMgIe chIe pachI ja dhyAnamAM javAnuM che. dharma dhyAna eTale sva para pIDA tyAga maitrIe bhAva che jyAre dhyAnamAM maitrInuM svabhAvarUpe pariNamana che. svamAM sthiratA je bIjAne pIDArUpa na thAya. jJAnasAra-3 || 343 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI jIva pIDA na pAme tema huM paNa koI jIvane mArA taraphathI pIDA na ApanAro thAuM, te maitrIbhAva che. koI pApa na karo tevI jIva bhAvanA bhAve che. AtmA dhyAnamAM jaze tyAre potAno AtmA bIjAnI pIDAmAM nimitta na bane tevI 'vIrya-pravRtti Adaraze arthAt potAnuM AtmavIrya svaguNomAM pariNamana pAmaze. jenAthI sAmenAne pIDA thAya tevI pravRttino tyAga thaze. A rIte sAcA arthamAM te maitrInuM kArya kare che. saMyama jIvanamAM ja e vizeSa rUpe thaI zake che. dA.ta. gajasukumAla munine mAthe sasarAe khera'nA aMgArA mUkyA "dhyAna'no bhAva hato tethI aMgArAne jamIna para na mUkyAM nahIMtara aMgArAne paNa halAvyAM kahevAya ane jamIna para jIvo hoya tene paNa nukazAna thAya. tethI jema che tema ja rahevA dIdhAM. - maitrAdi 4 bhAvo jIva saMbaMdhI' che. - anityAdi bhAvo 'ajIva saMbaMdhI' che. - ajIva pratyeno rAga anityAdi bhAvathI rokavAno che. - jIva pratyeno dveSa maityAdi bhAvathI rokavAno che. AtmAne potAnA azudhdha AtmA para ja karUNAno pariNAma pragaTa thavo joIe. te pragaTa thato nathI tethI anAdikALathI AtmA bhramaNa karI rahyo che tethI AtmAne vedanA-pIDA sahana karavI paDe che. jinanI AzA sivAyanuM sarvabaMdhana rUpa lAgavuM joIe. zAlibhadranA AtmAne puNyano udaya che zarIranuM sukha paNa sArU che chatAM je kSaNe AtmAne bhAna thayuM ke mArA mAthe mAlika, te tene baMdhana rUpa lAgyuM. jinezvara-bhagavaMta sivAya koInI paNa AjJA mAnavI paDe te baMdhana che. ApaNane A jAtano anubhava nathI. mithyAtvanA kAraNe AtmAne bhAna na jJAnasAra-3 || 344 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya tyAM sudhI saMvegano pariNAma nathI. nirveda thAya to ja saMvega thAya. nirveda - mithyAtva, avirati-paranI Asakti-kaSAya doSanI vedanAthI rahita thavAno bhAva (veda-vedanA) anukaMpA - vartamAnamAM mohanI pIDA che tethI sahanazIlatA khUTe che mATe 'narvasa thaI jaIe chIe. AtmAne jyAre AtmAnuM bhAna thAya tyAre te pahelAM karuNA, potAnA 'AtmA' para Ave tyAre-AtmAne potAnA AtmAnI anukaMpA thaze ke aho! anaMta-zaktino mAlika evo mAro AtmA karmone kAraNe kevo paravaza banI gayo che? je zubha karmanA udayathI je je AtmAne maLyuM che te choDavAnuM che. sudharmA svAmI, jaMbusvAmIne anAdinA baMdhanone toDavAno upAya batAvI rahyAM che. saMyama ane tapa. 99kroDa sonAmahora ene vagara mahenate maLelA che chatAM jaMbusvAmIne choDavAnuM mana thaIgayuM zA mATe? pUrvabhavamAManubaMdha pADelo, pUrvamohadazAmAM bhAInA snehathI cAritrano svIkAra karyo, paNa patnI nAgalAnuM dhyAna nachUTayuM. tethI bAra varSa cAritravezamAMrahevA chatAM cAritramohanIyanikAcita karmabaMdhAyuM. pachInA zIvakumAranA bhavamAM te vAta samajAI gaI hatI. tethI 12 varSa gRhAvasthAmAM chaThThane pAraNe nirdoSa AyaMbila karyA. pUrvanA nikAcita anubaMdha tapa vaDe toDyA ane cAritranA anubaMdha pALyA. jaMbUsvAmIne puNyanA kAraNe sudharmAsvAmIno yoga maLyo, paraMtu puruSArtha to pote ja karavo paDe. puNyathI sAmagrI maLe paNa puruSArtha thAya ja tevuM ekAMte nathI. tethI puruSArtha to svayaM karavo paDe, bhagavAna paNa mArga batAve paNa puruSArtha to svayaM karavo paDe. puruSArthanathavAno pariNAma ane puruSArtha karavo te bane bhinna che. puruSArtha karavAno bhAva pariNAma to joIe ja. naMdISeNa munie ghora puruSArtha karyo, chaThTha-aTTama vi. no tapa karyo paNa nikAcita karmano udaya hato tethI nikAcita karmanAM udayanA kAraNe dIkSA lIdhI pachI paDayA potAno puruSArtha to jJAnasAra-3 || 345 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlu ja rAkhelo che.veza chUTayo paNa puruSArtha chuTayo nathI. cAritra mohanIyano udaya Avyo tethI veza chUTI gayo. paraMtu puruSArtha hato tethI abhigraha karIne rahyA ke dararoja 10ne pratibodha karavA. vezyAnA sthAnamAM pratibodha karavA e nAnI-sUnI vAta nathI. AvA sthAnamAM AvanArA puruSo kevA hoya!12 varSa sudhI roja 10ne pratibodha karyA tethI puruSArthane rokavAnI tAkAta karmanI nathI te sAbita thAya che. zivabhUtinAMbhavamAM cAritranA bhAvathayA paraMtu mAtA-pitAe rokatA te to nimitta kAraNa che. potAnuM cAritra-mohanIya udayamAM che. tethI mAtA-pitA rokI rahyAM che. pUrve bAMdheluM nikAcita che te bhAna thayuM eTale te nikAcita karmane toDavA puruSArtha zarU karI dIdhA. TUMkamAM... puruSArtha AtmAeja karavo paDe. pazcAtApano pariNAma paNa AtmAno puruSArtha che. tenAthI navA karmohabaMdhAtA nathI ane udayamAM AvelAM karmonI nirjarA karI zake che. pazcAtApa atyaMtara tapa rUpa hovAthI tapa karma nirjarAnuM kAraNa bane. | sarvajJa-tattvano svIkAra thAya to vastu tattvano nirNaya pAko thaze - je ApaNane zivabhUtimAM dekhAya che ke temane parabrahmanI tRpti ja joItI hatI. pudgalanI tRpti khapatI na hatI. te mATe temaNe 12 varSa chaThThane pAraNe chaThTha tapa karyA. arthAt anukULa pudgalanA bhogane choDIne vizudhdha bAhya tapano bhoga karyo jethI cAritra mohanIya karmanA rasano nAza karyo, juva anuyAyI varSa: jabUsvAminAM bhavamAM cAritranA pariNAma rUpa pUrNAnaMdanI parama tRpti karI. a bhava kone kahevAya? AtmAnuM je na hoya ane karme ApyuM ane ApelAno svIkAra karyo te ja 'bhava' kahevAya. pra. pahelAM tyAga kono karavAno? mAtA-pitA ekabAju upakArI jJAnasAra-3 || 346 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banyA che to teno ja pahelo tyAga zA mATe karavAno? ja. sauthI paheluMmohanuM baMdhana mAtA-pitA che. mAtA-pitAno AtmA tarIke svIkAra karavAno mAtA-pitA tarIke nahIM. paraMtu teo paNa AtmA che te svIkAro. mArI mAtA te rIte svIkArazo to temanA baMdhanamAM baMdhAzo ane mohamAM phasAzo. tene badale mAtAne AtmArUpe juo. mAtAne mohanA baMdhanamAMthI choDAvI ane ApaNe paNa mohanAM baMdhanamAMthI chUTI jaIe to ja mAtA pratye ane svAtmA upara upakAra karyo kahevAya. mohanA baMdhanamAMthI AtmAne choDAvavo te parama upakAra, RSabhadeva paramAtmAe mohanA pUrNabaMdhanathI potAnA AtmAne choDAvI prathama upakAra karyo pachI potAnI mAtA marudevI para upakAra karyo. putranA snehamAM AMdhaLI banelI mAtA para RSabhe, snehathI joyuM paNa nahIM. tethI mAtA mokSamAM gayA... kevuM kalyANakArI che A jinazAsana! mahAvIra svAmI bhagavAnane traNa jJAna hatA, samyagadarzana che tethI viveka pragaTa thayo ke mArA taraphanA mohanA kAraNe jo huM dIkSA laIza to kadAca mAtAnuM akALe mRtyu thaze ane vartanamAM mohanuM pariNAma paNa joyuM ke garbhanuM halanacalana baMdha thatAM mAtAnI A dazA thaI to huM dIkSA lauM to mAtAnI zuM sthiti thaze? tethI ja vivekapUrvaka aucitya jALavavAnuM che. mAtA-pitAnuM paNa aucitya to jALavavAnuM ja che. samakitithI rucino pariNAma jyAM sudhI pUrNatA nathI, vItarAgatA nathI AvI tyAM sudhI ja rahe, peTa bharAI gayA pachI bhukha nathI, te rIte heya-upAdeyanA bhAvavitarAga sarvajJanabane tyAM sudhI hoya pachI vastu mAtra zeyarUpe lAge. bhavadevanA bhavamAM bhAI pratyenAM snehanAM kAraNe 12 varSa sudhI cAritra pALeluM paraMtu mananI aMdara 'nAgIlA'nuM dhyAna cAlatuM. samakita vinA jJAnasAra-3 || 347 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama grahaNa karyuM hoya mATe rucito saMsAranI ja che. tethI jIvane rakhaDAvanAra thAya. sAdhanAmAM anukULatA game che to saMsAra ja game che. sahana na thAya ane pratikULatA sahana na karI zake te vAtabhinna che. paraMtu pratikULatAthI dura javAnuM ke dUra thavAno bhAva na thavo joIe nahIMtara saMsAra ja lalATe lakhAyelo che. samyagudarzana hoya eTale mokSanI ruci hoya ja, saMsAranI ruci na ja hoya bane talavAra eka myAnamAM sAthe na rahI zake. acarbhAvartivALane mokSanI ruci na hoya tethI saMsAranI ja ruci hoya. mokSa para bahumAna Ave tyAre anumAna thAya ke samakita che. bhavadevanAM bhavamAM ajJAnatA hatI. bhAInA snehanA kAraNe tAjI paraNelI nAgIlAne choDI bhAI-mahArAjane mUkavAM jAya che. mohanI hAjarImAM AtmA game tevo tyAga karI zake che. patni ane bhAI baMne para moha hato. sAdhutA para moha nahato. mAro bhAI te sneharAga ja hato. karmakRta saMbaMdha para rAga hato tethI bhAI kALa pAmatAM ja nAgalA pAse pahoMcyA. pra. maricine vAMdho zuM Avyo? ja. karmakRta paryAyathI kuLano rAga thayo mATe nIcakuLamAM janma levo paDayo guNakRta rAga Ave to prazasta rAga kahevAya. rAganA pramANamAM ghaTADo thato jAya to prazasta ghaTe. tethI AtmA guNanI abhimukha banato jaze. pra. rAganI mAtrA vadhe to guNa vadhe ja nahIM ne? ja. na ja vadhe. paNa rAga guNa ke guNI sanmukha rUpe thAya to jema gautama svAmIne prabhu pratye prazasta rAga hato te dhIme-dhIme pAtaLo thato gayo ane prabhu jatAM ja kevala jJAna prApta thaI gayuM. bhavadevane guNamAM bahumAna na hatuM. karmakRta ja rAga hato tethI moTAbhAI bhavadata munI svarge jatA nAgalA pAse pahoMcyA. jo guru pratye jJAnasAra-3 || 348 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNAnurAga hota to nAgalA pAse na jAta. tethI 12 varSa cAritra pALavAM chatAM 12 varSanuM nikAcita karma baMdhAyuM che. te toDavA have 1ra varSa sudhI chaThThanA pAraNe AyaMbila kare che. zivabhUtinA bhavamAM bhavamAMthI chUTavA dIkSAnI prApti mATe zivabhUti atyaMta saMvegapUrvakanI sAdhanA AraMbhe che. have mAtA-pitAnuM baMdhana na cAle. ekano eka che. rajA maLe te mATe cAreya AhArano tyAga karyo che. te ja sAco nirveda che. nIkaLavA mATenA puruSArthamAM kamInA nathI te ja sAco saMvega. AvA saMvegavALA mumUllu dIkSA laIne mokSamArganI sAdhanA karI zakaze. amadAvAdanA milamAlika jesiMgabhAI bIjA zAlibhadra kahevAtA. pU. premasUri ma.sA.nI Takora thaI ke jesiMgabhAI dIkSA le to tamAre badhAye levI. 5-6 mitro pauSadhamAM hatAM tyAre A Takora karI. pU. premasUri ma.sA. ratnanA pArakhu hatA. 5miniTa vicAra karI jesiMgabhAIe kahyuM, kArataka suda pUnama pachI paheluM mUhUrta Ave ane dIkSA na levAya to cAreya AhArano tyAga. A sAMbhaLI patnI behoza banI gaI, chatAMnirNayamAM pheraphAra nahIM Ane nirveda kahevAya.nirvedavALo AtmA dIkSA lIdhA pachI saMvega karI zake. zrImaMta gharamAMthI AvI guru pAse nAnA bALaka jevuM banI javuM te nAnI vAta nathI. dIkSA laIne mahArASTramAM devadravyanAM bhakSaNanAM sthAno zudhdha karI ApyA. gAmanI bahAra rahIne caNAvi. phAkIne gocarI vAparela che. tyAra pachI ja mahArASTra samRdhdha thayo che ane bhakita evI kare ke vAta na thAya. gocarImAM paNa nirdoSa vAparatAM. mahArASTramAM pU.yazovijaya ma. bhagavAnanI jema pUjAtA. tatvanirNaya arthAtunirveda pAko thavo joIe. doSono kaMTALo Ave to ja sAco saMvega thaze. eka sAmAyikamAM paNa AMzika anubhUti karI zakAze. samAdhi pAmavI hoya to samakita joIe. kAryanI sidhdhi mATe puruSArtha jarUrI, kAryanI saphaLatAmAM baLavAna evuM jJAnasAra-3 // 349 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikAcita karma hoya tona paNa thAya. mAnasika samAdhi pAmavA mATe paNa samyagdarzana joIze. zarIranI anukULatA nathI paraMtu AMzika anubhUti karavI hoya to saMyama anetapa joIze. paramAM thAya te ja mithyAtva ane svanA guNanI rucI thavI te ja samakita. svapUrNatAnI ruci te ja samyakatva. che. apramatta dazAmAM mokSanI IcchA zA mATe na hoya? ja. apramatta dazAmAM te svabhAvamAM raheto hoya arthAt AtmA mohane AdhIna nathI eTale sva guNamaya thavAnA pUrNa prayatnamAM hovAthI ane guNano anubhava karato hovAthI tene mokSano bhAva na Ave. mokSa ane bhava viSe samabudhdhi pragaTa thAya. pra. kartAbhAva kayAM sudhI rahe? ja. mohanA AdhInapaNAne kAraNe paranA kartA thavAnAM bhAva thAya te mithyAtva ane te mujaba paranI kriyA karI te cAritraya mohanIya ane jo samakitanI hAjarI haze to jIva 'sva'nA kartA bhAva thaze ane 'sva' AtmAnI kriyA karaze ane svano anubhava kare tyAre cAritra. 0 kartA ane kartAbhAvanuM rahasya jyAM sudhI jIva pUrNa-svarUpe nahIM bane tyAM sudhI svano kartA bhAva raheze. pUrNa svarUpe banavAno bhAva prazasta-bhAva che, pote potAno kartAna bane tyAM sudhI ja kartAbhAva rahe. pUrNapaNuM Ave eTale kartAbhAva jato raheze. guNamaya banIye, tAdAmya bhAva Ave tyAre anubhava thaze ke huM karI rahyo chuM te kartAbhAva mohano pariNAma.mohanA pariNAma jaze tyAre cAritranA pariNAma pragaTa thaze. tyAre AtmAmAM kartAbhAva na hoya- zA mATe? tyAre te potAnA svabhAvanuMvedana kare che tethI ane pote atyAre nijaguNamaya che tethI kartAbhAva nathI, paNa guNano kartA che ane guNano bhokatA che. jJAnasAra-3 || 350 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA = karavAnuM karI rahyo che pachI karavAno bhAva na ja hoya te guNono kartA che. - kartAbhAva vibhAvamAM che tyAM sudhI ja raheze. - kartAbhAvamAM zubhabhAva che to puNya baMdhAze. - kartAbhAvamAM azubhabhAva che to pApa baMdhAze. - kriyA saMbaMdhI kaSTa sahana kare paNa guNamaya na hoya to akAma nirjarA thaze. - kriyA sahita svaguNamaya, guNano anubhava karato hoya tyAre ja sakAma--nirjarA. vartamAnamAM anuSThAna thatAM hoya temAM zubhabhAva hoya che paraMtu AMzika sva-guNamAM jato hoya che tethI sakAma-nirjarA thaze. jo AMzika na thAya to sakAma nirjarA na thAya. kaSTa nimitta akAma-nirjarA thAya. kriyAyogamAM AtmAno upayoga Ave to sakAma-nirjarA. gAthA-7 viSayormiviSagArA, cAdatRptasya pudgaleH. zAnatRptasya tu dhyAna, sudhoddagAraparaMparA || 7 || pugalanA sukho vaDe atRpta evA AtmAne pAMca IndriyonA viSayonA kallola rUpI viSanA ja oDakAra hoya che. paraMtu jJAnamAM tRpta AtmAne dhyAnarUpI amRtanA oDakAranI paraMparA hoya che. jaha jahapugalabhogo, taraha taraha vahaI visaya pi kasAya. I diya suhA duhA khalu, ajijhA tao viratANAnA pudgalAnaMdI jIvone jema jema anukULa pudgala viSayono bhoga maLe tema sukha mAnI tene Azakti pUrvaka bhogave tethI temanA viSaya-kaSAya bhAvanI vAsanA tRSNA rUpe thaI jIvane sadA atRpta-azAMta vyAkuLa banAve, jyAre pApathI virAma pAmelA jIvo Idriya sukhone duHkharUpa mAne che. jJAnasAra-3 // 351 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnaMdI jIvo jyAre AtmadhyAnamaya banaze, zuddhAtmAnuM dhyAna pakaDIne AtmA zuddha bane che tyAre AtmAmAM rahelA paramAnaMdane jIva pAmI zake che. azAMta nirbhaya rIte sahaja AtmAnaMdane bhogave. pra. arihaMtanA zuddha svarUpane pakaDI ApaNo AtmA kevI rIte zudhdha bane? ja. tenA ane ApaNA sattAgata zuddha AtmAmAM koI bhedanathI mATe temane pakaDavAthI-temanA zudhdhAtmAnuM dhyAna karavAthI ApaNane ApaNA zuddha AtmA para bahumAna-upAdeya-ruci Ave. vartamAnamAM je azuddha AtmA che, temAMheya-upAdeyanA pariNAma Ave to tene zuddha karavAno puruSArtha arihaMtanA AjJAyoga mujaba thAya. Atmatatvano avabodha AtmAne pUrepUro hovo joIe. nahIMtara ekatane pakaDI leze. sattAgata zuddha avasthA ane vartamAna malina avasthAmAM upAdeya-heya avasthAnuM bhAna thavuM joIe. AtmavIryane bevibhAgamAM pravartamAna karavAnuM che. AtmAnI sattAgatA zudhdha upAdeya avasthAmAM dhyeyanI dhAraNA karavAnI che to dhyAna prApta thaze ane udayagata AtmAnI azudhdha heya avasthAmAM AtmavIrya udAsInabhAve pravartaze. AtmavIrya yoga kAyAmAM pravartamAna che. kAyAmAM gauNarUpe arthAt udAsIna bhAve pravartamAna thAya ane AtmAnA guNamAM vIryane apUrva ullAsapUrvaka phoravAvanuM che arthAt AtmAmAM jJAna upayoganI pradhAnabhAve vIryapravarte tyAre te kAyAmAM hovA chatAM kAyAthI nirALA rahevA anityabhAvanA maya bane. pudgalathI cetana nyAro che. vartamAnamAM pudgalone jJAtA-daSTArUpe jANe che. pudgala e huM nathI, huM to niraMjana-nirAkAra zuddha Atmadravya chuM. te dhyAna lAgatAM bheda-prakriyA thaze ane zarIra ane AtmAne vegaLA jANaze. jJAnasAra-3 || 3para Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAne AnaMda bhogavavA dhyAna-tapa jarUrI.te mATe yogasthiratA ane upayoga sthiratA jarUrI. yogasthiratA mATe (1) mudrA - (jinamudrAdi) sUtra-varNa-zuddha uccAra zuddhi AbekriyAyogarUpa. (2) artha-AlaMbana - ekAgratA-traNa jJAnayoga upayoganI sthiratA mATe. AtmavIryane sthira mudrAmAM pravartamAna karavAnuM che. jeTalo moha bhaLaze teTalo kAyayogavizeSa caMcaLa banaze. mATe pahelAM yoga sthiratA pachI upayogasthiratA. yoga sthiratA vinA upayoga sthiratA nahIM Ave. dareka kriyAyoga sthiratA mATe che. jinapraNita mudrA karavAthI sarvajJa paramAtmA pratye bahumAna pragaTa thAya che. arthAt guNanI pUrNatA para AdarabhAva pragaTe che. guNanI pUrNatA mATe ja jinapraNita vacana che. mATe te vacana pramANe ja AgaLa AtmAmAM vadhavAnuM che. guNanI rucivALI sakriyAthI cAritra mohanIya dUra thaze. artha : sUvathati rUti sUtra | AtmAnA arthane sUcave te sUtra - AtmatatvanA nirNaya mATe ja hoya. sUtranA arthane AtmAnA artha (guNa) sAthe joDavAmAM Ave tyAre te dhyAnarUpa bane te jJAna-amRtanA pAnathI AtmA AnaMdanI tRptine pAme. - pugalAnaMdI- pudgalanA sukhane vicAraze-karma bAMdhaze. AtmAnaMdI-AtmAne kendramAM rAkhI vicAraze-karmo choDaze. tattvanI vicAraNAthI lAbha zuM? AtmAnI sparzanA thAya. che. AtmAnI sparzanA eTale? ja. potAnA AtmaguNone anubhavavAnI jhaMkhanA. samyagudarzanano pariNAma karmanI laghutA thAya to jinavacana para Adara Ave to sarvajJa tattva ja. a jJAnasAra-3 || 353 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe vastuno nirNaya thaze. tenI ruci pariNAma thaze. te mATe adamya jhaMkhanA UbhI thAya. tenI jhaMkhanAmAM bAkI badhuM gauNa banI jAya ane AtmAmAM ja sthiratAno bhAva thaze pachI te apUrva puruSArtha karaze. ruci vadhatI jaze. bhUkha vadhatI jAya te pramANe ruci pravartamAna thAya. jeTalI tIvra bhUkha teTalI jhaMkhanA paNa tIvra banaze. 1 tattvathI paramAtmAnA darzanathI pApa nAza kyAre? paramAtmAnI zuddha avasthAnuM arthAt guNAvasthAnuM dhyAna svAtmAmAM te guNo pragaTa thAya ane tenI ruci pUrvaka karavAmAM Ave teTalA aMze pApanAza thAya. AtmA nirmaLa bane, mithyAtvano nAza thAya, zudhdha guNomAM jIva AtmA-ramaNatAne pAme ane paramAtmAnA AMtara-vaibhavanuM darzana thAya. "bhAsyo Atma-svarUpa-anAdino visaryo ho lAla..." sva-paramAtmAnI doSarUpa azuddha dazA joIjirNoddhAra karavAnuM mana thAya che? jIva jyAre pugalamAM rame che tyAre rAgAdibhAvanI sparzanA thAyatyAre je sukhanI bhrAMti utpanna thAya che tyAre te "viSormi" arthAt viSanI laharIonA uddhAra (oDakAra)ne anubhave che. jema tRSAtura mAnavI pANI-pANInA pokAra kare che te rIte satata pulane jhakhato AtmA jIvanamAM apUrNarahI durgati tarapha DhasaDAI jAya che. je AtmAnA jJAnAmRta para AvaraNa lAve che te toDavA mATe sarvajJa vacanano avabodha pUrNa thAya, sattAgata zudhdha avasthA ane vartamAna malina avasthAno bodha thAya ane te tarapha zudhdha-sattAgata avasthA Atma-vIryano puruSArtha thAya to ja AtmAnI azudhdhadazA joIjirNodhdhAra karavAnuM mana thAya. samyagdarzana Ave eTale potAnI vItarAga dazAne anubhavavAnI jJAnasAra-3 // 354 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagana Ave ane temAM je bAdhaka tattva che arthAt je je Azravo che tene choDato jAya. mithyAtvanI hAjarImAM parane bhogavavAno abhilASa rahe che. pulanA bhogo heya che ane vartamAnamAM jarUrI hoya teTalA upAdeya che. paNa te AtmAne mATe bhogya nathI. zvAsocchavAsa, bhASA, mana AdinA pudgalo nizcayarUpIyeya che. vyavahArathI jarUra pUratAMupAdeya che te vivekahovo joIe. AtmAnuM hita-ahita zAnAthI thAya tenuM bhAna te viveka. yoga nizcayathI heya che mATe to jIve ayogI - yogAtIta banavAnuM che. "samakita guNaThANe sAdhya ayogI bhAva." jyAM sudhI yogamAM rahevuM paDe tyAM sudhI tene bhArarUpa mAnI parayogamAM udAsIna bhAve rahe to ahaM bhAva na pragaTe ane te yoga apramatta rUpe ane upayogamAM premabhAve rahevuM. - pudgalanuM smaraNa moha dazAnuM kArya che te karmabaMdha karAve che. - AtmAnAM smaraNamAM mohanI vismRti thAya che-pApanAza karAve che. - sat=samyagdarzana. svanA zAzvata-astitvapaNAnuM svIkAra. - cit = sabhya jJAna. svanA zAzvatapaNAnuM bhAna thAya. - AnaMda = samyaguM cAritra. cAritrapaNAthI AnaMdane anubhave. jJAna zeyane jyAre zuddha svarUpe jANe tyAre AnaMda pragaTe arthAt saccidAnaMdanI prApti thAya. jJAna AnaMdamaya banI jAya. yamAM moha bhaLe to jJAna vikAra thAya ane nahIMtara AnaMda svarUpe bane. zeya = vastu - jJAna = jANavAnuM sAdhana - jJAtA = tene jANanAro. "jJAnAnaMde pUraNa pAvano - varjita sakala upAdhi." jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI zeyanI jANakArI thAya sAthe mithyAtvano udaya hoya to jJAnanI azuddha avasthA 'sva'nuM satata vismaraNa jJAnasAra-3 || 3papa Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAve ane "para"nuM satata ciMtana karAve. jJAnamAM AtmavIrya bhaLe tyAre te jJAnanI prApti thAya. moha nIkaLatAM jJAna zudhdha banI jAya- sva para yathArtha prakAza thAya. dharma zuM? Atma-svabhAvane prApta karavA mATe thatI prakriyA te vyavahAra dharma. mArA AtmAno jJAnaguNa e svabhAva che. jJAnaguNane zeyarUpe mArA AtmAne jANanAra ane jJAnanA AnaMdane mANanAra banuM tyAre jJAnaguNanA svabhAvamAM chuM. sva-svabhAvamAM rahevuM arthAt zeyane jANavuMe jinanI prathama AzA che te na hoya to bIjI AjJA game teTalI pALo to te nirarthaka che. pudgalamAM heya-pariNAma na pragaTe to te jJAnamAM raheluM zeya azuddha che, to te mohanA uchALAvALuM che nahIMtara jJAna sAgaravara gaMbhIra che. "nizcaya daSTi hadaya dharI, pALe je vyavahAra puNyavata te pAmaze, bhavasamudrano pAra." jJAnanI ruci pragaTatA potAne potAnAmAM tRpta thavAno bhAva te ja dhyAnanI pUrvaavasthA. dhyAna tattva ekatva.tattvamaya banavuMe AtmA mATe amRta-dhyAna che. tattvarUpa dhyAnanI suMdara zreNio AtmAmAM satata cAlyA ja kare. te nirogI - nirAmaya dravyathI ane bhAvathI bane. dhyAnamAM tadAkAra bane eTale satata cittanI prasannatA pragaTe. zArIrika roganuM kAraNa mAnasika aprasannatA che. vartamAnamAM adhyAtma jagatanuM mahatva ghaTI javAne kAraNe zArIrika-mAnasika rogo vadhI gayA che. dharmanA marmane na jANe ane dharma kare tene DIprezana Ave temAM navAI nahIM. jinavacanano prabhAva - samAdhi ane samatA prApti. samakita Ave to ja samAdhi maLe. jinanuM vacana e ja samAdhinuM jJAnasAra-3 || 3pada Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa bane che. sanatakumAra cakravartIne rogone dUra karavAne badale roganA mULa karmane dUra karavAno bhAva pragaTayo. AthI ArtadhyAnathI bacI dharma dhyAnamAM lIna banyA. dhyAnanA prabhAve rAga vRddhi pAmyo. rogane dUra karavAno vicAra gayo ne tenA prabhAve labdhio pragaTa thaI. cittanI prasannatA AtmAmAM joDAI gaI pote AtmAmAM rasavALA banyA have paranI apekSA nahIM, jene samatA patnImAM rasa nahIM tene zAtA meLavavA aneka jagyAe bhaTakavuM paDe ane bAMdhe azAtA. potAnA AtmAmAM zuddha dhyAnanI jeTale aMze prApti thaI teTalI paramAtma dazAnI ja prApti thaI che, teTalo niravadhi AnaMda anubhavaze ja. AtmA sadAye paramAtmA svarUpe lAge tyAre tenA jJAnamAM amRtanI paraMparA rUpa spaMdano cAle che ane aMzathI tRptino anubhava thAya che. puruSArtha ruci te taraphanI haze. a AtmA pudgalamAM rame tyAre vikalponI hAramALA cAle te zuM che? para ISTa prAptinI abhilASAmAM ramato hoya tyAre tenAthI tene pIDA (duHkha) ja maLe. kAraNalobha mohanA kAraNe ISTa prAptinI daSTi abhilASA thAya ane te bhAva pIDArUpa che. pudgalano svabhAva ja che. saDA paNa vidhvasa saDavuM paDatuM vinAza pAmavuM. Ama asthiradravya AtmAne sthiratA ke tRpti kyAMthI ApI zake? paraMtu jIva jyAre jina vacana vaDe AtmAnA ciMtanamAM DUbe tyAre te Atma dravyanI zAzvata ane pudgala dravyanI avinAzItAnA nirNayathI svamAM sthiratA pAme ane te (tattva-ekatva) tattvamAM vizrAma pAme che. arthAt temAM layalIna banI jatAM te ja tattva dhyAnapaNAne pAmI jAya paNa temAM mohano aMza paNa bhaLelo hovo joIe. tyAre tene te deha svarUpe nathI paNa AtmA svarUpe che tenI pratIti thAya. Ama sukhaparamAM kyAreya maLI zakatuM nathI paNa AtmAmAM ja vAstavika sukhanI prApti thAya che. jJAnasAra-3 || 3pa7 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. huM AtmA chuM evI khabara kyAre paDe? ja. jyAre mithyAtvanA vigamathI jJAna zudhdha thAya tyAre deha-AtmAnI bhinnatAnI pratiti thaze. AtmAnA jJAnAdi guNa zakti e dehathI bhinna che ane have zudhdha AMzika pragaTelI zaktithI mohanI vedanAno anubhava thaze. je atyAra sudhI sukhAbhAsa lAgato hato te ja sukhAbhAsa vedanArUpa lAgaze ane tenA pratipakSa potAnA AnaMdaguNanI pratiti thavAthI mohanI vedanAthI chuTavArUpa nirveda ane sva AtmAnaMda guNane bhogavavA rU5 rUci pragaTa thaze. jyAre AtmAne Atma-zaktinI khabara paDaze tyAre te zakti prApta karavA puruSArtha karyA vinA raheze nahIM. deha e huM nathI evo nirNaya thaze tyAre dehanI vedanA te gaNakAraze nahIM. atyAre ApaNe dehabhAvane majabUta karyo che. tethI thoDuMka paNa kaSTa ke pratikULatA sahI zakatA nathI. cittanI prasannatA dravya - bhAva rogane haranArI che. AtmA potAnA svabhAvano (guNono) anubhava karato hoya tyAre te nirAmaya prasanna cittavALo hoya che. cittanI prasannatA jeTalI vadhu- teTalA rogo paNa nAza pAme. citta viSAdamaya, bhayamaya banI jAya eTalovikArabhAva AtmAmAM pravezavAthI rogo na hoya to paNa pragaTa thAya che. mohano udaya cittanI sahaja prasannatA haNI zarIrAdi aneka ciMtA pragaTAve tethI ArtadhyAna rUpa pIDA ane cittanI prasannatAnA abhAve pAcakaraso najharavAnA kAraNe khAvAnI ruci uDI, khAdheluM pace nahIM Adi anekavyAdhithI zarIra grasta thAya. bhayanA kAraNe vIryotsAhamaMda paDe, tema ja yogyavicAraNA paNa nahIM karI zake. jyAre citta samatAmAM hoya tyAre sArU narasuM koI vikalpa ja na hoya. samatA hoya tyAre AkULatA-vyAkuLatA-vikaTa prasaMgomAM paNa nahoya. jema jema doSo pratye pazcAtApa jAge tyAre te virUdhdha karmono paNa dhIre dhIre hAsa (nAza) thato jAya che ane te dvArA te pAcho svabhAvamAM AvI jAya che. jJAnasAra-3 || 358 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAe svabhAvamaya banavuM e ja samyagu cAritra che. 2. tattva bhAvanAnuM phala tattvajJAna, ane tattvajJAnanuM phala tattva dhyAna. dhyAna karatAM pahelAM bhAvanA karavI paDe. anityAdi-12, maityAdi-4 bhAvanA bhAvavI joIe. te bhAvanA tattvathI vAsita thayelI hoya to potAnA AtmAnA guNothI vAsita banavA A bhAvanA jarUrI che. sva-tattvano nirNaya AtmA mATe karavAno che. pra. sarvamAM potAno AtmA-'sva' pahelo ke pachI? ja. 'sva'ne bhUlI sarvamAM jAya to pAyA vinAnI ImArata racI kahevAya. gharano vyakita gharanA 10 sabhyonI ciMtA potAnA mAnIne karaze. paNa potAnA AtmAnI ciMtA nahIM kare. AtmAnI 10 sabhyomAM sabhya tarIke paNa mAnyatA nathI. (1) kAyA (2) kAminI (3) kuTuMba (4) kaMcana ane (5) kIrti - A pAMceya anitya ane vinAzI che. mATe tenA prabhAvanI chAyAmAM avAya nahIM. Ameya atyAre jIva bhADAnA gharamAM rahyo che chatAM tenA para mamatva kevuM? "zeya vinAze - jJAna vinezvare te kAla pramANe thAya." zeya pramANe darzanopayoga-jJAnopayoga- pharyA ja kare paNa jJAnaguNa nAza pAmatuM nathI. AtmA e puruSa che. he puruSa! tuM kema bIjAne Icche che? tuM tAruM pauruSatvatane (AtmAne) jANavAmAM - mANavAmAM phorava to tane maLeluM tAruM pauruSatva saphaLa thaze. bAkI tAruM nAmanuM ja puruSapaNuM raheze. mohanuM kArya - mokSamArgamAM cAlavA na de mATe tattvabhAvanA rUpa amRtanuM ciMtana AtmA mATe jarUrI che. 'upadezapada-pU. haribhadrasUri ma.sA. kahyuM ke aucityavinAnAvratAdi AtmAnuM kArya saphaLa karI zakatA nathI. paramAtmAno nizcaya mArga barAbara nahIM samajAya to vyavahAramAM mArga paNa barAbara nahIM cAle. jJAnasAra-3 // 359 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdana zA mATe? AtmA AtmAnA guNo vaDe pUrNa AtmAne pUrNa thavA vaMdana kare to vaMdana AtmAthI thayuM kahevAya. jenAmAM tattva bhAvanA Ave tenAmAM tattvajJAnarUpa phaLa thAya ja. hamaNAM mati-zrutanI prabhA (sUryodaya) che to have kevalajJAna rU5 sUrya paNa prakAzI zake kharo. jo puruSArtha thAya to, nahIMtara kevalajJAnAvaraNIya vadhI paNa jAya. jemAM aMza zudhdha che tenI pUrNatA hoya ja, Anizcaya thavo joIe. sarvajJanuM vacana atikriya che. te vacanano svIkAra karavo ja rahyo kemake AtmA mATe te ja hitakara che. jyAM paramAtmAnA vacanano svIkAra tyAM moharAjAnuM nirgamana... " miccha pariharaha, dharaha sammata mATe zAstramatinI pradhAnatA joIe. dareka vyakti potAne anukULa saMyogo maLe temAM te jAtane sukhI anubhave che. mumukSue jJAtA-draSTA bhAve rahevuM joIe. kuragaDu munine vAparatAM kevala jJAna prApta thayuM, kemake heya-upAdeyanI vRtti joradAra hatI. aucitya vyavahAra eTale sva-paranA hitane lakSa karI jyAM rAga-dveSanI pariNatI ghaTe paNa vadhe nahIM tevo je vyavahAra-te aucitya vyavahAra. zarIramAMthI IdriyonuM nirmANa - Idriya = Idra = AtmA. rUpAdine = oLakhAve ane jenA dvArA AtmA jaNAyate Idriya. arUpI evI mahA aSTa Rddhi-nidhithI bharelo AtmA joI zakato nathI paNa Idriyo dvArA AtmAnA jJAnalakSaNanI pratIti thavA vaDe AtmAnuM astitva svIkArAya che paNa AtmAnA zudhdhAnaMdane bhogavato IkriyAtita jJAnasAra-3 || 36o Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI AtmA vaDe ja te AtmAne anubhave. Idriye AtmAne jaNAvI dIdhuM te AtmAe mAtra jANI lIdhuM. tethI te viSayanuM sAdhana banaze nahIM. Idriyone mAtra jJAnanuM sAdhana banAvI dotoviSayanuM sAdhana nahIM bane. to Idriyo sAmAyikanuM sAdhana bane. viratIpUrvaka eka sAmayikamAM samatAno lAbha thAya ja paNa tene sAmAyikamAM AtmAno upayoga hoya to. paraMtu AtmAno upayoga na hoya to te lAbha tamane mAtra puNyabaMdhano thAya. zAlibhadrane zuM lAgyuM? mArA mAthe svAmI? jinezvaradeva ane nigraMtha guru sivAya mArA mAthe koI svAmI na hoI zake. AtmAnI karmalaghutA thaI hoya tyAre ja lAgI Ave. mohanI paristhitimAM te vAta sAva sAmAnya lAge ane kyAreka jIvane lAgI Ave to AtmahatyA paNa karI le che. jemAM snAtraphaLa bIjA karatAM potAne chelle AvatA potAnuM apamAna lAgatA phAMso khAvA mahArANI kauzalyA taiyAra thaI. ahIM zAlibhadrane mohano pariNAma prazasta che, karmalaghutA che, tethI dIkSA levA nIkaLI paDe che. zreNikane paNa nAtha/anAthano samyagu bodha thatAM karmalaghutAne kAraNe uhApoha thAya che ane samakita pAme che. TUMkamAM vicArIne vAta mUkI devI nahIM. ciMtana karo, uhApoha karo. taMduliyo matsya mithyAtvI jJAna pragaTa thayuM. mAchalAne jJAna pragaTa thayuM che. tethI vicAre che huM ekane paNa na choDuM temAM khAvAnA pariNAma, bhogavavAnA pariNAma, mithyAtva jJAna thayuM paNa jJAnamAMthI mohano pariNAma thayo. tethI khAvAnA bhogavavAnA pariNAma thayA temAM tIvra Asakita bhaLI tethI mArIne 7mI narakagayo. juo pudgalanA tRSNAnovipAkakevAdArUNa phaLane ApavA samartha thAya che. mithyAtva sahitanuM jJAna jeTaluM vadhAre teTalo AtmAne anartha vadhAre. jJAnasAra-3 || 361 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekendriyathI mAMDI paMcendriya sudhImAM mithyAtva to che ja paraMtu jema jJAna vadhu tema mithyAtvano pariNAma vadhu, tethI 'sajA' vadhAre thAya che. TUMkamAM jJAna vadhAre pragaTa thAya ane temAM mithyAtva che to nukazAnakArI ane samakita che to lAbhakArI. jJAnanuM phaLa ja viratI che. jema-jema jJAnAvaraNanA kSayopazama thAya tyAre AtmAne varyAntarAyano paNa kSayopazama thaze. tethI jo mithyAtvarUpa paranuM jJAna haze to vIryane te paramAM (pudgalamAM) laI jaze ane svAtmAnuM jJAna haze to vIryane 'svamAM (AtmAmAM) laI jaze. jJAna parIkSaka che. vastu heya che ke upAdeya tene jaNAve che. heyamAM heyanI ruci thavI ane upAdeyamAM upAdeya budhdhi thavI te kArya samakitanuM che. ruci thavI eTale AtmavIryamAM heya-upAdeya mujaba pravRtti thavI joIe. khAvAno pariNAma na hoya paraMtu pravRtti hoya-1lA naMbaramAM khAvuM e pApa che ema mAnato hoya paNa have rahI zakato nathI to porisI, sADha porisI purimaThTha Adi karaze paNa sIdho navakArazI karavA besaze nahIM. zakti che - pariNAma nathI tema bolIe chIe paraMtu saraLa bano to vyavahArathI ja navakArazInA paccakakhANanuM phaLa upavAsanuM phaLa Ape ane svabhAvamaya banavAnA upayogamAM daDha thAya to navakArazI kevalajJAna ApavA samartha thAya. AthI jo navakArazI vinA samAdhi rahetI hoya to navakArazI choDo. zrutanuM zakya pAlana karavuM, azakyamAM paNa karavAno bhAva rAkho. je AtmA prabhu AjJA mujaba potAnI zaktigopavyA vinA karI rahyA che, bhUtakALa mAM kareluM che ane bhaviSyamAM karavAnA che teonI anumodanA karo. 4 vAgyA sudhI mArI samAdhi TakI zake che paNa tenI AgaLa vadhAre jJAnasAra-3 || 3ra Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhimAM rahI zakato nathI. bhukhanuM duHkha sahana karI zakato nathI. badhA be vAge vApare che to mAre te mujaba viveka karI badhAnI sAthe vAparI levuM jethI bIjAne asamAdhina thAya. paraMtu pariNAma to 4 vAgyAnAM ja che tethI tene te pariNAmano lAbha maLe ja. AtmAne potAnA AtmahitanI ruci aMdarathI thavI joIe. jagatane je rIte karavuM hoya te rIte kare mAre te jovAnuM nathI. jagata anAdithI tevuM ja che. mAre sudharavuM che to bahAra daSTi karavI ja nahIM. kAraNa prAyaH karIne moTAbhAganAM jIvo AlaMbanalakSI hoya che. samuhamAM ArAdhanA thatI hoya to ArAdhanA karavAno ullAsa jAge paNa koI karatuM na hoya to karavAno utsAha na jAge. paramAtmAnAM sAdhanAkALamAM gozALo bhegohato. paramAtmAnA nAme gozALo garabaDa karato chatAM paramAtmA 'sva' tarapha ja dhyAna ApI sAdhanA karatA. chokarAe khoTuM karyuM tethI samAjamAM mAruM nAma badanAma thaze. tethI tame duHkhI thazo enA badale chokaro have sudhare te tarapha lakSadAkhavavuM joIe. potAnI badanAmI-mohanA kAraNeduHkhakarAvaze potAnuM nAma bagaDavAnI ciMtA che paraMtu AtmAnI ciMtA nathI tethI ghaNA ajJAnI jIvo ApaghAtAdi karI AtmahatyA jevuM mahA pApa kare. pU. Atmahita karavAnuM prabaLa sAdhana kayuM? ja. sarvajJa vacana mujaba guruno vinaya-vaiyAvRtya karavuM joIe. kAraNa zAstra-sarvajJanuM vacana sadguru ja ApI zakaze. tethI ja sadguruno vinaya ane bhakti karavAnI che, jenAthI potAnuM Atmahita thAya. uttarAdhyayana sUtranuM prathama vinaya adhyayananuM jo barobara abhyAsa jJAnasAra-3 || 33 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM Ave to prazAMta thaIne guru pAse mauna thaIne je ziSya rahe ane gurune prasanna karIne jJAna meLave to tenuM kAma thaI jAya che, pariNatI rUpa tenuM jJAna bane che. mauna rahevuM eTale huM kazuM ja nathI 'abudha chuM. tema mAnIne ja ziSya rahevAnuM che, pachI guru nahIM bhaNAve to paNa gurunI kRpA tenA para utaraze. kAraNa guru pratye bahumAnabhAva che tethI ja teonI kRpA utaraze. sarvajJa kathita paMcAcArarUpa vyavahAra ja mokSa pragaTa karavAnuM samartha upAya che. chatAM mokSane mAnanArA badhA vyavahArane mAnyAvinA phakta nizcayane pakaDI AtmadhyAnamAM magna che te samAdhine pAmI zakatA nathI. nizcayanA upayoga pUrvakakarAto vyavahAra paNa zudhdha thAya tenAvinA vyavahAra paNa azudhdha na thAya. nizcayanA lakSa vinA sarvajJa kathita vyavahAra sAmAyika-pauSadhapratikramaNamAM paNa ghAlamela UbhI kare che. tethI sAmAyikanA phaLarUpa samatA svabhAvamAM rahevAnI vAta UDI gaI ane temAM khoTI pravRtti thavA lAgI. maMDaLa nI sAmAyikamAM hAjarI pUrAya, daMDa levAya paisAno vyavahAra thAya tethI sAmAyikano lAbha jAya. - koI paNa jIva haNavA yogya nathI. jyAM sudhI deha che tyAM sudhI dravya-hiMsA to che ja. kevalibhagavaMtane paNa dravya-hiMsA lAge che. tenAthI bacavAno upAya zuM? bhAva-hiMsA baMdha karI zakAya tema che. vartamAnamAM bhAvahiMsA baMdha karIzuM to dravya-hiMsA baMdha thaze ja. jIvane jIva tarIke ane ajIvane ajIva tarIke svIkArIe nahIM tyAM sudhI samakitano pariNAma na Ave. jIvatarIke potAnA svabhAvanuM bhAna hoya to potAnA AtmAne khabara paDe ke huM vibhAvamAM chuM ane mAre svabhAvamAM AvavAnuM che tenI bhAvanA bhAvavAnI che. jJAnasAra-3 || 364 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJa paramAtmAe jIvane sattAe sidhdha kahyo che te mujaba svIkAro. abhavyano jIva paNa sattAe to sidhdha che paNa yogyatA nathI tethI sidhdhapaNuM pragaTa thaze nahIM. tIrthakara bhAva tIrthakara na bane tyAM sudhI dravya tIrthakara hoya to paNa pUjya bane che. dA.ta. marIcinA AtmAne bharata mahArAjAe pradakSiNA ApI vaMdana karelAM pUjya mAnelA ne! dareka bAbatamAM parAne sAme rAkhIe chIe paraMtu potAne svayaMne lakSamAM laIne vAta karavAnI che. gaNadharo paNa pote kevalI na thAya tyAM sudhI ja vAcanA Ape che. potAno parivAra ja nathI evuM AtmAthI vicAre che ane parivAra chadmasthane soMpI de che. ziSya barAbara na sAMbhaLato hoya to kaDaka zabdomAM paNa kahevuM paDe jethI rAga-dveSa UbhA na thAya. pra. gaucarI chaghastha lAve te ja kevalI vApare kAraNa? ja. bAhya vyavahAramAM sUtra pramANe chaghaDo sUtrane AzrayI vyavahAra kare tethI gocarI chaghastha ja lAve. kevalionuM jIvana jJAnapradhAna kevalajJAna rUpa ane pUrNavItarAgarUpa hovAthI vyavahAra gaccha-vyavasthA na kare. pUrNatA na Ave arthAt vItarAga sarvajJa na bane tyAM sudhI vyavahAre gaNadharo ziSyane dezanA Ape paraMtu nizcayathI potAnA AtmAne ja Ape. gaNadhara vItarAga sarvajJa thAya eTale te potAno jIvastha gaNadharane soMpI de. sadbhAvanA sva--upakAra' pradhAna che. kemake temAM AtmAnA guNanI vRdhdhinI pradhAnatA che. prazasta bhAva che tyAM sudhI puNyAnubaMdhI-puNya baMdhAze anubaMdha guNa-sanmukhatAno ja bane. have jyAre AtmAnA guNanI vRdhdhi thaze tyAre guNa pragaTa thaze ane doSo jaze tethI karmanI nirjarA thaze. saralatAno bhAva hoya tyAre prazasta puNya baMdhAze tyAre UMcA devalokanuM puNya baMdhAze have je phaLa Ave te 'sva-anubhava'nuM phaLa maLaze. jJAnasAra-3 // 365 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadbhAvanAthI bhAvita thayelo AtmA jema jema sthira thato jaze tema tema svabhAvamAM Avato jaze ane bhAvathI chUTato jaze tethI sva AtmAno anubhava thaze. samatAno anubhava karaze. kemake samatA e AtmAno svabhAva che. AtmA pote ja sAmayika che tethI ja sAmayikano vyavahAra mukelo che kAraNa tenAthI AtmAnI samatA pragaTa thaze arthAt tenI anubhUti thaze. samatAno pariNAma pragaTa thaze tyAre AtmAmAM kayA pariNAma pragaTa thaze? A zubhaazubha pudgala che tevuM jJAna thAya. vyavahAra kadI zAzvata na hoya. vyavahAra pharato ja rahe. je pulane zubha kahIe tene paNa azubharUpa kahI daIe.dA.ta. dhoLo varNa zubha kahIe ane kALo azubha kahIe te rIte koDhIyAno dhoLo raMga azubha kahIe, kALA vALa zubha kahIe ema dhoLA vALane azubha kahIe. vyavahAra dharma badhA mATe eka ja Ave nahIM tethI ja samAcArI bheda vyavahArathI judA-judA ja hoya - tattvathI eka hoya. vartamAnamAM rAga-dveSane dUra karavAnI vAta jatI rahI che ane vyavahArathI samAcArI bheda dUra karavA mathIe chIe. tattvathI je sAco dharmana samaje te ja dhamAla karaze ane potAnuM tathA aneka AtmAonuM bodhi-durlabha karaze. pudgalane dravya-guNa-paryAyathI pakaDo to ja tamane satya tattva samajAze. pudgala dravyanA aMtima paryAya to mAtra paramANu ja che ane tenAthI nAno-moTo skaMdha thAya che. tenA varNa - gaMdha - rasa - sparza vi badhuM ja parAvartanA svabhAvavALuM che te phare ema ApaNe pharIe chIe. dravya-guNa- paryAyathI pakaDazo to ja yathArtha-jJAna dvArA 'sva'mAM sthiratAne pAmI zakazo. paramAtmA mahAvIra bhagavAnasaMgamanA upasargavakhate rukSa pudgalanAM dhyAnamAM hatAM. jyAM sudhI svaAtmAnA pUrNa jJAtA sahaja na bane tyAM sudhI jIve dhyAna karavAnuM arthAt jJAnAdiguNo saMpUrNa pariNAme pragaTa na thAya tyAM jJAnasAra-3 || 36s Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI jIve dhyAna karavAnuM che. paramAtmAne hajI kevalajJAnanA pariNAma pragaTa thayA nathI. kaMIka aMze rAgAdi sUmabhAva thAya che tethI rukSa pugalane pakaDI dravya-guNa-paryAyathI svarUpanuM nirIkSaNa kare che ane potAnuM zarIra ane AtmAnuM bhedajJAna karI rahyA che. zarIra to mAtra paramANuno skaMdha che. teno varNa - gaMdha- rasa kaI rIte pheraphAra thAya che tenI vAta paramAtmAvicArI rahyA che eTale ke dhyAna karI rahyAM che. AtmA ane dehano bheda pariNAma thaI jaze tyAre Atma vIrya 'sva' tarapha jatAM ekAgra thaI jaze tyAre zarIrane game te thAya to paNa temane kazuM ja na thAya. guNanI avasthA phare te paryAya che. varNa rUpI guNa che paraMtu paryAya lAla-pILo-kALo vi. che. lAla hoya to sAruM, kALo hoya to kharAba e rIte emAM rati-arati saMkalpa vikalpa na thAya ane varNa ja che tevuM lAge tyAre jIva samatAmAM che tema kahevAya. sAme hIro paDyo hoya ke viSTA paDI hoya to paNa tene pula rUpe ja gaNe, dravya daSTithI jue tethI pariNAme phare nahIM. paNa hIrA pratye gamo ane viNa pratye aNagamAno pariNAma thAya to jIva samatAmAM nathI. aviratI savega daSTi bhakitayoga pradhAna, viratIdhara AzA yoga pradhAna hoya che. praznaH prabhunI hIrA-jaDIta AgI jaIne zrAvaka zuM vicAre? prabhue evuM zuM parAkrama karyuM? jagata jenI pAchaLa doDA-doDa kare che te mATe game tevA pApa karatA acakAtA nathI. devatAI aDhArazerI hAra mATe koNikanI patnI padmAvatI mahAyudhdhamAM nimitta banI je yudhdhamAM 1 kroDa 70 lAkha jIvo narakagatimAM gayA chatAM te divyahAra tene maLyo nahIM. tenAthI paNa kiMmati hIrAdine paramAtmAe choDI kadI nAza na pAme evA kSAyika ratnatrayInI prApti karI je kadI paramAtmAne choDIne jaze nahIM to huM paNa kyAre A badhu choDI ratnatrayIno ArAdhaka banuM! jJAnasAra-3 || 37 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttaraH sAdhu bhagavaMtane to prati samaya paramAtmAnA vacana ane asaMga AjJAyoganI ja pradhAnatA che. temanA mATe AjJA yoganI pUjA eTale ja "cidAnaMdakerI pUjA nirvikalpa upayoga re, AtmaparamAtmanI abhede, nahi jyAM jaDano jogare." (pU. mAnavijayajI) sAdhue sAmAyika-daMDaka jAvajajIva mATe uccaryuM che. vItarAga thavAnI pratijJA karI che tethI have samatAnA pariNAmamAM ja rahevAnuM che. mAtra bhAvanA bhAvavAnI nathI paraMtu samatAno pariNAma khaMDita na thAya tenuM dhyAna rAkhavAnuM che. AthI kutuhala vRttithI AMgInA darzana karavA sAdhuthI javAya nahIM.khAsa AMgInA darzana karavA sUryodaya pahelA ane sUryAsta pachI javAno vyavahAra AjJA sApekSa jaNAto nathI. pasaMdagI nahIM - AjJA vicaya AlaMbana dhyAna - gRhasthone pradhAnatA nirAlaMbana dhyAna - sAdhune pradhAnatA. sAdhue to bhagavAne je kIdhuM che te ja karavAnuM, nahIM kIdheluM nahIM karavAnuM. taravA mATe phakta paramAtmAnA vacananuM AlaMbana levAnuM che ane pachI nirAlaMbana dhyAnamAM jatuM rahevAnuM che. baMdha svabhAva pudgalano che. eka paramANu bIjA paramANu sAthe baMdhAya che tethI baMdhAvAno svabhAva pudgalano che. AtmA koInI sAthe baMdhAto nathI te niHsaMga che. upannaIvA, vigaI vA, dhUI vA. paryAya avasthA eTale je nAza pAmavAnuM che ane bIjuM svarUpa dhAraNa karavAnuM che te ja paryAya, tethI upannaI vA ane vigameIvA paryAya avasthA che. jo dhruvanA tArAnI jema sthira thaI gayA to dhruveIvA (mokSa). arthAt dhuveI eTale jJAnasAra-3 || 368 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravya ane dravyanA guNa paraMtu paryAyane dhuveI-vA mAnI beThA chIe te khoTuM che. dravyAvasthA, dravyazAzvata- temAM rahelA guNo paNa zAzvata paNa guNonI avasthA badalAya te paryAya. anAdikALathI AtmAne saMyogano saMbaMdha thayelo che - "saMga choDo ane AtmAne saMyamathI bAdho.' paramAM pudgala- saMyogo ja levAnAM che. vartamAnamAM ApaNe mAtA-pitA, bhAI-bahena, sAthe karmanA saMbaMdhe arthAt pugalanAM saMbaMdha sAthe baMdhAIe chIe. aghAtInA udayathI A baMdhana AvyuM. prathama AyuSya karma che. kAraNa ke AtmAne karmanA kAraNe zarIramAM rahevuM paDe che. tethI zarIramAMthI chUTavuM gamatuM nathI. jagatanA jIvone bhayanuM prathama sthAna AyuSya che ane AyuSya TakAvavA chellAmAM chellA prayatna karIzuM. jIvane karmanA udayathI AyuSya, rUpa, dravya, prANarUpa jIvana maLyuM tene pakaDI rAkhavuM te ja jIvanuM mahAmithyAtva che. moH sarvasaMgathI rahita evI nisaMga avasthA. mokSanI IcchA badhAne che ane pAchA saMyogo choDavA nathI. A virUdhdha vAta kema bane? tethI ahIM oghathI mukti game che. paraMtu jinavacana prApta na thAya tyAM sudhI samya darzana nahIM ane samyagu darzana Avaze eTale mokSanI rUci thayA vinA raheze nahIM. jene AtmAnuM bhAna nathI te ogha daSTimAM eTale ke - acaramAvartamAM che. mitrAdaSTi anAdikALathI AtmA potAno ja duzmana thayo che kAraNa potAne oLakhato nathI ane potAnuM nathI evA dehane oLakhIne jIve che. tethI have AtmAnI mitratA karavAnI che te mitrAdaSTi. potAnA AtmA para je dveSa kare te bIjA para to karaze ja tethI tyAM mitrAdaSTi nathI. ghAsanuM taNakhaluM saLage ane jeTalo prakAza Ave teTalo ja prakAza pragaTavA rUpa kALa jIva 'mitrAdaSTi'mAM Avyo kahevAya. jyAre vikAsa karatAM karatAM 5 mI daSTi - sthirAdaSTimAM Ave tyAre ja jJAnasAra-3 / 39 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana Ave. jIva-ajIvanuM bhedajJAna pakaDAze tyAre sva-parano bheda samajAze. anya darzano AtmAne, mokSane mAne paraMtu darekanI mAnyatA judI-judI che. AvuM kema bane che? jainomAM paNa sthAnakavAsI, derAvAsI, digaMbara.... paraMtu mokSa saMbaMdhI mAnyatA eka ja, kAraNa jinavacana maLeluM che. anya darzanakArone jinavacana nathI maLyuM tethI mokSa saMbaMdhI judI-judI mAnyatA che. vartamAnamAM mArA kAmamAM Ave te ja ApaNA - bAkInA pArakA te mAnyatA je che te khoTI che. samakti Ave eTale mAro potAno AtmA ane samagra jIvanasRSTinA AtmA ke jeo joDe mAre 'maitrIbhAva karavAno che e bhAva pragaTaze. anya darzano to pRthvIkAya-vanaspatikAya vi.ne jIva tarIke pUrNarUpe mAnatA nathI. vaLI je jIvo upadrava kare teno to teo nAza karavAmAM samaje che. TUMkamAM jIvatattvanuM jJAna sarvajJa draSTi pramANe pUrNa ja nathI tethI anya darzanomAM sarva jIvo pratye maitrIbhAva vAstavika nahIM ghaTe, tethI temanI mokSanI mAnyatA bhinna paDe che. | sarva jIvo pratye samAna pariNAma Ave to ja niraticAra sAmAyika che tema kahevAya. te pariNAma ATha samayathI adhika TakI jAya to zreNI maMDAya. samyagdaSTinuM lakSaNa "aparAdhI zuM paNa citta thakI, navi ciMtavIe pratikUla." koI jIva bIjAnA (jIva) potAnA zarIrane herAna kare kApe mAre to tevA jIva pratye paNa karuNAno pariNAma rAkhavAno tenA pratye dveSa nahIM karavAno kAraNa e paNa sattAe sidhdhanA jIvo che ane mAre paNa sidhdha ja thavAnuM che tevI samadaSTi keLavavI paDaze. vaLI mArAM pUrvanAM karmanAM kAraNe AvuM bane che. to te karmanA udayane niSphaLa karavA saMyama sAmAyikamAM AvavuM ja joIe. jJAnasAra-3 // 370 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra. saMyama zA mATe? ja. ajIva pratye eTale ke saMyogo pratye rAga che ane jIva pratye dveSa che tene dUra karavA mATe ja saMyama levAnuM che. skaMdhakamuni cAmaDI utAranArane kaSTa na paDe te mATe tene anukULa thaIne rahyA paNa dveSa na karyo to vItarAga banyA. saMyamanA svIkAra pachI tapano pariNAma lAvI tapa karI karmanI nirjarA karavAnI che. have jIvane aprazasta baMdhane saMyogo choDavAnA che ane vyavahAra prazasta baMdhanamAM AvavAnuM che. gurunA baMdhanamAM je guNanA AdarathI rahe te AtmAne prazasta zubha pariNAmo AvyA vinA rahetAM nathI ane pachI te zudhdha bhAvamAM laI javA samartha bane che ane viratIdharmane AvarI AtmAnuM kalyANa sAdhanAro bane che. nikaTanA bhAvomAM guNazreNie caDhI sidhdhanAM zAzvatA sukhone bhogavanAro bane che ane te mATe ja sAmAyika saMyama levAnuM che. samyagu daSTi deva samAdhimAM sahAya kare che te mATe ja samyam daSTi devonI upAsanA mUkI che. vartamAnamAM samAdhibhAva gauNa ane bAhya saMpattinI pradhAnatAnA lakSe devonI upAsanA karavAmAM Ave che. mananI aMdara sarvAnA vacanano svIkAra nahIM thAya tyAM sudhI mananI samAdhi thaze ja nahIM. pUratI saMpatti hoya, badhI ja anukULatA hoya ane chokaro mAnato na hoya, to samAdhi nahIM rahe. jeTalI saMpatti vadhAre, teno rakSaka na hoya to vadhAre asamAdhi thaze. kAraNa jina vacana nathI maLyuM. tethI ja asamAdhi vadhAre thAya che. maLeluM javuM na joIe te mAnyatA jinavacananI nathI. AyuSyano udaya thayo eTale deha rUpI piMjaramAM, zarIra rUpI gharamAM rahevAnuM mana thaze. puNyanA udayathI je je saMpatti maLI che te saMpatti temaja para saMyogomAM rahevAnuM mana thaze ane tenAthI asamAdhi vadhavAnI. jJAnasAra-3 || 371 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mayaNAne pApano udaya hato tethI ja pati koDhIyo maLyo paraMtu jinavacana hatuM tethI samAdhi hatI. vartamAnamAM koDhano udaya te azAtAno udaya che. ApaNe karmamAM mAnatA nathI tethI duHkhI thaIe chIe jyAre mayaNA sarvajJanA vacana pramANe karmane samajatI hatI tethI pratikULatA AvI, koDhIo pati maLyo to paNa mayaNAne eka vikalpa na Avyo. zrIpALe sAmethI kahyuM ke tuM tArI mAtA pAse jatI rahe te bIjA Icchita varane prApta kara. karmanAM udayane mAnanArI ane zIlamAM dUDha mayaNA A zabdo sAMbhaLI na zakI, kAraNa te suzIla hatI. jinavacananA sArane pAmelI eka bhavamAM be pati na karAya. AryabALA manathI eka varane varyA pachI bIjo manamAM paNa na lAve. bIjo mana maMdira lAvuM nahi, e ama kulavaTa rIta". karmanAM udayathI maLelI pudgalanI avasthAne svIkArIe chIe tenI sAthe rahevuM game che. paNa jo AtmAnI vAta nathI to badhuM nakAmuM. saMyoga to karma thakI che. karmanAM saMyoga joDe rahevA jevuM nathI tethI ja saMyogothI chUTavuM joIe. temAM te sukhano bhrama paNa khoTo kare che ane sukhanI AzAmAM jIve che ane sukha maLe tyAre rAjI thAya che. lagna na thatAM hoya ane barAbara thaI jAya to potAnA AtmAne sukhI mAne che. TUMkamAM jIve sukha kayAM mAnyuM? saMyogomAM ja sukha mAnyuM te ja khoTuM che, saMyogomAM sukha nathI. "saMjogamUlA jIveNa, pattA duHphabI paraMparA pra. sukhI thavAno, mAnasika samAdhino upAya zuM? ja. sarvajJanI vAtano svIkAra kare tene samakti ane samAdhi sahaja maLI ja jAya kAraNa jinavacana pramANe jagatanI sthiti rahevAnI ja che tethI vikalpa na Ave. samaktiIne aMdarathI samAdhi--paraMtu bahArathI na paNa hoya. dA.ta. sulatAnA eka sAthe 3ra putro marI gayA, paraMtu sulasAe putranI IcchA karI na hatI. kAraNa nirmaLa samyakatvane dhAraNa karanArI hatI. patinI IcchA hatI tethI jJAnasAra-3 // 37ra Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putro karyA. aMdarathI to putra na hatA tyAre paNa jinavacana pAse hatuM tethI samAdhi ja hatI. saMyogo karavA jevA nathI te samaktiI sulatAnI mAnyatA hatI. putranI IcchA te saMyoganI IcchA - te saMsAranI ja IcchA che. karmanAM udayathI saMyoganI prApti thAya paNa tene upAdeya to na ja mAne. pra. sulasAne 3ra putro marI jatAM AghAta kema lAge che? ja. patinI IcchAthI samaktiI devanI sAdhanA karI hatI. 3ra guTIkA prApta thaI 3ra putro thayA hatA. samaktiIne anaMtAnubaMdhI 4 kaSAyo gayA. paraMtu apratyAkhyAnanA 4, pratyAkhyAnanA 4 ane saMjanalanA 4 krodhAdi kaSAyo to UbhA ja che. apratyAkhAnIya Adi kaSAyo-lAgaNI UbhI kare che. manuSyabhava pAmIne jIve mukti pAmavAnI hatI. putrone saMyama na ApI zakI - temAM pote nimitta na banI zakI teno AghAta che. sulatAne potAnA putro kadAca durgatimAM gayA haze to? tenuM duHkha che. samaktine mArApaNAno AghAta na hoya paNa tenA AtmAnI ciMtA hoya. vartamAnamAM vItarAga banavAnA nathI, paraMtu ApaNe samakti pAmI prathama saMghayaNa bAMdhavAnA adhikArI to chIe ja. tethI saMyogo choDo - AtmA sAthe raho to kAma thaI jaze. AtmA sAthe rahezo to jJAnathI tRpti pAmazo ane dhyAnanA rasAsvAdane mANI zakazo. gAthA-8 * sukhino viSayAtRptA, nenopendrAdayoDayaho ! bhikSuka sukhI loke, zAnatRno nirajjanaH | 8 | kevuM Azcarya! viSayothI atRpta I-kRSNa vigere paNa sukhI nathI. A jagatamAM jJAnathI tRpta thayela ane karmarUpa aMjananI malinatAthI rahita sAdhu ja sukhI che. jJAnasAra-3 || 373 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM zudhdha Atma dravya chuM ema jANe nahIM tyAM sudhI te AtmAmAM rahelA anupama sukhane mANI zakaze nahIM ane deha e huM nahIM ema samaje nahIM tyAM sudhI te duHkhanI paraMparAmAMthI mukta thaI zakaze nahIM. munipaNAmAM paNa jyAM sudhI AtmAmAM rahelA sukhane ja huM mANI zakuM chuM e nirNaya thAya to ja muni paNAne sArthaka karI zake che. dehAtmAdhaviveko'yaM, sarvadA sulabho bhave / bhava koTayApi, tadbheda-vivekastvatidurlabha : // (jJAnasAra 15-2) deha e huM chuM Avo viveka sadA sulabha che paNa joDo bhavothI huM AtmA chuM e viveka ati durlabha che. kroDa bhavo e viveka zUnya dazAmAM gayA! viveka zunya banI puNyanA udayane bhogavavAmAM sukha mAnI pasAra karyuM arthAt - e pApamAM pasAra karyo. puNyanA udaye maLelI sAmagrIno AtmArthe sadupayoga karyo tathA puNyanA udayano bhogavaTo karyA vinA choDyo to nirjarAnI prApti thAya. pra. kayo jIva AtmAnA sukhane bhogavI zake che? ja. je bhikSuka sarvasaMyogothI rahita alipta thaI viSaya-kaSAyabhAvane sparzato nathI ane zudhdhatapAdi caryA vaDe je labdhio prApta thAya temAM paNa je niraMjana (nispRha) rahe tevA sAdhuo Atma sukha bhogavI zake. prabaLa puNyanA yoge maLela cakravartIpaNAne choDI saMyama svIkAre teo niyamA sadgati ke sidhdhagatine pAme. pra. manoza amano bhAva pudgala dravya saMbaMdhI ja kema thAya? ja. pudgala dravya rUpI che ne AtmAnA svabhAva ane svarUpathI virUdhdha che. pudgala dravyane para-dravya kahyuM che. jemAM jIvane mohano pariNAma thAya che e pudgala moha paNa pudgalarUpa che tethI te pudgala dravya saMbaMdhI ja moha thAya, jJAnasAra-3 || 374 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arUpI dravya viSe na thAya. pudgalanA varNa gaMdhAdine viSe ratino pariNAma thAya tyAre pudgala AtmA mATe viSayarUpa bane ane jyAre ratirUpa na thAya mAtra pudgala zeyarUpe bane. jo temAM mAtra jJAtA-daSTa bhAvarUpe jue paNa temA DUbe nahIM to te viSayarUpa na bane. jinanA tattvano svIkAra thAya to ja daSTi samyagu banI jAya ane mohathI mukta banI zake. mithyAmoha ane cAritra mohanIya rU5 viSa AtmAmAM kevA bhAva jagAve che ? (1) pudgalamAM sukha che. (2) pudgalamAMthI sukha maLI rahyuM che. (3) pudgalamAM sukha bhogavI rahyo chuM. pudgalamAM tRpti mAnI beTho che. aneka strIo sAthe vilAsa karavA chatAM paNa jIvane tRpti thatI nathI. vanitA - vilAsa kema mUkyuM? pAMceya IdriyonA viSayo bhogavAya che. sparzendriyano vilAsa mahA bhayaMkara che. SaTrasa bhojana - temAM Asakti te vinAzane notare che. sparzendriya-rasanendriyano viSaya brahmacaryanA pAlanamAM bAdhaka che tethI brahmacaryanA sahaja pAlana mATe nirasa AhAra vAparavAnuM vidhAna che. vastu-vastu vicAratAM - jIva pAme vizrAma. svamatine toDavA sarvajJa svAdhyAya- svAtma svarUpane samajavAnA hetuthI karavAmAM Ave to svamati tuTe. sarvajJa tattvathI vastu vicAratAM mithyAtva jatAM mana zAMta thaI jAya che. anAdikALathI AtmA svamatithI svaccheda banelo che. je sarvajJa tattva samaje, svAdhyAya saMyama ratAnAma bane to ja svaccheda mati jatAM sva= AtmAnI mati pragaTe che. svAdhyAyathI pote kevo che tenuM bhAna thAya che. ApaNe svAdhyAyathI sva no nirNaya nathI karatAM jagatano ja vicAra karIe chIe ane jagatane sudhAravAno ja prayatna karIe chIe mATe bhaTakIe chIe. jJAnasAra-3 // 375 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhojana heya che, teno vicAra ja na karAya. siMha paNa jyAre tene bhUkha lAge tyAre ja bhojanano vicAra kare che. pra. zrAvaka paNa dhanano vicAra kyAre kare ? ja. AjIvikA samAdhipUrvaka cAlatI hoya to paNa vadhAre huM kamAu ane dharmamAM vAparuM e moharAjAnI karAmata che arthAt zrAvaka dharmarUci vALo hoya tethI saMtoSI hoya. saMsArano vyavahAra samAdhipUrvaka cAlato hoya to adhika dhananI IcchA na kare. puruSArtha zarIramAM sUtelo puruSa - teno artha = puruSArtha (pura-zarIra) 0 jJAnalabdhi gaMbhIratA gumAve to munine pazu banAve. viSaya vairAgya karatAM guNa vairAgyane pacAvavo agharo che 84 covIzI sudhI jenuM nAma amara raheze tevA sthUlibhadrajI viSayone jItI gayA paNa labdhine na pacAvI zakyA siMhanuM rUpa dhAraNa karavAnuM mana thayuM. mAnavamAMthI pazu banavAnuM mana thayuM. tenA kAraNe jJAna vikAsa aTakI gayo. vadhAre dravyonA saMyoga sAthe na rahevAya vRttisaMkSepa karo. rAga na poSAya ane saMyamanI vRdhdhi thAya e rIte vAparavAnuM che. je potAnA Atama devane samarpita na thayo te badhAne ThaganAro thaze. jIva sugaMdhanA viSayomAM ramyo, zabdonI mIThAzane jhakhe che. guptinuM pAlana na karIne potAnA dharmano (Atma-svabhAvano) pote ja nAza kare che. Aja sudhI meM ucita vinaya nathI karyo mATe pUrNa na banyo. have mAre aucitya pUrvaka evo vinaya karavo che ke jethI pharI mATe vinaya karavAno na Ave pUrNa banI javAya kevalIne eke vinaya nathI mATe have vinaya barAbara karavo che. 3. sidhdhanA sukhono AMzika AsvAda koNa mANI zake? je pUrvanAM maharSio jJAnadhArAmAM vahI jaIne e bhAvadhArAmAM AtmAnI jJAna sAra-3 || 376 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhUti karatAM hoya che ane vItarAgatAnI keDI para vahetAM hoya che, jene AtmAno anubhava karavAnI IcchA hoya che tene avazya anubhava thayA vinA raheto nathI. teo para (pugala)nAM svAdane anubhavavAnuM choDe paNa paramapadanAM svAdane arthAt AtmAnA guNone anubhavavAmAM sarvazakti kendrita kare, to teo sidhdhanAM sukhono AMzika AsvAda ahIM paNa anubhavI zake. pra. A lokamAM sukhI koNa? ja. bhikSuka-niraMjana-je jJAnamAM DUbelo hoya - masta hoya te sukhI hoya. pAMceya IdriyonA sukha saMkhyAta ke asaMkhyAta kALa sudhI bhogavI zakAya, jyAre sidhdhonuM sukha anaMta che amaryAda che. zAzvata, sahaja, prayatna vinA apekSA vinAnuM vyApa vinAnuM akhUTa khUTe nahIM tevuM che. asaMkhyAta kALanA AyuSyavALo deva ke yugalika, AtmAnA anaMtanA sukhane paNa bhogavI zake nahIM, kema ke virati nathI. nizcita bhogAvalI karmanA udayavALA che. saMkhyAta kALanA AyuSyavALo muni AtmAnA anaMtanA sukhane bhogavI zake che - kema ke sarvaviratirUpa parasaMgathI para thavAnuM parama sAdhana che. te pramANe puruSArtha kare to niHsaMga rUpe thaI sukha bhogave. AthI saMkhyAta kALanA AyuSyavALo muni AtmAnA anaMtanA sukhane bhogavI zake che. prabhu vire vAsudevanA bhavamAM zayyApAlakanA kAnamAM dhagadhagatuM sIsuM reDyuM, jenAthI nikAcita karma baMdhAyuM. te naMdana RSinA bhavamAM 11 lAkha 80 hajAra 645 mAsakSamaNanI ugra tapa sAdhanA apUrva saMvega pUrvaka karI nikAcita karmanA rasano anubaMdha toDI nAkhyo ane 'varabodhi' (bIjA karatAM vizeSa hoya tevuM samyakatva)nI hAjarImAM tIrthakara--nAma karma bAMdhyuM. sIsuM reDayuM tenuM pradezodayathI je karma bAkI rahyuM te chellA bhavamAM udayamAM AvyuM. kAnamAM khIlA ThokyAnI vedanA dravyathI ane bhAvathI sahI jyAre khIlA bahAra kADhayA tyAre jJAnasAra-3 // 377 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyathI cIsa paDI gaI. aghAtI karmaenA kALe ja khape te puruSArthathI udIraNA karavA vaDe khapAvI zakAtuM nathI. mAtra saMyogo chUTavAthI nahIM, paraMtu saMyogo pratyenA rAga-dveSanA pariNAma chUTavAthI jIva AtmasukhanuM vedana karI zake che. devalokAdimAM saMkhyAta asaMkhyAtakALanA jIve sukha bhogavyA chatAM padagalika sukhamAM sukhabudhdhi karAvIne cAritramohanIyanA udaye tRpti ApavAne badale tRSNA ja vadhArI, lAvo-lAvonI ja mAMga vadhArI. vastu meLavavA mATe badhA anarthakArI prayatno AcaryA. AvuM AtmAmAM cAlyuM ja Ave to tene tRpti maLe kyAMthI ! jyAre sadgurU maLe ane samajAve ke karmathI je maLyuM che te badhuM choDavAnuM che. ema samajIne choDIza to saMtoSa ane tRptine pAmIza. choDIza nahI ane karmasattA jo laI leze to tRSNAnI mAMga aMtaramAM to UbhI ja che te vRdhdhi pAmaze. paNa A viveka utpanna karAvanAruM tattva karyuM? samyag darzana te jyAM sudhI AtmAmAM pragaTa na thAya tyAM sudhI chAra upara lIMpaNa jevI kriyA thaze. loko asatu Aropa kare che mithyAtva mohanIyane lIdhe. jyAre sarvajJa-vacanano Adara samAM pravRtti karAve che ane asathI nivRtta karAve che. "Lok is Fok" lokanI vAtamAM AvavuM nahIM. bhrAMti e mohano pariNAma che. pudgalamAM sukha nathI chatAM bhrAMtithI emAM sukha mAnI beTho che ane AtmAmAM anaMta sukha paDeluM che chatAM jIvane tenI oLakha paNa nathI. AtmA kyAreya bAhya padathI mahAna banato nathI - pada e bahAranI vastu che. AtmA sva guNathI ja mahAna bane che. je AtmAnI aMdara rahelAM che. puNyanA udaye prApta viSayasukho tene mATe viSa jevAM che. kemake te mohanuM jJAnasAra-3 || 378 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya karanArA che ane svabhAva dharmane visarAvanArA che. A mohe to AtmAnI zI avadazA karI che te to sarvajJa-vacanathI ja samajAya tema che. 14 rAjaloka upara sidhdhAtmAnuM anaMta sukha anubhavavAnI yogyatA dharAvanAra AtmA-mohane kAraNe kIDI ke hAthI jevA zarIramAM pUrAya. naraka nigodamAM akathya vedanA sahana kare. karmavaza A AtmAnI keTalI dayanIya sthiti banI jAya chatAM paNa e sudharI zakato nathI e jagatanuM moTAmAM moTuM Azcarya che. Ama viSayo viSa jevA - AtmAmAM vikAra utpana karAvanArA che. jema jema jJAna vadhe ane te svaguNomAM pariNAma pAme to zudhdha jJAna kahevAya. mohathI malina baneluM jJAna azudhdha kahevAya che. manyate nAtatattva | muni jagatane tattva-daSTithI jue-jANesvIkAre paNa mauna rahe. kemake jagatanuM tene yathArtha jJAna thayeluM che. gurunA vinaya-vaiyAvRtya dvArA- satsaMga dvArA temanA mananI prasannatAne pAmI temanI pAsethI jJAna grahaNa karavAnuM che. ziSya guru pAse zA mATe Ave ? tattvano paricaya karavA Ave paNa tattva paricaya sivAya bIjA paricayonI arthAt bhakatonI paricayAdinI pradhAnatA jovA maLe to sAcA ziSyane bhAgI javAnuM mana thAya che ke je IcchAthI huM Avyo hato te IcchA ahIM saphaLa nahIM thAya! rAjAne, vAsudevane, cakravartIne je sukha na hoya teTaluM sukha munine hoya che. kemake te loka-vyApArathI rahita che. ghara vi. choDIne tuM Avyo che ane jeTalo saMyoga choDI zakyo nathI teno ahIM AvIne choDavA atyaMtara sAdhanA karavAnI - jethI atyaMtara saMyogo krame-kaSAyAdi chUTI jAya ane sAcA arthamAM aNagAra' banI zake. arthAt atyaMtara ghara rUpa audAyikAdi traNe deha gharamAMthI sadA chUTI jAya. jJAnasAra-3 // 379 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra. bhikSuka kone kahevAya? ja. bhikSucaryA vaDe karmone bhede te bhikSuka. karmane bhedavA mATe arthAt bhikSAcaryA kare to te sakAraNa kare bAkI AtmAmAM ja ramato hoya. zarIrane TakAvavA sAdhue jIvavAnuM nathI paNa saMyama dehanI rakSA mATe ja jIvato hoya. je yogamAM nirjarA thAya te tapa. sAdhu AhAramAM gRdhdhivALo na hoya. saMyama-yAtrAnA nirvAha mATe AhAra grahaNa karavo paDe te kare. temAM sArA-narasAnI vicAraNA na kare, bhikSA grahaNa karatAM pahelAM te vicAre ke zuM atyAre kharekhara bhikSAnI jarUra che? bhikSAmAM keTalA pramANa AhAranI jarUra che? kayo AhAra zarIranI samAdhimAM hitakArI che? sAdhunA bhAvaprANa nirdoSa bhAvacaryA para Takaze. AjJAyoganA upayogamAM AtmA Take te sAcI bhakti che. puNyA zrAvake potAnuM eka TaMkanuM bhojana choDI zrAvakanI bhakti karI hatI. - sAdhu niSparigrahI kyAre kahevAya? jemAM mArApaNAno bhAva - mamatAno bhAva zarIra para Ave to te sAdhu niSparigrahI na kahevAya, arasa-nirasa AhAra sAdhu le ane mamatAno tyAga kare to te sAdhu che. je tapa dvArA mamatA vadhe tevo tapa nahIM karanAro sAdhuniSparigrahI hoya. potAnA guNone bhogavavAnI tIvra IcchA te sAdhu. AtmAnA guNone bhogavavAno bhAva nathI to pudgalane bhogavavAno bhAva che. 0 parigraha kone kahevAya? mUccha e ja parigraha. jayaNA - jJAnanI vRdhdhi - saMyamanuM pAlana guNonI anubhUti, A lakSaNa sAdhumAM hovA ja joIe. to avazya sAdhu samAdhine pAmI pUrNa samatAnA abhAvamAMvizrAMti mATe devalokamAM jAya kAraNa "sarAga saMyame devaloka vItarAga saMyame moza." jJAnasAra-3 || 380 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra akSara parAvartanA, sarasa zelaDI dAkhI, tAsa rasa anubhava cAkhIe, jihAM eka che sAkhI. (pU. mahopAdhyAya yazovijayajI ma.) svAdhyAya kone kahevAya? AtmAnA lakSapUrvaka vAcanA-pRcchanA-anuprekSA dvArA je svAdhyAya thAya che te zeraDInA rasa jevo madhura che. kemake temAMthI abhUta evA AtmAnA rasanI prApti thatI jAya che. pudgala-bhAvane bhogavavAnI je vRtti paDelI che teno cheda thaI sva-svarUpa pakaDAya ane sva-svabhAva ramaNatAbhimukha jIva ane tene ja vAstavika svAdhyAya kahevAya. pudgalano saMyoga = te yogamAM zudhdha upayoga bhaLe tyAre te sAdhanA bane che. sA = sAcu = dhanA = AtmAnuM dhana bane che. jJAnAnaMde pUraNa pAvano - je jJAnanAM AnaMdamAM DUbe che te pUrNa ane pavitra bane che. jJAnamAM pugala pratye moha bhaLavAthI jhAMjhavAnAM nIranI jema temAM sukha anubhave che. paraMtu pariNAme bhAre duHkhane pAme che. pudgalanA saMyogothI ja jIvomAM bheda paDe che. - jyAre sidhdhomAM pula saMyogano saMpUrNa abhAva temaja teo pUrNa jJAnI ane kRtakRtya hovAthI tyAM badhA ja sarakhA che. mATe tyAM jIvano bheda paDato nathI. svabhAva avasthA jeTalI zudhdha thAya teTalI svabhAvanI rUci ane Astikaya bane daDha banaze. mithyAtvano pariNAma jAya nahIM tyAM sudhI jJAna sva para prakAzaka nahIM bane. pra. zarIra sAthe kAma levAnuM chatAM tene para tarIke kevI rIte manAya? ja. cazmA para ne teno upayoga karI pAchA kADhI nAkho cho ne? basa te ja rIte zarIrane 'para' mAnI jarUra pUrato upayoga karI levAno che. samyakatva Ave eTale svabhAvanI rUci pragaTa thAya. saMyogono tyAga na thavo e ja rAga-dveSanI nizAnI che. jyAM sudhI sarvajJanuM tattva dilamAM sthapAze jJAnasAra-3 || 381 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM tyAM sudhI samyagu darzana pragaTa thaze nahIM. kemake saMpUrNa tattva sarvajJamAM ja pragaTa thayeluM che. pUrNa satya tattvanA prakAzaka mAtra sarvajJa che ane mAro svabhAva paNa te pUrNa satyane jANI svIkAra karavo. mithyAtvanA udayathI para no 'sva' tarIke svIkAra karelo che ja. paramAM tenI rUci che jo 'sva' no AtmAmAM rUci pariNAma jAgI gayo che to tene tyAgano pariNAma Avaze ane jyAM sudhI na tyAre tyAM sudhI udAsIna pariNAma Avaze. saMyoga e vibhAva avasthA che to te avasthAmAM jIve rahevAya? karmakRta paryAya badhA para che mAre e parathI para thavAnuM che. munipaNAmAM para thavAnI sAdhanA pratyeka yogamAM karavAnI che. tyAre ja nirjarA thAya che. 'fma re bhulI to jJAnatRpto niraMjana , (jJAnatIra-11) je bhikSA dvArA para-mohane chede che. pratyeka caryAmAM parane bhede tyAre bhikSuka jJAnathI AtmA-potAnAmAM daDha nirdhAra kare che. huM para-saMgathI nirAlo chuM manavacana-kAyAno yoga e pudgala yoga che paNa e mAru saMpUrNa svarUpa nahIM ja. yogamAM rahI ayoganI sAdhanA karavAnI che. - sAdhu kevo hoya ? nirajana. niraMjana kone kahevAya? rAgAdi aMjana arUpI evA AtmAne rUpI banAve che. ApaNe dehamAMthI nirdevIpaNAnuM lakSa rAkhavAnuM che. vacanamAMthI vacanAtIta banavAnuM lakSa rAkhavAnuM che. bolavuM e mArA AtmAno svabhAva nathI munibhAva-mauna ! munipaNAmAM potAno dharma mauna che. huMsidhdha-svarUpa chuM tenuM ja svarUpa e ja mAru svarUpa che. maunI, jarUra vagara bolavAdinI pravRtti na kare. jarUra paDe to hita-mita ane pathya vacana ja bole paNa mithyA vacana na ja bole. bolavAnA kAraNe moTAbhAganA jIvone saMyoga game che, paNa niHsaMgatA gamatI nathI. para sAthenA saMgamAM jIva samaya pasAra kare che. munInA vacanamAM jinavacanano ja pradhAna upayoga hoya. jina rAga-dveSathI rahita ane tenuM vacana paNa rAga-dveSathI jJAnasAra-3 // 382 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahita karanAruM che to rAga-dveSathI rahita thavAnA upayoga pUrvaka bolatA vacana yoganA vyavahAramAM munIne nirjarA thAya. bolavAdi sarva vyavahAra sva paranA upakAranA lakSavALA ja hovA joIe. sAdhu pote bAhya saMgathI nisaMga che ane adhyetara saMgathI taravAnuM che te upayogavALo sAdhu ja nirjarA kare. tevA sAdhune 'tapasI' paNa kahyAM che. sAdhu svabhAvanA anubhavane mATe nIkaLyo che. zrAvake jina vacananA saMpUrNa pAlana rUpa zramaNa dharma prApta thAya te mATe jinabhakita gurusevA Adi yoganI upAsanA karavAnI che ane tenA phaLarUpe jinanA vacana avadhAravA mATe sadagurunI jarUra paDe. muku niSThA parama tapa : I guru-niSThA nathI te ziSya najIka hovA chatAM paNa dUra che. jo ziSyamAM niSThApaNuM nahIM hoya to ziSya najIka hovA chatAM asamAdhine ApanAra banaze. svaIcchAthI rahita ane gurunI IcchAmaya jIvana te guru niSThA rUpa tapa che. guro : nivedanam kArya : / 1 gurUnA cittanI prasannatA e ja ziSya mATe mahAtapa svarUpa che. bhikSukanirajana hoya - rAgAdi bhAvathI lepAya nahIM, saMyogomAM rahevA chatAM paNa temAM magna thato nathI te tapa che. sAdhu mATe na bolavuM e saMyogano tyAga che, je sAdhu mATe hitakara che. jarUra vinAnuM na bole, to bolatI vakhate paNa nirjarA thAya. AtmAno mukhya guNa sva-sthiratA e ja cAritra che. te maya banyo eTale tapa tenA dvArA tRpti pAmyo. - sarvaza kathita vacanane anusare te samyagu darzana. - sarva kathita vacanane anubhave te samagu cAritra. sarvajJa kathita sarva vyavahAra nizcathI heya paNa sarvajJa na bane tyAM sudhI sarvajJa kathita sva bhUmikAne ucita sarva vyavahAra upAdeya ja che. arthAt vyavahAra jJAnasAra-3 || 383 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdeya paNa udAsina bhAve ane nizcaya jJAnAdi pariNAmo pradhAnarUpa ArAdhanA vakhate hovA joIe to te ArAdhanA nirjarAnA kAraNarUpa bane. bhikSuka sivAya koI vAstavika sukhI thAya nahIM kemake te sarva saMyogathI sadA mATe para thavAne Icche che ane bhikSA Adi caryA dvArA te karmane bhedanAro bane che. zakya saMyogono tyAga kare te parama sukhI che. vairAgyanuM phaLa virati, viratinuM phaLa vitarAgatA te ja sukharUpa che. je sukha sadA mATe pAse rahenAruMane zAzvatuM che ane je kyAreya ApaNane choDIne javAnuM nathI evA AtamarAjA, je sadA tAjA-mAjA che. temAM rahelA guNo paNa tAjA che to je potAnuM che tene pAmavA mATe puruSArtha nahIM karavAno? mohanIya e to tAla-puTa jhera che. jemAM mIThAza sukha lagADI AtmAne mAranAruM bane ane saMsArane vadhAranAruM che - to pachI zudhdha evA jJAnAnaMdamAM mohanIya ne kema bheLavAya? je AtmAne malina karanAra che. zAtA ane azAtA baMne vedanIya karmanA svarUpa che to zAtA - anukULatAmAM majA kaI rIte manAya? sAyIsAyaM purva | zAtA ane azAtA bane AtmAne duHkhakArI ja che. pudgalano saMyoga e AtmAne pIDAkArI che. cAra aghAti karma audayika bhAvanA che. upAdhi svarUpa che. sidhdhomAM che koI upAdhi?kemake tyAM nirUpAdhika sukha che. zAtA ane azAtA bane vipAka svarUpa zAtAno udaya thayo eTale zuM? anukULa pugalono saMyoga thavo. zAtA ane azAtAnA udayathI AtmAnA guNo DhaMkAtA nathI paNa AtmAnuM je avyAbAdha sukha rUpa guNa che tene vedavAmAM te bAdhaka thAya che. pote pIDA na pAmavI ane bIjAne pIDAna pamADavI ane temAM nimitta na banavuM te mATe dharma che. te mATe ja sAco sukhI bhikSuka sAdhu ja che kema ke te jJAnago niraMjana I have tenAmAM koI paNa jAtanI IcchA nathI. je AtmA kriyA dvArA karmane bhede te bhikSuka je jJAnatRpta bane te jJAnayogamAM sadA nirjarA jJAnasAra-3 // 384 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanAro bane. jema jema jJAnamAM tRpta thavAya tema tema AtmA para-pudgalathI haTato jAya che. para pudgala eviSaya svarUpa che. Atmasukha e svabhAva-svarUpanuM sukha che. je pravRttinI aMdara AtmAnA guNa prAptinuM lakSa che teone puNya baMdhAya ane te guNamAM sahAyaka bananAruM thAya. mithyAtva azubhanA anubaMdha kheMcI lAve che. koNika pUrve tApasanA bhavamAM mithyAtvanA udaye "zreNikane mAranAro banuM." AvuM nidAna karyuM hatuM. je puNyanA udayamAM AtmAnA guNono ghAta thAya tevA puNyanA udayane kayo jJAnI jhaMkhe? puNyanA udaye zarIra sAruM maLyuM che lUkho roTalo ne pANI paNa pacI jAya tyAre anukULa bhoga bhogavavAno vicAra Ave ke AyaMbila karavAnuM mana thAya ke zarIrane tagaDuM banAvavAnuM mana thAya? "zrI caMdra-kevalinuM nAma 800 covIzI sudhI amara rahevAnuM che. pUrva bhavamAM nagarazeTha che. evA puNyanA udayamAM paNa vardhamAna tapanI 100 vizudhdha oLI karelI che. paravastu bhogya lAgavI e mithyAtvano udaya che. pra. bhogya na lAge to kevI rIte vApare ? ja. atyaMta kaDavI davA jema vAparavI game nahIM chatAM vAparavI paDe tema udAsIna bhAve navA anubaMdha karma na baMdhAya. jAgRti sAthe AtmAnA guNono upayoga joIe. pU. zAnamAM AnaMda kyAre anubhavAya? ja. jJAnamAM zeya samajAya, heya- upAdeya samajI upAdeyane pakaDI heyane choDI de to jJAnamAM te AnaMda anubhavI AgaLa-AgaLanA guNasthAnakanAM AnaMdane vedato jAya che. jJAnasAra-3 || 385 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra. vItarAganI pUjA zA mATe? ja. vItarAganuM sukha pAmavA mATe vItarAgatAnI mAMga nAbhimAMthI Ave, jo te sukha ApaNane gamatuM hoya to!samajI zakAya tevI vAta che ke rAga-dveSamAMthI kayuM sukha maLe che? kalaha-ciMtA-kalpanAnA taraMgo te sivAya bIjuM maLe zuM? chatAMye bheMsane kAdavamAM ane Dukkarane viSThAmAM ane manuSyane strInI azuci kAyAmAM ja ALoTavAnuM mana thAya che te kamanasIbI che. vItarAgatAmAM to rAga-dveSano saMpUrNa nAza che. enA eka aMzane paNa pAmIe to paNa AtmAnA AnaMdanI sImA na rahe paNa A DukkaranI viSThA jevA nirasa rasamAMthI bahAra AvIe to te vItarAgatAnA rasano AsvAda thAya. pra. vItarAganA guNa gAvAno sAco adhikArI koNa? ja. samyagadaSTi AtmA ja sAcA adhikArI che kema ke tenuM lakSa e che ke huM te guNomaya kema banuM? vItarAganA mukha para prasannatAnuM sukha kevuM vilasI rahyuM che. AvuM nirUpama sukha huM kyAre pAmIza? ' maho. yazovijayajI ma.sA. kahe che ke dezaviratIdhara paNa sAmAyika pauSadha dvArA AtmAnA sukhone AMzika anubhave che. sAdhu pAlemi ane anupAlemi dvArA samatAnA sukhane anubhavanAro bane che. pU. munine vartamAnamAM dharmanuM sukha zuM? ja. dharmanI zudhdhi ane vRdhdhi dvArA AtmAnA AnaMdane vedanAro muni, te sukha anubhavavA pAMca Azravono tyAga kare che. pUrve sevelA pAMca Azrone toDavA bhISma evA tapane AdarI te dvArA Atmasukhane anubhave che. rAtri, jaMgala, kaDakaDatI ThaMDI, temAM muni vastra rahita banI kAusagnamAM rahI Agama yukta svAdhyAya kare ane mohano AtmAmAMthI vilaya karavA dvArA guNazreNi para ArohaNa kare che. tattvanI samAdhi arthe yogo-Asano karavA dvArA tattvane pariNamana jJAnasAra-3 || 386 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanAro bane che ane A rIte samatAnA sukhane vedatA vedatA kaivalya-zrI ne pAmanAro bane che. Ama svabhAvanA ane svarUpanAM sukhane pAmavA je puruSArtha thAya temAMthI ja sAcI tRptinuM sukha prApta thAya che. aghAti karmarUpe cAra avasthA rUpe thavAno bhAva satata cAlyA ja kare che. cAra avasthA vicAro AyuSya karmanA udayathI dehamAM rahevAno satata bhAva che paNa dehAtIta thavAno bhAva nathI Avato. dehamAMthI chUTA thavAno bhAva nahIM Ave tyAM sudhI dharmakriyA AtmAnA hitanuM kAraNa nahIM bane. samakita hAjara haze tyAre je kriyA thaze te viratipUrvakanI kriyA dhyAnarUpa thaze. virati vinA dhyAna Ave ja nahIM. virati eTale vibhAva dazAthI virAma pAmavo. jeTalA aMze virAma pAmo teTalA aMze dezavirati ke sarvavirati dezaviratimAM limITeDa kALa saMyogone choDo cho, sarvaviratimAM sAvadya yogane kAyama mATe pUrNa rUpe choDo cho. - sarvavirati AtmA sivAyanuM bIjuM je kAMI ApaNI pAse che tene choDI devuM che. - dezaviratiH sAmAyika-pauSadhamAM che tyAM sudhI jeTalAM aMze chUTe teTaluM. dA.ta. suvrata zeTha, ghara AgathI baLI rahyuM che tyAre vicAre che ke je baLe che te mAruM nathI ane je mAruM che te baLatuM nathI. baudhdha darzana to vastumAM mAnatuM ja nathI, kSaNikavAdamAM ja mAne che. badhuM utpanna thAya che ane nAza pAme che. jena-darzana ema kahe che ke je zAzvatuM che, je tArI sAthe rahenAra che (AtmA) tene mAna ane je tArI sAthe sadA rahenAruM nathI tene tAruM na mAna arthAt teno svIkAra na kara teno tuM tyAga kara. vacana anuSThAna svabhAvane pragaTa karavAnuM parama sAdhana che ane asaMga anuSThAna svarUpane pragaTa karavAnuM parama sAdhana che. 1 uttarAdhyayanamAM 5 prakAre kSamA batAvI che. jJAnasAra-3 || 387. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) upakAra kSamA (2) apakAra kSamA (3) vipAka kSamA (4) vacana kSamA (5) svabhAva kSamA. gRhastha mATe prathama traNa kSamA che ane sAdhu mATenI chellI be kSamA che, vacana kSamA ane svabhAva kSamA. bhagavAnanI AjJA che ke krodha na karavo te vacanane pakaDI krodha na karavo - eTale te vacana kSamA thaI jaze. paraMtu ahIM to vikalpa Avyo ke prabhunI AjJA che. have krodha e mAro svabhAva ja nathI. mAre krodha karAya ja nahIM to svabhAvamAM AtmA Avaze eTale kSamA ene sahaja banI jAya ane samatA rUpa -svabhAva pragaTa thato jAya. jinanuM vacana (AzA) sva AtmAne jina banAve che. prabhunA vacanathI svabhAvamAM AvyA tethI sAdhu mATe gurue kahyuM eTale karI ja levAnuM te ja vacana kSamA. vacanakSamA thAya tyAre sAdhune azAMti rahe ja nahIM. prathama potAnA hitano nirNaya daDha hoya pachI te hitane mATe gurune pakaDe. A rIte potAnA hitano nirNaya kare. guru bhale kaDaka hoya paraMtu te mArA hitane karanAra che te vicAro ane temane guru banAvo. kadAca jinavacana anusAra guru nathI to sva maryAdAmAM rahIne gurune mArge lAvavA prayatna karo pachI jo te zakya na hoya to Atmahita-samAdhi arthe gItArtha jJAnI bhagavaMtoe te mATe jema kahyuM hoya tema karavuM. a gRhastho mATe 3 mA: (1) upakAra kSamA - mAtA-pitA-guru Adi ApaNA upakArI che tethI teonI sAme bolAya nahIM. game teTalo anyAya thato hoya eka putrane badhuM ja Ape, tamane kaMI na Ape to paNa na bolAya. paraMtu jo teo jina-vacana virUdhdha hoya to gurunI jema ja temane lAgu paDaze. mAtA-pitAe janma ApI bharaNa-poSaNa karyuM che te upakAra che. sAthe dharmanA saMskAra ApyA che to te mahA-upakAra che. sahelAmAM sahelI A kSamA che. (ra) apakAra kSamA ApaNA para apakAra karyA hoya to paNa tene upakArI jJAnasAra-3 || 388 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAno. kemake te apakAra kare che paNa mane mArA svabhAva dharma pragaTAvavAmAM te bAdhaka nathI ane tenA vibhAva svabhAvanA kAraNe teo duHkhI thAya che to huM paNa mArA svabhAva dharmamAM sthira thaI jAuM to teo paNa mArA upakArI bane che. (3) vipAka mA - jo huM kSamA nahIM ApuM to mAre karmanA vipAko bhogavavA paDaze. tenAthI bhaya pAmIne kSamA rAkhe te vipAka kSamA. te paNa teTalAM aMze upAdeya che jeTalA aMze svabhAvamAM Ave che. temaja pApano Dara AtmAmAM chUpAyelo che. (4) vacana kSamA :- AgamanA upayogapUrvaka pravRtti karanAra sAdhune vacanakSamA hoya."vane vattari to chato hiya maMLo vizA" AtmAno svabhAva samatA che, tenA pratipakSa krodhAdi cAra kaSAyo che te svabhAvamAM pratibaMdha Ubho kare che. tethI jinAjJA che ke tuM tArA hitane (svabhAvane) Icchato hoya to tAre krodhAdi cAre kaSAyono tyAga karavo joIe. "vorDa sarva suvijhA, dhArinA upayama" (utarAdhyayana). krodhane niSphaLa kara ane prema dhAraNa kara. Ama jinavacananuM AlaMbana laI sAdhu kSamA dhAraNa kare. anukuLatA prati rAga ane pratikULatA prati dveSa na kare. (5) dharmAmA (svabhAvazamA) - vacana kSamAnA niratara sevanathI jIvanA svabhAvabhUta je sahaja kSamA (samatA) pragaTe te dharmakSamA. jema caMdanane kApo, bALo chatAM te sugaMdha ane zItaLatA Ape tema dharmakSamAne dhAraNa karanAro muni apakArI para paNa upakAra kare. dA.ta. aMdhaka muni 'rAya sevakane kahe munivara, kaThaNa pharasa muja kAyA re, bAdhA rakhe tuma hAthe pAya, kaho kima rahIe bhAyA.'maraNAMta kaSTamAM paNa apakArIne pIDA na thAya tenI kALajI. sAdhu mATe to vacanakSamA ja kartavya che vikalpa ja nahIM. sAdhu jIvana e to svabhAvamAM jIvavA mATenuM jIvana che. potAno je svabhAva che te mujaba ja jIvana jIvavAnuM che. sarvajJa paramAtmAe paNa je kAMI AjJA pharamAvI che te badhI svabhAvamaya banavA mATe ja che. tethI jinavacana pAlanathI Atma svabhAva pragaTa thAya. jJAnasAra-3 // 389 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zamA rAkhavAthI zuM lAbha thaze? sattAmAM sidhdhapaNuM che te mujaba ja mAre thavuM che. mAre mAruM sidhdhapaNuM pragaTa karavuM che ane tenA mATe ja kSamA rAkhI samatA dharmane pragaTa karavAno che. (svabhAvane) paramAtmAnuM AlaMbana laIne sattAmAM je paramAtma svarUpa paDyuM che tene ja pragaTa karavAnuM che. mokSamArganI sAdhanA eTale aghAtikarmanA udayathI vibhAvarUpa pragaTelI svarUpAvasthAthI atita thavAnuM che. (1) AyuSya karma - AyuSya karmanA udayathI manuSyAdi bhavarUpI jelamAM AtmAM baMdhAya che. parAdhIna thaI jAya che temAMthI chUTavAno lakSa satata jarUrI. (2) nAmakarma :- nAmakarmanA udayathI zarIranI je racanA thaI rUpALo kALo vi. arUpI evA AtmAne rU5mAM goThavavAnuM kArya thayuM tethI arUpI avasthA gamatI nathI. rUpI paNuM ja AtmAne game che. ArAdhanA sAdhanA dvArA arUpI guNamaya thavAno bhAva karavAno che. AtmA guNamaya banaze tyAre arUpI thaze tyAre kAyAmAM rahelo AtmA kAyAtIta thaze. dharmadhyAnamAM AtmA jJAna pariNAmathI pote rUpI svarUpamAMthI bhAva-arUpI svabhAvamAM Avaze ane te rUpe pariNamaze tyAre ja te vAstavika dhyAnayoga thaze. (3) gotra karma - UMca-nIca gotra jyAre gotrakarmano cheda karI agurulaghu banavAnuM che. nAnAmAM nAnA bALakane paNa thoDAka UMcA banavAno bhAva thaze. bIjAthI huM UMco sArA dekhAvAno bhAva thAya che te gotrakarma. 'svathI sarvane samadaSTithI jovA, te pramANe mAnavA ane te ja pramANe temanI sAthe vartavuM te samatA. jJAnasAra-3 // 390 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) vedanIya-karma - zAtA ane azAtAnA pariNAmamAM AtmA mUMjhAze. azAtA choDavAnA ane zAtA meLavavAnA pariNAma thaze. A cAra avasthAne pakaDavAnuM kArya mohanuM thaze. tethI Atma-svabhAvamAM rahI zakaze nahIM. AtmAne joya rUpe jANo, rUpI avasthA te para-avasthA che tene arUpI karavAnI che. jo nirIkSaNa karazo to khyAla Avaze ke je AMkhothI dekhAya che te badhuM rUpI ane mAro AtmA arUpI to mAre arUpI ja thavAnuM che. TUMkamAM aghAti karmanA udayathI je cAra avasthA maLI che temAMthI chUTIne sattAmAM paDelI sidhdha-avasthAne pragaTAvavAnuM ane svabhAvane anubhavavAnuM te ja dhyAna che, mokSa mArga che. cAra avasthAmAMthI chUTavAno pariNAma Ave to ja dhyAnamAM AtmA sthira thaze. khAtA-pItA-besatAM-uThatAM paNa tame A rIte dhyAnamAM rahI zako cho. dhyAnamAM bheda karavAnI prakriyA che arthAt abheda pariNAma che. je pugala sAtheno pariNAma te TALavAno che. mATe pugalano zakya eTalo tyAga karavo joIe ane bAkI udAsInatA keLavavI paDe ane 'pazcAtApa joIe. zakya saMyogo heya-mAnIne choDo azakya che te choDavAnA pariNAmamAM rahevuM ane na rahI zako tenA mATe udAsInatA keLavavI joIe. saMsAranA sukha joIe to te paranI Dhaci che. tethI paranA sukha saraLatAthI bhogavI zakAya che. tethI 'mAyA' karIne para'nA sukha bhogavIe chIe te ja saMsAra che. have te khoTuM che te lAgavuM joIe te mATe saraLatA keLavo pachI pariNAma keLavo ane pravRtti vyavahAra yathAzakti' karo. vastune zeyarUpe jANavuM te AtmAno svabhAva che. paraMtu vartamAnamAM zudhdha jJAtA nathI tethI vastu sArI che ke kharAba che tevuM ApaNane thAya che. zubhAzubha pugala - vastu zubha che ke azubha tevuM zA mATe thAya che? jJAnasAra-3 || 391 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zudhdha jJAna nathI tethI thAya che. kevalI phakta zeyane jANe, jevI che tevI juve sArIkharAba, zubha-azubha vi. kevalIne na thAya. pUrNa paryAyane jUe. kharAba ane sAruM A to rAga-dveSano pariNAma che. kevalI to 'vItarAga' che tethI sAruM kharAba vi. bhAva hoya ja nahIM ne. AtmAno svabhAva 'sva'no bhoga bhogavavAno che paraMtu vartamAnamAM paranAM-pugalanAM guNo bhogavavA yogya lAge che. have samakita pAme to nakkI thAya ke bhogavavA jevo sva-AtmA ja che. pudgala-parathI bhogavRtti uThaze ane tenA para kaMTALo Avaze ja. jJAnane amRtarUpe ghaTAvyuM che, heya-upAdeyano nirNaya thaze eTale guNanI Dhaci thaze. guNanI Dhaci na thAya tyAM sudhI dharmano vyavahAra saphaLa na thAya. kriyAyogamAM sadyoga rUpe kriyA thaze nahIM. AtmA sattAe guNathI bharelo che ane guNa bhogavavA yogya che. doSa na jAya tyAM sudhI AtmAne guNa bhogavavA maLaze nahIM ane guNa bhogavavAmAM sukha che te nakkI thatAM 'tapa' dharmano parINAma pragaTa thaze. TUMkamAM guNa bhogavavAno nirNaya pachI ja sAco tapa pariNAma te ja sakAma- nirjarA karAvaze ane nija guNa bhogave tyAre ja tRpti. jyAre 'paramAM karelo tapa - te khAlI kahevAto tapa phakta akAma-nirjarA karAve. bahAranI vastu vadhAre na joIe tene saMtoSa kahevAya. tRptimAM bahAranI vastu joIe ja nahIM. phakta guNanA bhogavaTAmAM ja tRpti thAya. tethI para vastunA saMyogonI IcchA karaze nahIM. IcchA rodhe saMvarI, pariNatI samatA yoge re, tapa tehI ja AtamA, varte nija guNa bhoge re vIra...' tapaH sarva para pudgala saMyogonA bhoganI IcchAno abhAva ane sva guNamAM ja bhoga-pariNAma te zudhdha tapa, te ja samatA svabhAva che. jJAnasAra-3 // 392 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalI paNa sudhAvedanIyanA udaye AhAra vApare chatAM tapano pariNAma to kahevAya ja. AhAra karatAM hoya to paNa tapano pariNAma pUrNa che. prayojana thavuM eTale ja sudhA vedanIyano udaya thayo eTale ApI de - kevalI Icche nahIM. hA! kevalIne sarva saMyogonA bhAvano abhAva che. tethI nizcayathI saMyogomAM rahetAM hovA chatAM rahevAno pariNAma nathI tethI vyavahAre yogI ane nizcayathI ayogI che. ApaNe paNa IcchApUrvakanuM nahIM, prayojana pariNAmane kAraNe heya mAnIne khAvAnuM apAya to khAtAM-khAtAM paNa kevalajJAna thAya. khAvA jevuM nathI, bhogavavA jevuM nathI. bhogavavA jevA to mAtra eka AtmAnA guNo ja che e nirNaya daDha thaI javo joIe. dA.ta. kUragaDu muni(khAtAM khAtAM kevalajJAna) pudgalane mAtra paramANunA jaththA tarIke mAnaze. baudhdha pAse eka zreSThi Avyo - pUchyuM - mArI putrI AvI hatI ? tyAre baudhdha kahyuM rUpanA pudgalanuM piMDa AvIne cAlyuM gayuM. putrIne-pudgalanuM piMDamAne tethI pudgalanuM jJAna karAya paraMtu pugalane dhArI rakhAya nahIM. matijJAnanA cAra bhedaH avagraha-IhA-apAya-dhAraNA-matijJAnanA bheda che. - avagraha: koIpaNa vastu juo eTale avagraha thAya. kaMIka che tenuM aspaSTa jJAna thaze. - IhA te zuM che? teno uhApoha manamAM cAle ane jemAM ApaNane rasa che temAM uhApoha thaze. jo kacarAno Dhagalo rastAmAM maLaze to tyAM rasa nathI tethI uhApoha nahIM thAya. jemAM ApaNane rasa che temAM 'uhApoha' thaze, jyAM rasa haze tyAM jJAna tIvra thaze. uhApoha jeTalo joradAra thAya teTalo nirNaya pAko thaze. AtmAmAM jo jJAnasAra-3 // 393 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasa ke rUci nathI to avagraha nathI, IhA nathI, apAya nathI to dhAraNA zAnI karo? saMsAramAM rasa che tethI tenI dhAraNA tarata karo cho. rasa hoya tyAM to tUrta ja otaprota thaI jaIe chIe. vyavahAramAM-potAnA zarIramAM-potAnA mAnelAmAM (mAnItAmAM) rasa che paraMtu potAnuM je che te AtmAmAM ja rasa nathI. AtmAmAM rasa thAya te mATe ja dharmatIrthanI sthApanA thaI che ane te ja paramAtmAno AzA-yoga che. 'mirjha rihara, dharada sanmatta ema prabhue prathama mukyuM che. navakArazI, pUjA karavI ja joIe, rAtribhojana to nA ja karAya, te na karo to dharma karatAM nathI tevuM lAge che. paraMtu mizva parahada dhara9 sanmatta !' e AjJAyogane to pakaDatAM ja nathI, je AjJAne pakaDavAthI ja dharmamAM praveza zakya che te sukhakhaya AjJAne gauNa karI bIjuM badhuM karIe to AtmAne zo phAyado !!! AthI mithyAtvanI hAjarImAM je koIpaNa nirNaya thAya che te khoTo che. - apAya - (nirNaya) zeya eTale te zuM che teno satata nirNaya thavo. nirNaya thayA pachI ja tenI dhAraNA thaze. - dhAraNA - 3 prakAra (1) avismRti (ra) vAsanA (3) smRti (1) avismRti - aMtamUhUrta sudhI zeyano nirNaya thayA pachI te mujaba jJAna rahe. (ra) vAsanA - saMskAra AtmAmAM paDe je zeyano bodharUpe nirNaya thayo tenA saMskAra paDe. te saMskArathI AtmA vAsita thAya te vAsanA. (3) smRti - te pahelAM vAsanArUpa saMskAra vastu sAme Ave eTale pAchA jAgRta thaze. A rIte ja jAti-smaraNa jJAna prApta thAya che. sarvajJa-daSTi pramANe yano nirNaya thAya nahIM tyAM sudhI guNamAM sthiratA karavAnI che te thaze nahIM. vastu zubha-azubha lAgI te mujaba rati-arati thayA karaze ane jJAnasAra-3 || 394 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatAno pariNAma pragaTa thaze nahIM. tethI ja sau prathama sAdhanAmAM upayogazudhdhi rUpa jJAna thaze ane te pachI te saMbaMdhI pravRtti rUpa kriyA thaze. tethI ja jJAna ziyAkhyam mokA: kahyuM che. pravRtti kare ke na kare paraMtu upayoga pahelAM karavo joIe. upayoga zudhdha thaze to rUci pramANe pravRtti thaze ane AtmA svaguNa bhogamAM tRpta thaze. pachI saMyogonI IcchA raheze ja nahIM. dhyAnanI pravRttimAM paNa AvuM ja bane.te duniyAthI alipta thato jaze ane 'sva'mAM UMDo Utarato jaze. aMdara ja AnaMdanI dhArA varasatI hovAthI bahAra javAnI IcchA ja thaze nahIM. aMdarano AtmaguNa sAtheno bhogavaTo jema jema thaze tema tema parabhAvanI IcchA sahaja rIte nivRtta thaze. vartamAnamAM bahAra sukhano bhAsa dekhAya che tethI bahAra rakhaDIe chIe. paraMtu paralakSaNamAM sukhano chAMTo nathI paraMtu AtmAne para' vastumAM pIDA ja che te daDha thaze. pachI para'mAM vyavahAra kare paraMtu rasavRttithI temAM sthiratA na kare. rasavRtti temAMthI kheMcAI jatAM upayoga-zudhdhi thaze. a AtmA sivAya bahAra badhe upAdhi ja che. sAMsArIka upAdhi-pudgalanA saMyogathI je maLyuM te badhI ja vastu upAdhi che. vibhAva pariNAma rUpa che. paNa mithyAtvanA udayavALA AtmA ne AtmA sivAyanI vastuonI prAptimAM have barobara thaI gayuM ke ApaNuM badhuM vyavasthita goThavAI gayAno saMtoSa thAya. jema ke, lagna thaI jAya eTale barAbara, ghara thaI jAya eTale zAMtithI rahevAnuM Ama navI navI IcchA thatI jAya ane lobha-saMjJA vadhatI javAnI tethI paramAM ja tRpti meLavavA anAdikALathI teno puruSArtha jArI rahyo che. TUMkamAM bahAranI vastumAMthI sukha maLaze temAM ja tRpti maLaze evo bhAsa thayA ja karyo che. kema ke anAdikALathI prIti pudgalamAM ja rahI che te tUTaze to ja AtmA sAthe prIti joDAtAM te vadhaze tyAre pudgalanI sAme najara paNa nahIM kare. jema kUtaro hADakAM cUse ane potAnA peDhAmAMthI lohI nIkaLe ane tRpti mAnato jAya chatAM te pIDAmAM tene AnaMda Ave che te ja rIte pugalamAM che. pote jJAnasAra-3 || 395 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pugalane bhogavato nathI paNa pudgalathI bhogavAto jAya che chatAM ye temAM tRpti rUpa sukhAbhAsa thAya che. AthI (1) paramAM sukha te mithyA pratIti che - mithyAtva mohanIya asaMtoSa vadhAre (2) paramAM sukhano anubhava thaI rahyo che te cAritra mohanIya tRSNA-vadhAre. bhUkha lAge che tyAre duHkha utpanna thAya che. bhUkhanuM duHkha UbhuM thayuM pachI tene kAMIka ApatAM sukharUpa bhAsa thAya che. TUMkamAM bhUkhanAM duHkhanuM kAyamI nivAraNa AhAra nathI paNa sudhA-vedanIyano udaya niSphaLa karavo te che. kSudhA vedanIya vakhate temAM mAtra jJAtA-daSTa banI joyA karo to sudhA vedanIyano udaya khapato jaze. mULiyAne pakaDo.AtmAno svabhAva khAvAno nathI to bhUkha lAgI kema? pUrveAtmAne joItuM na hatuM ane ApyuM, vadhAre ApyuM tethI kSudhA-vedanIyano udaya Avyo. kiMDarIke eka divasano AhAra AsaktipUrvaka karyo che tethI tenI sajA keTalI? 33 sAgaropama sudhI narakanI jAlima vedanA. para-pudgalano bhogavaTo - temAM pazcAtApa nahIM paraMtu bhayaMkara Asakti, to pachI AtmAne pIDA sivAya maLe zuM? kaMDarIke zarIrane jarUra na hatI tenAthI adhika ApyuM tathA khAvAthI sukha maLe e UMdhI mAnyatA hatI. tethI AtmAne pIDA ApI tethI narakanI pIDA maLI. karmasattAnI tAkAta nathI ke tamane pIDA ApI zake. tame je pIDA AtmAne ApI te pIDA karmasattA tamane vyAja sahita Apaze. tethI khAvuM e sukha che e mAnyatA kADhI nAkho ane have sudhA-vedanIya sahana thatuM ja nathI to ApavuM paDe tema che to tene 'heya mAnIne Apo. TUMkamAM sAra e che ke sAcI tRpti AtmAnA guNonA bhogavaTAmAM ja che. para-pudgalamAM to tRpti rUpa sukhAbhAsa che mATe sukhAbhAsane choDI sAcA sukhane pakaDI dareka jIvo parama tRptine pAmo... jJAnasAra-3 || 396 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka graMthonA bhAvAnuvAdaka adhyAtmayogI pU. AcArya deva zrImad vijayarAjazekharasUrIjI mahArAjAnA vinaya pU. AcArya deva zrImad vijayarAvizekharasUrIjI mahArAja 'prakAzIta prakAzano 5ja jJAnasAra bhAga-1 jJAnasAra bhAga-ra jIvavicAra AgAmI prakAzano A 'navatatva bhAga-1 (jIvatattva) navatatva bhAga-ra (ajIvatattva) :: prakAzaka :: zrI jhAlAvADa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha TrasTa ArAdhanA bhavana, mAI maMdira roDa, viThThala presa, surendranagara.