Desi Nammala

Author(s): Hemchandracharya, Muralydhar Banerjee
Publisher: University of Calcutta
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009988/1

Page #1

GOVERNMENT OF INDIA
DEPARTMENT OF ARCHAEOLOGY
CENTRAL ARCHAEOLOGICAL
LIBRARY
. New Acc. 8731 Call No. R JPx4k_Hem-Bah
D.G.A. 79.

Page #2

DESINĀMAMĀLĀ

Page #3


Page #4

THE DESINĀMAMĀLĀ
OF HEMACANDRA
Edited with the help of two MSS. and Pischel's Edition of 1880 with an Introduction, Index to the Text and Commentary and English translation of the Text and Extracts from the Commentary of Hemachandra with a complete Glossary of Defi
words from all sources with references, derivation and meanings
BY
MURALYDHAR BANERJEE, M.A., Late Principal, Sanskrit College, Calcutta ; Lecturer in Sanskrit and Prakrit,
Calcutta University
PART 1_TEXT WITH READINGS, INTRODUCTION AND INDEX OF WORDS.
A CALO
o
JPrhk
R
DIVERSO
CENTAR
Hem/Ban
THEAD
SARNING
ADVANCE
CEMENT OF
PUBLISHED BY THE
UNIVERSITY9FGABEUTTA
h, 193 72c2rd
SD3 553

Page #5

LEN, W. ARCEOLOGIGAL
LIBRARY, NEW DELHI. Acc. No..........6.1.3......... Date.............!.7...4............ Call No........................
- Hem/Ban
PRINTED BY BHUPENDRALAL BANERJI AT THE CALCUTTA UNIVERSITY PRESS, SENATE HOUSE, CALOUTTA
Reg. No. 4B-May, 1931—.

Page #6

HTTA
PREFACE
1.
BASIS OF THE TEXT.
This edition of Hemacandra's Desināmamālā is based on the following two MSS. secured by Pandit Hara Govinda Das T. Seth.
A. A. MSS. from Bhavnagar Jaina Sangha Bhandar obtained through Seth Kuvarji Anandji. Folios 79..
It contains the text and commentary of Hemacandra's Desinamamala and was copied in Samvat 1658 by Sri Jina Candra Sūri in Rajanagara (Ahmedabad) as the following extract will show :. संवत् १६५८ वर्षे थोराजनगरे श्रीखरतर गच्छे । श्रौजिनभद्रसूरि श्रोजिनचंद्रसूरि श्रोजिनसमुद्रसूरि श्रोजिनहंससूरि पट्ट पूर्वाचल चूलिका लब्धारसार सहस्रकरावतार श्रीजिन माणिक्य सूरि पट्टे युगप्रधान श्रीजिनचंद्र सूरिभिः श्रीहेमदेशोनाममाला-सुत्रवृत्तिश्चालेखिषाताम् ॥ शुभं भवतु ॥ ..
___B.. A Mss. from Patan Bhandar, Gujrat, obtained through Pannyas Sri Bhakitvijayji. Folios 72.
It was copied in Samvat 1660 by Krishnadas at Sāli as will be seen from the following extract :... संवत् १६६० वर्षे शावणवदि ५ तथै वार भोमे लक्षतं साली वास्तव्यं मृढ़जातीय लक्षतं पंडया नारायणिसुत कृष्णदास। शुभं भवतु। कल्याणमस्तु ।' औरस्त ॥ . C. Pischel's Edition of 1880. In the foot-notes to the Text the readings of Pischel's Edition are marked by o and wherever they have seemed preferable to the readings of MSS. A and B they have been adopted in the Text.
Trman

Page #7

DEŠINĀMAMĀLĀ
2. PLAN OF THE WORK. According to the scheme sanctioned the present edition of the Deśínāmamālā consists of the following parts -
PART I ( Volume I). 1. A critical edition of the text and commentary of the Deginamamālā of Hemacandra with an Introduction, 2. Index to the text and commentary.
PART II ( Volume II). 1. An English translation of the text and extracts from Hemacandra's Commentary.
2. Appendix to Part II.-A complete Glossary of Dest words found not only in the Deśīnāmamālā but in Prakrit literature generally with references, derivation and meanings in English of each word.
It is an entirely original work and a contribution to the Philology of the modern Indo-Aryan Vernaculars. 3. SHARE OF WORK OF THE EDITOR, OF PANDIT HARA
GOVINDA Das T. SETH AND THE ASSISTANTS IN THE PREPARATION OF THE DIFFERENT PARTS.
Part I. My esteemed friend and colleague, Pandit Hara Govinda Das T. Seth has helped in selecting the readings of the text from the MSS. and from Pischel's edition. Pandit Virabhadra Vyakaranatirtha as an Assistant prepared the press copy of the text and the Index. Mr. Prabhatkumar Mukherjee, M.A., as an Assistant has corrected the proofs. He has also collected some materials for the Introduction and prepared the lists of Improved readings of the Gāthās in the commentary and of Corrections. I am responsible

Page #8

PREFACE
vii
for the plan of the work and its execution and for the views contained in the Introduction. Mr. Bhudharchandra Bhattacharyya, M.A., and Mr. Prabhatkumar Mukherjee, M.A., both as Assistants, helped me in revising the Index.
Part II.
Mr. Bhudharchandra Bhattacharyya helped me in translating the text and extracts from Hemacandra's Commentary and Mr. Prabhatkumar Mukherjee in revising the translation. Mr. Prabhatkumar Mukherjee also collected materials for and prepared the complete Glossary of Desi words form ing Appendix to this part under my supervision.
I offer my hearty thanks to all these gentlemen for the help they have rendered in the preparation of the work.
CALCUTTA,
31st July, 1930.
}
MURALYDHAR BANERJEE.

Page #9


Page #10

CONTENTS
PAGE
Preface
...
xji
liii
Sanskrit Transliteration Introduction ... Appendix to the Introduction :- List of Improved
readings of the illustrative Gāthās ... List of corrections :
... Text and Commentary Index of words...
1.6
1-6
1-258
1-72

Page #11


Page #12

श्र
RE
इ
ई
ए
Arcfur
ऊ
U
# Ꭱ
老
ऌ
Foi le 15
क
ख
ग
घ
TRANSLITERATION OF SANSKRIT LETTERS.
ADOPTED.
ङ
श्र
श्र AU
K
च
ज
छ
T
ATT
11-1
I
I
L
O
G
Z
a
I
E
e
AI ai
u
ū
T
1
Į
0
འཱུ ༦ བྲཱ
KH kh
au
g
GH gh
ǹ
C c
CH ch
J j
ट
W
ड
ढ
ण
त
थ
द
ध
न
प
15
फ
ब
भ
HH
झ
65
म
य
र
03 A
ल
व
F
Ň
T
TH
D
JH
DH
N
T
TH
D
DH
N
P
PH
B
BH
MYRTTE
M
L
V
jh
ñ
t
th
d
dh
n
t
th
d
dh
n
ALEYECORD
P
ph
b
bh

Page #13

xii
ष
स
ह
25
9
T. TAI
S
H
L 1
(Anusvāra) (Anunāsika)
: (Visarga)
DESINAMAMALA
mmh.
(Upadhmaniya) h X (Jivāmūliya)
h
s (Avagraha) (Udatta) (Svarita) - (Anudātta)
44
3

Page #14

INTRODUCTION
SECTION I
ORIGIN OF PRAKRIT AND DEŚI WORDS. Prakrit grammarians regard Prakrit to be derived from Sanskrit. Prākṣta is explained as a language having a Prakrti or source which, in this case, is taken to be Sanskrit.1 Commentators on Poetics also subscribe to this view.? This view, however, is disputed by some Indian writers. Vākpatirāja (8th Century A.D.)states—"All the speeches enter into it (Prakrit) and come out of it just as all waters fall into the Ocean and come out of it." 4 Namisādhu, a Jaina
- प्रकृति: संस्कृतं तव भवं तत आगतं वा प्राकृतम्
Siddha Hemacandra, 8. 1. 1. प्रकृति: संस्कृतं तव भवं प्राकृतमुच्यते
Markandeya-Prakrtasarvasva, p. 1. प्रकृते: संस्कृतायास्तु विकृति: प्राकृती मता
Sabhāṣācandrikā. प्रकृति: संस्कृतं तव भवत्वात् प्राकृतं स्मृतम्
___Prakrtacandrika quoted in Peterson's Third Report 343-7. प्राकृतस्य तु सर्वमेव संस्कृत योनिः
Prakrtasañjivani quoted by Vāsudeva in his Commentary on Karpūramañjari, 9. 11. ed. Bombay. Cf. Pischel's Grammatik der Prakrit-Sprachen, $1. . प्रकृतेरागतं प्राकृतं प्रकृति: संस्कृतम्
Dhvanika on Dasarūpaka, 2. 64. प्रकृते: संस्कवादागर्त प्राकृतम्
Simhadevagni on Vagbhatālankāra, 2. 2. संस्कृतरूपाया: प्रकृतेरुत्पन्नत्वात् प्राकृतम्
Premacandra Tarkavagisa on Kavyadarsa, 1. 18. • Gaudavaho, ed. S. P. Pandit, Introduction, p. 100.
सयलामो इर्म वाया विसंति एत्ती य ऐति वायायो। र'ति समुह चिय गति सायरामो चिय जलाई।
Ibid, sl.98.

Page #15

xiv
DEŠINĀMAMĀLĀ scholar, (11th Century A.D.),' commenting on a sloka of Rudrata's Kāvyālaņkāra writes as follows :
"To explain Prākṣta-Prakrti is a natural use of speech made by all beings of the world which is not refined by Grammar, Rhetoric etc.; and a speech derived from Prakrti or Praksti itself is Prākṣta. Or from the saying, "The Ardhamāgadhi speech of the gods is composed in the Prākrta of the Rşis, Prākṣta means 'first produced' (prāk krta)-it is the speech easily intelligible to children and women and the source of all other speeches. It is of a homogeneous character like rain falling from the clouds; the same speech being distributed in various countries and being specialised by refinement is later differentiated into Sanskrit and other speeches. For this reason, the author of the text first mentions Prākṣta and then Samskrta and other speeches. It is called Samskrta on account of being refined by Pāṇini and others in the rules of their Grammar.”
Hemacandra, following other Prākrit grammarians in his grammar maintains Prākṣta to be derived from
Namisādhu finished his Commentary in Saṁvat 1125 i.e., 1069 A.D.
uefaufaegu aten : 1 विक्रमात् समतिक्रान्तैः प्रावषीदं समर्थितम् ॥
Jacobi Bhavisayattakahā, p. 174.
Quoted by Gune Bhavisayattakahā, Intro., p. 57. • Vägbhațālankāra, 2. 12. .. terasa-74000mah ataufefarareader: aut q uc: gafai, na á da at what I wanú fex' eard au aradt miferante at 4ta qui कृतं प्राकृतं बालमहिलादिसुबोधं सकलभाषानिबन्धनभूतं वचनमुच्यते। मेघनिर्मुक्तजलम् इवेकस्वरूपं देव च aufanary Wear unerfed fagd aq tekangeferateranga, wala klarat aegare निर्दिष्ट तदनु संस्कतादौनि। पाणिन्यादिव्याकरणोदितशब्दलक्षणेन संस्करणत् संस्कृतमुच्यते।"

Page #16

INTRODUCTION
Samskrta. In his later work the Kāvyānusāsana ? he arrives at the very opposite stand-point maintained by Väkpatirāja and Namisādhu and speaks of the speech of Jina "as not artificial, as sweet-worded and as transformed into all other speeches." 3 In his Dešināmamālā which was written after his grammar and the Kāvyānusāsana he maintains the same view. In the opening stanza of the Deśīnāmamālā he salutes the speech of Jina (i.e., Ardhamāgadhi Prākṣta) as the origin of all other speeches. In support of his view that Ardhamāgadhi has developed into all other speeches, in the Commentary on it he quotes a stanza already quoted in the Kāvyānuśāsana“The speech of Jina was understood by the Gods as divine speech, by men as human speech, by Savaras as Savari speech and by the brates as their own speech." It is also possible Hemacandra as a pious Jaina held this view even when he wrote his grammar in which, however, he adopted the stand-point of Sanskrit origin of Prakrit for convenience of treatment.
Indian writers on Prakrit Grammar and Lexicography and Rhetoric adopt a threefold classification of Prakrit. Though
? See above, p. xv footnote no. 1.
· That 'Siddha Hemacandra' is an earliar production is clear from its mention in the Kävyänušāsana (ed. Kāvyamālā 70.) p. 2 Sloka 2 narareASस्माभिः साध्वयो, वाची विवेचिताः।' swfmerçuet Thiefauferatą 1
utarafrat got 995 Kävyānusāsana, p. 1., sl, 1. In the Commentary on it Hemacandra seems to follow Namisādhu in regarding Prakrit to be of a homogeneous character like rain falling from the clouds.' (0989 P 225**HITEHT af faga fcaera64941 afwata I)
• Mention is made of Siddha Hemacandra and Kāvyānuśāsana in Deśīnāmamālā, 1. 8. Com,

Page #17

xvi
they employ slightly different phraseology to express these classes the following names are generally accepted, viz., (1) Tatsama, (2) Tadbhava, (3) Desi.
DESINĀMAMĀLĀ
This classification is evidently based on the orthodox view of the origin of Prakrit from Sanskrit. Accordingly the word Tat' in the first two classes means Sanskrit and these two classes respectively denote (1) Prakrit words borrowed from Sanskrit without any change of form, and (2) Prakrit words borrowed from Sanskrit with change of form. The third class denotes those words which cannot be derived from Sanskrit and are supposed to belong to different provinces. It may be translated as 'provincial.'
Hemacandra defines Desi to be "such words as are not derived by the rules of his grammar and even when derived are not current in Sanskrit dictionaries nor can be derived by any 'gauni lakṣaṇā,' i. e., the metaphorical use of words."" Such words are further defined as "not including all provincial dialectical words but only such Prakrit words as are current through ages without beginning."
Let us now take up the views of the modern Orientalists on the origin of Prakrit and Desi words.
The Rev. R. Caldwell, in his Comparative Grammar of the Dravidian languages (Longmans, London, 1856) tries to explain the origin of the Northern Indian Vernaculars by the influence of the Scythian and the Dravidian languages over Sanskrit when the Aryan settlers first mixed with the Non-Aryans in Northern India. "According
1 The equivalent terms for the three classes are: (1) Tatsama, Samskṛtasama, Tattulya, Samanasabda; (2) Tadbhava, Samskṛtabhava, Samskṛtayoni, Tajja, Vibhrasta; (3) Desi, Desiprasiddha, Desimata; for full reference see Grammatik der Prakrit-Sprachen, Strassburg (1900), §8,
3
3
Desināmāmālā, present Ed., p. 1, 3,
Op. cit., p. 1, 4,

Page #18

INTRODUCTION
xvii to this theory," he writes, “the grammatical structure of the spoken idioms of Northern India was from the first and always continued to be, in the main, Scythian ; and a change which took place when Sanskrit acquired the predominance as the Aryans gradually extended their conquests and their colonies, was rather a change of vocabulary than of grammar,-a change not so much in the arrangement and vital spirit as in the material of the language.” 1
Rev. Caldwell not only considers the morphology of the Northern Indian Vernaculars as of Non-Aryan origin but he discovers many Dravidian words even in Sanskrit Vocabulary. He gives a list of thirty-seven Sanskrit words which he regards as certainly borrowed from the Dravidian tongues. Of these 'atavi' (forest), ambā (mother) 'kalā' (fine art),
sava' (corpse), 'nānā' (several), 'nīra' (water), "bhaj' (to share) and mina' (fish) may be mentioned as examples. Whether such words were naturalised in Sanskrit from the Dravidian tongues or borrowed from Sanskrit by those languages remains an open question. That these words are a property of Sanskrit may be proved by literary evidence of more than two thousand years but we possess no literary evidence of their existence in any of the Dravidian tongues even approaching the earlier centuries of the Christian era.:
To meet this extreme view it is but enough to refer to the Comparative Grammar of the Modern Aryan Languages of India by Mr. J. Beames (1872), the three volumes of which work are a reasoned refutation of the view of the Dravidian Origin of the Northern Indian Vernaculars held by Rev. Caldwell and his followers. Mr. Beames shows that this
1 Comparative Grammar of the Dravidian Languages, p. 37. 2 Ibid., pp. 439-48.

Page #19

xviii
DEŠINĀMAMĀLĀ view is untenable because it is geographically, historically and philologically impossible and absurd. The Dravidians were separated from the Aryan Colonists of Northern India by the Mundas lying between both and any borrowing by the Aryans from the Dravidians instead of from the Mundas with whom they came in direct contact is geographically impossible. It is also historically impossible. We must first answer the question when did the Aryans first come in to contact with the Dravidians ? Was it in the Vedic age ? Or after the Mahomedan Conquest ? If it was in the Vedic age then how can the Prakrit dialects, the vernaculars of Northern India of the intermediate period and of which we possess literary records in the Pali literature, in the Jaina canonical literature and the Asoka inscriptions preceding the birth of Christ by several centuries and which are the immediate predecessors in the line of descent of the modern vernaculars of Northern India-show a synthetic and inflexional structure like the Sanskrit ? They ought to have shown an analytical structure like the modern vernaculars of Northern India which is ascribed to the influence of the Dravidian tongue. Are we to suppose then that the Dravidian invasion of Northern India took place from the country of Tamil and Telugu speaking races about the time of the Mahomedan invasion or a little before it in order to give birth to the modern vernaculars of Northern India which show an analytical structure ? It is also philologically impossible. The Dravidian family of languages are agglutinative while the modern vernaculars of Northern India, show an analytical structure in some respects still retaining their inflectional character. They substitute for some caseaffixes and tense-affixes independent words which are inflected but they show no sign of agglutination like the Dravidian languages. How is the descent of an analytical

Page #20

INTRODUCTION
xix
language still retaining its inflexional character from an agglutinative family philologically possible? Where is the precedent or analogy for it? Is it not more reasonable to suppose that the modern Indo-Aryan vernaculars are the lineal descendants of the Prakrits which are mainly synthetic and inflexional but sometimes show an analytical tendency which has fully developed in their next stage which is represented by the Modern Indian Vernaculars ?
So long as a linguistic phenomenon can be accounted for by the laws of internal development of a language there is no justification for ascribing it to extraneous influences. The development of analytical character is only a stage in the development of synthetical languages and is found where synthetic families of languages have been in existence. An exact parallel to the development of the analytical modern Indo-Aryan vernaculars from the Synthetic Prakrits, and Sanskrit is found in the development of the Romance languages-Italian, French, Spanish and Portuguese from Latin. If this is possible in Europe purely by a power of internal development why in India to explain the same phenomenon the influence of Non-Aryan languages should be considered as necessary, is not comprehensible.
Mr. M. Collins, in his remarks on “The Sanskritic elements in the Vocabularies of the Dravidian Languages" by S. A. Pillai, detects a Dravidic substratum in the structure of languages of Northern India as would be seen from the following extract :
"These borrowings (i.e., from Sanskrit) whatever modifications they may present, affect only the vocabulary. In structure the Dravidian languages of the South have
1 By Sanskrit is meant here the spoken Vedic, the proto-type of Sanskrit.

Page #21

XX
DEŠINĀMAMĀLĀ
remained true to the old type. With the race or races who occupied the greater portion of Northern India in primitive times the case is different. These came at a very early period into direct contact with the encroaching Aryans, and here we find a state of things quite analogous to that which obtained in those parts of Europe into which Roman soldiers and Roman settlers succesfully penetrated. The Romance languages may well be called Prakrits of Latin, and there can be little doubt that the history of these new languages in Europe is closely akin to that of the rise of the Middle Indian languages of India. In each case a period of more or less complete bilingualism must have preceded the establishment of the supremacy of the invading speech; and in each case the victorious language emerged greatly modified by the speech habits of the invaded areas. In Prakrits and in the Romance languages the local sounds, the local idioms, the local sentence-structure made their influence felt upon the adopted speech.". In support of his statement, Mr. M. Collins gives certain resemblances which, he adds, amongst others point unmistakably to the existence of a Dravadic substratum in the languages of Northern India.
Mr. Bejaychandra Majumdar, in his “History of the Bengali Language " adopts this view of Dravidian influence both in phonology and morphology of Bengali. He writes - "such an eminent scholar as Sir Ramkrishna Gopal Bhandarkar considers such changes in the oldest known Prakrit as ধম্মে for ধৰ্ম্ম, সঙ্কপ্পো for সঙ্কল্প, সিলােক for শ্লোক etc., to be due to the natural vocal tendencies of the Aryan speakers themselves. Explanation for these changes was not
1 Remarks of Mr. M. Collins quoted by S. A. Pillai, M.A., L. T. in his Dravidic Studies No. III-"The Sanskritic elements in the Vocabularies of the Dravidian Languages" (1919), pp. 56-57.

Page #22

INTRODUCTION
sought outside the mouth of the speakers as the influence of the Dravidians who now reside far away from the limits of Northern India could not be thought of forty years ago, when the Wilson Philological Lectures were delivered. In fact the Dravidians could once be the neighbours of the Aryans in the Northern country did not suggest to the scholars. I have mentioned before that according to the Dravidian traditions, all the dominant tribes of South India migrated from Northern Provinces to Peninsular India. It is a distinct and a definite characteristic of essential nature, in the Tamil language, that an initial of a word can never be formed of double consonants and compound letters formed of consonants of different varga can occur nowhere in a word. If we refer the change under consideration to essential peculiarities of the Tamil Speech, our problem is secured. Compounding of r with m as in dharma and l with p as in Samkalpa cannot be tolerated according to this rule, and to maintion the long sounds of the compound letters in question, the very letters have to be doubled..........
When by about 1865 Bishop Caldwell suggested that the Tamil 'F' as dative denoting suffix was identical with Oriya 'F', Bengali' ' and Hindi 'cpl' denoting exactly the dative case, a host of critics rose up to throw away the right suggestion of the Bishop."1 .
The fault of such arguments is that they prove too much. If the Dravidian people could influence the speakers of the Aryan speeches in 'dim past: to such an extent why do we not find its trace in Vedic language when they first came in contact with the Aryans in Northern India and why the letter changes, borrowings of vocables and the analytical phenomena first appear in the Prakrits—and more conspi
1 B. C. Majumdar, History of the Bengali Language pp. 58-59.

Page #23

xxii
DEŠINĀMAMĀLĀ cuously in the modern Indo-Aryan Vernaculars-long after the Dravidians had migrated to the Southern Peninsula has not been answered either by Mr. Collins or Mr. Majumdar. Moreover why the agglutinated elements as soon as they are joined to the roots and bases of the modern Indo-Aryan vernaculars are changed into suffixes and some times add new suffixes to them showing thereby the inflexional character of these languages unaffected by the incorporation of these elements has not yet been explained by the advocates of Dravidian influence on these Aryan Vernaculars,
Dr. Suniti Kumar Chatterji in "The Origin and Development of the Bengali Language” (Calcutta, 1926) is more discriminating in adopting the view of the Dravidian substratum in the modern Indo-Aryan vernaculars. He suggests that the dative suffix 'ke' of Bengali can be either ‘ksta' or 'kaksa' in the locative. It is not unlikely that the two postpositional words have converged into this one form. In the plural of the dative ut SCP (to them) we can see that an analysis into tasya+ādi+Kera + Kakşe or into+Krte' is equally possible. Thus he derives the suffix 'Ke' from both or either of the two Aryan words 'Kște' and 'Kakşe' and not form the Dravidian 'Ku.'
Again he remarks, "The case suffixes and post positions are placed after the noun of multitude agglutinated and this system has its parallel in the agglutinative system of Dravidian, e. g., atentie (to men) cf. Tamil 'manindangalukku.' Here of course we have only a fortuitous resemblance, there being no genetic connection between the very late Indo-Aryan ‘gula-ke' and the Dravidian 'gal-ukku." 2
1 S. K. Chatterji, "The Origin and Development of the Bengali Language," Vol. II, pp. 61-762.
2 Ibid., Vol II, p. 733.

Page #24

INTRODUCTION
xxiii
Elsewhere he writes, "The above are cases where we can look for Dravidian influence in the inherent principle of formation only quite legitimately. But in the development of NIA. post positions and affixes which took place towards the end of the first millennium A. C. and in the first Century of second millennium it would be too much to expect direct borrowing from Dravidian or building up on the model of Dravidian, as it has been suggested in a number of cases by various scholars.” 1
Here Dr. Chatterji admits the force of the objection that such borrowings are historically impossible and are nothing but instances of accidental coincidence.
The origin of the Prakrits and of their offspring-the Northern Indian Vernaculars Beames finds in the spoken Sanskrit as distinguished from the literary and to this he applies the term Middle Aryan.
Taking up the same line of investigatian Dr. J. Muir thus sums up the views of German scholars on the question of Sanskrit being a vernacular from which the Prakrits have later developed.
"It appears from the passages cited from the works of Professors Lassen and Benfey, that these distinguished scholars assume that Sanskrit (by which, no doubt, must be understood, a language, in some respects different from the later Sanskrit and more akin to the Vedic dialect) was once a spoken tongue regarding this as a fact which admits of no question. While Professor Weber is of opinion that the only Indo-Aryan speech which existed at the very early period to which I refer had not yet been developed into Sanskrit but was still a vernacular tongue.” ?
1 S. K. Chatterji, " The Origin and Development of the Bengali Language," Vol. I, p. 173.
• The Original Sanskrit Texts (1874), Vol. II, p. 144.

Page #25

xxiv
DEŠĪNĀMAMĀLĀ
Weber's own words have thus been translated by Muir-"In its earliest period the Indo-Aryan speech had not yet become Sanskrit, i.e., the language of the cultivated men, but remained still a vernacular tongue, whilst in its second period the people spoke not Sanskrit but Prakritic dialects which had been developed out of the ancient Indo-Aryan vernacular contemporaneously with Sanskrit.”
The views of modern scholars on the origin of Deśyas are given below:
Beames gives the following account of the Deśajus :
“Desajas are those words which cannot be derived from any Sanskrit word and are therefore considered to have been borrowed from the aborigines of the country or invented by the Aryans in post-Sanskritic times." 3
A. F. R. Hoernle writes :
Native grammarians add the Desya as a third division to the 'tatsama' and 'tadbhava.' The term Desya means lit. belonging to the country, i.e., provincial or perhaps aboriginal, They designate by this name all these words which they are unable to drive satisfactorily to themselves from some Sanskrit word and therefore consider to have had their origin in the country (i.e., rure or provincia). In what way exactly they suppose them to have originated is not clear; namely whether borrowed from the aborigines or invented by the rustic Aryans themselves in Post-Sanskritic times (Beames, I, p. 12) or so corrupted by their common parlance from a Skr. original as to make them unrecognisable. The last seems to
1 Indische Literaturgeschichte, p. 1.
2 Beames, 'A Comparative Grammar of the Modern Aryan Languages of India" Vol. I, p. 12.
3 A Comperative Grammar of the Gauļian Languagos' (1880) Introduction, pp. xxxix -xl.

Page #26

INTRODUCTION
XXY me the most probable, to judge from the sentiment of modern Pandits on the subject. The results of modern research tend towards diminishing the number of these desya words, by discovering, through means unknown to native grammarians, their real origin and tracing them back to Prakrit and Sanskrit. In so far, they make in support of the opinion of those grammarians. But the question whether they are or are not Aryan, is by no means decided thereby. A word may be: Prakritic or Sanskritic and yet may not be Aryan. Whatever non-Aryan elements there may be in the IndoAryan languages, they must have been incorporated in the earliest times, i.e., at the period when Paisaci and the ancient Apabhramsa were spoken by the subject aborigines and their Aryan conquerors respectively and when old Sanskrit was the Aryan high language; a period which was anterior to that of what is now commonly called (classical) Sanskrit..."
Sir R. G. Bhandarkar defines Deśajas “as such as cannot be derived from Sanskrit and must be referred to another source."Later he definitely speaks of them as coming from the languages of the aborigines :-“Still a Desi element in
1 According to Hoernle the Aryan vernaculars in the mouth of the aborigines who fell under the domination of the Aryans, were distorted into Paisaci. And the speech of the Aryans resulting from the assimilation of the Dravidian elements caused by the amalgamation of the aborigines with the Aryans, was the Apabhramśa dialect. Thus Paisaci and Apabhramsa are the vernaculars of the Aryans as spoken by the aborigines and by themselves respectively. This view of the origin of these two
rakrit dialects from the contact of the Aryans and the aborigines in the earliest times is not accepted by Sir Grierson who regards them as much of Aryan origin as other Prakrit dialects and Apabhraría, instead of being one of the earliest Prakrits-the latest phase of the different provincial Prakrits. The latter view is more consistent with the linguistic facts.
.. Bhandarkar, "Wilson Philological Lectures (1914,) p. 106.

Page #27

xxvi
DEŠINĀMAMĀLĀ
the Prakrits and Vernaculars must be admitted. These words have come into the dialects from the languages of the aborigines whoin the Aryans conquered."
Dr. P. D. Gune admits that some of the Desī words collected in the Pāialacchīnāmamālā and the Desināmamālā are " of other than Sanskrit extraction" and "some of the words are clearly Dravidian."
The views of Sir George Grierson on the origin of Prakrit and its different elements best accord with the linguistic facts preserved in the literary Prakrits and in the modern Indo-Aryan Vernaculars. He considers Classical Sanskrit, including Vedic of which it is a lineal descendant, to be derived from one of the “Primary Prakrit dialects” of the Vedic age, “but fixed in its existing form by the labours of grammarians which may be said to have culminated in the work of Pāṇini about the year 350 B. C." These Primary Prakrits are now lost, not being preserved in literature. Out of these arose the literary Prakrits—the earliest specimens of which are Pali, Jaina Ardhamāgadhi, the edicts of Asoka-and the middle stage of which is represented by the Prakrit dialects of the Dramas and Jaina Mahārāştrīand the last stage of which is to be found in the literary Apabhramsas. All these he calls the Secondary Prakrits. Then by an extension of the term, the modern Aryan vernaculars that arose about the 10th century A. D. from the local Apabhramsas are called by him the Tertiary Prakrits.
Speaking of the Deśya words Sir George Grierson writes :
Another class of words is also to be mentioned, the so-called "Desya" or "local' words of the Indian Gram1. Ibid p. 108.
Gune, 'Introduction to Comparative Philology,' p. 221. Grierson, "The Linguistic Survey of India, Vol. I, pp. 127-28.

Page #28

INTRODUCTION
xxvii
marians. It included all words which the grammarians were unable to refer to Sanskrit, simply through the ignorance) of the writers who catalogued them. Modern scholars can refer most of these to Sanskrit like any other Tadbhavas. A few others are words borrowed from Munda or Dravidian languages. The great majority are however words derived from dialects of the Primary Prakrits which were not that from which Classical Sanskrit has descended. They are the true Tadbhavas although not in the sense given to that word by Indian grammarians, in whose philosophy the existence of such ancient dialects was not dreamed of. These Desya words were local dialectic forms, and as might be expected, are found most commonly in literary works hailing from countries like. Gujarat, far away from the natural home of Classical Sanskrit the 'Madhyadesa'. For our purpose they may be considered as identical with Tadbhavas." 1
Sir George Grierson thus regards the Prakrits preserved in literature as not derived from Sanskrit, Classical or Vedic, but from the Primary Prakrits by which he means the spoken Aryan dialects of the Vedic age, from one of which Vedic and Classical Sanskrit were developed by literary culture. The Desi words are derived from the spoken dialects of other provinces lying round 'Madhyadeśa' the home of Vedic and Classical Sanskrit in which these provincial words did not find any place. A majority of these words may be called Tadbhavas' if Tat' is here taken to mean the Primary Prakrits instead of Sanskrit, though a few of these may have been borrowed from Munda or Dravidian.
That the orthodox view of the origin of Prakrit from Sanskrit is untenable and both Sanskrit and the Prakrits are
4
Grierson, "The Linguistic Survery of India,' Vol. I, pp. 127-28. Also Languages of India in the Census Report of India, 1901, pp. 159-60.

Page #29

xxviii
DESINAMAMALA
derived from earlier Prakrits is a conclusion which seems inevitable from the following considerations
--
1. Literary languages are always and everywhere developed from spoken, popular dialects by literary culture and become at last fixed and stereotyped by grammar. Spoken dialects may be compared to a flowing stream. constantly changing in successive generations. Literary languages may be compared to branches or canals issuing out of it-in which the flow of the current has been arrested by dams and anicuts built across, causing the water to stagnate in the bed. The literary languages being thus separated from the parent stream of the spoken dialects gradually diverge from them-and at last their difference from the spoken dialects becomes so great that they cease to be intelligible to the common people speaking the popular dialects. Language being a creation of society to serve the purpose of communication of thoughts among its members, when a literary language owing to its divergence from the popular speech ceases to be intelligible to the people-it is discarded. and becomes a dead language. The need is then felt for creating new literary languages which arise from the stream of popular dialects intelligible to the people of those particular ages and after a short career die again like their predecessors. The history of the origin of Sanskrit, Prakrit and the modern Indo-Aryan vernaculars illustrates this law of development of spoken and literary languages. The Indo-Aryan vernaculars of the successive ages, the spoken Prakrits form the everflowing parent stream. The literary languages of those ages-Vedic, Classical Sanskrit, Pali, Ardhamagadhi, the Prakrit dialects of the plays, the literary Apabhramsas, the modern Aryan vernaculars of India in their literary forms were all created successively from the spoken Prakrits of their own ages of the different provinces when the older

Page #30

INTRODUCTION
xxix
literary languages became unintelligible and dead. Thus the new science of Comparative Philology confirms the view of Vākpatirājā and Namisādhu expressed more than a millennium ago that the spoken Prakrits are the source of the literary languages.
2. The presence of Prakritisms in the Vedas proves that there were spoken Prakrits even in the Vedic age which have been lost not being preserved in literature and the later literary Prakrits must have been descended from these earlier spoken Prakrits and not from Vedic which is á literary language nor from the later Classical Sanskrit, the divergence from which of the literary Prakrits is much greater than from the Vedic Sanskrit. These Prakritisms and affinities with Prakrit in the Vedas form a vast field of research and cannot be dealt with here and so are reserved for the second volume of this work.
3. Tadbhava words differ from Tatsamas in three respects. First, by absence of certain letters found in the Sanskrit form. Second, by presence of certain other letters in place of those found in the Sanskrit form. Third, by the presence of additional letters not found in the Sanskrit form. The first class of difference is called by Prakrit grammarians lopa' or elision, the second is called 'varṇādeśa' or substitution of letters, the third 'varṇāgama' or augment. As descriptions of purely grammatical processes without any reference to historical transformation, or geneology of words, the terms may be allowed. But if they are taken to mean a historical transformation of words from pre-existent Sanskrit into Prakrit arising in course of time they are not an exact representation of facts and are open to objection. Regarding lopa? it may be said, there are varying degrees of it found in the Tadbhavas -from slight decay as in the Asoka inscriptions or Pali to the disappearance of several intervocalic consonants reducing

Page #31

XXX
DEŠINĀMAMÄLA
the words into strings of vowels as in Mahāraştri. In the former the words can be easily recognised as of Sanskrit origin, in the latter they are transformed beyond recognition. The first kind of Tadbhavas are called by Hoernle, Siddha Tadbhavas and the second class of Tadbhavas are called Sadhyamāna Tadbhavas. The former are regarded by him as late Tadbhavas, the latter as old Tadbhavas. This view explains the different degrees of decay in the Tadbhavas by the theory of earlier or later introduction of the words from Sanskrit. The difference of decay may also be explained by supposing that the more decayed Tadbhavas were introduced from the spoken vernaculars into the literary Prakrits at a later time and were already in a more advanced stage of decay than the less decayed Tadbhavas and that neither were directly introduced from Sanskrit, while the Tatsamas were borrowed by the literary Prakrits directly from Sanskrit. This assumption better accounts for the varying degrees of decay observed in the Tadbhava words and the absence of any decay in the Tatsamas than the assumption of their being simultaneously borrowed directly from Sanskrit along with the Tatsamas. It is supported also by the fact that changes in literary dialects after they are fixed by Grammar are arrested and, therefore, the greater decay of words must be explained by their being introduced from the spoken Prakrits at a later time than the less decayed words. The existence of spoken Prakrits in the Vedic age proved by the presence of Prakritisms in the Vedic literature also confirms the above view. The explanation of the various changes in the Prakrit dialects by substitution (Adesa) or augment (āgama) from Sanskrit as given by the Prakrit grammarians is entirely artificial and purely hypothetical and
Hoernle,-'A Comparative Grammar of the Gaudian Languages," Introduction, p. xxxviii.

Page #32

INTRODUCTION
is meant only to serve the principle of economy the grammatical treatises aim at1 and does not represent any genetic or historical development of these words from Sanskrit. They can be explained only by assuming the existence of spoken Prakrit dialects, referred to as Desabhāṣās, in the different provinces from which the Tadbhava words showing. the latter changes were borrowed and not from Sanskrit. Of course these provincial spoken dialects were of Aryan origin. And the Tadbhava words of the literary Prakrits are thus derived from the spoken Prakrits of the different provinces and not from Sanskrit Vedic or Classical both of which are literary languages. Vedic and Classical Sanskrit itself is derived from the spoken Prakrit of a particular province, the home of Vedic and Sanskrit culture-the basin of the Sarasvati and the Jamună. And it was indistinguishable from that Prakrit before it became a literary tongue, in a remote, pre-Vedic age.
Now the case of the Deśī words may be taken up.
The theory of the Non-Aryan Origin of Desi words is not borne out by investigations into the Non-Aryan languages. Beyond repeating a few vague generalities no scholar has yet shown that the Desi words are found in any of the Non-Aryan languages or, if found, they are the original property of those languages and were not borrowed by the Non-Aryans from the Aryan vernaculars of the provinces where they came in contact with the Aryan settlers. It is quite possible that those Desi words that
xxxi
1 See Introduction, p. xxxv.
2 The Natya Sastra, 17-24, refers to Desabhāṣās; the Vipakaśruta and some of the other Angas mention "ee"-'eighteen Deśabhāṣās." These refences are evidently to the provincial vernaculars as distinguished from the grammatical Prakrits.

Page #33

xxxii
DEŠINĀMANĀLĀ
cannot be traced to Sanskrit origin have come from the various Deśabhāşās '-or provincial vernaculars of Aryan origin of the outlying provinces-which have perished transmitting these words in their modified forms to the Literary Prakrits or to the Modern Aryan Vernaculars of those provinces that succeeded them. The Desi words have no equivalents in Sanskrit because Sanskrit has developed from the Desabhāșă' of Madhyadesa which is preserved in a later literary form in "Saurasenī.” The presence of the same Desī words or their modified forms in the modern Aryan Vernaculars of different provinces confirms this view of their Aryan origin. If a small residuum of Desī words cannot be thus traced to Modern Indo-Aryan vernaculars but are found in the Non-Aryan languages alone then these may be regarded as borrowed from the latter. No final conclusion in this matter can be drawn until the investigation into the origin of the Desī words on the above method is completed. Indeed in the present state of our knowledge the boundary line separating the Tadbhava and Desī words is a shifting one and with the advance of knowledge more and more Deśī words are being discovered to be Tadbhayas. In an article bearing the heading "Pāli, Sanskrit and Prakrit Etymology" by Richard Morris, M.A. LL.D.,' many Desi words found in the Desināmamālā are traced to Sanskrit origin. The same writer in the Academy traces some more Desi words to Sanskrit origin. Pischel in his Grammatik der Prakrit-Sprachen bas diminished considerably the number of Desi words given in the Desīnāmamālā. Researches conducted on similar lines yield the following result. The
| Transactions of the 9th International Congress of Orientalists, Vol. I, 1893,

Page #34

INTRODUOTION
xxxiii total number of Desi words in the Desināmamālā are 3978. These contain the following groups : - Tatsamas ...
100 Disguised Tadbhavas ...
1,850 Doubtful Tadbhavas ...
528 Desīs
1,500
Total
3978 Of the 1,500 Desi words that do not seem to be Tadbhavas 800 are found in the modern Indo-Aryan vernaculars in a modified form. Are these words of Non-Aryan origin ? Their equivalents being found in the modern Aryan vernaculars, they are of Aryan origin. The remaining 700 Desī words may contain words of Non-Aryan origin if their equivalents are found in Non-Aryan languages. The result of this investigation made up to this time will be found in the complete Glossary of Deśī words contained in the Appendix to the English translation of this work forming Part II (volume II).
SECTION II THE TEXT AND COMMENTARY OF THE DESĪNĀMAMĀLĀ.
The Dešināmamālā was composed by Hemacandra, a Jaina monk who lived in Gujrat between 1088-1172 at the court of King Kumāra pāla of Anahillapura (Pattaņa). Hemacandra was a voluminous writer. He composed the Desīnāmamālā
1 Bhāu Dāji, Journal Bombay Branch, R. A. S,. IX, 224. Also Forbes' Rāsamālā.
2 His works as given by Dr. Theoder Aufrecht in his Catalogus Catalogrum are as follows:
waarila:, verema, wherfrafa: (WHICT E) YCERYTHIT: (tary21199 ZIEM), sufegaafti, Flanguruan, Elsa&TH, guregafti, na HIT
afe:, [W eft), agur: fel, uigured aft, EIGHTCT, THAICT, THICT09:, forçêu:, [9#THRIET Tafe:) 40748100ery fali,
a paratuare; fechar शासनं इत्यादि।

Page #35

xxxiv
DESINAMAMALA
after his grammatical work, the Siddha Hemacandra, the eighth chapter of which contains his Prakrit Grammar and his work on Rhetoric the Kavyanusāsana to which he refers in the present work.
Hemacandra, in the last Gatha of the present work (VIII, 77) calls the work Ratnavali (Rayāṇāvali). This title is too general and does not give any idea of the contents of the work. Dr. G. Bühler, who discovered the first manuscript of the work, calls it in the Indian Antiquary, Vol. II, 1873, p. 17 the Deśīśabdasamgraha. This name is taken from this work (1, 2; VIII, 77) where the expression Desisabdasamgraha is used by Hemacandra as a description of his work. Pischel in his Introduction to the Desināmamālā (p. 9) states that the name Deśināmamālā is found in MSS. AE. and on the margin of the single folios of MS. H and the name 'Deśisabdasamgraha' is found in MSS. BCDFGI where the 'vrtti' styled as 'desi sabdasamgrahavṛtti'. All these MSS. were used by Pischel in preparing his edition. Pischel prefers the title 'Desināmamālā' and adopts it as it is more expressive. This title is also adopted in the present Edition because it more clearly defines the scope of the work than 'Deśīsabdasamgraha' in which the term 'Sabda' has a wider denotation as it applies to both 'nama' and 'dhatu' the latter of which are excluded by Hemacandra from the list of 'Desi' words collected in the work.
Hemacandra defines 'Deśi' words in the third and fourth stanzas of the Deśīnāmamālā and his conception of 'Desi' words as found in the above stanzas has already been explained in section I of the Introduction,
He has collected 'Desi' words in the Deśīnāmamālā
1 Deśīnāmamāla, ed. by Pischel, Introduction, p. 9.
2 Deśīnāmamālā, 1, 11, 13.

Page #36

INTRODUCTION
XXXV
following that definition generally. Some times he has departed from that definition out of regard to the practice of his predecessors. Wherever he does this he gives his reasons in the Commentary. It will be seen from the above definition followed by Hemacandra in the selection of Desi' words that his object was neither philological nor historical. For this reason he had to exclude all Deśr' roots, though included by his predecessors in the list of 'Desi' words, from this collection because he had treated of them in his grammar 1 and the reason for his excluding such roots from the list of 'Desi' words and deriving them from Sanskrit roots by substitution is not that he was ignorant that they were 'Desi' but because it served the purpose of economy. With Hemacandra as with the Indian grammarians generally, brevity and the derivation of a form by rules by the shortest cut and by avoiding all roundabout processes though philologically correct and historically true, was the guiding principle. Most of the rules in Indian grammars for substitution of one form for another illustrate this principle. The substitution of 'bhū' for 'as', 'ghas' for 'ad', 'gā' for 'i', 'neda' for 'antika', 'bolla' or 'jampa' for 'katha', 'muņa' for jñā, fohira' for 'nidrā', 'kandotta' for 'utpala', 'chimchat' for 'pumscali' will show that such transformations are never meant for philological development of one form into another. That in the exclusion of 'Desi roots from the Desināmamālā and their derivation by substitution in his grammar Hemacandra was guided by the principle of economy he has made clear in the Commentary on the Desināmamālā. Similarly he includes many 'tadbhava' words in the list of Desi' words not because
1 Desīnāmamálā, 1, 3, Com.
Ibid., 1, 37. Com. Ibid., 1, 37, Com.

Page #37

xxxvi
DEŠINĀMAMĀLA
he was ignorant of their derivation from Sanskrit but because they were not current in Sanskrit Dictionaries in the sense which they acquired in Prakrit. Whenever a 'tadbhava' word is found used in a sense different from that of the original Sanskrit he gives a place to it in the list of Desī words.' Sometimes even when the sense of a 'tadbhava' word is the same as in Sanskrit he includes it in his Deśínāmamālā to popularise his work with those readers who consider themselves masters of Prakrit but are ignorant of Sanskrit. Because Hemacandra imposed upon himself the above restrictions in the selection of Desi' words to serve certain definite practical purposes and not because he was ignorant that he has excluded some words that modern philology regards as 'Desī' and on the other hand has included many 'tadbhava' words that any student of Prakrit even without the St. Petersburgh Dictionary at his disposal would refuse to call Desī.
In spite of the clear statement of Hemacandra of the latitude exercised by him in the selection of words for his Deśīnāmamālā many scholars have brought the charge against him of including many "Tadbhava' words in the Desīnāmamālā through ignorance. Dr. G. Bühler writes as follows
“Hemacandra, therefore, enumerates in his commentary on the Desīšabdasangraha a great many words which all or some of his predecessors had considered to be Deśīs', but which he includes among the 'tadbhavas' or 'tatsamas.' A student of Prakrit on the other hand, who has the Petersburgh Dictionary at his disposal, can easily convict Hemacandra of numerous errors and show that he too, in spite of his rare
1 Desināmamāla, 1, 9, 18, Com.
Ibid., 1, 21, Com,

Page #38

INTRODUCTION
xxxvii knowledge of Sanskrit and Prakrit, of his large library and numerous assistants, has mistaken scores of 'tadbhavas' and "tatsamas' for Desi' forms because the passages where the Sanskrit words occured were not accessible to him or not present to his mind.” 1
Sir George Grierson repeats the same charge in his Linguistic Survey in a passage already quoted.”
Dr. P. D. Gune also charges Hemacandra with having wrongly put down certain Sanskrit words as Deśīs.
It is admitted that Hemacandra has included in the Desīnāmamālā many words that are 'tatsamas' or 'tadbhavas' and he has omitted words that are really Desīs'. But he has done this for certain definite practical purposes and not through ignorance. This is also the case with his predecessor Dhanapāla, the author of the Pāialacchināmamālā which was composed in 1029 Vikrama era (or 972-73 A.D.) at Dhārā. Dhanapāla calls the work 'nāmamālā and a desī.' Still the Desī' terms do not form more than one-fourth of the total words given, others being 'tadbhavas' and 'tatsamas'. Dhanapāla acted without any fixed principle and from a practical motive-which was to help his sister Sundarī. What Dhanapāla did without any explanation Hemacandra does' in his work to a small extent only after fully explaining his object in doing so. Why should it then be attributed to his ignorance it is difficult to understand.
The text of the Desināmamālā is written in Prakrit Gāthās (of Arya metre) containing the 'Desī' words and their meanings in Tadbhava equivalents. Sometimes these Prakrit equivalents are given in other ‘Desi' words. The commentary
3
i Pāialacchināmamālā (Göttingen, 1878), Introduction, pp. 12-18. 2 Grierson, The Linguistic Survey of India,' Vol. 1, pp. 127-28. 8 Introduction to Comparative Philology, p. 22.

Page #39

xxxviii
DESINĀMAMĀLA
on the text is written in Sanskrit. It explains in each 'Desi' word by its Sanskrit equivalent and gives reasons when even any word is included in the list of 'Deśï' words against the principles laid down by the author, or is omitted though regarded by earlier authors as 'Desi'. One Prakrit Gatha is then inserted to illustrate the use of words (having only one meaning) contained in each Gatha of the Text. The work is divided into eight Vargas which classify the words according to their initial letters. These Vargas with the number of Gathas in each are noted below:
Varga.
First Varga Second Varga
Third Varga
Fourth Varga
Fifth Varga
Sixth Varga
Seventh Varga
Eighth Varga
Initial letters of the words in the Varga.
Vowels
Gutterals
Palatals
Linguals
Dentals
Labials
Liquids
Sibilants and
Aspirate
Number of Gathas.
174
112
62
51
63
148
96
77
Total Gathas-783
The total number of Desi words found in the text and the Commentary are 3,978.
The illustrative Gathas found in the Sanskrit Commentary on the text number 782. On account of their lexicographical importance combined with their character as ingenious specimens of poetry they are treated separately in Section III.
The following authors on 'Deśi' vocables are quoted in the Deśīnāmamālā :
1. Abhimanacihna, (I, 144; VI, 93; VII, 1; VIII, 12, 17).

Page #40

INTRODUCTION
xxxix
2. Avantisundari (I, 81, 144, 157).
3. Gopala (I, 25, 31, 45; II, 82; III, 47; VI, 26, 58,
72; VII, 2, 76; VIII, 1, 16, 67).
4. Devaraja (VI, 58, 72; VIII, 17).
5. Drona (I, 18, 50; VI, 7).
Droṇācārya (VIII, 17).
6. Dhanapala (I, 141; III, 22; IV, 30; VI, 101; VIII, 17).
7. Pathodūkhala (VIII, 12).
8. Padaliptacārya (1, 2).
9. Rahulaka (IV, 4).
10. Samba (II, 48).
11. Silāņka (II, 20; VI, 96: VII, 40).
12. Satavahana (III, 41; V, 11; VI, 15, 18, 19, 112, 125).
Besides the above authors who wrote 'Deśi' kosas, two 'Desi' works are mentioned in the Deśīnāmamālā, viz., Sārataradesī and Abhimanacihna sutra patha. Lala Diksita in his Commentary on the Mṛcchakatika quotes from a 'Desi' koşa-named 'Desi prakāśa. Kramadiśvara (in the Samkṣiptasara VIII p. 47) refers to another 'Desi' koşa named 'Desisara.'
This shows that Hemacandra had a long series of predecessors who wrote lexicons of 'Deśi' words and he was perhaps the last representative of this host of writers. This extensive literature on Prakrit lexicography seems to have perished irrecoverably and we have to console ourselves merely with the names of the authors preserved in the Commentary. There is only one exception. Dhanapala wrote a Prakrit Dictionary, the Paialacchināmamālā which has been discovered and published by Dr. Bühler. Dhanapala, flourished two centuries before Hemacandra. Hemacandra quotes some passages in the Desināmamālā which

Page #41

DEŠINĀMAMĀLA
he states to be from Dhanapāla but none of which are found in the Pâialacchināmamāla. The passages have already been referred to, and to avoid repetition they are not given here. Elsewhere in other parts of the Commentary he gives certain words and their meanings and ascribes them to
others. Some of these are found in the Pāialacchināmamālā. It is possible that they refer to the Pāialacchināmamāla though it is not clear why Hemacandra, instead of ascribing them definitely to Dhanapāla, as he does in other passages should speak of him in that general way.
There was another Dhanapāla, the author of Bhavisayattakahā, who was a Bania and should not be confused with our lexicographer who, while he wrote the Pāialacchinamamālā, was yet a pious Brahman as he salutes Brahmā, in his work (purisuttamnabhisambhavam devam) though later he became a Jaina.
As regards Avantisundari mentioned by Hemacandra, Dr. Bühler considers her to be identical with Sundari, the sister of Dhanapāla for whose benefit the Pāialacchināmamālā was written. This conjecture is very doubtful as proper names are not broken up into parts. It is more likely that this Avantisundarī is the wife of the poet Rājasekhara at whose order the Karpuramañjarī was staged. Of course we have no proof of her literary attainments and to hazard apy conjecture in the absence of any data is always very risky.
SECTION III
ILLUSTRATIVE GĀTHĀS IN THE COMMENTARY. Pischel in the Introduction to his edition of Hemacandra's Desīnāmamālā severely criticises the illustrative găthās inserted by Hemacandra at the end of the commentary on each stanza of the 'Ekārthasabdas.' He remarks: 'It was a most disgust

Page #42

INTRODUCTION
xli
ing task to make out the-sense or rather nonsense of these examples some of which have remained rather obscure to me." A careful reading, however, of the gathās with the help of the various readings contained in the manuscripts quoted in the foot-note by Pischel would lead one to discover sense, and highly poetical sense in these gāthās apart from the help which they render in ascertaining the correct meaning of a 'Desi sabda.' In fact, these gāthās are not only valuable for the lexicographical material they contain but they form a valuable contribution to Prakrit lyric poetry at the same time comparable to the “Sattasai” of Hāla. Most of the stanzas are miniature amatory poems depicting love-scenes in various aspects. Another class of stanzas eulogises the achievements of his hero Kumāra pāla as manifested generally in the miserable condition of his enemies or their wives. The remaining stanzas cannot be brought under any general heading as they deal with various topics such as condemnation of certain vices, praise of certain virtues, religious worship and maxims of prudence. These are comparable to Bhartyhari's Nitišataka and anthologies of 'Subhāşitas' of various writers. A complete classification of the gathās based on an analysis of their contents is given in the following table.
The illustrative gāthās are classified according to the subjects they deal with in the following table :
W
EES
Chapter.
Eulogy of Kumārap&la.
Miscellaneous.
Amatory Gatbās.
Total
I
761
382
198
133
! 5-7, 10-15, 17-20, 25, 26, 28, 32-34, 86-89, 42, 44, 46-49 51, 52, 55, 56, 58-60, 63, 67-73, 75, 76, 79, 81, 86, 87, 89, 91, 92, 94, 96, 98, 99, 101-104, 108-110, 112-115, 120, 123-126, 181-183.
9, 22, 24, 25, 29, 31, 40, 41, 43, 45, 50, 53, 54, 57, 62, 78, 80, 83-85, 88, 90, 95, 97, 100, 105, 107, 116-119, 127-180.
14, 8, 16, 21, 27, 30, 35, 61, 64, 77, 82, 98, 106, 111, 121, 122.

Page #43

xlii
Chapter.
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
5
Amatory Gāthās.
7
661
36
257
34.10
8318
4910
4119
DESINAMAMĀLĀ
Eulogy of Kumarapala.
119
10
75
118
* 4, 5, 7, 80, 87, 39, 48, 54, 61, 89, 90.
3 2, 3, 10, 13-16, 23, 60, 69, 71, 82, 27.
11
ייל
1414
817
920
15
1 1, 6, 8, 9, 11, 12, 17-22, 24-29, 31-86, 838, 40-47, 49-53, 55-59, 62-68, 70, 72-81, 83-86, 88.
4 2, 4, 6-10, 13-24, 26-30, 32-39, 45, 48, 49, 51.
3, 11, 12, 40, 41, 46, 47.
0 1, 5, 25, 31, 42-44, 50.
Miscellaneous.
3, 4, 6, 9, 12-15, 18, 21, 25-27, 81-36, 89-41, 43, 45, 46.
8 7, 8, 10, 11, 16, 19, 20, 24, 29, 30, 42.
1, 2, 5, 17, 22, 23, 28, 87, 88, 44.
138
86
10°
912
2615
1918
1521
1-11, 13-16, 18, 20, 22, 26, 28, 30, 31, 32, 35-38, 40, 41, 43-40, 50. 12, 21, 28, 25, 42, 47, 48.
22 17, 19. 24, 27, 29, 38, 34, 39, 49.
131, 4, 9, 11-14, 16, 18, 20, 28-25, 27, 29-31, 33-34, 36-43, 46, 48-53, 55, 56, 58, 61-67, 69-76, 79-80, 82-84, 88, 89, 92-95, 97-100, 102, 104-109, 113-117, 119, 120, 123.
20 8, 88, 35, 37, 39, 41, 51, 57, 61.
21
Total.
90
51
46
50
123
76
65.
12, 5, 7, 10, 15, 17, 19, 22, 26, 32, 54, 57, 111, 118.
3, 6, 8, 21, 28, 35, 45, 47, 59, 60, 68, 77, 78, 81, 85-87, 90, 91, 96, 101, 103, 110, 112, 122.
161-4, 6, 8, 9, 12, 14, 15, 17, 19, 21, 22, 24, 27, 28, 30-36, 39, 41, 48, 44, 46-50, 52. 56-58, 60-64, 66, 67, 69, 70, 71, 78, 75.
177, 18, 29, 40, 50-55, 65.
18 5, 10, 16, 18, 20, 23, 25, 26, 37, 38, 42, 45, 51, 59, 68, 72, 74, 76. 19 1, 7, 9-14, 17-19, 22-80, 34, 36, 38, 40, 42-48, 50, 53-55, 58-60, 62-64.
2-6, 15, 16, 20, 21, 31, 32, 49, 52, 56, 65,

Page #44

INTRODUOTION
xlii
Pischel himself notes the difficulty in hitting the true reading in the manuscripts used by him. Even his manuscript 'B' which he regards as very correct constantly interchanges and a. Besides other mistakes due to the confusion of letters, in the manuscripts words are combined and separated without any regard to their sense. The copyists employed being not generally scholars such errors are inevitable. It is for this reason perhaps that at the end of the manuscripts is generally found a statement of the copyists which has run into a proverb 'yad drstam tallikhitam? (As seen so written)-a statement made by the scribes to save their own skin. A critical editor, however, is not justifed in holding the author responsible for the possible errors of the ignorant: scribes. We would not have complained so much of the strong remarks of Pischel had his readings been supported by all the manuscripts used. Far from it. The manuscript B which he regards as 'very correct', the manuscript F which, he says, 'with the exception of a few trifling differences agrees closely with B' and the manuscript G which 'gives the best text of the commentary' do not generally support the readings adopted by Pischel but give readings that show a marked improvement in the sense. If the illustrative gāthās of Hemacandra which have appeared to Pischel as examples of 'extreme absurdity' or 'nonsense' are read correcting the errors made by the copyists in the manner explained above they will yield very good sense. A few examples of such corrected readings are given below to make the point clear. A complete list of the readings that yield a good sense when thus corrected is given in the list of the improved readings annexed to this section as an Appendix, Reading adopted by Pischel
अन्माइआइ दिखावह तुह रे अवस्थरारिहइ । arafas fora TÊT a fefaent waits a l 1. 22. 20.

Page #45

xliv
DEŠINAMAMALA
Chāyā -
अनुमागंगामिन्या दत्तोऽनुकम्पा तव रे पादाघातो नूनम् ।
नासत्यं यत् यावच्च रसेन त्वं किसलितोऽशोक इव ॥ Reading improved
अम्माइआइ दिखावह तुह रे अवस्थरारिहइ ।
णावलियं जं जावयरमेण तं किसलिओ असोउ व्व ॥ Chāya
अनुमार्गगामिन्या दत्तोऽनुकम्पा तव रे पादाघातो नूनम् ।
नासत्यं यत यावकरसेन त्वं किसलितोऽशोक इव ॥ Eng. Trans.-Certainly you have been given a kick, Oh pitiable, by the lady following you. It is not untruth that with the juice of ‘alakta' i.e. red lac (besmearing her feet) you are like an Asoka tree with fresh foliage.
___Remarks-The separation of जाव य रसेण in Pischel's reading indeed gives no sense or a sense purchased at the cost of treating two words a and J as redundant. If the separated elements are combined so as to form a compound word जावयरसेण (यावकरसेन) meaning 'lac juice' then the stanza gives a very appropriate sense and consistent with the poetical convention of an Asoka blossomming at the kick of a fair lady. Reading adopted by Pischel -
संदर गोरंगीए गोरी अज्जेय तोइ सुपसमा ।
एक्कलपुडिंग हु एणवासिए आगो सि जं काले ॥ I. 147. 115. Chāyā,
सुन्दर गौराङ्गयां गौरी अद्यैव तस्यां सुप्रसन्ना।
विरलविन्टुवर्ष खलु भेके आगतोऽसि यत् काले ॥ Reading improved
सुंदर गोरंगोए गोरी अजेय तौड़ सुपसमा । पक्कलपुडिंगहुएणुवासिए पागो सि जं काले ॥

Page #46

12.23.
12.5ER
2
INTRODUCTION
xiv Chāyā
सुन्दर गौराङ्गयां गौरी अद्यैव तस्यां सुप्रसन्ना।
विरलविन्दुवर्षंधुतभेके आगतोऽसि यत् काले ॥ Eng. Trans-Oh lovely (fellow), Gauri has to-day become well-disposed towards the fair-limbed (lady) as you have come at the season when the frogs become agitated with drizzlings
Remarks.-Pischel's reading makes kayfst a vocative meaning 'Oh drizzling rain' and valfarg apparently in the locative meaning in frog. Neither of these words can be syntactically connected with संदर in the vocative and काले in the locative. Thus the reading of Pischel is no doubt a good instance of what he regards as Hemacandra's 'incredible stupidity.' By combining the separated words, given by Pischel, into a compound qualifying flat we get a very poetical description of the rainy season and the whole stanza becomes a very appropriate welcome to the lover, arriving at the advent of the rains to his darling. Reading adopted by Pischel
ओईकिरि पोहट्ट च य ओलंकिं च सारवेसु घरं ।
प्रोचुल्ले पोलिभं दह ओलिप्पिहो तुह णणंदा॥ 1. 121. 153. Chāyā—
हसनशीले हास्यं च च छन्वरमणक्रीड़ां च समारचय गृहम् ।
चुल्लेप्रकदेश उपदेहिकां दृष्ट्वा हसिष्यति तव ननन्दा ॥ Reading improved
ओहंकिरि ओहह चय ओलंकिं च सारवेसु घरं।
पोचुल्ले ओलिभ दह, प्रोलिप्पिही तुह णणंदा ॥ Chāya
हसनशीले हास्यं त्यज छन्द्ररमणक्रीड़ाञ्च समारचय गृहम् । चुल्लेकदेशे उपदेहिकां दृष्ट्वा हसिष्यति तव ननन्दा ॥
F .

Page #47

xivi
DEŠINAMAMĀLÄ ___Eng. Trans.-Give up your laughing, Oh laughing lady, give up the game of 'hide and seek' and cleanse your house. Your husband's sister will laugh on seeing the white ant in a side of your hearth.
Remarles-Pischel's reading in which च and य have been treated as two words leads to a train of inconsistencies. Firstly the juxtaposition of two cumulative conjunctions inserted between the two nouns is contrary to the laws of syntactical order which requires the placing of the conjunction or its Prakrit equivalent y after each of the nouns combined and not before any. Shifting our attention from this inconsistency we are faced with a second difficulty in construing hirag with 9788, atgræi and at which cannot be understood as other than objects of सारवेसु. This makes no sense. Even if we omit the pleonastic particle o the difficulty in making out a sense is not removed. If we combine ? and y into the word चय (त्यज) the meaning will be clear. Reading adopted by Pischel
कासिज्जदेसलुण्ठणकाहाराणिज्जमाणकणयाई'।
कासारं च वुहाणं अकाविमं देसि चालुक्क ॥ II. 30. 27. Chāyām
काकस्थलाभिधानदेशलुण्ठनकम्मकारानीयमानकनकानि ।
सौसकपत्रं च वुधेभ्योऽकृत्रिमं ददासि चौलुक्य ॥ Reading improved
कासिज्जदेसलठणकाहाराणिज्जमाणकणयाई।
कासारं व वुहाणं अकारिमं देसि चालुक्क ॥ Chāyā
काकस्थलाभिधानदेशलुण्ठनकम्मकारानीयमानकनकानि ।
सौसकपत्रमिव बुधेभ्योऽक्वत्रिमं ददासि चौलुक्य ॥ Eng. Trans.--Spontaneously do you, Oh Kumārapāla,

Page #48

INTRODUCTION
xlyii
give to the wise gold. (as bountiously) as lead leaves, gold brought by the servants from the plunderings in the province of Kakasthala.
Remarks—In the reading of Pischel, leaves of lead are placed by the side of gold (कणयाई) as gifts to the learned. This combination is incongruous. If च is replaced by व (इव) a reading found in MS. G, the meaning is remarkably improved as an eulogy of Kumārapāla who showers ingots of gold carried from the country of his enemies on the learned like leaves of lead. Reading adopted by Pischel
मयणगढं गज्जस्म वि गंजं गडम्मि गडिडचक्ककडिं।
गलिअं गलिउ भिक्खू गणिगणत्तो वि मुच्छेद ॥ II. 81. 66. Chāyā
मदनदुर्ग वेगस्यापि वदनं शय्यायां गन्त्रीचक्रकटिम्।
स्मृतां स्मृत्वा भिक्षुर्गणिताक्षमालोऽपि मूर्च्छति ॥ . Reading improved
मयणगढं गज्जच्छविगंजं गडम्मि गडिडचक्ककडिं।
गलियं गलिउ' भिक्खू गणियगणत्ती वि मुच्छेद ॥ . Chāyām ....... मदनदुर्ग यवच्छविवदनां शय्यायां गन्त्रीचक्रकटिम् । ..." ..... - स्मृतां स्मृत्वा भिक्षुर्गणिताक्षमालोऽपि मूर्च्छति ॥
Eng. Trans.-The mendicant, though counting the rosary of beads, faints at the recollection of the lady when she—the fort of Cupid having the glow of the face like that of barley, having the waist (moving) in the bed like the wheel of a : 'car-is called to mind...
"Remarks-Pischel by adopting a reading in which गज्जस्म fa isi are separated, has not only made the gāthā 'void of all sense' but also has. adopted a reading. in 'गज्जो जव:' which

Page #49

xlviii
DESI NAMAMĀLĀ
evidently is a scribal error and gives a meaning 'vega' making any sense of the gatha impossible. By taking to mean यव (barly) as given in the MS. H and by adopting the reading गन्नच्छ of the Ms. G and combining गज्जच्छ वि गंजं into one word we get an inproved reading which gives a very poetical description of the cheek of a love-lorn lady.
Reading adopted by Pischel
जस्स कए छप्प'तिं करेसि छउअंगि सो वि तुज्फ कए । छमलयतलम्मि छिक्कोलिऊण मिल्लेइ मिगछवडिं ॥ III. 25. 21.
Chāyā—
यस्य कृते पद्मलेखपूर्व्वं नियमं करोषि तन्वङ्गि सोऽपि तव कृते । सप्तच्छदतले तन्वीकृत्य मुवति मृगच ॥
Reading improved
जस्त कए छप्पतिं करेसि छउअंगि सोवि तुज्म कए । कमलयतलम्मि छिक्कोलियो ण मिल्लेद्र मिगछवडिं ॥
Chāyā—
यस्य कृते पद्मलेखपूर्व्वं नियमं करोषि सोऽपि तव कृते । सप्तच्छदतले तनु न मुञ्चति मृगचम् ॥
Eng. Trans. He for whose sake, Oh thin-limbed (lady), you are practising austerity by describing a lotus-like figure -he too (though) emaciated under the Saptacchada tree does not leave the deer's skin for your sake.
Remarks-Pischel's reading ffe
needlessly modifies the word छिक्कोलिअ of the text to be illustrated which spoils the sense. By adopting the reading of MSS. BF. which separates ण and reads छिक्कोलियो instead of छिक्कोलिऊ the sense is strikingly improved inasmuch as instead of the picture of the lover giving up austerities while his mistress was practising it, we find the picture of a faithful lover still

Page #50

INTRODUCTION
xlix continuing his austerities in sympathy for his beloved and getting emaciated.
Reading adopted by Pischelसंदर अमारिलग्गा तुम कए मयणअग्गिजलिआ सा। मादलिआमाआलिआ खेअकरी जलइ माहिवाए वि ॥ VI. 131. 114. Chāyā
सुन्दर अकुत्सिता तव कृते मदनाग्निज्वलिता सा।
माटमाष्वसा खेदकरी ज्वलति शिशिरवातेऽपि ॥ Reading improved
सुंदर अमारिलग्गा तुज्म कए मयणअग्गिजलिआ सा।
मादलिआमाआलिआखेअकरी जलइ माहिवाए वि॥ Chāyā
सुन्दर अकुत्सिता तव कृते मदनाग्निज्वलिता सा।
मातामाष्वमुखेदकरी जलति शिशिरवातऽपि ॥ Eng. Trans.-Oh lovely (fellow) she not ugly, afflicted by the fire of Cupid and causing affliction in the mother and the maternal aunts, burns even at the cold wind.
Remarks-From Pischel's reading the sense would be that the victim of Cupid suffering the pangs of separation is an aged matron (not a young girl) being the maternal aunt of some one's mother and she is exciting pangs (in the heart of the sympathisers)-a sense no doubt, but which cannot be accepted as love poetry but as a parody of it. If the two words मादालिआमाआलिया and खेअकरी are combined we find a piteous picture of a love-lorn girl.
Reading adopted by Pischel--
___सा वित्ती लहुअवड क्खमसु तुम तुह णमो लयापुरिस । .. लडहक्खमिअपेमे पिअम्मि कह णाम जीविस्म ॥ ..

Page #51

DEŠINAMAMĀLĀ
Chāyā
सा वृत्तियग्रोध क्षमस्व त्वं तुभ्यं नमः पद्मकरवधूलेखाशित। विघटितप्रेम्नि प्रिये कथं नाम जीविष्यामि ॥ VII. 20. 17.
Reading improved
सावित्तीलहुभवड क्खमसु तुमं तुह णमो लयापुरिस । लडहक्वमिअपने पिअम्मि कह णाम जीविस्म ॥
Chaya
सावित्रीन्यग्रोध क्षमस्व त्वं तुभ्यं नमः पद्मकरवधूलेखाशित ।
विघटितप्रेम्नि प्रिये कथं नाम जीविष्यामि ॥ Eng. Trans.-Forgive (me) Oh Banyan tree, presided over by Savitrī, salutation to thee on whom a bride with a lotus in the hand is painted. The beloved being void of love how can I live at all ?
Remarks-If सा वित्ती लहुयवड (literally, that function, Oh Banyan tree) are taken as separate words as in Pischel's reading they make no sense. Joined together into one word the expression finely fits into the context as we get the picture of a holy Banyan tree presided over by the goddess Savitrī with the figure of a bride having a lotus in the hand painted on it, worshipped by village damsels for the fulfilment of their desire of union with their lovers.
Reading adopted by Pischel
जं मस्सए वहुव्वाण वहिवं मजा कज्जवप्योहं ।
तं सहि मग्गपयाहिणवहुरावग्गोपदसणपहावो ॥ VII. 40. 34. Chāyā
यस्मन्यते कनिष्ठश्वश्रूणां परकायें मम कार्यस्तूपम्। तत् सखि मार्गप्रदक्षिणशिवानकुलदर्शनप्रभावः ॥

Page #52

Reading improved
INTRODUCTION
जं मए वहुव्वा ण वहिवं मज्म कज्जवप्पोहं 1 तं सहि मग्गपयाहिणवहुरावग्गो अदंसणपहावी ॥
Chāyā
1
यन्मन्यते कनिष्ठश्वश्रू नं परकार्य्यं मम कार्य्यस्तूपम् । तत् सखि मार्गप्रदक्षिणशिवानकूलदर्शनप्रभावः ॥
H
Eng. Trans.-It is the (inauspicious) influence, Oh friend, of witnessing a jackal and a mongoose on the rightside on the way, that the youngest mother-in-law regards the heap of my work as not of others.
li
Remarks-In Pischel's reading,
(literally of the youngest mothers-in-law) cannot be constructed with '' (thinks) which is left without any subject and the sentence remains incomplete. Besides the expression ag is inconsistent in itself. meaning the youngest mother-in-law can denote only a single person and is incompatible with plurality. By separating we get a negative sentence and can construe (mother-in-law) with as its nomina. tive. The stanza also thus becomes a fine picture of the tyranny of the youngest mother-in-law over her daughter-inlaw heaping all the work of the household on her alone instead of distributing it among others.
As the gathas when read in this way give a good sense they can no longer be regarded as examples of "incredible stupidity." They will be appreciated, it is hoped, by every lover of poetry as a remarkable feat of ingenuity worthy of Hemacandra and far beyond the capacity of his disciples to whom Pischel is inclined to ascribe them.
Pischel, Desinämamālā, Introduction, p. 8.

Page #53


Page #54

N.B. Readings marked with † are included in the Text of the present edition; readings marked with * are included in the list of Corrections; readings without marks are additional.
LIST OF IMPROVED READINGS OF
THE ILLUSTRATIVE GATHAS
Page. Chap. Verse. Com. Gatha. Pischel's Reading.
+10
I
22
जाव य रसेण
+15
I
38
अणहारगंडजीए 'णोसासन्तं
†17
I
45
+40
I
117
49
I
147
50.
I
150
*51
I 153
2
+57
*61
+64
66
+73
+73
80
*83
84
+85
91
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
14
20
27
47
48
72
61
84
56
105
20
37
44
101
115
118
121
2
15
21
30
50
51
60
66
69
71
84
उच्चरणेसोज्जग्गिर पुडिंग हुए वासिए
अॅडलं च केसेसु
श्री चय
पित्र कविसकच्छर
मयकोत्तलंक सउणं
कंठमल्लजुग्गासा
कासारं च
यि वि
कोमुजोर प
विहि खरि
गज्जम विगंजं
गामेणि च
या ऐसि
घडिअडाणीसंका
Improved Reading.
जावयरसेण
अणहारगंड जीए णीसासं तं
उच्चरणे सोज्जग्मिर
पुडिंगहुए वासिए
अॅडलं व केसेसु
चय पिचकविसकच्छर मयकोअलंकसउणं
कंठमलजुग्गा सा
कासारं व
णियवि
कोमुजुरहं पि
favor
गज्जच्छविगंज
गामेणियं व
ण याणेसि
घडि घडाणीसंका

Page #55

liv
Page. Chap.
91
96
*97
102
+117
128
III
III
III
III
IV
IV
IMPROVED READINGS
Verses. Com. Gatha Pischel's Reading.
घडकुसिं
चिल्लच
1
9
12
25
7
1
9
12
21
7
चत्र डप्फया
10
41
णिस्सरि सु
42
43
वोलियवह
43
44
णीश्ररणवल्लहा ण
26
21
भंजिअ सु
29
24 रविथूणाइ थूलघोणं
35
28
दइअ दयावण्य
57 45
6 6
48
54
65
80
106 91
129
IV
+130 IV
*140
V
*141
V
143
V
150
V
*154
VI
168
VI
170
VI
*174
VI
184
VI
188
VI
+191 VI
117 100
*191 VI 118 101
+192 VI 120 103
*196 VI 131 114
201 VII
2
+204
VII
8
204
VII
9
*208 VII
17
+208
VII
19
45
51
62
94
2
8
9
20
22
चित्तदाउ' च
छिक्कोलिऊण
धंगकेसिधव्वा पडसिणीवि
पालीवंधं च
पौणउरपोरोहे
पोरच्छकम्म पोलिअ
दासोवुवुअवुक्को वित्र भुंडोरेहिं च
णिय वि
'मंगलमुगुम
हमर घर
'माअलियाखेदकरी
पित्र अहरं
णीहर
'रूविरूअगुणभूसणे
सा वित्तो लहुश्रवड
लोव मयच्छी
Improved Reading.
घड़ कुसिं चिल्लं व
चित्तदाउ' व
छिक्कोलिओ
चइयडाफया णिस्सरिअसु
वोलिय वह
णीआरणवल्लहाण
भुंजिय
रविथूणा इथूलघों
दइयदयावण्य धंगकेसि धव्वा
पssसिय गोविं
पालीवंधं व
पीण्डरुपीइरोहे
पोरच्छ कम्प्रपोलिय
दासीवुवुश्रवुक्कोचिय
भुंडोरहिं व
णियवि
'मंगलम'
हत्थमरघर
'माअलियाखेदकरी
पिहरं
णीहरिवि
'रूविरूत्रगुण भूसणे सावित्तीयवड
लोवमयच्छी

Page #56

IMPROVED REĀDINGS
Page. Chap. 211 VII *212 VII +214 VII
214 VII 218 VII
222 VII +228 VII
Vers. Com. Gatha. Pischael's Reading. Improved Reading
31 25 वल्लयणिब्बत्तिया वलय णिव्वत्तिया 34 28 विलमझुणीहिं च विलमझुणीहिं व 39 38 समयवहोलम्मि सयं वहोलम्भि 40 34 वहुव्वाण
वहुव्वा ण 50 44 वहधारिणिं च वहधारिणिं व 63 57 विक्खासविहइकच्छे विक्लास विहदकच्छे
66 60 विप्पवरोविन विप्पवरोचिय ___68 62 विबालप्रविणिव्वरो विधालुय विणिज्वरो
69 63 विरहविडिच्चिर अंगे विरहविडिच्चिरअंगे 70 64 विष्फाडिअसाहिम वि विष्फाडिअसाहिमवि 78 72 णिए वि
णियेवि 3.3 किंसुअसउणमिणं किंश सउणमिणं 70 63 हुडसिंगहीर मह हुडसिंगहीरमद
224
VII
224
VII
224 VII +227 VII 234. VIII 266 VIII

Page #57


Page #58

i.nanyARADA
CORRECTIONS.
S
AVACANritudents-india
18
ता
"C" under the heading 'Verse' stands for commentary. Page. Chap. Verse.
Misprints.
Corrections. 2 I 30
महानदा
महाना 4 I 70
वहिणि अद्यायो
बहिण असाये 5 I 90
कुसुमाउह अंकार
कुसुमाउहकारं 100 अहल्ली
अहिली 8 I 170
अवर्ष
अवस अयंडोऽधंधू
अयडोऽधंधू 8 I 180
शब्दभवोऽधधुशब्दः
शब्दभवोऽधंधुशब्दः I 200 कल अहिसाबो
कलअहिसाउ 9 I 200
सा 10 I 220
दिखावय
दिस्वावईय 10 Foot-note
अगहियो
2 AB अपहियो 11 I 270
पिउन पक्वलिय अप्प °णिउजअक्खलियअप्प 18 I 32
उच्छुघदंतववच्छणे
उच्छयदंतवणवणे 18 320
अवधारवि
अवधार वि 18 I340
अदहारज्जोएवं
अद्वहारज्जोए णं 14 370
केषां चि
कैषां चि. 14 I 370
कलुसिय अब
कलुसियअब 14 Foot-note
1 B °हाय
1 Bहा 16 I 410
अच्छिवियच्छौ दुहिया अपिछवियच्छीदुहिया 21 I 540
अज्जो
अज्जी 22 I 500
धात्वादेशेष्वमामिरुता धात्वादशेष्तस्माभिरुता 640 आणवी
माणूवो 24 I 650
जाय पाउरालीला
जायआउरालीला 27 I 76
पाउर 27 I 780
पाउरं
आऊरं 28 I 80
इग्गाणयमा
ग्गाय व मा
m
पाऊर

Page #59

CORRECTIONS
Misprints.
Corrections.
Page. 20 30 30
दू'दोवत्ताइ जंतुणी कुसलउडुच्छों क जखया भयचा रिय'
दोवत्ताजंतुणो कुतलउडुकरणं अणणय भयचोरिय
I
गुगागुणि
उप्पा शिथिलस्थिति तकारसंयोगास्थन
Chap. Verse. I 810
860 I 860
195 I 900
101 I 103 I 104C I 1050 1 108 I 113 I 118 I 186 I 1360 I 1870 I 147 I 153 I 1580 I 173
उपकार
उज्जग्रियं उप्फुडिय
गुणिगण उप्पणी शिथिल स्थिति मोकारसंयोगस्थाने उपकार: उज्जाणियं उष्फंडिय उसेबरं उचलरं पोच्चतर एकलपुडिंग
39.
उव्वेलरं
उब्वेलरं भोव्वेटर एकलपुडिंग
चय श्रीसिपी
56
चदण
कंदी कबाडी
80 61
I II
61
II
10 130 130 140 140 140
भोसीपी चंदण कंदोई कव्वाडो कार्यकसई कोपरकर मय कोत्तलकसउ मणरुइयककसासव मयकरियं
दिसकमाए कग्घायलो का डरी कासोच्छडिया कहा कथाभास
61
कार्यकस कोत्थर कई मय कोत्तलंक सउणं मगराय ककसासव मयकरिय दिशकमाए कग्धा 'यली क डओ कासोच्छडिया कथाकखापासं
II
22
64 64 65
II II II
220 220 220 230

Page #60

Page. Chap. Verse.
65 II
67
II
67
II
67
II
67
II
67
II
67
II
74
II
78
II
79
II
79
II
80
II
81
II
82
II
83
11
88
II
84
II
85
II
86
II
87
II
88
II
89
91
91 II
91
II
92
II
95
III
97
III
101
III
102 III
102 III
II
-II
8
24
29 C
29 C
29 C
30 C
31
31 C
51
64 C
68
TO C
71 C
75 C.
76 C
81 C
81 C
88 C
86 C
91. C
94
66 C
98 C
105 C
107 C
107 C
109 C
6 C
12
24 C
26 C
27 C.
CORRECTIONS
Misprints.
कणियारिय कम्णम्मरिया
कालिंजो तापिच्छलदा
का मिंजलाग्ख्य:
का मिंजुलशब्दोऽपि
शूकरः
10 खलिए
किंवोडो स्खलितः
'ठी सूकरो
वर्थम्.
खष्य
खल्लिरिं
तमाख ंडय°
धात्वादेशेषता
खुणक्खडिया
गडी यो। गज्जी जव:
* गज्जा वि गंज
विरहगाडियाड'
गलफोडो
सभवईए
ठुल
गोवरगोहरक
गोटगोखरल्लशब्दी
fsuडियघडा
धनवाही इन्द्रः
"चार"
घुग्घुस्सइत
धात्वादेशेषता
चित्तदाउ' च
कपिकच्छ:
अच्छमः:
नारेव्वित्येकशेषाद
Corrections.
कणिधारियकारिया
कालिंगो तापिकलता
का' मिंजुलाख्यः
का मंजुलशब्दोऽपि
शूकरः
ख लिए
किंवीडो खलितः
कंठी सूकरी
वार्थम्
खष्बुल
खल्लिि
तमख' डय
धात्वादेशेषता
कडुडिया
गडी गन्त्री । गज्ञो यवः
गच्छविगंज
विरहगाडियार
गलफोडो
सयवईए
'ख'
गोवरगोहरक
गोअंटगोखरलशब्दी .
घडिघडियघडा
घणवाही इन्द्रः
'धारि
घुग्घुसी
धात्वादेशेषूता
चित्तदाउ' व
कपिकच्छुः
अच्छभङ्गः
जारष्वित्येकशेषाद
3

Page #61

CORRECTIONS
Misprints.
Corrections.
चतु:स्थगनतीडा हेष्या जरल हिबार मृगाकर्षगा हेतु धमगी अपरिग्गाहम्मि जयश्री
चतु:स्थगनक्रीडा हेष्या সৰলক্সিম্মাহু मुगाकर्षणहतुधिमगी अपरिग्गम्भि
जयचो
"जुन
चाह
चादु झरया झाभरी
झरया
भामरी
बाद्यविशेषः
वाद्यविशेष: कंठे
कंठ
अर्थ
त'ईव उव
Page. Chap. Verse. 103 III 300 106 III 800 108 III 140 108 III 460 109 III 109 III 470 109 III 470 109 III 480 111 III 112 III 570 112 III 580 118 III 590 117 IV 80 118 IV 10 118 IV 10 119 IV 130 119 IV 140 184750 134 Foot-note 135 v. 90 186 v 10 186 V 120 137 V 187 v 18 140 v 141 v 1427 800 148 v
84 148 v 350 145 v 880 148 v 42
कपिकचः
ठंवरी तंवरतिरथे कमलतोंसडी
स इव उपवर कपिकच्च: ढखरी संवरत्तिरम्मे कलमोंसडी
एव्य साडि अर्थ
एव्य
साडिवयं
उपवास तमिरच्छ तमिच्छाहा
उचावासः নিনিনিলিস্থান্ধা शिक्वालियं सुजिअ उक्कश्चियरविथशाइथू वस्त्रकदेशः
तिक्ख लियं
जिप सुष उक्कस्मिथ रषि) गाइ थू वस्त्रकदेश: समए
29
ससए
दायद
हारसा
दार'सा
दुक्खरमवि
दुबरमवि

Page #62

Chirint
CORRECTIONS
Misprints.
Corrections.
ATLAMNsisdom
दूसलयदूहलाणं धूमसीहाओ पडडसियणीति
दूसल अदूहलाणं धूमसिहानी प यि पी
620
तुणपोर्टि पोरच्छ कम्मपो चलवडयाणा अवलंबताण
भव्यो
Page. Chap. Verse. 146 v 430 151 v 610 154 VI 60 160 VI 48c 173 VI 60c 174 VI 181 VI890 184 VI960 186 VI 1000 188 VI 1010 190 VI 114 C 191 VI 1180 193 Foot-note 196 VI 1810 197 VI 1350 200 VI 146 204 VII 0 205 Foot-note 208 VII 200 210 Foot-note 211 Foot-note 212 VII 320 212 VII 340 218 VII 520 220 VII 560 222 VII 62c 228 VII 66 288 VIII 20 285 Foot-note 236 VIII 90 242 VIII 250
पिएम तमुपोट्ट पोरच्छकम्म पो चलवड्याण वलं ताण भव्यो धात्वादशेषताविति पितुहम् मगल म Bएममिरो मामालिया खेयकरी . स्फलिङ्गः
महियं कवी 5AB °देशसिद्ध सा वित्तील 8 AB सरि 7 वरुवि विच्छदशब्दभवः विलमसापीहिंच वाहुवग्गोर तुममगणिय वायारी विसरस महयो विवप्परं वालयसंगे
....
धात्वादशेषताविति पितुहम् मंगलम Bणुभमिरो °मामालियाचयकरी स्फुलिङ्गः 'महियं कवी देशसिह सावित्तौल 8 AB सरि 7AB वरुवि विच्चदंशब्दभव: विलम' पौहि व वाह वग्गोर तुममगणियवायारो विसरममहुणो विष्यवरं वालियसंगे 70 संजु मोण कपिकच्छु: ...
-
.YRITata m
70संजु
माण कपिकच्छ:
EHIMALAY

Page #63

CORRECTINS
Misprints.
Corrections.
"मिंट धालादेशेषत
"सिंद धात्वादेशेषूक्त
Page. Chap. Verse. 243 VIII 29 C 248 VIII 420 255 VIII 080 255 VIII 6.00 256 VIII 720 257 VIII 780
लिकासयांक
पूप्रती
हिकासयच्छि पूर्वती हत्यलो
हत्यसो
ADDITIONS
Ohsp.
Verse.
Page.
46
I
II
1410 200 520 810
ऊसाइयं विक्षिप्तम्। before : यथा। after शीलाः ॥ मृदु after पुत्य पीओ before धवक्षः।
170
VI
178
VI
EMENDATION
.
Page. ____88
Chap. II
Verse. 98 c
चिपिजसि for विपिज्जसि

Page #64

'अथ देशोनाममाला प्रारभ्यते ।
देशी दुःसंदर्भा प्रायः संदर्भितापि दुब्बोंधा । आचार्यहेमचन्द्रस्तत्तां संदृभति विभजति च ॥
समग्रशब्दानामनुशासने चिकीर्षिते संस्कृतादिभाषाणां षमां शब्दानुशासने सिहेमचन्द्रनाम्नि सिद्धिरुपनिबद्धा । इदानी लोपागमवर्णविकारादिना क्रमेण पूर्वैरसाधितपूर्व्वा देश्याः शब्दा अवशिष्यन्ते । तत्संग्रहार्थमयमारम्भः । तत्रादौ शिष्टसमय इत्यधिकृतदेवता नमस्क्रियते ।
गमणयपमाणगहिरा सहिययहिययहिययंगमरहस्सा । जयइ जिणिंदाण असेसभासपरिणामिणो वाणी ॥१॥
गमास्तात्पर्य भेदिनः सदृशपाठाः । नया वस्त्वेकदेशग्राहिणः स्याद्वादाविरोधिनोऽभिप्रायविशेषा नेगमसंग्रह व्यवहारसूत्र शब्दसमभिरुदेवंभूताभिधानाः सप्त । प्रमाणानि स्याद्दादगोचराणि प्रत्यक्षादीनि । तैर्गभीरा मन्दबुद्धीनामस्ताघाः । अथ च सहृदयं सचेतनं हृदयं येषां तेषां हृदयंगमरहस्या । अत एव जयति निःशेषतोर्थिकभाषोत्कर्षेण वर्त्तते । जयत्यर्थेन च नमस्कार आक्षिप्यते । श्रयमपर उत्कर्षो यदशेषभाषारूपत्वेन परिणमते । यदाह ।
देवा देवीं नरा नारों शबराश्चापि शाबरोम् । तिर्यञ्चोऽपि हि तैरवीं मेनिरे भगवद्गिरम् ॥
सैवंभूता जिनेन्द्राणामर्हतां वाणी जयतीति संबन्ध: ॥ (१) व्युत्पित्सु प्रष्टत्तयेऽभिधेयप्रयोजने आह ।
1 A opens with ए १०॥ ओं नमः सर्व्वज्ञाय B with ५० ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः सर्व्वज्ञा ।

Page #65

देशीनाममाला णौससदेसिपरिमलपल्लवियकुऊहलाउलत्तेण । विरज्जडू देसीसहसंगहो वमकमसुहओ ॥२॥ देशीशब्देन देशीशास्त्राण्युच्यन्ते। निःशेषदेशीशास्त्राणां परिमलनेन परिशोलनेन पल्लवितं प्रादुर्भूतं क्वचिदर्थासमर्पकत्वेन क्वचिदनुपूर्वीनिश्चया भावेन क्वचित्यूर्वदेशीविसंवादेन क्वचिह्नतानुगति कतानिबद्धशब्दार्थतया यत् कुतूहलं तेन यदाकुलत्वमाः कथमयमपभ्रष्टशब्दपशमग्नो जन: समुदरणीय इति परोपचिकीर्षारंभसस्तेन हेतुना देशीरूपाणां शब्दानां संग्रहो विरच्यते। अस्माभिरिति शेषः । पादलिप्ताचार्यादिविरचितदेशीशास्त्रेषु सत्स्वप्यस्यारम्भे प्रयोजनं विशेषणबारेणाह वसति। वर्मा अकारादयो हकारावसानाः प्राकृतप्रयोगयोग्यास्तेषां पदादिभूतानां मुखग्रहणधारणनिमित्तं क्रमः परिपाटिः। तेन वर्णक्रमेण यक्षरताक्षरचतुरक्षरादिपदक्रमेण च सुखदः सुभगो वा। वर्णक्रमेण हि निर्दिष्टाः शब्दा अर्थविशेषसंशये सति मुखेनैव स्मर्यन्तेऽवधार्यन्ते च । वर्णक्रमातिक्रमेण च निर्दिश्यमाना न मुखेनावधारयितुं शक्यन्त इत्यर्थवान् वर्णक्रमनिर्देशः ॥ (२) पुनरितरदेशीभ्यो वैलक्षण्यमाह।
जे लक्खणे ण सिद्धा ण पसिद्धा सक्कयाहिहाणेसु। __ण य गउणलक्खणासत्तिसंभवा ते दूह णिबड्वा ॥३॥ · लक्षण शब्दशास्त्रे सिद्धहेमचन्द्रनानि ये न सिहाः प्रकृतिप्रत्ययादिविभाग न न निष्पवास्तेऽत्र निबद्धाः। ये तु वन्नर-पज्जर-'उप्फाल-पिसुण-संघ-वोल्ल-चवजंप-सीस-साहादयः कण्यादीनामादेशत्वेन साधिताः ( सिचमचन्द्रम्-८,४,२) तेऽन्यैर्देशीषु परिग्रहीता अप्यस्माभिर्न निबद्धाः। ये च सत्यामपि प्रकृतिप्रत्ययादिविभागेन सिद्धौ संस्कृताभिधानकोशेषु न प्रसिद्धास्तेऽप्यत्र निबताः। यथा। अमृतनिर्गम-छिद्रोद्भवा-महानदादयश्चन्द्र-दूर्वा-हरादिष्वर्थेषु। ये च संस्कृताभिधानकोशेष्वप्रसिद्धा अपि गौण्या लक्षणया वाऽलंकारचूड़ामणिप्रतिपादितया
1B भावेन क्वचिद्गता. 2 AB कतया नि. 3 B भस्तेन. 4B नेय ग. 53 °न नि. 60 बज. 7B उप्पाल'. 80 °बोल्ल. 9 B ° अप्रसिद्धा अपि गौण्या.

Page #66

प्रथमवर्गः 1
शक्त्या संभवन्ति । यथा । मूर्खे बइल्लो । गङ्गातटे गङ्गाशब्दस्त इह देशोशब्दसंग्रहे न निबधा: ॥ ( २ )
इदानीं नानादेशप्रसिद्धभाषा स्वतिव्याप्तिपरिहारार्थं देशील क्षणमाह
1
देसविसेसपसिद्धौइ भमाणा अंतया हंति । तम्हा अणाइपाइयपयट्टभासाविसेसओ देसी ॥४॥
'निक्क
देशविशेषा महाराष्ट्रविदर्भाभीरादयस्तेषु प्रसिद्धाः । मग्गा पश्चात् । इल्ला जितः । 'उक्खुडहुंचियो उत्क्षिप्तः । प्रेयंडो धूर्त्तः। हिंगो जारः । विण्डो प्रपञ्चः । दढमूढो मूर्ख एकग्राही । इत्येवमादयः शब्दा यद्युच्चेरंस्तदा देशविशेषाणामनन्तत्वात् पुरुषायुषेणापि न सर्वसंग्रहः स्यात् । तस्मादनादिप्रवृत्तप्राकृतभाषाविशेष एवायं देशीशब्देनोच्यत इति नातिव्याप्तिः । यदाह । वाचस्पतेरपि मतिर्न प्रभवति दिव्ययुगसहस्रेण ।
देशेषु ये प्रसिद्धास्ताज्शब्दान् सर्वतः समुच्चेतुम् ॥ (४) na अकारादयो प्रचराः शब्दाः संग्टह्यन्ते ।
अज्जो जिगम्मि अल्लं दिअहम्मि अण अ सालिभेयम्मि | अंको णियडे अल्ला अव्वा अम्मा य अंबाए ॥ ५ ॥
अन्नो जिनोऽर्हन् बुवश्च । यदाहुः । अर्हन्तं प्रति देवज्जो ॥ यदि तु स्वामिपर्यायाऽर्यशब्दसमुद्भवोऽयं तदा मङ्गलार्थमस्योपादानम् । अज्जा गौरोति केचित् संगृह्णन्ति । तदयुक्तम् । तस्य संस्कृताऽऽर्याशब्दादेव सिद्धेः । यदाह । आर्याम्बिका मृडानीति । ( हलायुधः - १,१५) अल्लं दिनम् । अणू शालिभेदः । अंको निकटम् । अल्ला अव्वा अम्मा च अम्बा जननोत्यर्थः । यथा ।
वीरज्जरवी अल्लं विरतो भिखमोहतिमिरोहो । अणगोविगिज्जमाणो गिरिके जयइ विहरतो ॥१॥
जग व्वचं बियाए पाए दंसेसि जइ ण उब्जिते ।
तो तुह अहं ण धूया अल्ले अम्मा 'तुमपि ण हु मज्झ ॥२॥ (५)
10 निकूला. 20 उक्बुरुहु° 3B तु मंपि.

Page #67

देशोनाममाला अक्को दूए अक्का बहिणी अप्पो पिऊ अहं दुक्खे । अंगुट्ठी अवगुंठणमगयअयक्काऽयगा दणुए ॥६॥ अक्को दूतः। अक्का भगिनी। अम्बार्थस्तु संस्कृतसमः। यत्कालायाः । हे अक्क ( कातन्त्रम्-२,१,४०) अप्पो पिता। अहं दुःखम् ।
अथ वाक्षराः। अंगुट्ठी अवगुण्ठनम्। शिरोऽवगुण्ठनमिति यावत्। ताक्षरप्रस्तावादंगुट्ठीत्यनुवाद्यम्। अवगुण्ठनं त्वर्थनिर्देश इति सामानाधिकरण्येऽपि न विध्यनुवादसंदेहः। अगओ अयको अयगो इति त्रयो दानवार्थाः । यथा ।
कयअंगुट्ठी अक्के अयगअयकारिअप्पमहहरणं ।
जमअक्कसमे कमढागएवि करुणापरं णमसु पासं ॥३॥ अत्र च। अह असौ। अणं ऋणम्। अडो कूपः। अण नञर्थे । अइ संभावने। एते शब्दानुशासन एवास्माभिः साधिता इत्यन्यैरिव नोपात्ताः ॥ (६)
अंकल्ली अ असोए अज्झल्ली दुहियदुज्झधणुए। 'अंबेट्टी मुट्ठिजूए अरमाणं विवाहवहुदाणे ॥७॥
अंकल्ली अशोकतरुः । अज्झल्ली 'दुग्धदोह्या धेनुः । या पुन: पुनर्मुद्यते। अंबेट्टी मुष्टियुतम्। असाणं विवाहवधूदानम्। विवाहकाले बध्वं यहीयते। यहा विवाहार्थं वध्वा एव वराय यद्दानम्। मौर्यवाचकस्त्वमाणशब्दोऽज्ञानशब्दभव एव। यथा।
अंकेल्लितलासीणो मा रम 'अंबटिआइ पुत्त तुमं । अज्ज तए दायव्वा अझल्लो बहिणि असाणे ॥४॥ (७)
___10 वास्त्वंगु. 2 B पदका. 3 AB अमोल्लो. 4AB अवेली. 50 मुजिए. __ या पु. 7AB अवैडिवाए. 8AB अवाणे,
दु

Page #68

प्रथमवर्गः। अबंतो परंते अरुणं कमले अकासि पज्जत्ते।
अग्घाडो अवमग्गे अवेसि अंबेसि घरफलहे ॥८॥ ____ अइंतो पर्यन्तः। अरुणं कमलम् । अकासि पर्याप्तं कृतम् अलमिति यावत्। अग्घाडो अपामार्गः। अवेसी तथा अंबेसी गृहहारफलहकः। अवेसि अंबेसीति लुप्तविभक्त्यन्ती समाहारो वा। यथा ।
अंबेसिपएसठिया अग्घाडअवेसिलग्गवत्थमिसा। ..
णयणारुणअईतेण णियसि जं तं अकासि लज्जाए ॥५॥ (८) अंकारी अत्यारो साहिज्जे अत्थुडं लहुए। अक्कंतं च पवुड्ड अंबोच्ची पुप्फलावीए ॥६॥ .. अंकारो तथा अत्थारो साहाय्यम् । अत्थुडं लघु। अकंतं प्रवृद्धम् । अंबोच्ची पुष्पलावी। 'यदाम्रपुष्पाण्येवोच्चिनोति तदा न देशी ॥ यथा। .
कुसुमाउह अंकारं अंबोच्चीणं च कुणइ अस्थारं। मलयसमीरो अइअस्थुडोविं काही किमकंती ॥६॥ (6) धणवंतम्मि अहेल्लो अवियं भणिए गयम्मि अट्टो।
अज्झत्यो आगयए अणं गिरियडमणंतमोमाले ॥१०॥ अहेल्लो ईश्वरः। अवियं उक्तम् । अट्टो यातः। अज्झत्यो आगतः । यद्यप्येते त्रयोऽपि क्रियावाचिनस्तथापि त्यादिषु प्रयोगादर्शनाद्धात्वादेशेष्वस्माभिर्न पठिता इत्यत्र निबहाः। एक्मन्यत्राप्यूह्यम्। अइणं गिरितटम् । अणंतं निर्माल्यम् । यथा।
अज्झत्यो अट्टो स किं अहेल्लो वि इय मए अवियं । अइणवि जस्स रसो सिरे अणंतं व 'वुभए आणा ॥७॥ (१०) आले अलग्गमलिणो 'विंचुअए अंबुसू सरहे। अक्कुटुं अज्झासियमंकियअवलंडिया अ परिरंभे ॥११॥
1AB यदा आमाथि पु. 20 'मणत्तमो. 30 अणतं. 40 वुभद्र ण आणा. 5A विकुपए, अमसि. 7AB रंभी.

Page #69

देशीनाममाला अलग्ग कलङ्कारोपः। अलिणो वृश्चिकः। अंबुसू सरभः। अक्कुट्ट अध्यासितम्। अंकियं तथा अवलंडियं परिरम्भः। अवरुंडिअशब्दस्य पञ्चाक्षरस्याप्यनुरोधात् वाक्षरेषु पाठः। अन्यथा हिरर्थकीर्तनं स्यात् । अयं च यद्यपि क्रियाशब्दः। अवरुड अवरुडिज्जइ अवरुंडिऊण इत्यादिप्रयोगयोग्यश्च । तथापि पूर्वाचार्येर्धात्वादेशेषु न पठित इत्यस्माभिरपि तदनुरोधातत्रापठित्वेह निबद्धः ॥ यथा।
अकुट्ठकोवअंबुसुअलिणाण भयम्मि केवलमलग्गं । महिलावरंडियाओ बौहंति विवेअअंकिया मुणिणो ॥८॥ (११) खग्गम्मि अणप्यो अल्लो परिचिए पसुम्मि अक्कोडो। कयलौद्र 'असारा आवणे अवारो अवारौ य ॥१२॥ अणप्पो खन्नः। अल्लो परिचितः। अक्कोडो छागः। असारा कदली। अवारो तथा अवारी आपणः ॥ यथा।
णिव मा अक्कोडअसारअल्लयं कुण अणप्पमिमिण हि। .. भरिआ अरिकरि मुत्ताहिं दिसि अवारा विदिसि अवारीश्रो ॥८॥ (१२) मोरे अल्लल्लो 'कुक्कुडे अलंपो अआलि दुद्दिणए। "णिमेहम्मि अखो अञ्झस्सं सवियमक्खए अणहं ॥१३॥
___ अल्लल्लो मयूरः। अलंपो कुक्कुटः। अलि दुर्दिनम्। अालीति इकाराम्तो लुप्तविभक्त्यन्तो निर्देशः। अअंखो नि:स्नेहः। अज्झस्सं आक्रुष्टम् । अयं धात्वादेशः। 'अज्झस्मइ। अज्झसियं इत्यादिप्रयोगदर्शनात्। पूर्बाचार्यानुरोधात्त्विह निबदः। अणहं अक्षतम् ॥ यथा ।
अणहो अालिमत्ताल्लल्ल सु वि तं अअंख पियपासं। गंतुमसहो अलंपो व्व अप्पमज्झस्मइ त्ति पहियजणो॥१०॥ (१३)
____1B असारो. 20 अ. 80 मुत्ताहि. 4AB कुकुडी अलंयो. 5AB निद्रेहम्मि अयंखो. ___6 B अझसि. TAB °लिमत्ता.

Page #70

प्रथमवर्गः ।
अंजसमुज्जू अद्दाओ मुकुरे 'अंछियं च कड्डिए । असि दत्ते सबसे अप्पन्भोऽणवसरम्मि अत्यकं || १४ ||
असियं दात्रम् ।
अंजसं ऋजु । अहाओ दर्पणः । अंकियं प्राक्कष्टम् । अप्पको आत्मवशः । अत्थकं अनवसरः ॥ यथा ।
अहायक राय तुमं 'अंजसमइ असियवंकभूमयाए । अंयिहियत्र तम्मसि किं अत्थक्के अणप्पो ॥११॥ (१४)
अक्कंदो आरक्खळे अंबकडक्खेसु अंबिरअवंगा । चंदे 'अमयामयणिग्गमा य अह अहणा विहरे ।। १५ ।।
अक्कंदो परित्राता । अंबिरं आम्रम् । अवंगो कटाक्षः । अमत्रो तथा अमयणिग्गमो चन्द्रः । अमयणिग्गमशब्दस्यामृतानिर्गमो यस्येति व्युत्पत्तौ सत्यामपि संस्कृतेष्वप्रसिद्धेर्देशोत्वम् । अहसो तथा अह्णो आकुलः ॥ यथा । अॅ'बिरअक्कंदाए मयणद्दण श्रमयणिग्गममुहीए।
अमउग्गमम्मि खेल्लसु तरलअवंगच्छ्डाइ 'अहसा ॥ १२ ॥ (१५)
मच्छम्मि अंडओ अइरो आउत्तम्मि अंबडो कठिणे ।
अलयं विद्दुममडणी मग्गे अलि यात्ययारिआ य सहौ ॥ १६ ॥
अंडओ मत्स्यः । अइरो आयुक्तो ग्रामेशादिः । अंबडो कठिनः । अलयं विद्रुमः । कुटिलकेशवाचकस्त्वलकशब्दभव एव । अडणी मार्गः । अलिया तथा 'अत्थयारि सखी ॥ यथा ।
कुण अंडअच्छि 'भणिया अत्ययारोण अंबडा किमसि । 'कामाइरा किमलिए किं अडणीए स तुम्ह अलउट्ठि ॥१३॥ (१६)
अहरो अखमे अजुओ सत्तच्छए अज्झओ सञ्भम्मि । अवगणणा ए अगिला अवसम्मत्तिअग्गहणा ॥१७॥
1B अभियं 2015. 34 'जुस 4B अमर्याणि अत्य' 7 AB अत्यचारिया 80 भणिचाइ 9 AB कामाचरा 10 B
50
अद्दल.
ए अव
6 AB
"या

Page #71

indian
देशीनाममाला ___ अहरो असमर्थः। अजुओ सप्तच्छदः। अयमयुक्शब्दभव इति न वाच्यम् । । संस्कृते ह्ययुक्पर्ण इति दृष्टम् । यदि च पदैकदेशेन प्रयोगस्तदा सहृदयाः प्रमाणम्। अउझो प्रातिवेश्मिकः। अवगणना अवज्ञा तस्यामगिला अवणं अस्मत्ती अग्गहणं इति चत्वारि पदानि। यथा।
अजुअकुसुमे ब्व कमले अगिला तीए विओप्रअहराए। अझ रहाणेऽवम असणेऽस्पत्ती सहीसु अग्गहणं ॥१४॥ (१७) अयंडोऽधंधू कूवे अणडअणाडाविणय'वरा जारी। अविणय वईए अडया तहा अहव्वा अडयणाय ॥१८॥ अयडो तथा अंधंधू कूपः । अन्धश्चासावन्धुश्चेति विग्रह "शब्दभवोऽधंधुशब्दः । केवलं सोऽन्धकूपवाची। अयं तु कूपमानवाचीतीह निबद्धः। ये त्वौणादिकमधंधुशब्दमिच्छन्ति तैरपि संस्कृते प्रयोगादर्शनादयं संग्राह्य एव । अणडो प्रणाडो अविणयवरो त्रयोऽप्यमी जारार्थाः। अविणयवई इति द्रोणः । अविनयवर इत्यस्य व्युत्पत्तौ सत्यामपि संस्कृतेष्वप्रसिद्धेर्देशीत्वम् । एवं वच्यमाण अगुज्झहर-अचिरजुवइ-इत्यादावपि वाच्यम्। अयं च षडक्षरोऽप्यनुरोधात वाक्षरेषूपात्तः। एवम् अड"यणा-असइय-अक्कसाल-अणुदवि-अणोलय-अणुअल्लादिष्वपि वाच्यम्। अडया अहव्वा अडयणा त्रयोऽप्येते असतीवाचकाः । यथा।
अडए सुणाहि अयडे 'अणाडअडयणपिए सरसि काले। . अंध'धुमविणयवराहब्बा ठाणं तमित्य 'अणडो किं ॥१५॥(१८) अग्घाणो असओ तित्तम्मि हढे अडाडअणुवा य ।
गोसम्मि अणिल्लं तह अणोलयाणुदविअणुअल्ला ॥१६॥ .. अग्घाण-असइयशब्दो दृप्तार्थों। असइओ दर्शनादावपि तृप्त उच्यते । तेनावचित इति व्युत्पत्तिर्नानुयोक्तव्या। "अडाडो तथा अणुवो बलात्कारः । अणिलं अणोलयं अणदबि अणुअल्लं एते चत्वारः प्रभातवाचकाः। यथा। ___ मणमणवेण हरंतो अणुदविफुल्लारविंदमयरंदं ।
परिमलपाणग्घाणुब्ब अणिल्लसमीरणो खिवइ ॥१६॥ 1B वडरा, 20 °वईड. 3 B शब्द के. 4 B अनाणाडो, 5 AB °यी", AB अण्णायक 7A धुअवि B धुवि, 8AB °वागमण, 9 AB अडणी, 10 AB अडाडा,

Page #72

प्रथमवर्गः ।
रविणो अडाडखंडियतमरिउणो दंसणा मया । अलिणारहि कमलिणी 'गाइ व्व अणोलए अलं ॥ १७ ॥ (१2)
अप्फुस अहिसायं आपु अवडओ य तिणपुरिसे । अवगूढं विलिए खणरहिए अवरिक्क - अणरिक्का ॥२०॥
अप्फुस्स ं तथा अहिसायं पूर्णम् । आक्रान्तवाचक स्वप्फुस्णशब्दः “क्तेनाप्फुस्खादयः " ( सिह हेम ० ४, २५८) इति सिद्ध: । अत्र च चाक्षरप्रकरणे ऽन्येरन्येऽपि शब्दा उपात्ताः । ते चास्माभिः शब्दानुशासन एव साधिता इति नेह संगृहीताः । तथाहि । 'अच्छलं अनपराध इति संस्कृतसमः । अलसी क्षुमेत्यत सोशब्दभवः । लाहि निवारण इति निपातेषूक्तः । तथा । अग्घइ राजते । अण्हइ भुङ्क्ते। अहेसो आसीत्। अट्ट कथति । अईइ गच्छति । अंचर कर्षतीत्यादयो धात्वादेशेषूक्ता इति । अथ हिसायशब्दादारभ्य चतुरक्षराः । अवडओ टणपुरुषः । अवगूढं व्यलोकम् अपराध इत्यर्थः । अवरिक्को तथा अणरिक्को क्षणरहितः, निरवसर इति यावत् ॥ यथा ।
6 AB
धणअप्फुस्सो कलअहिसाओ अवड व्व 'सावगूढो सो । सा तस्स कहसु मं सहि अपरिक्कं अणवरिक्कं पि ॥ १८ ॥ (२०)
अराहेअओ य भंते खिसम्म अवडियमणुइओ चणए । अंतोहुत्तमहोमुह महिहाणं वमणाए य ॥२१॥
'अण्हेअओ भ्रान्तः। अवडियं खिन्नम् । अणुइओ चणकः । अंतोहुतं अधोमुखम्। 'अहिहाणं वर्णना । यद्यप्यभिधानशब्दः संस्कृतेऽपि दृ तथापि संस्कृतानभिनंमन्यदुर्विदग्धज्रनावर्जनार्थं संग्टहीतः । एवमन्यत्रापि संस्कृतभवशब्दसंग्रहे न्यायोऽभ्यूः ॥ यथा ।
1 AB मलइया.
श्रीयओ.
2 B गायव्य.
7 AB अभिहाणं.
3 AB अच्छलं. 4 AB अवकढी.
80 °भिप्राकृतमन्य
と
5 AB मभिहाणं.

Page #73

देशोनाममाला
अंतोन्तो चिंसि अहिहाणं 'तोइ वणियउत्त सया । अणुइयविक्कयणे अवडिओ य 'अव्हेअओ तओ तुमयं ॥ १८ ॥ (२१)
अवहेयं अणुकंपे अवत्थरा पायघायम्मि । अवलियमसच्चमरिह गूण' 'अम्माइया य अगुगाए ॥२२॥
अवयं अनुकम्पाम् । अवस्था पादघातः । अवहत्यारा इत्यन्ये । अवलियं असत्यम् । अरिहइ नूनमित्यर्थे । अम्माइया अनुमार्गगामिनी ॥ यथा ।
अमाइया दिखावहे य तुह रे अवस्थरा 'रिहइ ।
'णावलियं जं जावयर सेण तं किसलिओ असोउव्व ॥२०॥ (२२)
अत्थुवडं भल्लाए छौरे अलियारमवलयं गेहे । अवहट्ठो गव्विय अणुसूया गियडपसवाए ॥२३॥
अत्युवर्ड भल्लातकम् । अलियारं दुग्धम् । अवलयं गृहम् । अवहट्ठो गर्वितः । अणुसूया आसनप्रसवा ॥ यथा ।
जइ अलियारं वंछसि वाऽवलए रक्ख धेणमणसूयं ।
अवह' असहा सा मरिही अत्युवडसंकुले रसे ॥२१॥ (२३)
अरिअल्ली सहूले कङ्कणरज्जुम्मि अवयाणं । सिरचित्तपट्टियाए अणराहो अदूणियं च आणौए ॥ २४ ॥
अरिअली व्याघ्रः । अवयाणं आकर्षणरज्जुः । अणराहो शिरसि चित्रपट्टिका । अइणियं आनीतम् ॥ यथा ।
चालुक्क तमवगाइ दिसणरा हित्र जसाणुरायं जो ।
णरअरिअल्लि सकंठे अवयाणं इणियं तेण ॥२२॥ (२४)
10 तौए. 2 AB अण्डेयची. 3 AB भ्रम्हाइया 4B रादिरि° 5 AB गोव° 6 AB इम

Page #74

प्रथमवर्गः। अहिविमा कयसावत्ता दुइंतोसहे अलमलो य। अणुसुत्ती अणुकूले अहोरण उत्तरिज्जम्मि ॥२५॥
..
अहिविमा कतसापत्न्या। अलमलो दुर्दान्तवृषभः। अलमलवसही इति सप्ताक्षरं नामति गोपालः । अणुसुत्ती अनुकूलः। अहोरणं उत्तरीयम्। अवरिल्लशब्दस्तूत्तरीयवाचक: शब्दानुशासने साधित इतोह नोक्तः ॥ यथा।
अलमलसम अणुसुत्ती कहं तुम मुंच मज्म अवरिलं । मूढ तए परिहियमहिविसाइ अहोरणं इमं तौए ॥२३॥ (२५) अवडुअ-अव'अस्मा उक्खलए चौरी अरलाया। अरिम्पो कहबंधे कच्छावत्यम्मि अवअच्छं ॥२६॥ अवडुओ तथा अव असो उदूखलम्। अव असं इत्यत्र तृतीयाक्षरं हकारं केचित् पठन्ति। अरलाया चौरो। अइरिम्प इति मकारपकारसंयोगान्तः कथाबन्धार्थः । लिपिदोषापभ्रष्टास्तु पकारहयसंयोग केचित् पठन्ति । अवअच्छं कक्षावस्त्रम्। कक्षेत्यन्ये । यथा।
अवअणघडणमवडुअकंडणमवअच्छमित्तपरिहाणं । अर'लायगुंजिरीणिउज्जवसणमिय तुह रिणमइरिम्पो ॥२४॥ (२६) अक्खलियं पडिफलिए अलौसो सागरुक्खम्मि । अहिरौत्री विच्छाए अग्गक्खधो रणग्गधुरा ॥२७॥ अक्खलियं प्रतिफलितम्। अलीसो शाकवक्षः। अहिरीओ विच्छायः । अग्गक्वंधो रणमुखम् ॥ यथा।
अग्गक्वंधफ्लायणअहिरीया कुमरवाल तुह रिउणो।
ओबीहन्ति अलोसयणिउज अक्खलिय अप्पसहे वि ॥२५॥ (२७) 1 AB अन्ना. 2 AB °अन्नी. AB अन्नं. 4 B लाय' गु. 5 AB °पिवोन. 6 B °णमडरिम्पोप. ०°ण अदरिम्मो.

Page #75

१२.
देशीनाममाला
असमयं पुणमत्त अंगालियमुच्छुस'यलम्मि । अवरोहो अव’राहो अ 'कडो अवालुया सिक्के ॥२८॥
अणमयं पुनरुक्तम्। अंगालियं इतुखण्डम् । अवरोहो तथा अवराहो कटो । अवालुया सृक्क • ओष्ठपर्यन्तः ॥ यथा ।
अस्थमयं अंगालियरसणेण अवालुया फुडं फुडइ ।
इ अवराहिणि अहरं 'अवरोहठिया तुह पियामी ॥२६॥ (२८)
पूरम्मि अग्गवेओ अहियारो लोगजत्ताए ।
चोरे अदंसणो कविकच्छूए अप्पगुत्ता य ॥२६॥
अम्गवेओ नदीपूरः। अहियारो लोकयात्रा । अदंसणो चौरः । अप्पगुत्ता कपिकच्छुः ॥ यथा ।
सरियाण अग्गवेत्र अदंसणा तह य अप्पगुत्ता य । दूमन्ति झत्ति लोयं अहियारविरोहिणो हि खला ॥२७॥ (२८) अवगदमुकम्मि दिट्ठे अज्झसियं चंचले अणेकज्भी 1 गहभयरुणळे अहिसियमवहुसं उक्खलाइम्मि ॥३०॥
अवगदं विस्तीर्णम् । अज्झसियं दृष्टम् । अणेकज्झो चञ्चलः । अहिसियं ग्रहशङ्कारुदितम् । अवहुसं उदूखलादि शूर्पप्रायमुपकरणजातम् ॥ यथा ।
चइय अवहुसकम्मं कामग्गह अहिसियं कुणंतौए । असियमणेक अवगदण्यणाइ संभरिमो ॥ २८ ॥ (३०)
अब्भायत्तो पच्चागयम्मि अन्भक्खण' अजसे । कावालिए अगहणो अंगुत्थलमंगुलीयमि ॥३१॥
अभायत्तो प्रत्यागतः । श्रभायत्यो पश्चागत इति तु गोपालः । श्रब्भक्खणं अकोर्त्तिः । श्रगहणो कापालिकः । अंगुत्थल' अङ्गुलीयम् ॥ यथा ।
I B यमि.
2B ° राहो. 3 AB कडौहि. 4 अवहारोचइटि° 5 AB भाषतो.

Page #76

प्रथमवर्गः। अभक्षणमगणंता विमुक्कअंगुत्थलाइआहरणा। अगहणवेसा रणो अब्भायत्ता भमंति तुह रिउणो ॥२८॥ (३१) उच्छुयदंतवणच्छण अवयारो अवहडं मुसले । अंगुलिणी फलिणौए अहिसंधौ पुणपुणक्करण ॥३२॥ अवयारो माध्यामुत्सवविशेषो यस्मिन्निक्षदन्तधावनाद्याचारः क्रियते। अवहडं मुसलम्। अंगुलिणी प्रियङ्गः। अहिसंधी पौनःपुन्यम् ॥ यथा ।
अंगुलिणिसामलेहिं अवहडदसणेहिं कुंजरिंदेहिं। अहिसंधिउच्छुअसणे को अवयारेवि कुणइ पडिसिद्धिं ॥३०॥ (३२) अहिवरम पिंजरए पायत्ताणम्मि अड्वजंघा य । अंकाभरण मोत्तियरयणा अज्झोल्लिया 'णाम ॥३३॥ अहिवस्स पोतरक्तम्। अद्दजंघा मोचकाख्यं पादत्राणम्। अज्मोल्लिया क्रोडाभरण मौक्तिकरचना ॥ यथा ।
घमिणाहिवसियाओ अझोल्लियभूसियाउ जाउ पुरा। तुह रिउवहउ ताओ भमंति चइयजंघियाउ वणे ॥३१॥ (३३) अद्वहारा विज्जू सम्मिय मक्खियमसंगयं वत्थे । अवक्खण पडिक्वणमवत्तयं तह विसंठुलयं ॥३४॥ अइहारा विद्युत्। अइराहा इति खचिराभाशब्दभवः। अइक्वियं संज्ञाकरणम्। असंगयं वस्त्रम्। 'अडकखणं प्रतीक्षणम्। परीक्षणमिति केचित् । अवत्तयं विसंस्थुलम् ॥ यथा।
अइहारुज्जोएणं कस्म वि अइक्विएण चलिया सि । सहि कुण 'अहवणयं अवत्तयमसंगयं च संठवम् ॥३२॥ (३४) कंचौदू अंतरिज्ज अहिक्खणं तह उवालंभे । अंतौहरी अ टूई दिसाए अक्खवाया वि ॥३५॥ .
1 AB णोमा. 2 AB मक्लियं. 3 AB अक्विंय. 4 B म

Page #77

देशनाममाला
अंतरिज्जं कटोत्रम् | अहिक्वणं उपालम्भः । अभीक्ष्णमित्यन्ये । अंती
हरी दूतौ । अक्खवाया दिक् ॥ यथा ।
१४
आलि गलियं तरिज्ने अक्खिणं तस्म मे कहंतोए । उवगरियं अंतोहरि किमक्ववाया पुलोएसि ॥ ३३॥ (३५)
अवरिज्जो अटुइज्जे कोवे अहियलमवलुया य । अवठंभो तंबोले विरहे अव 'हायअवयरिया ॥ ३६ ॥
अवरिज्जो अद्वितीयः । हियलं अवलुया च कोपः । श्रवभो ताम्बूलम् । अवहाओ तथा अवयरिओ विरहः । अयं च पञ्चाक्षरोऽप्यर्थानुरोधाञ्चतुरक्षरेषु निबद्ध: । एवमुत्तरत्रापि ॥ यथा ।
अभे अहिलो कमलेऽवलुया तोइ हवइ 'अवहाए । सुहारिन्न तु पुण अवयरिए होइ किं ति ण हु मुणिमो ॥ ३४ ॥ (३५) अंजणिआंजणईसं अंजणइसिया य ताविच्छे ।
बसमी अवसमिया तिम्मिपरिउसियकणिकाए ॥३७॥
अंजणिचा अंजणईसं अंजणइसिया च तापिच्छम् । अंबसमी तथा अवसमिया स्तोतिपर्युषित'कणिका । बंबसमोत्यत्र सकारमकारयोर्व्यत्यये 'अंबमसौति केचित्पठन्ति । तत्र केषां चिह्नमोऽभ्रमो वेति बहुदृवान एव प्रमाणम् ॥
यथा ।
अंजणियरुद्रं कणहं अंजणइसियालयाहरे दट्ठे । मुञ्चद्र गोववहए अंबसमो श्रद्धपिक्का वि ॥ ३५ ॥
वियलंतबाह कज्जलक लुसिय अवसमिय' पिण्डयं पइयो । अंजणईस सवं पाहिज्ज' किन्नइ वहए ॥ २६॥
2 AB एयाए.
1 B. 6 AB चस्वमसीति 7 AB पिडय
3 AB चिकाए
8 B 'समास'.
4 AB कणिक्का.
6 AB वका'

Page #78

प्रथमवर्गः। अत्र केचित्। अच्छोडणं मृगया। अलिंजरं कुण्डम् । 'अमिलायं कुरण्टककुसुमम्। अच्छभल्लो ऋक्ष इत्यपि संग्रह्णन्ति। तत्संस्कृतभवत्वादस्माभिर्नोक्तम्। 'यस्त अच्छभल्लो यक्ष इत्याह तहहुभिरनुक्तत्वादस्माभिरुपेक्षितम्। तथा। अइच्छइ अक्कुसइ गच्छति। अवक्खइ पश्यति। अप्पाहद संदिशति। अक्खोडइ असि कोशात्कर्षति। अभिडइ संगच्छते। अग्घाडद् अग्धवद् अंगुम पूरयति । 'अडक्खइ क्षिपति । अवहे रचयति । अवुक्कड् विज्ञपयति। अणच्छद्र अयंछइ कर्षति। अल्लत्थइ उत्क्षिपति। एते धात्वादेशेषु शब्दानुशासनेऽस्माभिरुक्ता इति नेहोपात्ताः। न च धात्वादेशानां देशीषु संग्रहो युक्तः । सिद्धार्थशब्दानुवादपरा हि देशी, साध्यार्थपराश्च धात्वादेशाः। ते च त्यादि-तुम्-तव्यादिप्रत्ययैबहुरूपाः संग्रहीतुमशक्या इति। तथा अवज्झाओ उपाध्याय इति उपाध्यायशब्दस्य प्राकृतमपभ्रष्टमिव रूपमिति नेहोपात्तम् ॥ (३७)
॥ अथ अवसमियाशब्दादारभ्य पञ्चाक्षराः ॥ अवकीरियं विरहिए अंकुसइयमंकुसायारे । अवलावम्मि अवल्लावओ य अणहारओ खल्ले ॥३८॥ अवकोरियं "विरहितम् । अंकुसइयं अङ्गशाकारम् । अवल्लावओ कप्रत्ययाभावे अबलाओ अपलापः । अणहारो खल्लम्, निम्नमध्यमित्यर्थः ॥ यथा।
किं कुणसि अवल्लावं भाले अंकुसा णहा तुझ।। अणहारगंड जीए तं मा अवकीरियं कुण 'खणंपि ॥३७॥ (३८) अवपुसिओ संघडिए अवच्छुरणं कोहभंगिभणियम्मि ।
अच्छिवडणं णिमौलणममोसरियं अक्तते ॥३६॥ अवसिओ संघटितः। अवच्छुरणं क्रोधे सति भङ्गया भणितम्। अच्छिवडणं निमौलनम्। यद्यप्यक्षिपतनशब्दस्येदं रूपं संभवति तथापि संस्कृत तदप्रसिद्धमितीह निबद्धम्। असोसरियं अतिक्रान्तम् ॥ यथा।
1 B अविलयं. 20 यत्तु. 8 AB पूर्व ते. * B अक्व क्षिपति अब्बुक्कडू. 5 AB अत्यनइ. 6 B विहरिए. 7 B विडतं. 80 जावो. 9 B खणमिपि. 10 AB पन्नीस..

Page #79

देशोनाममाला पसिय सहि किमिह जुत्तं चिरअवपुसिए पियम्मि अवच्छुरणं ।
कायब्वमच्छिवडणं 'अयोसरियावराहस्म ॥३८॥ (३८) अवअक्खिअमक्अच्छिअमज्भवसिअमवि णिवाइयमुहम्मि । असरासओ खरहियए अगंडिगेहो य जोवणुम्मत्ते ॥४॥
अवअक्खि तथा अवअच्छिा ' तथा अज्झवसि "निवापितं मुखम् । असरासो खरहृदयः। अगंडिगेहो यौवनोन्मत्तः ॥ यथा।
तमगंडिगहमसरासयं च अवअखिएण हिंडत। अभवसिएण किं सहि भरेसि अवअच्छिएण पुक्करिमो ॥३८॥ (४०) अच्छिहरूल्लो वैसे अच्छिवियच्छी परोप्यरायड्डी। पडिजागरिए अडखम्मियं च अणुवज्जियं तह य ॥४१॥ अच्छिहरुल्लो देथो वेषो वा वेसशब्दस्योभयार्थत्वात् । केचित् हस्थाने घं पठन्ति अच्छिघरुल्लो। केचिद्रेफमिकारान्तं पठन्ति अच्छिहरिल्लो। तदेवं ग्रन्थकविप्रतिपत्तौ बहुनाः प्रमाणम्। अच्छिवियच्छी परस्परमाकर्षणम्। अडखम्मियं तथा अणुवज्जियं प्रतिजागरितम्। अणवज्जियं गतमिति तु गमिधात्वादेशसिद्धम् ॥ यथा।
अच्छिवियच्छी दुहिया अच्छिहरुल्ला तए कयपहारा । पियअणुवज्जणरहिया अडखम्मि जति सबरियाहिं वणे ॥४०॥ (४१) अन्भपिसाओ राह अब्बुद्धसिरी अचिंतफलपत्ती। पुरिसाइयमडउज्झियमंगवलिजं च तणुवलणं ॥४२॥ अब्भपिसाओ राहुः। 'अब्बुद्धसिरी मनोरथाधिकफलप्राप्तिः। अडउझियं पुरुषायितम्। विपरीतरतमिति यावत्। अंगवलिज्जं अङ्गवलनम् ॥ यथा ।
अडउझियमंगवलिज्नं दूरे अइह वत्तणं पि किर । अब्भपिसायवहणं अब्बुद्धसिरी सिरीणाह ॥४१॥ (४२)
1 AB अबोस. 2 AB निर्वापि. 3R जन्मि. 4
याहि. 5 AB भबुद्ध

Page #80

प्रथमवर्गः अववियारं मंडणमपारमग्गो अ वौसामो। अपडिच्छिरो जडमई रहस्सभेई अगुज्झहरो ॥४३॥ अद्धवियारं मण्डनम्। कश्चिदछवियारं मण्डलकमित्याह। अपारमग्गो विधामः । अपडिच्छिरो जडमतिः। अगुज्झहरो रहस्यभेदी। अस्थागुह्यधरशब्दभवत्वे युक्तिरुक्ता ॥ यथा।
मा कुण अडवियारं अकिवे अपडिच्छिरे अगुज्झहरे। जं सो त णाणुणिो अपारमग्गो मह'च्छोणं ॥४२॥ (४३) अवअणिो असंमिलिए रित्तम्मि पुडे अभिमपुडो। हिक्काए अणुबंधियमणच्छियारं च अच्छिम ॥४४॥ अवअणिो असंघटितः । अभिमपुडो 'रिक्त: पुटः। शिशुभिः क्रीडया जनप्रलोभनार्थं विपणिमार्गे रिक्ता पुटिका या क्षिप्यते सैवमुच्यते। अणुबंधियं हिका। अच्छियारं अच्छिवम् ॥ यथा।
अवअणिअवल्लहाणं वैरीणमभिमपुडय'सुस्माण। तुह झत्ति णामकित्तणमणच्छिाराणुबंधियं हरइ ॥४३॥ (४४) अवरत्तयाजराउरअरविंदरमणुसउगहदोहम्मि । अणरामयमरई अड्डअक्कली तह य कडिहत्थे ॥४५॥ अवरत्तो पश्चात्तापः। अवरत्तेयं इति गोपालः। यदाह। अवरत्तेयं पश्चात्तापेऽपि प्रोच्यते तज्जैः । अजराउरं उष्णम्। अरविंदरं दीर्घम् । उभयत्र समाहारहम्दः। अणरामओ अरतिः । अडअक्कली कव्या हस्तनिवेशः ॥ यथा।
अरविंदराजराउरणीसासं तं कअडअक लिया। अगणंतो अवरत्तयणरामयदुस्थिो हवसि तंपि ॥४४॥ (४५) .
10 °कोण. 2 B पणसमि',
पणमि'. 30 रिक्तपु. 4 AB °मुद्राणं. 50 लियः

Page #81

देशीनाममाला सौहुम्मि अवक्करसो अवयडियमाजिहरियम्मि।
अवयासिणी य णासारज्जू अलमंजुलो अलसे ॥४६॥ . अवक्करसो सरकः। अ'वयडिअं रणहृतम् । अवयासिणी नासारख्नुः । अलमंजुलो आलस्यवान्। केचिदलमंजुलयमलसमाचक्षते। तदयुक्तम् । कप्रत्ययस्यातन्त्रत्वात्। कवयो हि छन्दःपूरणार्थ कादाचित्क कप्रत्ययं प्रयुञ्जते। प्रतएवास्माभिरयं पञ्चाक्षरेषु निबद्धः ॥ यथा।
अ'वयट्टिमा भडेहिं घलिय अवयासिणि णडिनंता । भुयमयअवक्करसफलमरिणो अलमंजुला तुह लहंति ॥४५॥ (४६)
अवडाहियमुक्कुट्टे पवायणिहएऽवडक्किो तह य । रोगम्मि अंगवडणमयतंचियमुवचिए चेय ॥४७॥
अवडाहियं उत्क्रुष्टम्। प्रपातः कूपादिस्तत्र निहतो अवडकियो। अन्ये तु अवडाहियं अवडक्कियं इत्यन्योन्यपर्यायशब्दावुक्का गजनिमोलिकया गताः । अस्माभिस्त सारतरदेशीनिरीक्षणेन विवेकः कृतः। अंगवट्टण रोगः । अयतंचियं उपचितं मांसलमित्यर्थः। अवअच्चियं इति केचित् पठन्ति। तत्र केषां लिपिभ्रमः केषां नेति न विद्मो नियामकाभावात् । वर्णानुपूर्वी विज्ञानं तु प्रवत्यादिविभागमन्तरे'णाशक्यक्रियम्। बहुतरपुस्तकप्रामाण्याच्च नियते वर्मनि प्रवृत्ताः स्म इत्यलं बहुभाषितया ॥ यथा ।
अवडाहेमि दुरासय परिणिय पवसंतएण जं तुमए । अयतंचियविसमसरंगवडणा. सावडक्किया बाला ॥४६॥ (४७) अगुवहु या रजुवई अणहप्पणय अणटुम्मि । भजुयलवमाम्बिलिया अल्लट्टपलट्टमंगपरिवत्ते ॥४८॥
1AB °वचदि. 2 AB भासि. 3 AB विवित:. + B
. 5AB °या . 6.°रयुव.

Page #82

प्रथमवर्ग:
१८
अण्णवहुया नववधूः । सामानाधिकरण्यनिर्देशोऽन्योन्यं विध्यनुवादार्थः । तेन अइरजुवई अणुवहुया इत्यप्यर्थः संगृहीतः । अत्र अवसर गच्छति । अवअक्वइ अवअज्झइ पश्यति । अहिरेमइ पूरयति । अहिलइ दहति । श्रवहेड मुवति । श्रवहावे कृपां करोति । अहिलंखर अहिलंघ काङ्क्षति । इत्यादयो धात्वादेशेष्वस्माभिः साधिता इति 'नेह संग्टहोताः । अइरनुवशब्दादारभ्य षडक्षराः । अणहप्पणयं अनष्टम् । अजुयलवमा अम्लिकाक्षः । अजुयलवणो सप्तच्छद इति त्वयुगलपर्सशब्दभवः । अल्लह पलहं पार्श्वपरिवर्त्तनम् ॥
यथा ।
अहप्पणयच्छाए अजुयलव' पायलम्मि पहियस्स । अणुवहुसंभरणेण' अल्लट्टपलट्टयं पेच्छ ॥४७॥ (४८)
अणुगमणेऽम्मणुयंचियमहिपच्चुइयं च णायव्व' । अइसयदुए अच्छं तअआदरणिज्जच्छड्डिए
अम्मणुअंचियं तथा अहिपच्चुइयं अनुगमनम् ॥ यथा । दूइं अम्मणचसि जस्स कए बहिणि चंदबिंबमुहि । तं किं 'ण णिअसि मुद्दे दइअं अस्माहिपच्चुइयं ॥४८॥
॥ अथ यक्षरादिक्रमेण अकारादयोऽनेकार्थः ॥
अच्छं अत्यर्थं शीघ्रं च । अअं विस्तारितमादरणीयं त्यक्तं चेति वार्थम् । इहानेकार्थेषु शब्देषु वैषम्याच्छिष्यमतिव्यामोहो मा भूदित्युदाहरणानि नोपदर्शयिष्यन्ते ॥ (४८)
असइ सुहाणववन्हुयातरुणौसु इमाइ तह अभा । "किसगुरुमुगमुहधट्ठालसेसु सह असच्चए अट्ट ॥५०॥
अज्माशब्दो असतो शुभा नववधूस्तरुणी एषा चेति पञ्चार्थः । नामवाच्या या काचित् प्रत्यक्षनिर्देश्या । अभी एष इति द्रोणः ।
1
I AB स 2 AB न सं 5 A रथोयच्छ, B °रथियच्छ° 6 AB चर्य
अं ॥ ४६ ॥
3 AB पट्टे. TAB न.
AB
एषेति सर्वअहं इत्यष्टा
4 AB खाइयमि
9 B fae.

Page #83

देशीनाममाला खर्थेषु । शो दुर्बलः। गुरुमहान्। शुक: पक्षी। सुखं सौख्यम् । पृष्टो वियातः। अलस: शीतकः। शब्दो ध्वनिः। असत्यमनृतम् ॥५०॥
अमी अ देवराणी पदबहिणिपिउच्छियासु च। माइपिउच्छासासूसहीसु अत्ता णिहे मुहे अणिहं ॥५१॥ अस्सी 'त्रा । कप्रत्यये अस्मियाशब्दश्च। देवराणी देवरभार्या। पतिभगिनी ननान्दा। पिउच्छिया पितृष्वसा । अत्ता चतुरा। माता जननी। पिउच्छा पिटष्वसा। खः खशरभार्या। सखी वयस्या। अव्वोशब्दः सूचनादिष्वेकादशस्वर्थेषु शब्दानुशासने पठित इतीह नोपात्तः। अणिहं सदृष्यं मुखं च ॥ (५१)
चौरिमसएमु अरलं अलसं सित्ययकुसुम्भरत्तेसु। पसुकढिणेसु अविलो अणुओ आयार धसभेएसु ॥५२॥
अरलं चौरी मशकश्च । अलसं सिक्थकं कुसुम्भरक्त चेति द्दार्थम्। अविलो पशुः कठिनश्च । अणुओ आकृतिर्धान्यविशेषश्चेति प्रर्थः। अणुआ यष्टिरित्यन्ये । (५२)
घरउत्तपच्छिमंगणणिटरविरसेसु अचलं च ।
अवडो कूवारामेसु अग्गिओ इंदगोवमंदसु ॥५३॥ अचलशब्दः पश्चार्थः। घरं गृहम्। उत्तं उक्तम्। पच्छिमंगणं एकपश्चिमप्रदेशः । णिहुरो निष्ठुरः। विरसो नीरसः। अवडो कूप आरामश्च । कप्रत्यये अवडओ इत्यपि। अग्गिओ इन्द्रगोपकोटो मन्दथेति यर्थः ॥ (५३)
अत्यग्घं अत्याहं अगाहआयामठाण सु। सुरसगुरेडेमु अज्जो जलइंगदेसु अल्लत्य ॥५४॥
1AB चार्थ:-
2AB °धन्न.

Page #84

प्रथमवर्ग:
२१
अत्थवं अत्याहं इति च प्रत्येकमगाधादिषु त्रिषु । अन्नो सुरसगुरे 'टयोस्तृणभेदयोः। अल्लत्थं जलार्द्रा केयूरं च ॥ (५४)
अवणो वहघरफलहेसु असओ तरुणधुत्तदियरेसु । अंतेल्लो मज्झोअरलहरौसु असंगिओ हयचलेसु ॥५५॥
1
अवणो परिवाहो ग्टहफ'लहकश्चेति प्रर्थः । अमओ तरुणो धूत्त देवरश्चेति वार्थः । अंतेल्ली मध्यं जठरं तरङ्गखेति 'वार्था । असंगिश्रो अश्वोऽनवस्थितच ॥ (५५)
गयभाविवासरेसु' दिवसारंभ य अवरब्जो । कडिकठिण सु अवसमलिअल्ली मियमए 'य वग्वे ' य ॥ ५६ ॥
अवरज्जो अतिक्रान्तं भविष्यञ्च दिनं दिनमुखं चेति त्रार्थः । भवभसं कटो कठिनं 'च वस्तु । अलिअल्लो कस्तूरिका व्यान्नव । (५५)
देउलर'फेस' अहिहरमहिलियमभिभवे 'य कावे 'य । अवाणपच्छभागे समागए अदूगयं पविट्ठे 'य ॥५७॥
अहिहरं देवकुलं वस्मोकख । अहिलियं अभिभवः कोपच । श्रद्रायं मार्गपश्चाद्भागः समागतं प्रविष्टं चेति त्रार्थम् ॥ (५७)
अइराणौ इंदाणौइ तव्वयासेविणीए 'य ।
छ'णणियमेसु अवसहं हटेसिमत्तासु अक्कसाला वि ॥ ५८ ॥
अइराणी इन्द्राणी सौभाग्यार्थं इन्द्राणोव्रतासेविनो च स्त्री । अवसहं उत्सवो नियमश्च । अक्कसाला बलात्कार ईषन्मत्ता च स्त्रीति प्रर्था । अत्र च । अभुत्तर नाति प्रदोष्यते च । अलिय भलीयते उपसर्पति च । एतौ दावपि ार्थी धात्वादेशेष्वस्माभिरुक्ताविति नोच्येते ॥ (५८)
10 कथी. 2B लक° 3 AB चार्थ 40. 5 AB च
6 AB निय

Page #85

देशीनाममाला अविरयहिक्कासं अणुसंधियमविहावियं च दौणम्मि । अणालवणे तं चिय अक्खणवलं 'रयप्पोसमु ॥५६॥ अणसंधियं अविरतं हिक्का च। अविहावियं दीनमनालपनेऽपि तदेवेति द्यर्थम्। अक्वणवेलं सुरतं प्रदोषश्च। अत्र च। अवअच्छड बादते बादयति पश्यति च। अवामइ पश्यति निष्थति च। अवसेइ गच्छति नश्यति च। एवम् अवहरइ इत्यादयो धात्वादेशेष्वस्मामिरुक्ता इति नोपात्ताः ॥ (५८)
भणिो अकंडतलिमा णिम हाकयविवाहेसु।
अवकित्तौड़ असच्चे दाणम्मि य अवरिहड्डपुसण ति॥६०॥ अकंडतलिमो नि:स्नेहोऽकृतविवाहश्च। अत्र च। अहिपच्चुअइ गृह्णाति आगच्छति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः। अवरिहट्टपुसणं अकीर्तिरसत्यं दानं चेति वार्थम् ॥ (६०)
॥ अथ आकारादय: शब्दा यक्षरादिक्रमेण प्रस्तूयन्ते ॥ आह घूए आज सलिले तह विंचुअम्मि आलासो। आणिक्कं तंसरए आअल्लो भाडभेयम्मि ॥६१॥ आहु इत्युकारान्त उलूकवाची। पाऊ सलिलम्। बालासो वृश्चिकः । प्राणिकं तिर्यक्सरतम्। आअल्लो भाटभेदः ॥ यथा।
आपल्लियाहुअालाससंकुलं 'आउरहिअगिरिसरित्र। आणिक्कजाणि तुह कारणे अडविमडइ सो सुखो ॥४८॥ (६१) . आहच्चं अच्चत्थे मुहमाणुअमाउलं रम ।
आवंगो अवमग्गे जूडे आमोडामेला ॥२॥ पाहच्चं अत्यर्थम्। आणुभ मुखम्। आकार इत्यन्ये। पाउलं अरण्यम् । आवंगो अपामार्गः। 'आमोडो तथा आमलो जुटः। शेखरवाचकस्तु पामेलो आपोडशब्दभवः ॥ यथा। 1AB रतय. 2 AB निहा. 3AB परमार सौ सुनो। पाविनापि तुर बारपेच पातरहियगिरिसरिय AB रन्ने...

Page #86

प्रथमवर्गः। ल्हसियामोडमिलाणाणुाण तुह रिउवडूण आमलो। आहच्चमाउलमहौलुढिआणावंगमंजरो लिअइ ॥५०॥ (६२)
आरिल्लो आरा आरोहो अथणम्मि आफरो जए। आगत्ती कूवतुला आसंघच्छाइ खित्तमाविई ॥६३॥
आरिल्लो अर्वाक् । अर्वाक्कालोत्पन्न इत्यर्थः । आरोहो स्तनः। नितम्बवाचो त्वारोहशब्दः संस्कृतसमः। आफरो द्यूतम्। आगत्ती कूपतुला । पासंघा इच्छा। आस्थेत्यन्ये। आविहं प्रेरितम् ॥ यथा।
आरिल्लमयण आगत्तो दिढभुअ मंच माफरं सुहा। 'मरद तुहासंघाए कामाविडा वरारोहा ॥५१॥ (६३)
आणाई सउली आण वो सवचे हढम्म आडाडा। आयड्डीआमाआलंबा वित्यारहरिसभूछत्ता ॥६४॥
आणाई शकुनिकाख्यः पक्षी। आणवो श्वपचः। प्राडाडा बलात्कारः । आयट्टी विस्तारः। आमोओ हर्षः। परिमलवाचकस्त्वामोदशब्दभवः । पासंबं भूमिच्छत्रम्। यदर्षासु प्ररोहति ॥ यथा।
हणिऊण पउत्थजणं आणाइकुलं व रइया डाडो। आलंबायडिमिसा आमोआ हसइ पाउसाणूवो ॥५२॥ (६४)
आलत्यो मोरे आसयमासम्म बलम्मि आयामो। आलौलं 'णियडभए आउरमाजिम्मि आउस कुच्चे ॥६५॥
10 °दढ.
2 AB सरइ
3 B डाडा.
4 AB निय.

Page #87

देथीनाममाला आलस्थो मयूरः। प्रासयं निकटम्। आयामो बलम् । दीर्घ इत्यन्ये । पालील नि'कटं भयम्। आउरं संग्रामः । आउसं कूर्चम् ॥ यथा।
सायामासयसेसं तुह पेच्छिय जाय पाउरालोला । पालस्थपिच्छच्छत्ते छडिडय रिउणो अणउसा जंति ॥५३॥ (६५) आसंगो पासवण आलयण वासगेहम्मि । आमोरओ विसे समुअम्मि आइंदुरी बाले ॥६६॥
पासंगादयस्त्रयो वासरहार्थाः। अत्र च। आलिइशब्द आग्निष्टशब्दभवः । पाहइ काश्तौति धात्वादेशेषूक्त इति नोपात्तः। आमोरो विशेषज्ञः। पाहुं. टुरो बालः। आहुंदुरू बाल इत्यन्ये ॥ यथा ।
आमोरय सिरिासंग तए आहुंदुरा करिहरीण । मित्तासवणअमित्तालयणदुवारेसु संघडिया ॥५४॥ (६६)
कमलम्मि आरणालं आसियो लोहडियम्मि ।
आसक्खओ सिरिवए आमलय ण उरघरम्मि ॥६७॥ आरणालं कमलम्। काच्चिके आरणालं संस्कृतभवम्। आसियो लोहमयः! केचिदयसा निवृत्त आयसिकस्तदपभ्रंश आसियो इत्याहुः । आसक्वओ श्रीरिति वदतीति श्रोवदः प्रशस्तः पक्षिविशेषः। आमलयं नूपुरग्यहम् ॥ यथा।
लोलारणालामलयकेलियासक्खए इमे तोए। जं विरहन्मि णिअंतं हिअय ण फुट्टेसि तं सि आसिययं ॥५५(६७) . आअड्डियों परव्वसचलिए आऊडियौं च जयपण । आलंकिय च खंजोकयम्मि प्रामंडण भंडे ॥६॥
0 "कटम.
2 AB °सनुयम्भि.
3.AB "रनाल.
- AB. रमाल.

Page #88

प्रथमवर्गः। आअडिडयं परवशचलितम्। यस्तु व्याप्रेरायडडः [सि० हे. ४८१] इत्यादेशोऽस्माभिरुक्तः स व्यापारमात्रार्थः। आडियं द्यतपणः। अालंकियं । खञ्जीकृतम्। आमंडणं भाण्डम् ॥ यथा।
रयणामंडणमवणिं जो सहि आऊडियं खण कुणइ।
सो आअडिडयालंकिएहि कह अहिसरेअब्वो ॥५६॥ (६८) आरोग्गियासौवया'हुडिया भुत्तसुइयपडिएसु। मौसत्तमाडुआली आसरिओ संमुहाआए ॥६६॥
आरोग्गिय भुक्तम्। आसीवओ सूचीजीवकः। आहुडियं निपतितम् । आडुअाली मिश्रीभावः। आसरिओ संमुखागतः ॥ यथा।
आरोग्गिया डडालोसत्तूणं तुह गरिंद सत्तूणं ।
आहुडियाणमरण पत्तपुडासीवअत्तमासरियं ॥५७॥ इह च आयडड-आऊड-आरोग्ग-आडुआल-आहुडप्रभृतीनि धात्वादेशप्रतिरूपकाणि नामानि। तेषां करोत्यर्थे णिचि नामधातुत्वमपि। तेन
आअडडइ। आऊडइ। आरोग्गइ। आडुआलइ। आहुडइ इत्याद्यपि सिद्धम्। एवं सर्वत्र क्रियावाचिषु योजनीयम् ॥६॥
आयावलो ‘य बालायवम्मि आवालयं च जलणियडे । आडोवियं च आरोसियम्मि आराइयं गहिए ॥७॥
आयावलो बालातपः। आवालयं जलनिकटम्। कप्रत्ययाभावे आवालं इत्यपि। आडोवियं आरोषितम्। आराइयं गृहीतम्। प्रासादितमित्यन्ये ॥
यथा।
आयावले पसरिए कि आडोवसि रहंग णियदइयं। . आराध्यबिसकंदो आवालठियं पसाएसु ॥५८॥ (७०)
14 °दिया 2 AB °डुयालिअस?. 3 AB नरिंद. 4 0 अ...

Page #89

देशोनाममाला मालायारे आरंभिओ य आइसणामुभियए । आलौवण पलित्ते करियाए आवरड्या 'चेव ॥७१॥
आरंभित्रो मालाकारः। आइसणं उज्झितम्। आलोवणं प्रदीप्तम् । प्रदीपनकमित्यर्थः। अत्र च। आहम्मियं आगतमित्यापूर्वस्य हम्मेः सिद्धम् । पाइग्घइ आजिघ्रति। आहोडइ ताडयति। आसंघइ संभावयति । आअडडइ व्याप्रियते। आउडडइ मन्नति। आरोलइ पुञ्जयति। "आयंबई आयज्झइ वेपते। आढव आरभते । आलिहद स्मृशति। आईछ। कर्षति। आरोअइ उल्लसति। आढप्पड़ मारभ्यते। इत्यादयो धात्वादेशेषता इति नोच्यन्ते। आरालिश्रो सूपकार इत्यारालिकशब्दभवत्वानोक्तः। पावरेइया करिका मद्यपरिवेषणभाएडम् ॥
यथा।
कस्म व विओआलोवणम्मि आरंभिए तुम पडिया। जं मइराविमुहीए प्राइसणं आवरेइयाइ कयं ॥५८॥ (७१) आयासलवो णौडे आया सतलं च हम्मपुट्ठम्मि । आणंदवडो पढमे वह हिरारुण वत्थे ॥७२॥ आयासलवी पक्षियहम् । आयासतलं हर्म्यपृष्ठम्। आणंदवडो वध्वाः प्रथमं रुधिरारुणितं वस्त्रम्। प्रथमपरिणये भर्ता कौमारे ग्टहीते यत्तपरिमलरुधिररचितं वस्त्र' बान्धवानानन्दयति तत् आणंदवडाख्यम् ॥ यथा ।
आयासतलोवरि वल्लहस्म चरियं वयंसि 'निगहवसु ।
आणंदवडो आयासल वठ्ठियसारिया य तं कहइ ॥६॥ अत्र च। आविलुपियं अभिलषितमिति यदन्यैरुक्तं तत्कारादेशः । आसेयणयशब्दश्चाविप्तदर्शनार्थं आसेचनकशब्दभव इति नोक्ती॥ (७२)
10 चेष. 2A पाछा पाचवझा वे°B पापच्छर पायउभवद . 3 AB पायंकद. B °सवलं. 60°डी प्रथम वध्या रु. 6A यत्प. 70 बियह 8AB °वठियासा.

Page #90

प्रथमवर्गः।
॥ अथानेकार्थाः ॥ पसवदुहणिच्चदि8 सु आवि आलं वहोलमउएम। अच्चत्यदोहविसमेसु लोहमुसलेसु तह 'आअं ॥७३॥
आविशब्दः प्रसवदुःखे नित्ये दृष्टे चेति त्रार्थः। आलं अल्पस्रोतोमृटु च। आश्र अत्यर्थं दीधैं विषमं लोहं मुसलं चेति पञ्चार्थम् ॥७३॥
आणियमाढियमि8 गणणिज्ज अप्पमत्तगाढेसु। सिक्कार 'पणिए आहुडमायरमुक्खले कुच्चे ॥७४॥
आणियं आढियं च इष्टं गणनीयमप्रमत्तं गाढं चेति प्रत्येकं दावपि चतुरौँ । आहुडं सोत्कारः पणितं च । आअरं उदूखलं कूचं च ॥७४॥
आअल्लो रोगचलेसु विलविए चित्तिए अ आराडी। आरई च पवुड्ढे सयग्रहगेहागएमु च ॥७॥
आअल्लो रोगश्चलश्च। आराडी विलपितं चित्रयुतं च। आरडियं इत्यन्ये। यदाह। 'चित्तलयं विलवियं च प्रारडियं। आरबं प्रवई सदृष्या गृह आगतं चेति नार्थम् ॥ ॥७५॥
आरणमहरफरेसं आवियमिंदावमहियपोएमु । आउरमदूसउपहसु चलियकुवियाउलेसु 'आहित्यो ॥७६॥ आरणं अधरः फलकश्च । आवियं इन्द्रगोपो मथितं प्रोतं चेति वार्थम् । आउर अतिशयमुष्ण च। आहित्थो चलितः कुपित आकुलश्चेति त्रार्थः ॥७६॥
आरेयं मउलिए मुक्के भंते सरीमंचे। 'नववहुपरतंतासं आवट्टियाविअज्माओ ॥७॥ आरइयं मुकुलितं मुक्त भ्रान्तं सरोमाञ्चं चेति चतुरर्थम्। आवटिया तथा आविज्झा नववधः परतन्वा चेति प्रत्येक गर्थे ॥७॥
___1 AB आलं. 2 AB पणए. 80 चित्तलियं, 4 AB आहित्या, 50 णव. 6 AB यर्थी.

Page #91

देशीनाममाला आइप्यण च पिट्ठ छणघरमंडणच्छुहाछडाए य । अविवित्तसंकडे आरंदरमावडियमन्भिडियसारे ॥७८॥
आइप्पणं पिष्टमुत्सवे गृहमण्डनार्थ सुधाच्छटा च। तन्दुलपिष्टक्षीरं गृहमण्डनमाइप्पणं इत्यन्ये। प्रारंदरं अनेकान्तं संकटं च। अविवित्तसंकडे इति समाहारः। आवडियं संगतं सारं च । अभिडियं संगतं “समा अभिडः” (सिल्हे० ८।४।१६४) इत्यादेशात्। अत्रापि समाहारः। अत्र पालुंखइ दहति स्पृशति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥७६॥
॥अथ इकारादयो प्रक्षादिक्रमणै बोच्यन्ते ॥ इग्गो भौए इन्भो वणिए उच्छुसयलम्मि दूंगाली।
इक्कुसमुप्पलमिरिण कणयं इंदिंदिरम्मि इंडो ॥७॥ इगो भीतः। इब्भो वणिक् । इणं इणमो एतत् । इण्हिं इदानीम् । इर किलार्थे । एते शब्दानुशासन एवोक्ता इतोह नोच्यन्ते ॥ इंगाली इक्षुखण्डम् । एक्कुसं सामान्याभिधानेऽपि नीलोत्पलम् । इरिणं कनकम् । इहंडो भ्रमरः । कैश्चिदिदिंदिरशब्दोऽपि देश्य उक्तः। अस्माभिस्त संस्कृतेऽपि दर्शनादनया भङ्गया निबद्धः ॥ यथा।
इभाणमिरिणमिक्कुसमिइंडाणं गयाण इंगाली। - इग्गाणयमाभेसीसही हरिसं समुबहइ ॥६१॥ (७८)
इक्कणदूरावग्घियरिया चोरकरिभच्छियकुडीसु। _ओसिंघियम्मि इंघियमिदग्गोंदग्गिधूममवि तुहिणे ॥८॥
इक्कणो चोरः। इरावो गजः। इग्घियं भसितम्। इरिया कुटी। इंघियं 'घातम्। इंदग्गी तथा इंदग्गिधूमं तुहिनम् ॥ यथा ।
मणइक्कण वलइग्घियइराव पसइरियाठिया मुणिणो। इंदग्गिणगे इंदग्गिधूमधवलं जसं तुहेंचिंति ॥६२॥ (८०)
1 AB व्याघ्रा. 2 AB तुहिछवि.

Page #92

प्रथमवर्गः। कोमारे इंदमही इंदोवत्तो य इंदावे ।
कोडेसु इंदगाई जुएमु दूरमंदिरो करहे ॥१॥ __ इंदमहो कौमारः। कुमायौं भव इति व्युत्पत्तेः। इंदमहं कौमारमित्यवन्तिसुन्दरी। यदुदाहरति स्म।
उवहसए एराणिं इंदो इंदीवरच्छि एत्ताह। इंदमहपेच्छिएं तुह मुहस्स सोहं णियच्छतो ॥६३॥ इंदोवत्तो इन्द्रगोपकः। इंदगाई युताः कोटाः। ये कीटाः संलग्ना भ्रमन्ति। इरमन्दिरो करभः ॥ यथा ॥
इरमंदिरेंदगाई इंदोवत्ताइ जंतुणो वि वरं । इंदमहो पुण पूर्ण लज्ज हासं च जणइ जणे ॥६४॥ (८१) इंटुटूवणे इंदड्डलओ इंदमहकामुओ साणे ।
इल्लो दरिद्दकोमलपडिहारल वित्तकसिणेसु ॥२॥ इंदडलो इन्द्रोत्थापनम्। इंदमहकामुो श्खा ॥ यथा ॥ इंदडलओ सरए पयाणचलिएभगज्जि'एहिं तए । रइओ रिऊहिं रस्म सहअरइंदमहकामुअरवेहिं ॥६५॥
॥अथानेकार्थाः ॥ इल्लो दरिद्रः कोमलः प्रतीहारो लवित्रं कृष्णवर्णश्चेति पञ्चार्थः ॥८२॥
सद्लसौहवुट्ठौणिवारणेसं तहा इल्ली। बिसिवुट्ठिरक्खणेसुं गेहटुवारे य इल्लौरं ॥३॥ इल्ली शार्दूल: सिंहो वर्षत्राणं चेति वार्थः। इल्लौरं वसी वृष्टिवारण गृहदारं चेति वार्थम् ॥८३॥
10 °एहि.
20रिऊहि.
30

Page #93

देशोनाममाला
॥अथ ईकारादयः । ईसं कौले रोज्झम्मि ईसओ ईसरो मयण । सवरसिरपणपुडयम्मि ईसियं तह वसाइयए ॥८४॥ ईस कीलकः। ईसओ रोज्झाख्यो मृगः। ईसरो मन्मथः ॥ यथा ॥ मुक्केसरहिं णिचं भमिरहिं ईस एहिं व चुलुक। ट्रल भोयणहिं ईसौकया तुहारीहिं रसदुमा ॥६६॥
अधानकार्थाः। ईसियं शबरशिरःपत्रपुटं वशायितं चेति प्रर्थम् ॥ (८४)
॥अथ उकारादयः ॥ उंडं गहिरे उच्छ वाए उक्त च पाडवणे ।
उच्छो अंतावरण उड्डो कूवाइखणयम्मि ॥५॥ उंडं गम्भीरम् । उच्छू वातः। इक्षुवाचकस्तु संस्कृतभव एव। उक्त पादपतनम्। उच्छो अन्त्रावरणम्। ओज्ज्ञरीति प्रसिद्धः। उडडो कूपादिखनकः ॥ यथा॥
उच्छु उगहो खणिया उडडेहिं कूवया य अइउंडा। उच्छं दहइ य तण्हा उक्कमिणं तुझ मरुथलिए ॥६७॥ (८५) उरमारंभे उच्चं णाहितले बंधण उंबा। तिणपरिवारणयमुडू उंबी उण पिक्कगोहमे ॥८६॥
उरं आरम्भः । उच्च नाभितलम् । उंबा बन्धनम् । उडू तृणपरिवारणं तृणावच्छादनमित्यर्थः। उंबी पक्कगोधूमः ॥ यथा ॥
कुंतलउडुच्छलो णं जस्मयणमिगाण उबखायं व ।
मयणण उर रइयं तुह उच्च उबिगोरंगि ॥१८॥ 10 दि. 20 °एहि. 30 भोप्रणेहि. 40 °रीहि. 5 B रुवलि. 6 A गोरंति B गोरंमि.

Page #94

प्रथमवर्ग: अत्र च। उभं अर्ध्वम्। उभे यूयम्। उअ पश्य। एते शब्दानुशासने साधिता इति नोक्ताः। उस्साशब्दस्त धेनुपर्याय उस्राशब्दभवः ॥८६॥
उक्का उक्कदो कूवतुला चुल्लौडू उल्लि'उद्दाणा । उब्वाउचरउ व्वाहा उक्कोलो य घम्मम्मि ॥८॥ उक्का तथा उक्कंदो कूपतुला। उकंती कूपतुलेत्यन्ये। उल्ली तथा उहाणा चुल्लो। उव्वा-उब्बर-उब्वाह-उकोलाश्चत्वारोऽपि धर्मार्थाः ॥ यथा ॥
जलियमिगउल्लिउव्वासंतत्ता उपहयालउक्कोले। कासयधूया वच्चइ ओ उक्काकडियजलम्मि ॥६॥ उहाण व समुह लंघइ वडवाणलुब्वरं जिणइ।
कस्सुव्वाहं 'न जणइ उक्कंदिभुप्रो पई मज्झ ॥७०॥ (८७) उररी पसुम्मि किसराइ उगिहया उममो समुसयए। वलियं णिकूणियच्छे उअ उज्जुम्मि उक्खली पिढरे ॥८॥
उररी पशुः । उहिया कसरा। उसमो समुन्द्रतः। उलियं निकूणिताक्षम्। उअअं ऋजु । उक्खलौ पिठरम् ॥ यथा। .
"उअब उसामदेहलिमुलंघिय बाहिमुलियं णियच्छतो। उक्खलिउण्हियमुररी उअ रोरघरम्मि उल्लिहइ ॥७१॥ (८८) उल्लुट्ट मिच्छाए उवियं सिग्घम्मि दूसण उसुओ। धत्तूरे उम्मेत्तो उलित्तमुच्चट्ठिए कूवे ॥८॥ उल्लुट्ट मिथ्या। उवियं शोघ्रम् । उसो दूषणम्। उम्मत्तो धत्तूरकः । एरण्ड इत्यन्ये । उल्लित्तं उच्चस्थितः कूपः ॥ यथा ॥
उल्लुटुं जं कणयं पेच्छसि उम्मत्तउसुअविहुरो सि। तारे पयपाणकए वज उवियमुलित्तक ठदेसम्मि ॥७२॥ (८८) । 1 B °उव्वाणा. 2 AB याहटक्की. 30 अ. 40 ...
70 उघोस.
5AB मन्त्रय.
60 उउ.

Page #95

देशीनाममाला उग्घट्टिउयालौओ अवयंसे फालिए उरत्त च । बहुयम्मि उंबरं उच्छरमविणसिरे खलम्मि उप्फालो॥६०॥ उ'ग्घट्टी तथा उयाली अवतंसः। उरत्तं स्फाटितम्। उंबरं बहु। यस्त देहल्यर्थ उंबरशब्दः स उदुम्बरशब्दभवः। उच्छरं अविनम्वरम्। उपफालो दुर्जनः ॥ यथा ॥
रे उप्फाल उरत्ते पिम्मे सरवहुउयालिजोग्गेहिं । किं नाम उबरुच्छरणवकुसुमहिं पि उग्घट्टी ॥७३॥ (८०) 'उडल्लउड्डला उल्लासे तह उम्मलं थीण । उक्कंडो मत्त उग्गमम्मि उड्डाअउप्फोया ॥१॥
"उडल्लो तथा उडलो उल्लासः। उम्मलं स्त्यानम्। उकुंडो मत्तः । उड्डाओ तथा उप्फोओ उगमः ॥ यथा ॥
तिणउप्फोउक्कुंडवस'हुडलुक्खायउम्मलुप्पंके । सरए तुह वेरीहिं 'मुक्का "उडडायउडल्ला ॥७४॥ (८१) . उक्कोडा उक्कंदा लंचाए तुट्टयम्मि उल्लुक्कं । उप्फुम आउमा उच्छाहो सुत्ततंतुम्मि ॥२॥ उक्कोडा तथा उक्कंदा लया। उल्लुक्कं त्रुटितम्। उप्फुस्स आपूर्णम् । उच्छाहो सूत्रतन्तुः ॥ यथा ॥
विरहीप्फुस उक्कोडअणिउणे देसु तस्स उकंडं। उच्छाहेहि ण मुद्दे संधिज्जद पम्ममुल्लकं ॥७५॥ (८२)
4AB उरला.
LAB ग्घट्टी. 5AB उमाप. 8AB तुका.
20 पम्म. 30 णाम. GAB उली तथा उबालो.. 9A उद्यायला B उहायउहत्या.
14 °हुडडलु° Bहलु.

Page #96

प्रथमवर्गः। संमद्दे उत्थग्यो हेट्ठामुहयम्मि उम्मत्य।
परिवत्तणम्मि उत्यल्ला उवदेहौडू उद्देही ॥३॥ - उत्थग्घो संमदः। उम्मत्थं अधोमुखम्। विपरीतमिति यावत्। उत्थल्ला परिवर्तनम्। उद्देही उपदेहिका॥ यथा।
जणउत्थग्घे उत्थल्लिजण् मा पच्छ वारि उम्म'त्या। उद्देहितिक्वतुंडं किं अणुइंतिं ण पेक्खसे महिलं ॥७६॥ (८३) ... उक्कोडी पडिसद्दे बिसे उसौर डरम्मि उप्फेसो। उम्मल्ला तराहाए अतडे कूवम्मि उत्तूहो ॥४॥ उक्कोडी प्रतिशब्दः । उसो बिसम्। उप्फेसो त्रासः, अपवादार्थेऽप्ययं लक्ष्येषु दृश्यते ॥ यथा।
___ असरिसजणउण्फेसया ण हु सहियव्वा कुले पसूएण ॥७७॥ उम्मल्ला तृष्णा। उत्तूहो अतट: कूपः ॥ यथा।
तुहहयहसोकोडोउप्फेसा वेरिणो गया रस्मे । उम्मल्लाइ उसोरं असंति पइसंति उत्तूहं ॥७८॥ (८४) उज्जमगुंठियछिद्देसु उज्झसुब्भग्गउच्छिल्ला ।
उच्छुअउम्मरउन्भता भयचो रियदेहलिगिलाणा ॥६५॥..... उज्झसप्रभृतयस्त्रयो यथासंख्यमुद्यमाद्यर्थाः। उज्झसो उद्यमः। उन्भग्गो गुण्ठितः । उच्छिल्ल छिद्रम् । इह छिल्लशब्दश्छिद्रार्थो वक्ष्यते तस्य उत्पूर्वकस्येदं रूपमिति न शङ्खनीयं, छिल्ल-उच्छिल्लशब्दयोः स्वतन्त्रत्वात्। न हि देशीशब्दानामुपसर्गसंबन्धो भवति। एवं फेस-उप्फेसादिष्वपि वाच्यम् । 'उच्छआदयोऽपि त्रयो यथासंख्यं भयचौर्याद्यर्थाः । उच्छुअं भयचौर्यम्। उम्मरो गृहदेहली। उभंतो ग्लान: ॥ यथा।
तिमिरोब्भग्गणिसाए उम्मरउच्छिल्लखलण उन्भता। ..
उच्छुअरयउज्झसो उअ असई विसइ खंडदेवउलं ॥७८॥ (६५) ____10 . ५०°दार्थो . C पविसं . "रिअय". A13 °उम्भरा. 6 ABछयर".

Page #97

देशीनाममाला। सुम उज्जडमुक्केरो अ बलौ उड्डसो अ मक्कुणए। संतम्मि 'य उम्भाओ उद्वत्यो विप्पलद्ध 'य ॥६६॥ उज्जडं उद्दसम्। उक्केरो उपहारः। समूहवाचकस्त उक्केरशब्द उत्करशब्दभव एव । उडडसो मत्कुणः । उम्भाओ शान्तः। उहत्थो विप्रलब्धः । यथा।
'वोलंति तुझ रिउणो सोडडससयणे णिसं पि उद्धत्था। उन्भाया दियई कयउज्जडदेवउलदेवउकेरा ॥८०॥ (८६) उज्जल्ला उम्मड्डा हटम्मि विमलम्मि उच्चारो। विउले उच्चाडो पयडे उच्चवो दढम्मि उच्चत्यो ॥६॥ उनल्ला तथा उम्मडडा बलात्कारः। उच्चारो विमलः। उच्चाडो विपुलः । उच्चेवो प्रकटः। उच्चत्यो दृढः ॥ यथा।
उच्चारे उच्चेवे उच्चा डकर ससिम्मि जं कामो। उजल्लोच्चस्थबलो ता उम्म'डडाए रमस इमं ॥८१॥ (८७) उअहत्ति पेच्छहत्थे उडिदो मासम्मि साइणी उअरौ। उल्लोचो 'य वियाणे छिम्पयकारुम्मि उंछो होइ ॥८॥ उअह पश्यत। उडिदो माषधान्यम्। 'उअरी शाकिनी। उल्लोचो वितानम्। उंछो छिम्पकाख्यः कारुविशेषः ॥ यथा।
उंछयवाडे मजारिरूवयाओ भमंति उअरीओ। उअहोडिदसामाओ तमिस्सउल्लोचिए गयणे ॥२॥ (८८) उड्डासो संतावे उग्घुट्ठ पुंसियमरिम्मि उल्लोलो । दरिए उत्तुणउम्मुहउच्चुचुच्छुच्छुउत्तरिड्डौओ ॥६६ उडडासो. संतापः। उग्घुट्ट पुंसितम्। उग्घुट्टशब्दस्य उघुष्ट इति 'सत्यां व्युत्पत्ती विशेषार्थरूढेरिह पाठः। उल्लोलो शत्रुः। उत्तुणो उम्मुहो उच्छुचो उच्छुच्छु उत्तुरिही एते पञ्च शब्दा दृप्तार्थाः। उत्तुरिद्धी गर्व इत्यन्ये ॥ यथा।
3B डकार
40 डाइ.
10. 24 बोलिति : चोलिसि. ___FAB Uयरो. -6 C व्युत्पत्ती सत्या.

Page #98

प्रथमवर्गः। विज्जोच्छुच्छुकुलुम्मुहवयउच्चुचसिरिउत्तुरिटीणं । उग्घुट्ठमुत्तुणत्त उल्लोलाणं तए कउडडासं ॥८३॥ (६८) आरूढे उल्लूढो उच्च प्पोच्चुप्पिया तह य । उब्वीटं उड्दरियं उम्मरियं चेय उक्खाए ॥१०॥ उल्लूढो उच्चप्पो उच्चुप्पिो त्रयोऽप्येते आरूढार्थाः। उल्लूढो अङ्कुरित इत्यन्ये । उव्वीटं उद्धरियं उम्मरियं चेति त्रयोऽप्येते उत्खातार्थाः ॥ यथा।
उव्वोढखग्गउम्मरियसत्तुणिवहो गुणेसु उल्लूढो। उद्दरियउच्चप्पखलो उच्चुप्पइ तिहुयणं पि चालुक्को ॥८४॥ (१००) उच्छट्टो उड्डहणो चोरे टुअचोरियाइ उच्छंटो। उत्तालोव्वेत्ताला अच्छिमारावरुइयम्मि ॥१०१॥ उच्छट्टो । श्रोत्संयोगे (सिल्हे० ८।१।११६) इत्युत प्रोति ओच्छट्टो तथा उडडहणो हावप्येतो 'चोराौँ। उच्छंटो द्रुत चौर्यम्। उत्तालं उब्वेत्तालं हावप्येतो निरन्तरस्वररुदित। उहतार्थवाची तूत्तालशब्दः समसंस्कृत एव ॥
यथा।
गुणगुणिहिय'उच्छष्ट्रय उडडहणुच्छंटभीसिया रस्मे । पयडियझाडुत्तालं उब्वेत्तालंति तुज्झ रिउवहुया ५८५॥ (१०१) खिम्म उव्वाउत्त पिया य हासम्मि उल्लेवो।
उन्भुग्गोप्फंदोला चलम्मि मूढम्म उम्मइयं ॥१०२॥ उव्वाश्रो तथा उत्तंपिओ खिन्नः। उत्तम्मिअं खिनमित्यन्ये । उल्लेवो हासः । खार्थे के उल्लेवो इत्यपि। उम्भुग्गो उप्पंदोलो हावप्यती चलार्थी । उम्मइयं मूढम् ॥ यथा।
उब्वायमणा उब्भुग्गलोयणा चइयचारुउल्लेवा। उप्फंदोलोत्तंपड तुझ कए सा विश्रोअउम्मइया ॥८६॥
1 AB °योश्चप्पि.
20 रुचम्यि.
3 B °चौरा".
4AB उच्छंटय उडा..

Page #99

देशोनाममाला। अत्र च। उत्थारो उत्साहः। उच्छुसं विमर्दितमित्युत्साह-उत्क्षुस्सशब्दप्रभवौ। उन्टुरउच्चयशब्दावाखुनीवीवाचको संस्कृतसमी। उघइ निद्राति । उग्गइ उहाटयति। एतौ धात्वादेशेषक्तावित्येतेऽन्यैरुक्ता अपि नोक्ताः ॥ (१०२)
उम्भालणमुप्पम्म पलायणत्यम्मि उज्भमां । उच्छवियं सयणीए उइंतणं उत्तरिज्जम्मि ॥१०३॥
उभालणं शूर्पादिनोत्पवनम्। उभालणं अपूर्वमिति केचित्। उत ओति अोभालणं इत्यपि। उज्झमणं पलायनम। उत ओति ओझमणं इत्यपि। उच्छवियं शयनोयम्। उइंतणं उत्तरीयम् ॥ यथा ।
वियलियउईताए सम्म उभालणं कुणंतीए। तह पुलइयमुच्छवियं जह काउ' मक्किमो ग उज्झमणं ॥८७॥ (१०३) उल्ललियं सिढिलठिइम्मि पिउणगहियम्मि उग्गहियं ।
उल्लेहडो य लोले रजोग्ग तह य उवसरं ॥१०४॥ .: उल्ललियं शिथिलस्थिति। उग्गहियं निपुणग्रहीतम्। उग्गहियं रचितमिति तु रचिधात्वादेशसिद्धम्। उह हडो लम्पटः। उवसे रतियोग्यम् ॥ यथा।
उल्ललियदोसतुस तह उग्गहिया कुमरवाल तह लच्छी। उल्लेहडा वि जह सा ण मम्मए अस्समुवसेरं ॥८८॥ (१-४) उल्लुरुहो लहुसंखे तत्तोच्छलियम्मि उम्भुयाण तु। .
उंदुरओ दोहाहे उक्खोडिययम्मि उत्तु हियं ॥१०५॥ - उल्लुरुहो लघुशङ्खः। उन्भुयाणं यदग्न्यादिना तप्तं .टुग्धादि भाजनादुच्छलति। उदुंरओ दोघमहः। उत्तुहियं उत्खोटितम्। तकारसंयोगास्थने डकारसंयोगं केचित्पठन्ति। स च लिपिभ्रम एवेत्यनकदेशोपरिशोलनेन निश्चितमस्माभिः ॥ यथा।
- I AB "लविय'.
20.3AB 'स्थिती.

Page #100

प्रथमवर्गः। उत्तुहियजीवियासाइ उल्लुरुहकण्ठ तोइ तुह विरहे। अइउत्भुयाइयरई उंदुरया हुंति सिसिरे वि ॥८८॥ (१०५) उपरणं उच्छि? उवदौवं अमदौवम्मि ।
उद्दवउच्चड्डियउत्ताहियउब्वाहिया य उक्खित्ते ॥१०६॥ उद्धरणं उच्छिष्टम्। उवदीवं अन्यद्वीपम् । उद्दवो उच्चडिडओ उत्ताहिओ उव्वाहिओ इत्येते चत्वार उत्क्षिप्तार्थाः ॥ यथा ।
उव्वाहियभुअ उच्चडिडयामि उत्ताहिओवदीवेम। हरिणो ब्व लिहंति विगा उद्दवयकरा णिवा तुहुधरणं ॥८०।। (१०६) उड्ववियमग्घिए उवलुयं सलज्जे घरम्मि उत्थलियं । उलुखंडो अ अलाए उअक्किउच्छंगिया पुरोठविए ॥१०७॥ उहावयं अर्पितम्। उवलुयं सलज्जम् । उत्थलियं ग्रहम्। उत्थलियं ... उन्मुखगतमित्यन्ये। उलुखंडो उल्मुकम्। उअक्कियं उच्छगियं हावयेतो पुरस्कृतार्थों ॥ यथा।
उत्थलियवई उच्छगियविणो ता उअक सहि विणयं । अलमुलुखंडपहारेहि उवलुया हविय अप्पमुद्दवसु ॥८॥ (१०७) उसमिल्लं उरुसोल्लं च पेरिए अवगए अ उअचित्तो। उवउज्जो उवयारे दोहणहारी उअहारौ ॥१०८॥ उरुमिल्ल उरुसोल्ल' च डावप्येतो प्रेरितार्थों । उअचित्तो अपगतः उवउज्जो उपकार । उअहारी दोग्ध्रौ ॥ यथा ।
उअचित्ताणं उअहारीणं मग्गोरुमिल्लणयणाणं । उरुसोल्लऊरुवसणी पवणो तरुणाण कुणइ उव'उज्जं ॥८२॥ (१०८) ..
1B वज,
..
.

Page #101

३८
देशीनाममाला। संचुमियम्मि उल्लंठियं च कागम्मि उलुहंतो। 'णेमौए उंचहिया उप्पेक्खिययम्मि उद्दिसियं ॥१०॥ उल्लुंठियं संचर्णितम्। उलुहंतो काकः। उनहिया चक्रधारा। उद्दिसियं उत्प्रेक्षितम् ॥ यथा।
असुरेहिं उवरि परिभमंसउलुहंतविरसरोलेहि। हरिचकउंचहियउल्लुंठियमुद्दिसियमप्पबलं ॥२३॥ (१०८) उन्भासुयं विसोहे गरुयावसम्मि उव्वहणं । उल्लरयं च कवड्डाहरण रासिम्मि उक्कुगडी ॥११०॥
उन्भासयं गतशोभम्। उव्वहणा' महानावेशः। उल्लरयं कपर्दाभरणम् । उकुरुडी अवकरराशिः। उक्कुरुडो रत्नादीनामपि राशिः ॥ यथा ।
उन्भासय सा मेल्लड़ उव्वहणं ता खु अग्गो तीए । उल्लरयभूसणो जडू रे णच्चसि चडिय उकरुडिं ॥४४॥ (११०) उच्छल्लियमुक्खोडियतजम्मि उब्बिंबलं जले कलुसे । उड्वच्छियौं णिसिद्धे वकीभूयम्मि उज्जणिय ॥१११॥ उच्छल्लियं छिनत्वक् । उब्दिबलं कलुषजलम् । उच्चच्छियं निषितम् । उज्जणियं वक्रीभूतम् ॥ यथा ।
उब्बिंबला णईओ तरुणो उच्छल्लिया य दंतीहिं ।
उज्जणियचावउपच्छियारिमंडल कहति तुह सिविरं ॥४५॥ (१११) णिभच्छियम्मि उज्जौरिय च उज्जरियं झोणे । उक्खंडियमकते चोरियवत्थुम्मि उच्छडियं ॥११२॥
1 AB नेमीए.
2 B °डिए.

Page #102

प्रथमवर्गः ।
३८
उज्जोरियं निर्भर्त्सिनम् । उज्जूरियं क्षीणम् । शुष्कमित्यन्ये। उक्वंडियं आक्रान्तम् । उत ओति ओक्खंडियं इत्यपि । उच्छडियं चोरितं वस्तु ॥ यथा ॥ तुहगुणउच्छडियमणा विरहोज्जूरियत अ तणुअंगो ।
G
उज्जीरेद्र सहीओ कुसुम' सरुक्वंडिया कए तुझ ॥८६॥ (११२)
गौचौकयम्मि उज्जणियमुवसग्गो य मंदम्मि |
उप्फुडियमत्थुरिए उज्जग्गुज्जं अकलुसम्झि ॥ ११३ ॥ उज्जाणियं निम्नोक्कृतम् । उवसग्गो मन्दः । उप्फुंडियं आस्टतम् । गुणं स्वच्छम् ॥ यथा ।
अणउवसग्गपयावयउज्जाणियरिउ कुमारवाल णिव ।
उप्फुंडिया तिहुणे उज्जग्गुज्जा रमेड तुह कित्ती ॥८७॥ (११३) उद्धच्छवौ विसंवादूयम्मि उफुंकिया य रजकीए तह उट्ठियम्मि उक्कासि च उच्चारिय' गहिए ।। ११४ || उच्चच्छवो विसंवादितः । उफु किया रजको । उक्कासि उत्थितम् । उच्चारियं गृहीतम् ॥ यथा ।
उक्कास उप्फुंकियघरम्मि वत्याण घल्लणमिसेण । उच्चारियप्रणउदच्छविसंकेयं वह सरिउ ॥८॥ (११४ )
कंडियए उक्खणिय' संका उच्छुरं च । उज्जोमिया य रमीए उल्लसियां च उलुकसियं ॥ ११५ ॥
उक्खणियं कण्डितम् । उच्छु'आरं संछत्रम् । उच्छुत्रारियं छादितमिति त्वनेनैव णिजन्तेन सिद्धम् । उज्जोमिया रश्मिः। उल्लसियं उलुकसियं द्वावप्येतौ पुलकितार्थावन्योन्यपर्यायत्वेन निवडौ । उडुसियशब्दस्तु उडुषितशब्दभवः ॥
यथा ।
उज्जमो वि बद्धं णिसि उल्लसियं पित्रं सहि भरती |
1
उक्खणणवावडा वि हु उलुक सियन्तं कहो' च्छुआरेमि ॥८८॥ (११५)
4B आरम्भि
1C सरोक्ख 6 C.
2 C . 3 B of
7 AB 2 “≈यारे”
5 AB य
उज्ज
यारं

Page #103

देशोनाममाला उच्छेवणं घए उच्चंपियमुवजंगलं च दोहम्मि । उप्पहडउल्हसिया उम्मच्छविय' च उन्भडए ॥११६॥ उच्छेवणं घृतम्। उच्चंपियं उवजंगलं हावयेतौ दीर्घार्थों । उपहडं उल्हसियं उम्मच्छवियं त्रयोऽप्य ते उद्भटार्थाः ॥ यथा।
उच्चंपियउप्पेइडभुयजुय उवजंगलच्छ उल्हसिया।
उम्मच्छवियपयावा'णलम्मि उच्छेवणं व तुह रिउणो ॥१००॥ (११६) उज्जग्गिरमोमिद्दे उच्छुरणुच्छुअरणादू उच्छुवण । उम्हावियउवललया सुरए तित्तिरहियम्मि उलुहलिओ॥११॥
उज्जमिारं औद्रियम्। उच्छुरणं उच्छुअरणं च इक्षुवाटः। उच्छुरणं इक्षुरिति केचित्। उम्हावियं उबललयं च सुरतम्। उभावियं सुरतमिति तु रमेरुब्भावादेशसिद्धम्। अत्र च उप्फालइ कथयति। उल्लुडइ विरचयति । उल्लालइ उप्पे लइ उन्नमयति। उव्वेल्लइ प्रसरति। उम्मच्छ वञ्चति । उग्घुसइ मार्टि। उल्लूर तुडति। उन्भुत्तइ उत्क्षिपति। उत्थारइ आक्रामति। उक्कुस गच्छति। उम्मत्थड अभ्यागच्छति। उडुमाइ पूर्यते इत्यादयो धात्वादेशष्वस्माभिरुक्ता इति नोच्यन्ते। उलु हलिओ दृप्तिरहितः यः कदापि टप्ति न जानाति ॥ यथा।
उम्हावियउलुहलियय वयंस माणसु तत्थ गंतूण ।
उच्छरण सोज्जग्गिरउच्छुअरणगोवियाइ उवललयं ॥१०१॥ (११७) हिययरसोच्छलण उग्गुलंछिया य उवएडया करिया। मुसलिम्मि उसणसणो तह उप्पिंगालिया करुच्छ गे ॥११८॥
उग्गुलुंछिया हृदयरसोच्छलनम्। उवएइया मद्यपरिवेषणभाण्डम् । उसणसेणो बलभद्रः। उप्पिंगालिया करोत्सङ्गः ॥ यथा।
जं जस्स रोपए किर ण हु तस्स तमुग्गुलुंछियं कुणइ। उअ उप्पिंगालियठियमुवएडयमुसणसणस्स ॥१०२॥ (११८)
TA "लणमि. AB उप्फल. AB रोवए.

Page #104

प्रथमवर्गः। उवकयउद्यच्छवियं सज्जियमुत्तलहओ विडवे । उलुउंडियौं पलुट्टे उंबरउर्फ अहअअब्भुदए ॥११६॥ उवकयउडच्छवियं इति समाहारहन्दः । उवकययं कप्रत्ययाभाव उवकर्य तथा उद्यच्छवियं सज्जितम्। यस्तु उवहत्थि पशब्द: सज्जितार्थः स समारचयतेरादेश इतोह नोक्तः । उत्तलहओ विटपः। उत ओति ओत्तलहओ इत्यपि । उलुउंडियं प्रलुठितम्। विरेचितमिति यावत्। उंबरउप्पं अभूताभ्युदयः ॥ यथा।
उद्दच्छविउत्तलहयतलम्मि उलुउंडिओरुपिम्माणं । रइउवकयाण मिहुणाणोंबरउफ व संगमो भाइ ॥१०३॥ (११८)
वलएमु उवलभत्ता उवलयभग्गा य णायव्वा ।
अलिएरंडेसूगहोदयभंडोत्ता'णपत्तया चेव ॥१२०॥ उवलभत्ता तथा उवलयभगगा वलयानि। अल्येरण्डयोर्यथासंख्येन द्वौ शब्दौ। उगहोदयभंडो भ्रमरः। यस्तु उपहोदयभंडशब्दः पिठरवाची कैश्चिविबद्धः सोऽस्माभिः संस्कृतभवत्वादुपेक्षितः। उत्ताणपत्तयं एरण्डम्। एरण्डस्येदमैरण्डं पत्र पायम् ॥ यथा।
इट्ठोवलभत्ताए उवलयभग्गा सहति तुज्झ करे।
उण्होदयभंडा कमलम्मि व उत्ताणपत्तसामलया ॥१०४॥ (१२०) छुरियग्गमुक्कपुष्पं घेत्तुय पायंगुलीहिं उप्पयणं ।
तं उड्डियाहरणमुच्चुलउलिय' कोउअत्तुरिए ॥१२१॥ रिकाग्रमुक्त पुष्य पादाङ्गुलीभ्यां ग्टहीत्वा यदुत्पतनं तदुडिडयाहरणम् ॥ यदाह।
कुसुमं यत्रोडडीय क्षुरिकाबालाघवेन संग्टद्य । पादाङ्गलीभिर्गच्छति तद्दिज्ञातव्यमुडिडाहरणम् ॥
1 AB णवत्तया.
2C.

Page #105

देशोनाममाला। उच्चुलउलियं कौतूहलेन त्वरितयानम् ॥ यथा ।
तुह छुरियग्गफरतारिमोलिकुसुमुडिडयाहरणं । गिडा कुणंति उच्चुलउलियकर खेयरवहणं ॥१०५॥ (१२१) पासदएणं परिवत्तणम्मि उत्यल्लपत्यल्ला ।
उत्तिरिविडि 'उबुद्दे उत्तरावरंडिया उडुवे ॥१२२॥ उत्थलपत्थल्ला पार्श्वद्दयेन परिवर्त्तनम् । उत श्रोति श्रोत्यल्लपत्थल्ला इत्यपि । उत्तिरिविडी जोवें भाण्डादः स्थापनम्। उत्तरगवरंडिया उड़पः । समुद्रनद्यादी जलतरणोपकरणं प्रवहणादि ॥ यथा।
भवउत्तरणवरंडिं संभर सव्वस्सुमसहा तुम। *णरगोत्तिरिविडिमझ होही उत्थापत्थल्ला ॥१०६॥ (१२२)
॥ अथ यक्षरादिक्रमेणैवानकार्थाः ॥ उदं जलणरकउहेसु उड्डणो दोहउसहेसु ।
उव्वुम उब्विग्ग उच्छित्ते उन्भडे "सुम्म ॥१२३॥ उई जलमानुई ककुदं चेति प्रर्थम्। उडड णो दीर्घा वृषभश्च । उव्यगणं उद्विग्नमुसिक्तमुझटं शून्यं चेति चतुरर्थम् ॥ (१२३)
वि'समोमयप्पएसे खिगण णिवहे य उवाओ। विक्खित्तोक्खित्त सूच्छित्त' उम्मंडमवि हटोव्वत्त ॥१२४॥ उद्धाश्री विषमोन्नतप्रदेश: श्रान्तः संघातश्चेति त्रार्थः । उच्छित्त' विक्षिप्तमुत्क्षिप्तं च । उम्मंडं हठ उहत्त च। हढोव्वत्ते इति समाहारः ॥ (१२४)
उक्खंडो य अलाए णियरे वत्गदेसे य' । उम्मच्छमसंबद्धे भंगौभणियम्मि कोहे य ॥१२५॥
5C.
1A उद्धडे, B उहह.
AB नर".
AB मुन्ने..
4 B समन्वय'.

Page #106

प्रथमवर्गः। उखुडो उलमुकं निकरो वस्त्रैकदेशश्चेति त्रार्थः । उम्मच्छ असंबई भङ्गोमणि क्रोधश्चेति त्रार्थम् ॥ (१२५)
उक्खंडो उप्पौलो उग्घा तहो य उद्दामो।
संघायत्थउडेसु उव्वूरी समहिअत्ये व ॥१२६॥ उक्वंडो उप्पोलो उग्घात्रो उद्दामो इत्येते चत्वारोऽपि शब्दाः संघातार्थाः स्थपुटार्थाश्च। उब्बूरो अधिकार्थः । अपिशब्दात् संघातस्थपुटार्थश्चेति वार्थः । स्थ पुटो 'निनोवतप्रदेशः ॥ (१२६)
खिम्म सुम्म भोए तहाब्भडक्कतपयडवेसेसु ।
उबिंबं उच्चुल्लं पुण उव्विग्गाधिरूढभौएसु ॥१२७॥ उब्बिंब खिन्नं शून्यं भौतमुद्भट क्रान्तं प्रकटवेषं चेति षडर्थम्। उच्चुलं पुनरुदिग्नमधिरूढं भीतं चेति नार्थम् ॥ (१२७)
पडिसद्दकुररविट्ठागविट्ठमणोरहेसु उड्डाणो।
उब्बुक्क पलवियए संकडए तह बलक्कारे ॥१२८॥ उड्डाणो प्रतिशब्दः कुररो विष्ठा गर्विष्ठो मनोरथये ति पश्चार्थः। उव्वुकं प्रलपितं संकटं बलात्कारथेति नार्थम् ॥(१२८)
मं चणियरेसु उंडलमुप्पित्य तट्ठकुवियविहुरेसु । गौरागे गलिए उब्वत्त उवाढमुरुगयदुहेसु ॥१२६॥
उंडलं मचो निकरचेति प्रर्थम्। उप्पित्थं त्रस्तं कुपितं विधुरं चेति वार्थम् । उव्वत्त नीरागं गलितं चेति प्रर्थम्। उ'बट्ट टान्तमिति केचित् । उव्वार्ट विस्तीर्ण गतदुःखं चेति प्रर्थम्। केचिद विपूर्वमनं पठन्ति विउव्वाद इति ॥ (१२८)
10 विषमोन.
20 तु उदि.
3 A B °चनिय.
4 AB °व्व दान्त.

Page #107

४४
देशोनाममाला। उक्खिस्म अव'किम छम पासप्पसिढिल य । पंकोच्छेहसमूहसु बहलए तह य उप्यंको ॥१३०॥ उक्खिसं अवकीर्ण छन्नं पाखप्रशिथिलं चेति अर्थम्। उत श्रोति पोक्विस इत्यपि। उप्पंको पत्र उच्छ्रयः समूहो बहलं चेति चतुरर्थः ॥ (१३०)
उत्तप्पो गम्वियबहुगुणी मु गौविस्ममेसु उच्चोलो। अणुवायसमेसूच्छुल्लो णिवघणपीवरेसु उम्मल्लो ॥१३१।। उत्तप्पो गर्वितोऽधिकगुणश्च। उच्चोलो नीवी खेदश्च। उच्छुल्लो अनुवादः खेदश्च। उम्मल्लो नृपो मेघ: पीवरचेति अर्थः। उम्मलो बलात्कार इति केचित् ॥ (१२१)
उमाओ हंकारे गयणुम्महसाणसद्दे य । अहिअअवञ्छिअणिच्छिअतावागणिएसु उव्वरिअं ॥१३२॥ उस्सुइओ हुंकारो गगनोन्मुखस्य शन: शब्दश्च। उब्वरिअं अधिकमनीप्सितं निश्चितं तापोऽगणितं चेति पञ्चार्थम् ॥ (१३२)
काणच्छिट्ठिविक्खित्तखित्तचत्तेसु उज्झरियं ।
उव्वाऽयं परम्मुहणिम्मज्जाएसु सुरएसु ॥१३३॥ उज्झरियं काणाक्षिदृष्टं विक्षिप्त क्षिप्तं त्यक्तां चेति चतुरर्थम्। उत भोति भोज्झरियं इत्यपि। उव्वाड्यं परामुखसुरतं निर्मर्यादसुरत च ॥ (१३३)
गौआरामेसूब्वाउलमुरुपुल्लो अपूवखिच्चेसु ।
पहियप्यमाणवज्जियमज्जाएसुच उबिडिमो॥१३४॥ उव्वाउलं गीतमुपवनं च। उरुपुल्लो अपूपो धान्यमित्रा च । उविडिमो अधिकप्रमाणो विमुक्तमर्यादश्चेति यर्थः । (१३४)
1 AB °किने. 2 C. 3 AB अपुवखि.

Page #108

४५
प्रथमवर्गः। उच्छंडिओ सपत्तियहरिएसूज्जंगलं हढे दोहे। . . उप्पिंजलं च सुरए धूलोए तह अकित्तीए ॥१३५॥..
उच्छंडिओ सपत्रितः। बाणादिनातिव्यथितः। अपहृतश्चेति यर्थः । उजंगलं बलात्कारो दोधैं च। उप्पिंजलं सुरतं रजोऽकीर्तिश्चेति नार्थम् ॥(१३५)
रगरणयाणिटेसूब्वाहुल'मुसालिय किसोममिए । उव्वेल्लरं अखडियभूमीए जहणरामे य ॥१३६॥
उव्वाहुल' औत्सुक्यं इथं च। "उस्मालियं वशमुबमितं च। कि सोसमियं इति समाहारः। उव्वेल्लरं खिलभूमी जघनरीमाणि च। उत ओति प्रोब्वेल्लरं इत्यपि ॥ (१३६)
रुसिआकुलेसु उम्मच्छियमुडुहियमूढकुवियउच्छि?। उग्गाहियं च गहिए उक्खित्तपवट्टिएमुच।।१३७॥
उम्मच्छियं रुषितमाकुलं च। उडुहियं अढायाः कुपितमुच्छिष्टं च । ऊढकुबियउच्छितु इति विपदः समाहारः। प्राकृते हित्वमपि। तेन उड्डुहियं इत्यपि। उग्गाहियं गृहीतमुत्क्षिप्तं प्रवर्तित चेति नार्थम् ॥ अत्र। उस्मिक्कड़ मुञ्चति उत्क्षिपति च। उत्थंघइ रुणद्धि उत्क्षिपति चेति धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ ॥ (१३७)
उवकसिओ समिहिए परिसेवियसज्जिएमुच। उलुफंटिय च विणिवाडियम्मि उवसतयम्मि तहा ॥१३८॥
उवकसिओ संनिहितः परिसेवितः सर्जितश्चेति त्रार्थः। उलुफुटियं विनिपातितं प्रशान्तं च ॥ (१३८)
1 AB मुल्लालि° 20. 3 AB उत्तालि'. 4 AB °सोमि. 1 AB संनिहि.

Page #109

देशोनाममाला। उच्चत्त'वरत्त पासत्थूलम्मि अणवत्थभमणे य । जा जूया ऊलो गभङ्ग जसण च रणरणए ॥१३॥
उच्चत्तवरत्तं पार्श्वयोः स्थूलमसमञ्जसविवर्तनं च। अथ यक्षरादिक्रमणैव कारादयः। अआ यूका। ऊलो गतिभङ्गः। जसणं रणरणकः ॥ यथा ।
जाउलवत्थाणं रिजण गिरिभमणजायऊलाणं । पियविरहाऊसणणं तद कुविए कह सुई कुमरवाल ॥१०७॥ (१३८) असारी कूसार ऊसयमुवहाणमूसलं पोणे । अहट्ट ऊहसियम्मि ऊरणी तह उरन्मम्मि ॥१४०॥
असारो गर्त्तविशेषः । असयं उपधान शयने मस्तकोत्तम्भनाय यनिवेश्यसे । जसलं पीनम् । जहळू उपहसितम्। जहसि इति तु उपहसितशबदभवं रूपम्। ऊरणी उरभ्रः ॥ यथा। - ऊसलऊसयतूलिं मोत्तुं सहि णइतडे अहिसरंती। होहिसि जहठ्ठपयं पखलंती अरणि ब्व ऊसारे ॥१०८॥ (१४०) आणंदियम्मि ऊण दियमूसलियं सरोमंचे। विक्खित्त जसाइयमूसायंतो अ खयसिढिलम्मि ॥१४१॥
जणंदियं आनन्दितम्। ऊसलियं सरोमाञ्चम् । ऊसलियं उल्लसितमिति तु उल्लसिधात्वादेशसिहम्। ऊसाइयं विक्षिप्तमिति धनपालः। जसायंती खेदे सति शिथिलः ॥ यथा।
असायंतसरीरं ऊसाइयवलयणिवडणभएण। उद्धकरं असलियं ऊणंदय 'सुहय विरहतणई तं ॥१०॥ (१४१)
1A पर, B° पर.
2 A°कलिती.
3 AB मुभय.

Page #110

प्रथमवर्गः। जमुक्कियं विमुक्के जमुत्तियमवहपासघायम्मि । असुभियजसुरुसु भिया य रुड़गलरुमम्मि ॥१४२॥
सुक्कियं विमुक्तम् । ऊमुत्तियं उभयपार्श्वघातः। ऊमुंभियं तथा ऊसुरुसुंभियं रुद्धगलं रोदनम्। ऊमुंभियं उल्लसितमिति तु उल्लसिधात्वादेशसिद्धम् ॥ यथा।
ऊसुक्कियहासाए ऊमुत्तियदुस्थियाइ तुह विरहे। ऊसुंभिएण तीए कयमूसुरुसुंभियं सहीणं पि ॥११०॥ (१४२) :
अथानेकार्थाः। गामे संघे ऊरो जिंभियपज्जाउलसु ऊसत्यो ।
जसवियं उभंते तहेअ उद्दौकए होई ॥१४३॥ ऊरो ग्राम: सङ्घश्च। ऊमत्थो जृम्भितमाकुलश्च । ऊसवियं उनान्तमूर्चीकृतं च ॥ (१४३)
अथ एकारादयो यक्षरादिक्रमेण प्रस्तूयन्ते। ऋवर्णलवर्णयोः प्राक्कते प्रयोगाभावात्।
एलो कुसले एक्को गणहपर चंदणम्मि एक्कंगं ।
ए'त्तोप्पं एयप्पहुदि य पविसंतम्मि एमाणो ॥१४४॥ एलो कुशल.। एक्को स्नेहपरः। एकंगं चन्दनम्। एत्तोप्यं एतत्प्रभृतोत्यर्थः । यस्तु एत्तोप्प एग्रहमत्त इति व्याचष्टे सोऽभिमानचिङ्गसूत्र विवादस्तदभिप्रायं नावबुध्यते। यतो देश्यन्तरेष्वपि एत्तोप्पं एयप्पाहुदि एतावदेव दृश्यते । उदाहृतं चाभिमानचितेनैव स्ववत्तौ ॥ यथा।
दियहं थुडुकियमुही जूर अहए तुम वह दियर। अम्हं सह कार्यदिं एत्तोप्पं मा करिज्जासु ॥१११॥ इति ।
1 AB तोप्य ए.
2 A B काबंदी.

Page #111

देशीनाममाला । एमाणो प्रविशन् । यथा। एमाणमयणबाणोहिए जर तीइ तुझ एक्काए । एत्तोप्पं एलाणं एकंगरसो वि णाहिमओ ॥११२॥ अव च । एत्ताई इदानीम्। एदह इयत्। एक्कारो अयस्कारः। एते शब्दानुशासने साधिता इति नोक्ताः ॥ (१४४)
एक्वेक्कममम्मोस एक्कणडो तह य कहयम्मि । सा एमिणिया जीए सुत्तेण पमिज्जए अंगं ॥१४५॥
एकेक्कम अन्योन्यम् । एक्कणडो कथकः। एमिणिया यस्याः स्त्रियाः सूत्रेण शरीरप्रमाणं ग्टहीत्वा दिक्षु प्रक्षिप्यते कस्मिंश्चिद्देशे आचारविशेषे सैवमुच्यते ॥ यथा॥
एमिणियाए तोए रूवं दठूण कामसरविता। एक्केकम कहता तरुणा जायंति ए'क्कणडा ॥११३॥ अव एकवई रथ्येत्येकपदोशब्दभवत्वाब्रोक्तम् ॥ (१४५) एक्कघरिल्लो दिअरे सहोसिए एक्कसाहिल्लो। सा एक्कसिंबलौ जा सिंबलिपुप्फेहिं "णवहलिआ ॥१४६॥
एक्कघरिल्लो देवरः। एकसाहिल्लो एकस्थानवासी। एक्कसिंबली शाल्मलीपुष्पैनवफलिका ॥ यथा।
एक्कघरिल्ल ण लज्जसि किमेक्कसाहिल्लमाणुसाणं पि। जं एकसिंबलिमिसा पुषी पुणो णियसि मालारिं ॥११४॥ (१४३)
एक्कलपुडिंगं विरलंबुकणे एणुवासिओ भेके । एराणी इंदाणी पुरंधिया तब्वयस्था य ॥१४७॥ 1 AB कनडा. C फेहि. AB नव०.

Page #112

प्रथमवर्गः।
४८ एक्कलपुडिंग विरलबिन्दुवर्षः। एणुवासिओ भकः ॥ यथा। ... सुंदर गोरंगोए गोरी अज्जेय तीइ सुप'सणा। एकलपुडिंग हु एणवासिए आगो सि जं काले ॥११५॥ अत्र एक्कसरियशब्दः शीघ्रार्थे निपातेष्वस्माभिरुक्त इति नोक्त: ॥ . .
अथानेकार्थाः। एराणी इन्द्राणी तव्रतस्था च स्त्रीति यर्था ॥ (१४७) एलविलो धणिओसहा अधम्मरोरप्पिएसु एक्कमुहो। ओली कुलपरिवाडी ओझमचोक्खम्मि विमलणे ओप्या ॥१४८॥ एलविलो आयो वृषभश्च। एक्कमुहो निर्धर्मो दरिद्रः प्रियश्चेति वार्थः ।
अथ ओकारादयः । ऐकारस्य प्राकृत प्रयोगाभावात् । अोली कुलपरिपाटी। पङ्क्तिवाचकस्त्वालोशब्दभवः। ओझं अचोक्षम्। ओप्पा शाणादिना मण्यादेजिनम् ॥ यथा।
णिवमउडोप्पियपयणह कित्ती तुज्झ धवलेइ ओझपि। .. ससिकुलभवाण अहवा पोलिसहावी अयं कुमरवाल ॥११६॥ (१४८) ओझं वत्ता ओरं रुचिरे करिबंधखायमोवं च। . . . ओसारोसक्का गोवाडोसरिआ हिमम्मि ओग्गीओ ॥१४६॥ ओअं वार्ता। ओरं चारु। ओवं गजादेबन्धनार्थं खातम्। ओसारो गोवाटः। ओसको अपसृतः। ओग्गीओ नीहारः ॥ यथा।
चइआजिभोवो रिउणो ओग्गीयओरजस तुज्झ ।
भीआ ओसारेसुं वसंति समराउ ओसक्का ॥११७॥ (१४८) केसविवरणे ओच्छियमोंडलमवि केसगंफम्मि। ओसिअमबले ओणीवी णिव्वे ओत्यरो वि उच्छाहे ॥१५०॥ .. ..
.
1 AB °सन्ना.

Page #113

देशोनाममाला। ओच्छियं केशविवरणम्। ओडलं केशगुम्फो धम्मिल्लप्रायः। ओसियो अबलः। ओणीवी नीव्रम् । श्रोत्थरो उत्साहः ॥ यथा ।
प्रणोत्थरोसियाणं जरउडओणीविसंग'जडिलेसु । तुझ रिजणं रस कहमोच्छियमोंडलं च केसेसु ॥११८॥ (१५०) ओग्गालो ओआलो वहोलए ओत्य ओ अ अवसम्म । ओक्कियमुसिए रप्फे ओणिव्वो णौवियाए ओवड्डौ॥१५१॥
ओग्गालो तथा ओआलो अल्पं स्रोतः। श्रोत्यो अवसवः। श्रोत्ययं पिहितमित्यन्ये। ओक्कियं उषितम्। वान्तमित्यन्ये । प्रोणिव्वो वल्मीकः । पिपीलिकोत्खातो मृद्राशिरित्यर्थः। ओवडी परिधान कदेशः ॥ यथा ।
बाहोग्गालघणोयालपूरिओणिव्वणिग्गयाहिभया। गलिअोवटी तुह रिउवह वर्ण ओत्थोक्किया लुढइ ॥११॥ (१५१) पोसाओ पहररुजा ओच्छत्तं दंतधावणए ।
ओसौसं अववत्त ओवट्ठी मेहवारिसअम्मि ॥१५२।। पोसानो प्रहारपीडा। श्रोच्छत्तं दन्तधावनम्। ओसोसं अपकृत्तम् । पोवठ्ठो मेघजलसेकः ॥ यथा।
पो ओच्छत्तमिसेणं पहिओ ओसोसिजण जंतोवि । णवमयणसरोसाओ मोडइ ओवट्ठफुल्लणीवलयं ॥१२०॥ (१५२) ओहं कोहट्टोलिप्या हासे छमारमणमोलंकी। ओलिंभा उद्देही ओचुल्लं चुल्लिएगदेसम्मि ॥१५३॥ ओईको ओहठ्ठो अोलिप्यं हासः। श्रीलंको छवरमणम् । नंष्ट्वा यत्र शिशवः क्रोडन्ति । चक्षुःस्थगनकोडेति केचित्। 'ओलिभा उपदेहिका। श्रोचुन चुल्लेकदेशः ॥ यथा।
1 AB जटिले.
2 AB °ो भव.
AB रोजामो.
4 AB भोनिभा.

Page #114

प्रथमवर्गः। ओहंकिरि ओहह च य भोलुंकिं च सारवेस घरं । ओचुल्ले ओलिभं दह्र ओलिप्पिही तुह णणन्दा ॥१२१॥ (१५३) बलिए ओज्जल्लो गज्जियम्मि 'ओअंकओज्जाया। दोहर महुरझुणोए ओरल्लौ ओलणी सि हरिणौए ॥१५४॥ प्रोजल्लो बलवान् । श्रोअंको तथा भोज्जात्रो गर्जितम्। भोरली दीर्घमधुरध्वनिः। ओलणी मार्जिता ॥ यथा।
ओज्ज'लभडोज्जायं करिश्रोअंकं च 'सुणिय संगाम । प्रोल्लणिमहुरोरल्ली मुहला 'जे हुंति ते पुरिसा ॥१२२॥ (१५४) ओसणमुब्वेयम्मि य ओरिल्लो अदरकालम्मि । ओट्टणमुत्तरीए ओइत्त ओइत्तणं च परिहाणे ॥१५॥ प्रोसणं उद्देगः। ओरिलो अचिरकालः। ओट्टणं उत्तरीयम्। पोइत तथा ओइत्तणं परिधानम् ॥ यथा ।
ओरिलमयणवत्तोसणाइ अोइत्तणम्मि सहसियम्मि । परिहियमोडणमोडियमोइत्तं तुझ दंसणतुराए ॥१२३॥ (१५५) ओडड्ड रत्त ओलत्यो दलिए णयम्मि ओहत्तो। ओसम तुडिए ओमजं णत्थि त्ति भगियकोलाए ॥१५६॥
प्रोडड्ड' रक्तम्। अोलत्यो विदारितः। ओहत्तो अवनतः। पोस चुटितम्। ओरुजं नास्तीति भणितगर्भा क्रीडा ॥ यथा ।
अस्मोदडो दइओ तुह ओहत्तो वि णवणहोलत्यो।
प्रोरु जं मुक्कलिश्रो मा मह ओ"समणेहिया होस ॥१२४॥ (१५६) 1 AB भोयंक. 20 मुहर. 3 AB °हरणो. 4 AB °ल्ललडी. 5 AB मुपिय, 6A सह. 7A A, B ते. 80. 9AB °C अण. 10 AB सन्न
8731

Page #115

५२
देशौनाममाला ।
विहलम्मि ओहुडं ओहरं च खिमम्मि ओवरो गियरे । ओसुद्धं विणिवडियम्मि ओभरी अंतआवरणे ॥१५७॥
हुडं विफलम् । ओहुरं खिन्नम् । श्रहरं अवनतं स्रस्तं चेत्यवन्तिसुन्दरी । यदुदाहरति स्म ।
खणमित्तकलुसियाए लुलियालयवल्लरौसमोत्थरियं । भमरभरो'हुरयं पङ्कयं व भरिमो मुहं तौए ॥१२५॥ किं तं पि हु वोसरियं विक्वि जं गुरुयणस्स मज्झहि । अहिधाविऊण गहिओ तं बहुरउत्तरीयाए ॥१२६॥
ओवरो निकरः । कप्रत्यये ओवरश्र । ओसुद्धं विनिपतितम् । श्रोज्झरी अन्वावरणम् ॥ यथा ।
पहरोसुद्धहप्रोज्झरिश्रवरखलणोहुरा रणा रिउणो ।
तुह कुमरवाल ओहुडभु दंडा जंति रखे ॥१२७॥ (१५७) ओसित्त' ओलित्ते अहिहए ओहुओग्गि' ओगुणया । ओइल्लं आरूढे ओसौओहाइया य हेट्ठमुहे ॥ १५८॥
ओखित्तं उपलिप्तम् । श्रहुओ श्रग्गिओ ओणणओ एते त्रयोऽप्यभिभूतार्थाः । ओइल्लं आरूढम् । असिओ तथा श्रीहाइओ अधोमुखः ॥ यथा ।
ओइल्ले गयमोग्गियगिरिं मत्रोसित्तमुहमणोसोनं ।
तर ओहुअहरिचरिए श्रणुणओहाइया हुआ रिउणो ॥ १२८ ॥ (१५८) ओलित्तौ ओ'लिप्पत्तौ असिदोसमि ओक्कणौ जुआ । श्रोज्झायं ओहट्टिय'मसं पेल्लिय करेण जं' गहियं ॥ १५६ ॥ श्रझायं
श्रलित्तौ तथा ओ'लिप्पत्ती खङ्गादिदोषः । श्रक्कणी यूका । तथा ओहट्टियं अन्यं प्रेर्यं यत्करेण ग्टहीतम् ॥ यथा ।
1 AB हुरियं. 2 AB मुहीए. 3 BC येसु. 4 AB श्रोगुण 5 C ° लिप्यंती. 6 AB मनं.

Page #116

प्रथमवर्गः। छुरिओलित्तो असिओ'लिप्पत्ती ओकणी णववस्थे। कहद रिजण तए जसमोहटिअयं सिरिं च ओझायं ॥१२८॥ (१५८) सेणे ओलय-ओलावया य फलहग्गलाइ ओहडणौ ।
ओलयणौ णववहुया ओलणी दइयभूया य ॥१६०॥ ओलो तथा ओलावो 'श्येनः पक्षी। श्रोलओ अपलाप इत्यन्ये। अच। पोहइ अवतरति। अयं धात्वादेशेषुतात्वात्रोक्तः। श्रोमाल-ओझर-प्रोसत्तशब्दा निर्माल्य-निझर-अवसक्तशब्दभवा इति नोक्ताः। ओहडणी फलहकार्गला। ओलयणी नववधूः। श्रोलइणो दयितीभूता ॥ यथा ।
ओ'लइणी ओलयणो रिऊण ओलयपिए रण खग्गो। ओहडणिदीहभुअ तुह भडचडओलावो रुयावेइ ॥१३०॥(१६०) ओसंखियं च उप्पेक्खिए अलिंदम्मि ओस रिआ। प्रोपावलो अ बालायवम्मि ओहाडणी पिहाणीए ॥१६१॥ ओसुखियं उत्प्रेक्षितम्। ओसरिआ अलिन्दः। ओावलो बालातपः । ओहाडणी पिधानी ॥ यथा ।
प्रोसंखिय पियमितं ओआवलमोसरिं सरंतं च । णंदोइ खिविय जारं असई ओहाडणिं देइ ॥१३१॥ (१६१) ओआअवो वि अत्थक्खणम्मि ओवट्टियं च चाडुम्मि ।
ओअग्घियमोसिंघियमंगपिणवम्मि ओलयं ॥१६२॥ ओआप्रवो अस्तसमयः। ओवटियं चाटु। ओअग्घियं ओसिंधियं घातमित्यर्थः। ओसिंघियशब्दोऽपि देश्य एव। अनया तु भङ्गया निबद्धः । भोल-:
इयं अङ्ग पिनदम् ॥ यथा। - ण हु ओअग्घ कमल ओलइ'ण सहए जलई पि।
श्रीवट्टिएहि अोआप वि ओसिंघए ण सा असणं ॥१३२॥ (१६२) 10 लिप्पती. 2 0 श्येनप. 3 AB °लययौ. 4 AB °रिया. 5 AB भीयाव. 6 B °यमितं. 7 ABP.

Page #117

५४
देशीनाममाला ।
ओलंपओ अ तवियाहत्थे ओहौरिअं च उग्गौए ।
सुत्त ओल्लरिओ विहिक' यम्मि ओसाणिहाणं च ॥१६३॥
श्रलुंपत्र तापिकाहस्तः । श्रोहोरि उहोतम् । अवसत्रमित्यन्धे । यस्तु श्रीहरिअशब्दो निद्रार्थः स धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः । ओक्लरिश्रो सुप्तः । श्रोसाणिहाणं विधिवदनुष्ठितम् ॥ यथा ।
णिसि ओल्लरणे ओसाणिहाणिअं किं पि तोइ जं तुमए ।
तं चिय ओहोरद्र सा 'ओलंपयकम्मवावडा वि दिणे ॥१३३॥
अत्र । श्ररुम्माइ उद्दाति । श्रहामइ तोलयति । श्रलुंड विरेचयति । श्रीसुक्कर तेजयति । श्रग्गालइ रोमन्ययति । ओरसद् अवतरति । श्रअंद श्रीहाल प्राच्छिनत्ति । श्रश्रग्गाइ व्याप्नोति । श्रोहावद आक्रामति । श्रीवास अवकाशते । श्रक्वद्र पश्यति । श्रवाह अवगाहते। एते धात्वादेशेष्वस्माभिरुक्ता इति नोच्यन्ते ॥ (१६३)
॥ अथानेकार्थाः
णिसजलहिमेसु ओसा सेवय अपहावलेसु श्रलुग्गो । अबलौ असिदोसोलौ ओ लुट्टमघडंतमिच्छासु ॥ १६४॥
असा निशाजलं हिमं चेति द्वार्था । श्रलुग्गो सेवको निश्कायो निःस्थामा चेति वार्थः । श्रआली खजदोषः पङ्क्तिश्चेति द्यर्था । श्रहं घटमानं मिथ्या च ॥ (१६४)
ओअल्लो पल्हत्थप्पकंपगोवाडलं माणेसु ।
ओरत्तो वि विदारियगव्विट्ठकुसुंभरते सु ॥१६५॥
ओअल्लो पर्यस्तः कम्पो गोवाटो लम्बमानचेति चतुरर्थः । श्ररत्तो विदारितो गर्विष्ठः कुसुम्भरक्तश्च ति वार्थः ॥ (१६५)
1A कमि. 2 A ओलिंपक, B ओलिंप क
3 B
4 B°लु'.

Page #118

प्रथमवर्गः। ओहट्टो ओसरिए अवगंठणणौवियासुं च । गामेसहरियाणाबंधणखाएमु ओआओ ॥१६६॥
ओहट्टो अपमृतो अवगुण्ठनं नीवी चेति त्रार्थः। ओआओ ग्रामाधीशोऽपहत आज्ञा हस्त्यादीनां बन्धनार्थं खातं चेति चतुरर्थः ॥ (१६६)
ओहारो कच्छवए अंतरदीवम्मि भागे य ।
ओवियमारोवियरुमचाडुमुक्केमु हरिए य ॥१६॥ ओहारो कच्छपो नद्यादीनामन्तीपमंशश्चेति वार्थः। ओवियं आरोपित रुदितं चाटु मुक्तं कृतं चेति पञ्चार्थम् ॥ (१६७)
ओहित्थं च विसाए रहसम्मि वियारिए तह य । चंदणसिलासु ओहंसो ओसब्विअमसोहसादेसु ॥१६॥
ओहित्यं विषादी रभसो विचारितं चेति त्रार्थम्। ओहंसो चन्दनं चन्दनघर्षणशिला चेति यर्थः। श्रोसव्वियं गतशोभमवसा दश्चेति यर्थम् ॥ (१६८)
ओसिंघियम्मि चंदणघसणसिलाए य' ओहरिसो।
ओत्थरिओ अक्कते अक्कममाण य' गायव्वो ॥१६॥ ओहरिसो वातश्चन्दनघर्षणशिला च। श्रोत्थरिश्री आक्रान्त आक्रममाणश्च ॥ (१६८)
ओसाअंतो जिम्भालसम्मि सौयंतसवियणसं च । ओघसरो य' अणत्थे घराण वारिप्पवाहे अ ॥१७०॥ ओसाअंती जृम्भालसः सोदन सवेदनश्चेति वार्थः। ओघसरो अनी गृहवारिप्रवाहश्च ॥ (१७०)
हेट्ठामुहकाणेक्खिअाकिस्मेसु च ओसरि । अोइंपियं च ओरंपियं च अक्कंतण? सु ॥१७॥
10 अ. 2 दृश्य. - 3 AB °वचि .

Page #119

देशोनाममाला। ओसरिअं अधोमुखमक्षिनिकोच आकीर्णं चेति वार्थम्। ओईपियं आक्रान्तं नष्टं च । एवम् ओरंपियं। चकारी द्वयोरपि प्रर्थतासूचकौ। यदाह । ओपियोरंपियशब्दौ नष्टे तथाक्रान्ते। न चात्र यथासंख्यभ्रमः। ओहंपियं औरंपियं इत्यन्योन्यपर्यायतया सर्वैर भिधानात्। भिवार्थानां बन्योन्यपर्यायस्वं न घटस इति ॥ (१७१)
ओअ'ग्गिअमहिहूए केसाईपंजकरण य। अस्मासत्त तगहापरे अ ओलेहडी पवुड्डे "य ॥१७२॥
ओअग्गिअं अभिभूतं केशादीनां पुञ्जीकरणं च। ओलेहडो अन्यासक्तस्तृष्णापरः प्रवृतथेति त्रार्थः ॥ (१७२)
चदणरजोग्ग ओवसरमोहसियमंसुअधुएसु।
ओसिक्खियं च गमणवाघाए अरणिहिए *य ॥१७३॥ अोवसेरं चन्दनं रतियोग्यं चेति यर्थम्। चंदणरइजोग्ग इति समाहारबन्दः । ओहसियं वस्त्रं धूतं चेति यर्थम् । उपहसितार्थस्तु ओहसियशब्दः संस्कृतभव एव। प्रोसिक्वियं गतिव्याघातोऽरतिनिहितं च ॥ (१७३)
ओहरणं विणिवाडणमत्यस्मारोवणं चेय। परओ ठियसंजोए उकारओकारविणिमओ होई ॥१७४॥
ओहरणं विनिपातनमसंभवतोऽप्यर्थस्य संभावनं च। अत्र ओंबाल छादयति लावयति चेति धात्वादेशेषक्त इति नोच्यते। इह च क्वचिदुकारस्थान प्रोकारं पठन्ति ओकारस्थाने च उकारम् । तत्र विषयविभागो दर्यते । "पुरःस्थिते संयोग उकारोकारयोविपर्ययो भवति ॥ यथा। उक्कंदी ओक्कंदी। उक्खली ओक्वली। इत्यादि। एतच्चोपलक्षणमिकार-एकारयोरपि ॥ यथा इल्लो एल्लो दरिद्रः। इत्यादि। यदस्मराम। ओत्संयोगे [सि. हे० ८,१,११६], इत एहा [सि हे० ८,१,८५], हवः संयोगे [सि हे० ८,१,८४] इति च ॥ (१७४)
इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचितायां स्वोपनदे शीनाममालायां प्रथमी वर्ग: ।।
____ 1 AB °ग्गियम, 20 अ. 30 परतः स्थि. 4 AB शौशब्दसंग्रहहत्ती प्रथमः स्वरवर्गः ॥

Page #120

द्वितीयवर्गः ।
संग्टहोताः स्वरादयः शब्दाः । इदानीं व्यञ्जनादयः संगृह्यन्ते । dsपि वर्गक्रमेणेति कवर्गादयो यक्षरादिक्रमेण स्वरक्रमेण च प्रस्तूयन्ते । अन्धिकवडियासु' कत्ताओ मूलए कंदी | कंतू कामे कंची मुसलाणणलोहवलयमि ॥१॥
कत्ता अन्धिकाद्यूतकपर्दिका । कंदी मूलकशाकम् । व ंतू कामः। कंची
मुसलमुखे लोहवलयम् ॥ यथा ।
मुसलमुहं कंचोए कच्छपएसो 'य कंदीहिं ।
कत्ताहि वडडजूयं रईइ कंतू अ सोति ॥ १॥ (१)
कल्ला कविसं मज्जे कलिकल्लोला विवक्खमि ।
कच्चं कोडुंबं कज्जे कस्मो कच्छरो 'य पंकम्मि ॥२॥
कल्ला तथा कविसं मद्यम् । कल्लाशब्दः कल्याशब्दभवोऽप्यस्ति । स तु कवीनां नातिप्रसिद्धः । कलो तथा कल्लोलो शत्रुः । कच्चं तथा कोडुंब कार्यम् । कस्मो तथा कच्छरो पङ्कः ॥ यथा ।
पियकविसकच्छर तुमं कल्लं कस्सं व मुंच इमिणा हि । कल्लोलाकलिकच्चाकोडुंबाणं मुणिज्जइ 'ण भेश्रो ॥२॥ (२)
कवयं भूमिच्छत्ते णालियवल्लीइ 'य कलंबू | उवसप्पियम्मि कमिओ कौडीए करोडौ य ॥३॥
খুত
1
कषयं भूमिच्छत्रम् । यद्दर्षासु प्ररोहति । कलंबू नालिकाभिधाना वल्ली । कमिश्रो उपसर्पितः । करोडी कोटिकाभेदः ॥ यथा ।
किं ते रिद्धिं पत्ता पिसुणा जे पणइणो वि ताविंति ।
कवयकलंबूड वरं कमियकरोडोण दिंति जे काहिं ॥२॥ ( २ ) .
2 AB न.
て
10.
Alive

Page #121

५८
देशोनाममाला। . कयलं अलिंजरे कंदलं कवाले छुरौद् कट्टारौ। कसरो अहमबल्ले कंटाली रिंगणीए य ॥४॥
कयल अलिञ्जरः। कंदलं कपालम्। कटारी कुरिका। कसरो अधमबलीवदः। कंटाली कण्टकारिका ॥ यथा ॥
तुह सियकट्टारीफुटकंदलो बब्बरो कयलतुंदो।
कसरो व्व सिद्धणरवइ लुढेइ कंटालिसंकुलणईए ॥४॥ (४) कउहं णिच्चे कणई लयाद कलहं च पडियारे । कक्किंडम्मि करेडू कवासकविसा य अवजंघाए ॥५॥ कउहं नित्यम्। कई लता। कलहं प्रत्याकारः। असिपरिवार इति यावत् । करडू क्वकलासः । ककिंडशब्दोऽपि देश्यः। पर्यायभङ्गयां तूपात्तः । कवासो तथा कविसा अर्धजङ्घा। मोचकमित्यर्थः ॥ यथा।
तह जयसिरिकणईदुम कलहुग्गयखग्ग कउहमरिणिवहो। अकवासो कविसं संभर करडु ब्व बोरिवणमितो ॥५॥ (५)
किंसारुयम्मि कणिसं कसिया कसई अ रमचारिफले । कविलो साणे करमो झोणे कडसी मसाणम्मि ॥६॥
कणिसं किंशारुः। धान्यशीर्षवाची तु कणिसशब्दः संस्कृतभवः। कसिया तथा कसई अरण्यचारीफलम्। कविलो श्वा। करमो क्षीणः। कडसो स्मशानम् ॥ यथा ॥
कसियाकुलम्मि गाम कसईकणिसेसु बसतोसो। अलस'ण लज्जसि किं तं करमो कविलो ब्व कडसीए ॥६॥ (६)
1AB, म..

Page #122

द्वितीययर्गः। कंटोलं कोडं करणी रूवे करोसए कउल। अयदव्वौडू कडच्छू पहियगुहासं च 'कंपडकफाडा ॥७॥
कंटोल कंकोडं। अन्योन्यविध्यनुवादभावो इयोरपि देश्यत्वात्। करणी रूपम्। आकार इत्यर्थः । एष यदि संस्कृते न दृश्यते तदा देशी। कउलं करीषम्। तच्च गोमय खण्डं तचूर्णं च। कडच्छू अयोदर्वी। कंपडो पथिकः। कफाडो गुहा ॥ यथा ॥
कंपडकरणीउ तुहारिवहूउ करण भुगकंटोलं ।
कडति कउलजलणा को कडच्छू कफाडम्मि ॥७॥ (७) कमणी हिस्सेणीए सुक्कतजाए करंजो य । कमाल सेवाले मालियर्वसेसु कम्हियकलंका ॥८॥ कमणी निःश्रेणिः। करंजो शुष्का त्वक्। कझालं शेवालः। कम्हिी मालिकः। कलंको वंशः ॥ यथा ॥
'कमणोकलंककमालिओ वि सकरंजो वि धरणो सि ।
उच्चतरुकुसुमंगहणे कम्हिा तरुणीए छिप्पसि सया जं ॥८॥ (८) कविडं च पच्छिमंगणमुप्पलए कलिम कंदोट्टा ।
कल्होडो वच्छयरे बगम्मि कंडूरकाउल्ला ॥६॥ - कविडं गृहपश्चिमाङ्गणम् । कलिमं तथा कंदोठं नीलोत्पलम। कल्होडो वत्सतरः। वत्सतरी चेत् कल्होडी। कंडूरो तथा काउल्लो बकः । अकारान्तककारा दिशब्दप्रस्ताव आकारान्तककारादेनिवेशोऽर्थानुरोधात् ॥ यथा ॥
कंदोदृच्छी कविडे उड्डियकंडूरकलयलं सोउं । कल्होडपायणमिसा सरं सकाउल्लकलिममहिसरइ ॥॥ (c)
11B कंफड. 2 यषण'. 3A कंफडो. 4 AB कयणी. 50 °ोइ. 6 AB °का.

Page #123

देशोनाममाला।
णालियरम्मि कडारं वंसंकुरए करिल्लं च । कब्बाडो दाहिणए हत्थे चोरम्मि कलमकुसुमाला ॥१०॥ कडारं नालिकेरम्। करिल्लं वंशाङ्करः । कव्वाडो दक्षिणहस्तः । कलमो तथा कुसमालो चौरः। कलमशब्दः संस्कृतसमोऽपि कवीनां नातिप्रसिद्ध इति मिबद्धः ॥ यथा ॥
सेलम्मि करिल्लकडारएस वावारिऊण कव्वाडं ।
कुच्छिंभरी हव तुम मुंचसु कुसुमाल कलमत्तं ॥१०॥ (१०) पुंजे कयारकज्जवकतवारा कक्खडो पौणे । सह य कलिंजकिलिंचा लहुदारू कच्छुरौ वि कविकच्छू ॥११॥
कयारो कज्जवो तथा कतवारो तृणाद्युत्करः। कज्जवो विष्ठेत्यन्ये । कक्खडो पीनः । कर्कशवाची तु संस्कृतभव एव। कलिंज तथा किलिंचं लघुदारु । कच्छुरी कपिकच्छः ॥ यथा ॥
मुणइ मणीउ कयारं कज्जवमिंटुं विसाई कतवारं। . खलइ किलिंचे कक्खडथणिया कच्छरिकलिंजछित्त ब्व ॥११॥ (११) कस्मयकोसलिया पाहुडे कराली य दंतवणे। कंकल्ली य असोए तुंबिकरंकम्मि कलवुकुउआओ ॥१२॥ कस्मयं तथा कोसलियं प्राभृतम्। कोसलिया इत्याकारान्तमित्यन्ये । लकारस्य विर्भाव कोसल्लियं इत्यपि। कोसलियशब्दस्यात्र पाठोऽर्थानुरोधात् । एवमन्यत्रापि। कराली दन्तपवनकाष्ठम्। कंकेली अशोकवृक्षः। कलवू तथा कुउआ तुम्बीपात्रम् ॥ यथा॥
कंकलिलट्ठिकोअंडकस्मयं चूयबाणकोसलियं ।
जवणे वसंतसिरी जगजयकामस्म कामस्म ॥१२॥ . .. 10 चौर... 20 °सार. 8AB °लियाश'.

Page #124

हितीयवर्गः। अज्ज वि को वि करालिं ण करइ कलवूकरो तुम भमसि । भिक्खू को तुह कुउग्रं पूरिस्मइ पिंडवाएण ॥१३॥ (१२)
randorrarelalanilevrin.
णियरे कडप्पकडूयंका कइयंकसइकुक्कुरुडा। 'विमाणे कंबरकोत्थरा य तरुणे कहेडो य ॥१३॥
कडप्पो कइयंको तथा कइयंकसइ तथा कुक्कुरुडो एते चत्वारः शब्दा निकरवाचकाः। कडप्पो कटप्रशब्दभवोऽप्यस्ति। स च कवीनां नातिप्रसिद्ध इति निबद्ध। कडप्पो वस्त्रैकदेश इति केचित्। कंबरो तथा कोत्यरं विनानम्। उदोतोयंत्यये कुत्थरं इत्यपि। कहेडो तरुणः । यथा ।
अबकंबरय कहेडय कोस्थर कइयंकसेवणा लहसि । गुणकइयंकसई तह जसकुक्कुरुडं सिरीकडप्प' च ॥१४॥ (१३)
मज्जपरोसणभंडे करिया तह कोत्तलंका य ।
कमासोऽतम्मि करंबे कक्कसकक्कसारा वि ॥१४॥ करिया तथा कोत्तलंका मद्यपरिवेषणभाण्डम् । कम्पासो पर्यन्तः। कक्कसो तथा कक्कसारो दध्योदनः । यथा ।
मय'कोत्तलंक सउणं रच्छाक'मासयम्मि दट्टण । मणरुइय कक्कसासव मयकरिय लहसि कक्कसारं च ॥१५॥ (१४) दोबारियम्मि कठियकडइल्ला तह अकडअल्लो। कडअल्ली कंठे कद्दमित्रो महिसम्म करमरी बन्दौ ॥१५॥
कठिो कडइल्लो कडअल्लो एते त्रयो दौवारिकवाचकाः। कंठिय इत्यत्र टकारयुक्त ठकारं केचित् पठन्ति। अत्र । कम्मणं वश्यादि। कलावी तृणः ।
1 AB विनाणे. 2 AB कन्नासो. 3 AB कोतल. 4 AB कन्नास. 5 AB °डयलियक..

Page #125

देशोनाममाला। कव्वाओ राक्षसः। इति कार्मण-कलाप-क्रव्यादशब्दभवत्वाबोक्ताः । क'डअल्ली कण्ठः। कद्दमित्रो महिषः। करमरी हठहता स्त्री। यथा।
कडइल्लाणं मझे कडअल्लो कठिएण तोरविओ। कद्दमित्रो व्व सरोसो करमरिकडयल्लियं लेइ ॥१६॥ (१५)
थूलंबरे करअरौ कडंतरं जुम्मसुप्पाई । कच्छुरिअं ईसियए कणोव उगहतोयम्मि ॥१६॥
करअरी स्थूलवस्त्रम्। केचिदन्त्यरेफस्थाने डकारं पठन्ति । कडतर जीर्णशूर्पाद्युपकरणम् । कच्छुरिअं ईर्षितम्। को वयं उष्णोदकम्। उदकमुपलक्षणम्। तेन ततेलाद्यप्युषणं कणों वयं । यथा।
करअरिकर्डतरपरिग्गहकहियसइत्तणाइ कच्छुरिए । सावजलं व विलोयणको वन होइ दूसहं मूढ ॥१७॥ (१६) कज्जउडो अ अणत्थे कण्टयपोयम्मि कंटउच्ची य। कडिखंभो कडिहत्थे करदूल्लौ सुक्करुक्खम्मि ॥१०॥
कज्जउडो अनर्थः। कंटउच्ची कण्टकप्रोतः। कडिखंभो कटीन्यस्तो हस्तः। कट्याघात इति केचित्। करइल्ली शुष्कवृक्षः । यथा ।
कज्जउडसील विरइयकडिखं'भो हिंड कंटउच्चिपओ। कर इल्लि ब्व कढोरा ण तुमं सिविण वि सा महइ ॥१८॥ (१७)
कल्लवियकराणिकरयंदी तिम्मिययसिंबलीमल्ली । कंठे वत्याईणं णिबद्धगंठिम्मि कंठकुची य ॥१८॥
1 AB डयली क्र.
2 AB °उयलो.
3 AB °वयं.
+ AB भो के.

Page #126

हितो वर्गः। कल्लवियं तीमितम्। विस्तारितमित्यन्ये। कराइणी शाल्मलितरुः । कारायणीति कथित्। करयंदी मल्लिका। कंठकुंचौ वस्त्रादीनां कण्ठे निबद्धो ग्रन्थिः। कंठकुंची कण्ठे समुत्तुङ्गो नाडिग्रन्थिरित्यन्ये । यथा।
अणुकरयंदिकराइणितलम्मि इयमंसुकल्लवियअङ्गी। बंधेइ कंठकुंचिं तं ण सुहं धरसु बाहुम्मि ॥१८॥ (१८)
सहियाइ कक्खडंगी आउहभेए कडतला य । 'करमच्छुरौ कुड्डगिलोइया य घरगोहियाए य ॥१६॥
कक्खडंगी सखो। कडतला वक्रमेकधारं लोहायुधम्। करमच्छरी तथा कुडडगिलोई ग्रहगोधा । यथा ।
जाणइ कक्खडंगो कडतलवंकाइ तुझ चरियाई। 'करमच्छुरिआलावं कुडडगिलोइ च्चिय मुणे इ ॥२०॥ (१८)
कमो डिआ णिरंगौ मुयवहणे कंठमल्लं तु । कप्परिय'कडंतरित्रा दलियम्मि कडंभुच कुड"कंठे॥२०॥
कसोट्टिा नौरङ्गिका। कंठमल्लं मृतप्रवहणम्। येन मृतकमुह्यते । सामान्येन यानपात्रमिति केचित्। कम्परियं कडंत रिनं च दारितम्। कडंभुश्र कुटकण्ठः। कुटस्येव कण्ठो यस्य स कुम्भग्रोवाख्यो भाण्डविशेष इत्यर्थः । कडंभु घटस्यैव कण्ठ इति शौलाङ्गः ॥
1 AB कन्न 3AB Oरियाला. 5 AB कउत्तरि.
20°रिपाइ. 4 AB गहोझ्यिा. 6AB को.
7AB °रिय'.

Page #127

६
देशीनाममाला। दंतकडंत'रिआहर णहकप्परियंग मुंच कसोट्टि।
तं चिय कर्ड भुअथणि वच्च ण जा कंठमल्लजुग्गा सा ॥२१॥(२०) कणइल्लकीरकुता सुगम्मि कउल्लकौलया थोवे । गुंजाए य कणेडियकाहेणूकाइौ'ओ य ॥२१॥ कणइल्लो कोरो कुतो त्रयोऽपि शुकवाचकाः । कइउल्लं तथा कोलं स्तोकम्। कणडिया काहेणू काइणी त्रय एते गुञ्जार्थाः ॥ यथा ।
अग्गिकणकाइणोणं आसमकणइल्लपल्लिकुंताणं । कइउल्लं पि ण जाणसि जमन्तरं तं क णट्टिमित्तमई ॥२२॥ कोलयमई कई जह काहेण सोयहारिणि 'सिसिरे ।
तह कौरपाढ़गब्विय अविज्जमवि मससे विज्नं ॥२३॥ (२१) थ'वम्मि कडओ कग्घायल कर घायला किलाइम्मि । कमोढत्ती कमोडियाओ दिमकमाए ॥२२॥
कडओ स्थपतिः। करघा 'यलो तथा करघायलो किलाटाख्यः चोरविकारः। कसोढत्ती तथा कसोच्छडिया दत्तकर्णा। या भाषणार्थं परवाक्यं राहाति ॥ यथा।
कग्घायलं क डओ परघरभुत्तकरघायलो कहा। - कसोढत्तिपियाए क सोच्छड़िया ण सा विसंसेइ ॥२४॥ (२२) "कम्माआसं कांबालं कस्मस्म आहरणे। कमाइंधणमित्य य कसणसिओ सौरपाणिम्मि ॥२३॥
1 AB °रियाह. 5 B डिमि. 9 AB कन्नोट. 13 AB ogfey
2 AB कसोटि. AB भुयथ. . 4 0 °ो वि. 6 A सिसरे, B सिरे. 7 AB °वयम्मि. 8 A ग्यारला. 10 AB °कनोच्छ. II AB दिन्नकन्नाए. 12 A ग्याइलो. 1 4 AB throughout in the text and commentory

Page #128

featraर्ग: 1
1
द ५ कण्ठात्रासं क ंबालं कणाधणं त्रयोऽप्येते कर्णस्याभरणे कुण्डलादौ वर्त्तते अत्र करंजइ भनक्ति । कम्मवइ उपभुङ्क्ते । कमवस स्वपिति । इत्यादयो धात्वादेशेषूक्ता इति नोच्यन्ते । कसणसिओ बलभद्रः ॥ यथा ।
भग्गं क ंबालं कस्माद्वंधणपिए जइ तुहेक्कं । कसणसियस्स वि कणाकणासं तुहं दाहं ॥ २५॥ ( २३ )
छिहम्मि कंठदोणारकुडियकुणियाकुडौरकुच्छिल्ला । कणियारिय कस्मस्मरिया काणच्छी वई कलंकवई ॥२४॥
कंठदोणारो कुडिया कुणिया कुडीरं कुच्छिल्लं एते पञ्च वृतिविवरार्थाः । कणियारियं 'कणस्तरियं काणच्छी त्रयोऽप्येते अन्योन्यपर्यायतया काणादृष्टवाचकाः । कपोस्तरियं काणाचिदृष्टमित्यन्ये । कलंकवई वृतिः ॥ यथा ।
अवंति कंठदोणारएण कुडियभमिरा भुयङ्ग त्ति । कुच्छिल्लपूरणे तं "कणस्स रियाई किं कुणसि ॥२६॥
अज्जेय कलंकवई तुह पद्मणा णिक्कुडोरिया रश्या । तुह कणियारिय 'वितेहिं तेहिं कुणियासय कयं तत्थ ॥२७॥ (२४)
जवणौइ कंडपडवा कइलबइल्लो य सइरवसहम्मि । पासजुयलाववत्ते कडाहपल्हत्थिय' 'चैव ॥२५॥
कंडपडवा यवनिका । कइलबइल्लो स्वच्छन्दचारी वृषभः । कडाइपल् स्थियं पार्श्वद्दया'पवर्त्तनम् ॥ यथा ।
कइलबद्दल्लो व्व तुमं घरा घरं किं भमेसि ब्लिन्न ।
कंडपडवाइ मञ्झे कडाहपल्हत्थियं णियसु तिस्सा ॥ २८ ॥ (२५)
1 AB
.
4 C °वितेहि तेहि.
2 AB कन्नासरि°
5 0 चैत्र.
3 C °रिचार
6 C

Page #129

देशोनाममाला।
अथ आकारान्तककारादयः । कावी णौला काओ लक्खे कालं तमिस्मम्मि । काराकोणू लेहा कारं कडुयम्मि काहलौ तरुणी ॥२६॥ कावी नीलवर्णा। काओ लच्यम्। वेध्यमित्यर्थः। अन्ये तु लच्यशब्देन यो येन गुणेन लच्यते तमुपमानभूतं पदार्थमाहुः । कालं तमिस्रम्। कारा तथा कोणू लेखा। कार कटु। काहली तरुणी ॥ यथा।
हयकाविकाललहरोइ विरहिका राइ चंदकाराए। मयरइयधाणको काहलितणुकोणकायमाहणइ ॥२८॥ (२६) कारिममवि कित्तिमए कासारं सौ सवत्तम्मि। काहारो परिखंधे कासिज्ज कागथलदेसे ॥२७॥ कारिमं कृत्रिमम् । कासारं सोसपत्रकम्। काहारो परिखंधो जलादिवाही कर्मकर इत्यर्थः। कासिज्ज काकस्थलाभिधानो देशः ॥ यथा।
कासिज्जदेसलुंटणकाहाराणिज्जमाणकणया'ई। कासारं च 'बुहाणं अकारिमं देसि चालुक ॥३०॥ (२७) कायंदी काणची परिहासे काहिलो य गोवाले ।
धुत्तासहणधणूसु कालयकावलियकालवट्ठाई ॥२८॥ कायंदो तथा काणची परिहासः। काहिलो गोपालः। कालो धूर्तः । ठक इत्यर्थः । कावलिओ असहनः। कालवहूं धनुः। कालपृष्ठशब्दो यदि धनुर्मानवाची संस्कृते रूढस्तदा संस्कृतभव 'एवायम् । अन्यथा तु देश्य एव । अस्माभिस्त्वनेकदेशीष्वविगानन दर्शनादयं निबद्दः ॥ यथा।
चय हरियं मम मणं कालय का काहिलाहि काणडी।
कायंदौड वि मयणो कावलियो हणइ कालवटेण ॥३१॥ (२८) 1 AB °रोए. 2 AB °राए. 30 °सपत्त. 4 AB °थाई. 5A कुहा.
6AB °लयो. 7 AB °एव पन्ध,

Page #130

द्वितीयवर्गः । काणत्थेवो विरलंबुकणे 'कालिंजणी अताविच्छे। कायंधुओ अ कायंचुलो अ कामिंजुलविहंगे ॥२६॥ काणत्येवो विरलाम्बुकणवृष्टिः। कालिंजणी अ तापिच्छलता। केचित् कालिंजणं तापिच्छमित्याहुः। कालेज्ज' तापिच्छकुसुममित्यन्ये। कार्यधुभो तथा कायंचुलो का मिंजुलाख्यः पक्षो। का मिंजुलशब्दोऽपि देश्य एव भङ्गया निबन्छः । एते त्रयोऽपि जलपक्षिविशेषवाचकाः ॥ यथा।
कालि जणिसामलघणकाणत्येवे रुयंति विरहिजणा। रे कार्यधुप कायंचुलीइ सहिओ सि कूजसु तुम ता ॥ ३२॥ (२८) कारंकडो य फरुरी कायपिउच्छा य कलकण्ठी। कामकिसोरो अखरे 'किमं सोहंतए किरो कोले ॥३०॥
कारंकडो कप्रत्यये कारंकडओ परुषः। कायपिउच्छा कोकिला। कामकिसोरो गर्दभः ।
अथ इकारान्तककारादयः । "किसं शोभमानम्। किरो शूकरः। यथा।
सा कस्य सलिय किया किरो ब्व कारंकडंग कत्थ तुम।
'कह कलकायपिउच्छा कामकिसोरो कडुज्झुणी कस्थ ॥३३॥(३०) किंबोडो. खलिए किंकिय च धवलम्मि किंपओ "किविणे । • किंजक्खो य सिरीसे रच्छाए किलणिकौलणिया ॥३१॥
अब किर किलार्थे । किणो कोस प्रश्ने। किडी सूकरः। एते शब्दानुशासने सिहा इति नोक्ताः । किंबोडो स्खलितः। किंकियं धवलम् । किंपनी क्पणः। किंजक्खो शिरीषः। किलणी कोलणिया रथ्या ॥ यथा ।
1 AB कालं जीवि ता. 2 AB °मिंजला'. 3 AB °मिजल.
+ AB °जलिसा. । 20 सूक. 8 AB किमा. 4 AB कुह. 5 AB °लिय. 60 किव..
5AB किन.
6AB किन्न.

Page #131

རྐང
देशनाममाला ।
कौलणिकिंजक्वतले वेसं दट्ठूण किंकियदुगूलं ।
कंपय तुमं मुह चिय किलोए भ्रमसि किंबोडो ॥ ३४॥ (२१) लहुमच्छे किंधरकंधरा य सम्पम्मि किक्विंडौ । कहिए किलिम्मिय' तह लक्खारत्तम्मि किमिराय ॥३२॥
किंधरो तथा कुंधरो लघुमत्स्यः । किक्किंडो सर्पः । किलिम्मियं कथितम् । किमिरायं लाचारक्तम् । यत्तु रुधिरोद्भवकोटमुखोद्दान्त तन्तु निष्पत्रं तहाचो किमिरायशब्दः अमिरागशब्दभव एव । अत्र च । किलिकिंच रमत इति धात्वादेशेषूक्त इति नोच्यते । यथा ।
किक्किंडिवेणि किमिराय णिवस किंधरच्छि तुह विरहे । 'तम्म थोवजले कुंधरो व्व सो इय किलिम्प्रेमि ॥ ३५॥ (३२) किमिहरवसणं कोसेय'ए य णववह कौलकुकुलाओ । वेणुमयउच्छुपौडणकंडे 'कंडं च कुडमच्छरिए ॥३३॥
किमिहरवणं कौशेयं वस्त्रम् ।
अथ ईकारान्तककारादिशब्द एक एव ॥ कोला नववधूः ।
अथ उकारान्तककारादयः ।
कुकुला नववधूरेव । ‘कुंडं वेणमयं जीर्णमिक्षुपीडनकाण्डम् । यदाच । वेणमयमिक्षुपीडनकाण्डं जीर्णं विदुः कुंडं ॥ कुडं आश्चर्यम् । केचित् कोडड तच्च पर ठियसंजोए (१, १७४) इत्यादिना उकार भोकारविनिमये सिष्ठम् ॥ यथा ।
इत्याहुः ।
उय णायरकोलाए कुंडं पेच्छंतियाइ परिल्हसइ । किमिहरवसणं कुडडा किप्पंसं इलियकुकुलाहिं ॥ २६ ॥ (२२)
1 C यथ
2 AB निव
30q4°.
4 A 3,

Page #132

हितीयवर्गः। कुक्खौ कुच्छो कुल्हो य सियाले पोट्टले कुटी। कुभौ सौमंताई कुई बहु मंजरी कुतौ ॥३४॥ कुक्खो कुक्षिः। कुक्षिशब्दस्य प्राकृत अच्यादिपाठाच्छत्वे कुच्छी इत्येव भवतीति कुक्खी शब्दो देश्यः। कुल्हो शृगालः। कुंटी पोट्टलम् । वस्त्रनिबद्ध ट्रव्यम्। कुंभी सीमन्ताल'कादिः केशरचना। कुई प्रभूतम्। कती मारी।
यथा।
घेत्तुं संबलकुंटिं चाय पियाकुंभिकुंतिकम्माई। रस्पम्मि कुद्दकुल्हे तुह रिउणो खामकुक्षिणो जंति ॥३७॥ (३४) कुट्टाकुमारिकुट्टयरीकोसट्टरियाउ चंडीए। कुहिय लित्तम्मि कुहेडो य गुरेडम्मि तौमणे कुसणं ॥३५॥ कुट्टा कुमारी कुटयरी कोसट्टइरिया एते चत्वारश्चण्डौवाचकाः। अत्र कुडो घट इति संस्कृतकुटशब्दभव एवेत्युपेक्षितः। कुहियं लिप्तम्। कुहडो गुरेटकाख्यो हरितकविशेषः। कुसणं तोमनम् ॥ यथा।
कोसट्टइरीपिठणो कुमारिसिहर स कुट्टमच्च हला। कुट्यरिवई सकुसण बलौहिं घुसिणकुहियं कुहें डेहिं ॥३८॥ (३५) हालम्मि कुंतलो कुक्कुसो तुसे कुप्पढो घरायारे।
कुहडो खुज्जम्मि मणोरहे कुतत्तौ य कुचलं मउले ॥३६॥ कुतलो सातवाहनः। कुक्कुसो धान्यादितुषः । कुप्पढो गृहाचारः । समुदाचार इत्यन्ये। कुहडो कुन्नः। कुतत्ती मनोरथः। कुचलं मुकुलम् । कुंपलं इति तु कुड्मलशब्दप्रभवमितीह नोक्तम् ॥ यथा ।
अहरियकुतलकुप्पढ अदोसकुक्कुस कुमारवाल णिव । ... कुहडियसत्तुकुतत्ती दिसासु जसकुचलं वियासेम् ॥३८॥ (२६) IAB कादिक . . 2 AB °कुटिम'. 3 AB रि. 40 °बलौहि. A°er.
__

Page #133

देशोनाममाला। मत्तम्मि कुक्कुडो कुदओ किसे कुडिओ वि गामेसे। कुट्टाओ चम्मयरे कुडयकुडंगा लयाहरए ॥३०॥ कुकुडो मत्तः। कुंदो कशः। कुंडिओ प्रामाधिपतिः। कुटामो चर्मकारः। कुडयं तथा कुडंगं लताग्रहम् ॥ यथा।
कुंडियपुत्तो कुडया कुडंगए भमइ तुम अणुरत्तो। कंदयकुद्यायं पिव णेच्छसि जं कुक्कुडा सि तं पुत्ति ॥४०॥(३७) गत्ताइ कुभिणी कुतली करोडौइ कुद्दणो रासे । णीवीए अकुऊलं कुत्थहवत्यं च कोसलं चेय ॥३८॥ कुंभिणी जलगतः। कुंतली करोटिकाख्यं परिवेषणोपकरणम्। कुद्दण्णो रासकः। कुजलं कुत्युहवत्य' कोसलं इत्येते त्रयोऽपि नीवीवाचकाः। कुजसं परिहितवस्त्रप्रान्त इति केचित् । यथा ।
वरणाही कुंभिणिकुंतलिकम्मं चइय खेल कुद्दणयं । दढकोसलसहियाहिं कुत्थुहवत्थं दढेसु सुकुऊले ॥४१॥(३८) कुभिल्लं 'खसे कुदौरं कोल्हाहलं च बिंबम्मि। अणट्ठम्मि कुरुच्चं कुमुली कुलसंतई य चुल्लोए ॥३७॥ कुंभिन्नं खननीयम्। कुदौरं तथा कोल्हाइल बिम्बयाः फलम्। कुन अनिष्टम्। कुमुलो तथा कुलसंतई चल्लो ॥ यथा ।
दहुँ कुदौरोट्टि पहिया कोल्हाहलाई चुटति। कुलसंतइमवि खणिरो कुरुञ्चकुभिन्नकुमुलिओ हवइ ॥४२॥(२८) कुररी पसू मिलाणे कुम्मणकुंटारकुरुमाणा। पिसुणे कुसुभिलो कोडिल्लो य कुडिल्लय कुडिले ॥४०॥
.
...
... 1 AB खन्ने. 2 A °लौइ. 3 AB कुहा.

Page #134

द्वितीयवर्गः । कुररी पशुः। कुम्मणं 'कु'टारं कुरुमाणं त्रयमपि म्लानार्थम्। अत्र कुप्पिसो कञ्चुक इति कूर्पासशब्दभवः । कुसु भिलो तथा कोडिनो पिशनः । कुडिझयं कुटिलम् ॥ यथा।
अकुसु भिला कुडिल्लयकेसी कोडिल्ल सा ख कुरुमाणा।
कुटारडू सहीउ वि अकुम्मणो पुण तुम कुररी ॥४३॥ (४०) कुरुचिल्लं गहणो कुसुममं घुसिणे कुडुच्चिय सुरए । गन्भिणिकुलौरकंटुइया कुच्छिमकरुचिल्लकुल्लरिया ॥४१॥ कुरुचिल्लं ग्रहणम्। कुसुमण' कुङ्कुमम्। कुडुच्चियं सुरतम्। कुच्छिमई गर्भिणो। कुरुचिल्लो कुलीरः। कुल्लरिओ कान्दविकः । यथा ।
ओ कुरुचिल्लइ पहिलो कुरुचिल्लणिहो कुडुच्चियस्म कए।
छणकुसुमसविलित्तं कुलरियं कुच्छिमइयं पि ॥४४॥(४१) कुसुमालिओ अ सुममणे कुरुकुरिअं च रणरणए । कुलफंसणो कुलकलंकम्मि कुहाए य कुडलेवणिया ॥४२॥ कुसुमालियो शून्यमनाः। कुरुकुरियं रणरणकः। कुलफसणो कुलकलपः। कुण्डलेवणी सुधा । यथा।
मा कुडडलेवणोधवलकुटिम परवडुणिएऊण ।
कुसुमालिप कुरुकुरियं करेसु कुलफंसणो होही ॥४५॥(४२) कंडियपेसणकतीपो'ट्टलया बं भविट्ठिचउकोणा।
कूलं बलपच्छा कूडो पासे कूवलं जघणवसणे ॥४३॥ कुडियपेसणं ब्राह्मणविष्टिः। कुतीपोट्टलयं चतुष्कोणम् ।
_ इत ऊर्ध्वमूकारान्तककारादयः । कूल सैन्यस्य पश्चाद्भागः। कूडो पाशः। अत्र कूरं भक्तमिति संस्कृतसमत्वाबोक्तम्। कूवलं जघनवसनम् ॥ यथा । 1A कुटा. 21B होमो भ.. 3 A. सुहा. 4AB °लिया. 5 AB भरेष्टि

Page #135

२
देशोनाममाला |
कुडियपेसणका' रौद्र कुसुमसरकूलकूवलवईए । कुतीपोट्टलभवणे उच पडद दिश्रो कडक्खकूडमि ॥४६॥ (४३) कूणियमौसिमउलिए गत्ताकारम्मि कूसारो । 'केआ रज्जू केली असई केऊ य कंदमि ॥४४॥ कूणियं ईषन्मुकुलितम् । कूसारो गर्त्ताकारः ।
अथ एकारान्तककारादयः ।
के रज्जुः । केली असती । केऊ कन्दः ॥ यथा ।
कूसारखलंतपओ केउकए पहिय मा भमसु कच्छे । जं केलीए कूणियपेयिके आण पडसि पासेसु ॥४७॥ कियदितिशब्दभवम् । केलाय समारचयतीति धात्वादेश इति
अत्र के नोक्तौ ॥ (४४)
केयारबाणकोट्टा किंसुयणयरेसु कसिणए कोणो । कोलो गौवा कोप्पो अवराहे गेहकोणए कोमो ॥४५॥ केयारबाणी पलाश: ।
अथ ओकारान्तककारादयः ।
कोट' नगरम् । कोणो कृष्णवर्णः । लकुट इत्यन्ये । कोप्पो अपराधः । कोसो गृहकोणः ॥ यथा ।
केयारबाणश्रडयकोसे कोणाणणा णमियकोला ।
'मति हरियकोट्टा तुह रिउणो कोप्पमप्पण्यं ॥ ४८ ॥
अत्र कोओ चक्रवाक इति कोकशब्दभवत्वात्रोक्त: ॥ (४५)
1 AB°रौ कु
2 AB कैया.
4 AB ifa.
3 AB कैयाथ.
कोलो ग्रोवा ।
5 AB ब्रोम',

Page #136

द्वितीयवर्गः ।
कोप्पं अलियहिए इत्थिरहसम्म कोज्जप्पं । कोलोरं कुरुविंदे कोहल्लो तावियाए य ॥ ४६ ॥ कोञ्चप्पं अलोकहितम् । कोज्जप्पं स्त्रोरहस्यम् । कोहली तापिका ॥ यथा ।
दयमि सावरा इंते कोलोररत्तण्यणेयं । कोहलिपूवरयणा कोञ्चपं कुणइ अहह कोज्जप्पं ॥ ४८ ॥ (४६) कोलंबकोल्लरा पिढरे कोसयकोडिया लहुसरावे । कोटिंबो दोणौए कोहुंभं करहए तोए ॥४७॥
कोलंबो तथा कोल्लरो पिठरम् । कोलंबो गृहमित्यन्ये । कोसयं तथा कोडियं लघशरावः । कोहिंयो द्रोणो । कोहुंभं कराहतं वारि ॥ यथा ।
कोल्लरकोडियवाणिय छडियकोलंबकोस कोस ।
fuse कय' कोहुंभी गईइ कोटिंबठियमिमं यिवि ॥ ५० ॥ (४७)
कोलोरं कुरुविन्दम् ।
कोट्ठम्मि कोल्थलो कोमुई तहा पुसमासौए । भेएण गामभोत्ता य कोंडिओ को उच करौसग्गी ॥४८॥
कोत्थलो कुशूलः । कोमुई सर्वा पूर्णिमा । रूढा । इह तु या काचित् पूर्णिमा सा कोमुई ।
कोमुइमाह च शाम्बो या काचित् पौर्णमासी स्यात् ॥
1 AB कोदुभं
4 AB दिन.
তই
शरद्येव पौर्णमासी कौमुदी अत एव च देशी । यदाह ।
कोंडिअ भेदेन ग्रामभोक्ता । ऐकमत्यं ग्रामीणानामपास्य यो मायया ग्रामं
भुनक्ति । कोउषा करोषाग्निः ॥ यथा ।
1
कोत्थलकम्मणिउत्ता कोंडियपुत्तस्स दिपसंकेया ।
'माइ गामणिवहुया कोमु' इज़राहं पि कोउयसरिच्छ्रं ॥ ५१॥ (४८)
2 AB कोटुङ्गो पई.
5 AB मन.
3 AB उया.
6 Cोह पि

Page #137

देशोनाममाला। कोंढुल्लू य उलूअम्मि सिवाए कोविया होइ।
कोलित्तं च अलायम्मि कोइला कट्ठअंगारा ॥४॥ कोंढुल्लू उलूकः। कोविया शृगाली। कोलित्तं उलमुकम्। कोइला काष्ठाकाराः। यथा।
णिसि णइमिती कोवियकोंढुल्लूणं डरेमि तस्स कह ।
कोलित्तकोइलेहिं इय लिहिअं दूइयाइ कहद वह ॥५२॥(४८) कोलाहलो खगरुए साविहजंतुम्मि कोंडलिया। कोक्कासियं वियसिए आपूरिययम्मि कोज्झरियं ॥५०॥
कोलाहलो खगरुतम्। तुमुलमानवाची त्वयं संस्कृतसमः। कोंडलिया खावित्संज्ञः प्राणिविशेषः। कोंडलिया कीट इत्यन्ये। कोकासियं विकसितम्। कोज्झरियं आपूरितम् ॥ यथा।
कोक्कासिमच्छि सायं जलमाणिती ण किं तुम डरसि।
कोलाहलकोंडलियाकोमारिए एस्थ तूहम्मि ॥५३॥ अत्र कोहण्डोकोहलौशब्दो कूष्माण्डीशब्दभवौ । कोक्कइ व्याहरति। कोपास विकसति। कोटुमइ रमते । एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः । (५०)
॥ अथानेकार्थाः ॥
... कंदो दढमत्तेसं कंडो टुब्बलवि'वम्मफेणेमु ।
कंठो सूअरसौमासु कडो झोणे उवरए य ॥५१॥
कंदी दृढो मत्तश्च। स्तरणऽपौत्यन्ये । कंडो दुर्बलो विपन्नः फेनश्चेति त्रार्थः। {ठो सूकरो मर्यादा च। कडो क्षीणो मृतश्च ॥ (५१)
1AB Kला.
2 AB हिउ'.
3 AB साचं.
4AB °वनफे.

Page #138

द्वितीयवर्गः।
७५ णिच्छिद्दे कडिवत्थे दारत्यविवक्खासीसु। गहणे वणे कडिल्लं कम्मतघरेसु क'व्वालं ॥५२॥ कडिलं निश्छिद्रं कटोवस्त्रं दौवारिकः शत्रुराशोगहनं वनं चेति सप्तार्थम् । कव्वालं कर्मस्थानं गृहं चेति हार्थम् ॥ (५२)
कंकालकरालेसु कलेरो थेवोल्लबहले। बप्फे य कसव्वं कग्घाडोऽग्घाडे किलाडे य ॥५३॥ कलेरो कङ्काल: करालश्च । कसष्वं स्तोकमार्दै प्रचुर बाष्पवेति चतुरर्थम् । कग्घाडो अपामार्गः किलाटश्च ॥ (५३)
णालियरकागउसहेसु करोडो पिढरपडहेसु। मुहहरिणेसु य कमलो कलोऽज्जुणतरुसुवमयारेसु ॥५४॥ करोडो नालिकेरं काको वृषभश्चेति त्रार्थः। कमलो पिठरः पटहो मुखं हरिणश्चेति चतुरर्थः। कलओ अर्जुनवृक्षः सुवर्णकारश्चेति द्यर्थः ॥(५४)
भिक्खापत्तअसोएमु करंकं वग्घलहासु। सवले वि य करडो कमढो मंथणिपिढरहलधरमुहेसु ॥५५॥ करकं भिक्षापात्रमशोकवृक्षश्चेति यर्थम्। करडो व्याघ्रो लटा कर्बुरश्चेति वार्थः। काकादिवाची तु करडो करटशब्दभव एव। लटायां तु लिङ्गपरिणाम करडा। कमढो दधिकलशी पिठरं हलभृन्मुखं चेति चतुरर्थः। कच्छो भिक्षुभाजने दैत्ये च कमठशब्दभव एव ॥ (५५)
मूलयमुसलेसु कडंतं कुसुमुच्चअई सूसु कणो य । गब्वियणउलसहीसं कलिओ कउअं पहाणचिंधेसु ॥५६॥
1 AB °वाडं.
2A स्क,

Page #139

देशोनाममाला। ___ कडंतं मूलकशाकं मुसलं च। कणो कुसुमावचय इषुश्च । कलिओ गर्वितो नकुलः सखी चेति त्रार्थः। सख्यां लिङ्गपरिणामे कलिया। ज्ञातार्थस्त कलितशम्दभव एव। 'कठअं प्रधानं चिह्नं च। अत्र कम्मद तुरं करोति भुङ्क्ते चेति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥(५६)
चंचूत्तंसेसं कमोल्ली घंटझसएसु कडुयालो। अल्लयकयचित्तियकणसेसं कण दूअं चेय ॥५०॥
"कसोली चचुरवतंसश्च। कड्यालो घण्टा लघुमत्स्यश्च । झषशब्दाइस्वार्थ कप्रत्यये झषक इति रूपम् । कवर्ष आर्द्र कृतं चित्रितं कणाकीर्णं चेति चतुरर्थम् ॥ (५७)
पाडलिपसिएस कलयंदी काहलो मिउठगे। कायकलंतरमेहेसु कालिया कायलो पिए काए ॥५८॥
कलयंदी पाटला प्रसिद्धश्च। केचित् पाटलायां कणयंदोत्याहुः । अत्र काही इत्यतीते भविष्थति च प्रत्यये कगो रूपमिति नोक्तम्। काहलो मृदुष्ठकश्च । कातरवाची तु कातरशब्दभव एव। कालिपा शरीरं कालान्तर मेघश्चेति त्रार्था॥ कायलो प्रियः काकञ्च। केचित् प्रिये कायरो इत्याहुः ॥(५८)
वय'करणतावियासं काहल्ली तणुघणेसु कालिंबो। कासियकिण्हा सगहे वत्थे तह सेयवस्मम्मि ॥५६॥
काहनी व्ययार्थ' धाम्यादि तवणोति प्रसिद्धमपूपादिपचनभाण्डं च । कालिंबो शरीरं मेघश्च। कासियं तथा किराई सूक्ष्मवस्त्रं खेतवर्ण चेति हावपि द्यौँ । (५८)
4 AB °उवगै.
1ABउयं 5. AB कायला.
2 AB कणोतो. 6AB °लिया.
3A°यं. 70°यगर.

Page #140

द्वितीयवर्गः। किविडी पासवार घरपच्छिमअंगणे चेत्र। किविडं तह णिहिट्ट धमखले तत्थ जाए अ॥६०॥ किविडी पार्श्वद्वारं गृहपश्चिमाङ्गणं चेति प्रर्था। किविडं धान्यखलं तत्र धान्यखले यच्च जातम् ॥(६०)
कमोवगमियाए कोऊहलए य किरिरिया। कुल्लो गौवाइ तहा असमत्थे छिमपुच्छे य ॥६१॥
कि रिइरिया कोपकर्णिका कौतूहलं च। कुल्लो ग्रीवा असमर्थश्छिन्द्रपुच्छश्चेति त्रार्थः ॥(६१)
हरियाणुगमे हरियच्छड्डवए तह य कुढकूवा। कुहिणी कुप्पररच्छासु कुभिलो चोरपिसुणेसु॥६२॥
कुढो तथा कूवो इतानुगमनं हतत्याजकश्चेति हावपि प्रौँ। कुहिणी कूपरो रथ्या च। कुंभिलो चौरः पिशुनश्च ॥ (६२)
चुल्लीए लहुभंडे य 'कुढयं कुल्लडं चेय। अदयणिउणेसु कुरुडो कुरुलो पुण कुडिलकेसे वि॥६३॥ कुंढयं तथा कुल्लडं चुझी लघुभाण्डं चेति हावपि यौँ ॥ कुरुडो निर्दयो निपुणश्च । कुरुलो पुनरदयनिपुणयोः कुटिलकेशेऽपीति नार्थः ॥(६३)
कौलाघाए समुआचार य णम्मे कुप्परं भणियं । छिद्दकुडौतुडि एस कुडिच्छं कोट्टी टु दोहखलणासु ॥६४॥
1 AB धन्नख. 2 AB रियरि. 3 AB रिकिरि. 4AB कुंडयं. 5 AB कुंड. 6AB °सदाचा'. 70 °एस.

Page #141

.७८
देशोनाममाला। कुप्परं कोलाघातः समुदाचारो नर्म चेति नार्थम्। कोला सुरत उरःप्रहणनविशेषः। कुडिच्छ वृतिविवरं कुटी त्रुटितं चेति वर्थम्। कोट्टी 'दोहो विषमा सवलना च ॥ (६४)
कोसो कुसुभजलहिसु कोलिओ तंतुवायलूयासु ।
उच्छुणिवौलणजंतम्मि कोल्हुओ तह सिालम्मि ॥६५॥ कोसो कुसुम्भ रक्तं वस्त्र जलधिय। कोलिओ तन्तुवायो आलकारकमिश्च । कोल्हुओ इक्षुनिपीडनयन्त्रं शृगालच ॥ (६५)
अथ स्वरक्रमेण यक्षरादिक्रमेण च खकारादयः । खड्डा खाणी खल्ला चम्मे खड्ड च मंसुम्मि। खमं खत्त खाए तिलपिण्डीए खली चेय ॥६६॥ खड्डा खानिः। पर्वतखातमित्यन्ये। खल्ला चर्म। खाडं श्मनु । 'खुमं तथा खत्तं खातम् । खली तिलपिण्डिका ॥ यथा।
'खड्डा घरेसु खतं वप्पे "खसं च वासभवणम्मि। खलिभोयणाण खल्लंबराण तुह वेरियाण 'धी खडडं ॥५४॥ (५६) खट्ट कढियाडू खडं तिणम्मि खड्वखरिया य भुत्तम्मि । खवओ खंधे असईद खंडई खड्डिओ मत्ते ॥६॥ खट्ट' तीमनम् । खडं तृणम्। खद्धं तथा खरियं भुक्तम्। खई प्रचुरार्थेऽपि लक्ष्येषु दृश्यते। · खवओ स्कन्धः। खंडई असती। खडिडओ मत्तः। खलगंडिओ मत्त इत्यन्ये ॥ यथा।
खंडइ तइया जंती णच्चिरखवया ण देसि घरकिडियं । खरियखड'स्वडिडअवसहखच खणिएसि किं इणिहं ॥५५॥ (६७)
1 AB दोहवि... 2 C रक्तव.. 5 AB धौरत्य... GAB खंडिओ.
3AB खन्नं. 4AB खन्ना. 7A.B°खडिडोस'.

Page #142

द्वितीयवर्गः। खडुया मुत्ता खणुसा मणटुक्खे खंजरो वि सुक्कटुमे । खटुंगं छाया खव्वल्लं वयणम्मि खमुओ कौले ॥६८॥
खडुया मोक्तिकानि। खणसा मनोदुःखम्। खंजरो शुष्कद्रमः । ख छाया। खव्वुल्ल मुखम् । खसुओ कोलकः ॥ यथा।
टुक्खब्बुल्ले का तुह खणुसा खडयावलिं ण जं लहसि । खमुयभूए सहि खंजरम्मि कि होइ खट्टगं ॥५६॥(६८)
खच्चल्लो रिच्छे खप्परो वि लुक्खे उडुम्मि खज्जोओ। खच्चोलखंजणा वग्घकद्दमा खग्गिओ वि गामेसे ॥६६॥
खच्चल्लो अच्छभल्लः । खप्परो रूक्षः। खप्पुरो इत्यन्ये । खज्जोओ नक्षत्रम् । खच्चोलो व्याघ्रः। खंजणो कदमः। खजरौटवाची तु संस्कृतभव एव । खमिगो ग्रामेश: ॥ यथा।
खच्चल्ला खच्चोला खंजणविसमा महौ जहिं गामे । खप्परखग्गियदुत्थे मा वस तस्सिं सखज्जोय ॥५७॥(६८) खट्टिको सूणवइम्मि खल्लिरौ खुल्लिरौ अ संकेए। थूलिंधणअग्गौ खंधग्गौ खोडपज्जालौ ॥७॥
खट्टिको 'शौनिकः। खल्लिरी तथा खुलिरो संकेतः। खंधग्गी तथा खोडपज्जाली स्थूलेन्धनाग्निः । यथा ॥
गुणखल्लिरी तए खल्लिरि अणितेण कम्मखट्टिक्क । मा विसई विरहखंधग्गिपीडिया खोडपज्जालिं ॥५८॥(७०)
10 थलेधण...... 20 सौनि'.

Page #143

८०
देशीनाममाला |
ल' हुदारम्मि खडक्कौ तह खवडियख' डया खलिए । बाहुम्मि खंधयट्ठौ य खंधमंसो य खलइयं रित्त े ॥७१॥
खडक्को लघुद्दारम् । अत्र खसिओ खचित इति खचितशब्दभवः । खडड इ मृद्राति इति धात्वादेशेषूक्त इत्येतौ नोक्तौ । खवडियं तथा खुंडयं स्स्वलितम् । खुडियं खण्डितमिति तु खण्डितशब्दभवम् । खंधयट्ठो तथा खंधमंसो बाहुः । खलइयं रिक्तम् ॥ यथा ।
सा ललियखंधयठ्ठी तमाखुंडयलोयखलइए मग्गे । सहिदिणखंधमंसा अखवडियमहिसरिया खडकोश्रो ४५८॥ (७१)
तरुमक्कडे खडहडी खंधीधारो' ऽइउगह जलधारा । खडइयखवलियखरहियसहा संकुचियकुवियपोत्तेसु ॥७२॥
खडहडी [तरुमर्कटः । खंधोधारो अत्युष्णजलधारा । खडइओ संकुचितः । खवलिभो कुपितः । खरहित्र पौत्रः ॥ यथा ।
उअ विहि खरहियणंदणउज्जाणे खडहडी खडइ'श्रो वि । सौयालोयणखंधोधारं दट्ठूण खवलिओ तुम ॥ ६०॥ अत्र खउरइ क्षुभ्यतोति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम् ॥(७२)
खारयखाइयखारंफिडोउ तह 'मडलपरिहगो'हासुरौं । खाडइयं पडिफलियम्मि खिक्खिरौ डु' बचिंधलट्ठीए ॥७३॥
खारयं 'मुकुलम् । खाइया परिखा । खारंफिडी गोधा । खाडइ प्रतिफलितम् । खिक्खिरो डुम्बादोनां स्पर्शपरिहारार्थ' चिह्नयष्टिः ॥ यथा ॥
IO
2 AB तमखं•
5 AB नसल
3 B°रो य°, C°° 6C हा.
4 AB चीय.
7 AB नकुलः.

Page #144

feataa: ।
खाइयलंघण खारयमुहिया खिक्खिरिकरा तुहारिवह । खाडइय'णिअरवेस वि डरिया खारंफिडि व्व लुक् ॥ ६१॥ (७३)
खिज्जियखिंखिणिखिक्खिंडा य उवालंभभसुयकिक्किंडा । कुडिलहुतुट्टे सु' खुल्लखखुट्टा 'चट्टए खुत्तं ॥७४॥
अत्र
खिज्जियं उपालम्भः । खिंखिणी शृगालो । खिक्खिंडो कृकलासः । खिरइ चरतोति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः । खुल्लं कुटो । खुडं लघु । खुई त्रुटितम् । खुत्तं निमग्नम् ॥ यथा ॥
खिक्खिंडो व्व तया तुममुग्गोवो खिंखिणोइ व भमेसि । किं श्रज्ज खुडखुल्ले खिज्जेसि 'विहिं अखुट्टहखुत्तो ॥६२॥ (७४)
'खां मटिए खपा वुट्ठित्तागम्मि खुडियं सुरए । खुलुहो गुप्फे खुवओ गंडुअसमकंटकिल्लति ॥७५॥
'खस्तं परिवेष्टितम् । खुंपा तृणदिमयं वृष्टिनिवारणम् । खुडिडयं सुरतम् । खुलुहो गुल्फः । खुवो 'गण्डत्संज्ञटणसदृशं कण्टकिलं तृणम् ॥ यथा ।
११
खुंपा'खुस्चतणूओ खरखुवयप्फाडियंतखुलुहाओ ।
वासारत्ते कुल डाउ खुड्डियत्थं हिसरंति ॥ ६३॥
sa | खुष्पइ मज्जति । खुट्ट खुडइ तुडति । एते धात्वादेशेषक्ता इति नोक्ताः । (७५)
खंखणिखंश्खुणयखुणुक्खुडियाओ रच्छणक्कसिरघाणा । पणयपकोवे खुरुडुक्खुडौ तहा खेल्लियं हसिए ॥७६॥
៥
1 AB °नियर.
4 AB खुनं.
7 AB .
2 AB बहुत्तर.
5 AB गं 'ज्ञ'.
8 A 1.
3 AB विहियख
6 C 'किट'.
9AB खुपिय

Page #145

देशोनाममाला। ___ टुंखुणौ रथ्या। खुंखुणो प्राणसिरा । खुणुक्खडिया घ्राणम् । खुरुडुक्खुडी प्रणयकोपः। खेल्लियं हसितम् ॥ यथा।
खुरुडुक्ल डियपणत्थोपयघायच्छदृटुंखुणो भट्टो ।
खुणियाइ खुणक्खु डिमुअ धोयंतो जणेग्म खेलियइ ॥६४॥(७६) खयालू असहे खोटौ दासो दंतुरम्मि खोसलओ।
खल्लं वदविवररईसु वामकररासहेसु खव्वखवा ॥७॥ ख्यालू निःसहः। असहन इत्यन्ये। अत्र खेडडइ रमते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः। 'खोट्टी दासी। खोसलओ दन्तुरः ॥ यथा।
रेखेयालय खोसल इमाण खोट्टोण मञ्झमावडिओ। छुटिस्मसि कह व तुमं अकुटिओ टक्कराहि फुडं ॥६५॥
॥अथानेकार्थाः ॥ खझं हतिविवरं विलासच। खब्बो तथा खवो वामकरो रासभवेति हावपि धौँ । (७७)
खंडं सिरसुरभण्डेसु खंडिओ मागहाणिवारेसु।
खरथउडेसु खाल्लं जिमोवाल एमु खज्जिययं ॥७॥ खंडं मुण्डं मद्यभाण्डं चेति यर्थम्। खंडिओ मागधोऽनिवारश्च । खर कठिन स्थपुटं च। खज्जियं जीर्ण मुपालब्धं च ॥(७८)
रणमणटुहेसु खम्मक्ख'मो य खर डिअं च लुक्खभग्गेसु । खल्लदूयं संकुडूयमुइएमु खित्तयमणत्यदित्तेसु ॥६॥ खम्मक्समो संग्रामो मनोदुःखं च । मनोदुःखविशेषोऽनुशयनिःश्वसितमित्यन्ये। खरडियं रुवं भग्नं च। खाइयं संकुचितं प्रहष्टं च। खितयं पनों दोप्तं च। दीप्तं प्रज्वालनमित्यर्थः । (७८)
1AB°णिया. 100
2AB डिसुय.
AB °डियं ल.
5
3ABखोडो. 6AB EN'.

Page #146

0
हितोयवर्गः। खोडो सोमाक? धम्मियए खंजए चेय। खोलो लहुगद्दहए वत्यस्म य एगदेसम्मि ॥८॥ खोडो सोमाकाष्ठं धार्मिकः खञ्जञ्चेति वार्थः। खोलो लघुगर्दभी वस्त्रैकदेशश्च ॥(८०)
अथ द्याक्षरादिक्रमेण स्वरक्रमेण च गकारादयः । गंजो गल्ले गड्डौ सयडे गज्जो जवे गढो दुग्ग । गड्डे सयणे गलियं सुमरियमक्खवलए गणेत्ती अ॥८॥ गंजो गलः। गडडो यन्त्रो। गज्जो जवः। गढी दुर्गम्। गड शय्या गलियं स्मृतम्। गणतो अक्षमाला ॥ यथा।
मयणगढं 'गज्जस्म वि गंज गम्मि गडिडचक्ककडिं। गलियं गलि भिक्खू 'गणिअयगणत्तो वि मुच्छेइ ॥६६॥(८१) गहणं अजलट्ठाणे गंडीगै उच्छुखंडम्मि। गत्ताडौ तह गाणी गवायणी कडुझुणिम्मि गहब्भो ॥२॥ गहणं निर्जलस्थानम्। गंडोरी इक्षुखण्डम्। गत्ताडी तथा गाणी गवादनी। गत्ताडी गायिकेति गोपालः। गहब्भो कटुध्वनिः ॥ यथा ।
गहन्भसहकरहोचियम्मि गहणम्मि धवल मा वच्च। तत्व ण दुव्वागाणो दूरे गंडीरिगत्ताडी ॥६७॥ (८२)
गंधियगद्दियगद्दहसद्दा दुग्गधदरियकुमु एसु। गंदौणी चक्खुथगणकौला गजिल्लगाडिया विहुरे ॥३॥
1 AB °नोए.
2 AB गमच्छवि. 3 AB गम्मि.
5 BC एस्..
4 AB नलिय'.

Page #147

देशीनाममाला ।
गंधिओ दुर्गन्धः । गहिश्रो गर्वितः । गहहं कुमुदम् । गंदोणी चतुः स्थगनक्रीडा। गंजिल्लो तथा गाडिओ विधुरः ॥ यथा ।
€8
गंधिय गft उइए गद्दहणाहम्मि कामगं जिल्लो ।
भमिय किमिमाइ गोसे करसि विरहगाडियाइं गंदोणिं ॥ ६८ ॥ ( ८३)
गडरिगामेणौओ कगलौए गौंछओ वरुडे । गहणौ तह बंदौए गहरो गिद्ध धम्म गंडौवं ॥८४॥
गडरी तथा गामेणी छागी 1 गहरी गृध्रः । गंडीवं धनुः ॥ यथा ।
गंछत्र वरुडः । गहणी हठता स्त्री ।
io व्व दलिय वंसं गहणिं गामेणियं च ताडंति । वी गडरिभोयणया पावा गंडीवियो गहरघोरा ॥६८॥ ( ८४)
गहियगवत्ता कियघासा गहिया य कम्ममाणाए । णासाए गं'धलया य गडयडी वज्जणिग्घोसे ॥८५॥
1
अव
गहियं वक्तिम् । गवन्तं घासः । गहिया काम्यमाना स्त्री । गहिल गग्गरशब्दौ ग्रहि लगतदशब्दभवौ । गंजियो कल्यपाल इति गाजिकशब्दभवः । गञ्जा हि सुरारगृहमुच्यतं । इति नोक्ताः । गंधलया नासा । गडयडी बज्रनिर्घोषः ॥ यथा ।
मेहम्मि गडयडते अगहियचित्तं विणा गहियजुवई । सिंघइ गंधलयाए को णु गवन्तं व मालईदामं ॥७०॥ (८५)
गोट्ठौरए गणसमो गल्लम्फोडो डमरुअम्मि । गहकल्लोली राहू विवाहगणए गणायमहो ॥८६॥

Page #148

८५
हितोयवर्गः। - गणसमो गोष्ठोरतः। गलप्फोडो डमरुकः। अत्र। गन्धुत्तमा सुरति संस्क'तभवः। गंठिच्छेओ ग्रन्थिच्छेदक इति ग्रन्थिच्छेदशब्दभव इति नोक्तो। गहकलोलो राहुः। गणायमहो विवाहगणकः ॥ यथा।
गणसम गल्लप्फोडं मुहेण वाएसि किं गणाय महा। गहगणविवरीयगई गहकलोलं ण याणेसि ॥७१॥(८६)
गणणाइया य चंडीइ गलत्थलियं गलत्थियए। गयसाउलो विरत्ते गधपिसाओ य गन्धियए ॥८॥
गणणाइया चण्डौ। गलत्थलिओ क्षिप्तः। गलस्थियं इति तु धात्वादेशेषु क्षिपर्धातो: सिहमित्यनेनार्थनिर्देशः कृतः। गयसाउलो विरक्तः। केचित् गयसाउल्लो विरक्त इत्याहुः । तत्र साउल्लो अनुरागो वक्ष्यते। स गतो यस्य स गयसाउल इत्येव सिहम्। गंधपिसाओ गान्धिकः ॥ यथा।
गणणाइयाइ भत्तोसवम्मि ण समागउ त्ति वेसाए। गयसाउलचित्ताए गंधपिसानो गलत्यलिओ ॥७२॥(८७)
गयणरई मेहे गज्जणसद्दो हरिण वारणरवम्मि। गागेज्ज गेज्ज मन्थियम्मि णवपरिणियाइ गागज्जा ॥८॥
गयणरई मेघः। गज्जणसद्दो मृगवारणध्वनिः। गागज्जं तथा गल्नं मधितम् । गागज्जा नवपरिणीता॥ यथा।
गागज्जवावडा गागज्जा गेज्जारवं मिउं कुणइ ।
गयणरइगज्जिगहिरं गज्जणसई सुणंतिया पइणो ॥७३॥(८८) गाहम्मि गाहुली गायरिगोया गग्गरौए य।
गामपहाणे गामणिगामउडग्गामगोह गोहा य ॥८६॥ 1 AB °तममः- 2 0 मह. 3A पण. 4 AB °वाहप. AB °गोमाय.

Page #149

२६
देशीनाममाला। ___ गाहुली क्रूरजलचरः। गायरो तथा गोया गर्गरौ। 'गम्गरीशब्दोऽपि केषांचिद्देश्यः । अस्माभिस्तु गर्गरौशब्दभवत्वात्रोक्तः। यदि भवति तदा पर्यायभाया दर्शितोऽस्ति । गामणी गामउडो गामगोहो गोहो एते चत्वारोऽपि ग्रामप्रधानार्थाः। गोही भट इत्यन्ये। पुरुष इत्येके। गामणिसुयशब्दोऽपि ग्रामप्रधानवाचीत्यन्ये ॥ यथा।
गामणिसुएण केण वि गोहया भग्गगायरी कहइ । गामउडगामगोहयरिणीण गाई लिइयं गोयं ॥७४(८८)
गामहणगामरोडा गामट्ठाणछलगामभोईसु। गुफो कारा गुम्मी इच्छा गुठी य णौरंगौ ॥६०॥
गामहणं ग्रामस्थानम्। गामरोडो छलेन ग्रामभोक्ता। अन्सर्भेदं त्वा यो मायया ग्रामं भुनक्ति। गुंफो गुप्तिः। गुम्मो इच्छा। गंठी नोरङ्गी ॥ यथा ।
तइया तं कयगंठिं गामहणे सुहय गामरोडवर्ड। उवभुंजसि गुम्मोए इण्हिं लज्जेसि किं गुंफे ॥७५॥(८०)
गुफो य भयवईए गुलं गुडो लविया य चुबियए। मुत्यसमुत्थम्मि तिणे गुडं तुरयाहमे गुंठो ॥१॥
गुंफो शतपदी। गुलं तथा गुडो'लहिया चुम्बनम्। गडं मुस्तोद्भवं लचकाख्यं तृणम्। गंठो अधमहयः ॥ यथा।
गुंफिसमाए जीए रत्तो गुंठु ब्व गुंडिणिमहीए। तीए च्चिय कुणसु गुलं मझ गुडो लधियं मुंच ॥७॥(८१)
कात
1 AB गगरीशब्दोऽपि देश्य एव कैषांचित. 2 AB लियं. 4 AB °हिया... A गुदिणि B गुट्रिपि.
6AB लहियं

Page #150

हितोयवर्ग: । 'मूलुच्छसभमियभा' सेसु गुम्मियगुलुच्छ गुत्थंडा । गु'जेल्लिय' च गुडदालिय' च पिंडिकयत्यमि ॥१२॥
गुम्मियं मूलोत्सवम् । गुलुच्छं भ्रमितम् । थंड भासपक्षी | अट गुलुको गुन्छ इति संस्कृतसमः । तथा गुंठइ उद्धृलयति । गुमइ भ्रमति । गुंजइ हसति । गुम्मइ मुह्यति । एते धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः । गुंजेलियं तथा गुड'दालियं पिण्डीकृतम् ॥ यथा ।
गुंजेल्लियोसासं गुडदालियहणकरं च गुत्थंड ।
विरह' गुलुच्छं तह गुम्मियं च उडिय कहेसु मं तस्म ॥७७॥ (८२) गुत्तगृहाणं पिउजलदाणे गुलुगु किओ वयंतरिए । गुफगुमिओ सुरही गेंडगे ठुया य थणवत्थ "गं ठौए ॥१३॥
गुत्तरहाणं पितृम्यो जलाञ्जलिदानम् । अत्र गुज्झहरो रहस्यभेदीति गुह्यहरशब्दभवः । तथा । गुललइ चाट् करोति । गुजुल्लइ उल्लसति । गुम्न
मुध्यति । एते धात्वादेशेषुक्ता इति नोक्ताः । गुलुगु छियं वृत्यन्तरितम् । उब्रमितार्थं तु उनमेरुत्क्षिपेर्वादेशसिद्धम् । " गुफगुमियं सुगन्धि । गेंडं तथा "ठु स्तनयोरुपरि वस्त्रग्रन्थिः ॥ यथा ।
गुलुगु' किय मय" गुफगुमियंगो महसि किमडमिमं । गुत्तण्हाणकर छुट्टगें'" ठुवा जाइ जं सरिश्रमेसा ॥७८॥ (३)
गेठुल्लं गोविल्लं कुप्पासे गहिचं च थणमुत्त े । कौलाइ गेहुई गेज्जलं च गेवेज्जए वणे गोंडं ॥९४॥
गेंशं तथा गोविल्ल' कञ्चुकः । गेरिअं उरः सूत्रम्। गेंड़ई क्रोडा । गेमलं ग्रैवेयकम् । गोंडं काननम् ॥ यथा ।
1C मूलोच्छ
5 AB मयति.
9 AB °°.
I3 AB°ठुला,
८७
2 AB°°.
6 A fed. 10 AB गंथोए.
3 C°सेस'.
7 गलं. II AB गुपगु
4 AB °लोच्छन्न",
8 AB गुपगुमिश्र.
I2 AB गॅड्यौं,

Page #151

-९८
देशोनाममाला।
गेंडगोंडे गोरिं सगज्जलं पु'लयफुट्टगोविल्ल । उप दह्र रइतिसिओ गेंठल्ल गरिहनं च अवहरई ॥७॥ (es)
गोच्छागोंठौगोंडौगोंजीओ मंजरौए य। गोलो सक्खी गोल्हा बिंबौ गोलौ य मन्थणिया ॥६५॥
गोच्छा गोंठो गोंडी गोंजो एते चत्वारो मञ्जरीवाचकाः। गोलो साचो। गोव्हा बिम्बो। गोलो मन्थनी ॥ यथा ।
गोंडो गंडे गोच्छा भाले गोंठी उरे थणे गोंजो। गोलौसमजलफुसियाउ एत्थ गोस्कोटि को गोलो ॥८०॥ (८५)
गोवौ बाला गोसं गोसग्ग गोवरं च करौसम्मि । गोमद्दा गोअग्गा रच्छाए गोहुरं च गोविट्ठा ॥६६॥ गोवो वाला। गोसं प्रभातम् । गोसर्गशब्दो यदि संस्कृते रूढस्तदा तदवो गोसम्मशब्दः । अन्यथा तु देशी। पर्यायभङ्गया विहोपात्तः। 'गोवरं करीषम् । गोमदा तथा गोअग्गा रथ्या। गोहुरं गोविष्ठा ॥ यथा।
'गोवरगोहरकज्जे गोअग्ग' गोवि मा भमसु गोसे ॥ विप्पिन्नसि जं तस्सिं केण वि गोमद्दवसाहेण ॥८१॥ (es) गोंदणं सिहिपित्त गाणिक्को गीसमूहम्मि । पवयणजडेसु गीच्चयगी समा गोविओ अजंपिरए ॥६॥ गोंदीणं मयूरपित्तम्। गोणिक्को गोसमूहः। गोच्चओ प्राजनदण्डः । गोसयो मूर्खः। गोविओ अजल्पाकः ॥ यथा ।
1 A°लइफु. 3 AB गोबर
2 A गेपहावं गयिद्वय, B गेयान गयिहयं. 4AB गोव्वर. 5 AB °समा. .
.:

Page #152

हितोयवर्गः। गो'मन गोवियमिमं गोणिकं गोच्चएण किं हणसि । मोरं कडक्स माणिं गोंदोणपियं णिवारसु बिडालिं ॥८२॥(८७)
गोअंटा गोचरणेसु गोअला दुपविक्कद्रणौ। गोआलिआउ पाउस कौला गोरंफिडौ गोहा ॥८॥
'गोअंटा गोचरणाः। गोअंटो स्थलशृङ्गाट इत्यन्ये । गोघंटगोखरक्षशब्दी वृहत्ववाचकाविति तु प्रज्ञाप्रमादः । 'गोअला दुग्धविक्रयकी। अच गोडल्लो गोमानिति मतोरिल्लादेशसिद्धम् । तथा गोमुहं उपलेपनमिति गोमुखशब्दभवत्वाबोक्तम् । यदाह। गोमुखमुपलेपनेऽपि स्यात् ॥ इति हलायुधः (५,११)। 'गोमालिया प्राषि कीटविशेषः । गोरंफिडी गोधा ॥ यथा।
रेलिअ गोअंटपर्य गोत्रालिपिए घणम्मि वरिसंते। 'गंतोसु गोअलास गोरंफिडि मा कुणासणिणि वायं ॥८३॥ (e८)
॥ अथानेकार्थाः ॥ घुम्मियमुए गयं वणतलारबालमिगगहाविए गंडो।
गत्तं ईसाकेमु इच्छारयणौसु गंधोल्लौ ॥६६॥ गयं चूर्णितं मृतं च। गंडो वनं दाण्डपाशिको लघुमृगो नापितश्चेति चतुरर्थः। समाहारत्वादेकवचनम्। गत्तं ईषा पश्च। गंधोझो इच्छा रजनी च ॥ (ce)
गंधेल्लो छायासरहासु गहवई य गामियससौसु । गंजोल्लिअमुडुसियं हासट्टाणे य अंगमालिद्धं ॥१०॥
1 AB °सन्न. 5AB गोयंटा. 9AB गोलिय.
2 AB गोदला. 6 AB गोयला.
3 AB गोवालि. 4 C कोडा. 7 तीसु-० गतीस. 8AB 'वाच,
१२
.
.

Page #153

देशोनाममाला। गंधेल्लो छाया मधुमक्षिका च। गहवई ग्रामीणः शशी च। ग्रहपतित्वमादित्य एव रूढं न शशिनीति नायं ग्रहपतिशब्दसमुद्भवः। गंजोलि रोमाञ्चितं तथा हास्यस्थानऽङ्गस्पर्शी यत् गिलिगिलाविश्र इति लोके रूढमिति द्वार्थम् ॥ (१००)
बिंदुअहमेसु गुपागु'दागु'छाउ दाढियाए वि।
गुत्ती बंधणइच्छावयणलयामउलिमालासु ॥१०१॥ गुपा तथा गु'दा बिन्दावधमे चेति प्रत्येक अर्था। गुछा तु बिन्दधमयोरुत्तरोष्ठश्मश्रुणि चेति त्रार्था। गुत्ती बन्धनमिच्छा वचनं लता शिरोमाल्यं चेति पश्चार्था ॥ (१०१)
सज्जाए संमूढम्म गोविए तह य गुप्पंतं । गुमिलं मूढे गहणे पक्खलियावुमएसु च ॥१०२॥
गुप्पतं शयनीयं संमूढं गोपितं चेति नार्थम् । गुमिलं मूट गहनं प्रस्खलितमापूर्ण चेति चतुरर्थम् ॥ (१०२)
बुसियाविलोडिएसु कंडुयथवएसु तह गुलिया। संचलियखलियवि हडियपुरियमूढेसु गुम्मदूओ॥१.३॥ गुलिया बुसिका विलोडितं कन्दुकः स्तबकचेति चतुरा। गुम्मइओ संचलितः स्खलितो विघटितः पूरितो मूढश्चेति पश्चार्थः ॥ (१०३)
पंकजवसु गेड्ड गोगोदाणसहीसु गोला य ।
सौयक्खिग्गौवासु गौरा गाणो य सक्खिउसहेसु ॥१०४॥ गैडडं पङ्को यवश्च। गोला गौगोदावरी सामान्येन नदो सखो चेति चतुर्था । गोरा लागलपद्धतियक्षुर्गीवा चेति वार्था। गोणो साक्षी वृषभश्च । अत्र गोलाशब्दः संस्कृतसमोऽपि कवीनां नातिप्रसिद्ध इत्युपात्तः। गोणशब्दस्त गवि शब्दानुशासने साधितोऽपि गोणादिप्रपञ्चत्वादस्य प्रबन्धस्येहोपात्तः ॥ (१०४) 1A संभार. 2 AB हलिया.
3AB भयेति.

Page #154

द्वितीयवर्गः।
॥ अथ घादयः ॥ घमो उरत्यले घल्लो अणुरत्त घरे घंघो। डिघडियघडा गोट्ठी घरगोलौए घरोलौ य ॥१०५॥ घणो उरः। घसो रक्त इत्यन्ये । घल्लो अनुरक्तः । घंधो गृहम् । घडी तथा घडियघडा गोष्ठी। घरोली गृह'गोधिका ॥ यथा।
घल्लस्म घंघवइणो घमे लग्गाइ कह घडोरुइणो ।
घडियघडा णीसंका भमइ जमत्ता घरोलि ब्व ॥८४॥ (१०५) घरभोयणे घरोलं सधम्मिणौए घरिल्लौ य । घंघोरो हिंडणए धम्मोई गंडुयतिणम्मि ॥१०६॥ घरोलं गृहभोजनभेदः। घरिल्लो पत्नी। घंघोरो भ्रमणशीलः। घम्भोई 'गण्डुत्संज्ञं तृणम् ॥ यथा।
सह तीए हिंड तुमं घम्मोइसद्दलाइ घंघोर । भुंजिहिसि घरीले पुण सुरसे दिसे घरिलीए ॥ ८५ ॥ (१०६) जहणत्थवत्थभेए घग्घरमादरिसयम्मि घरयंदो। घणवाही इंदे घरघंटो चडए य सउलिया घारी ॥१०॥ घग्घरं जघनस्थवस्त्रभेदः। घरयंदो आदर्शः। धनवाही इन्द्रः। घरघंटो चटकः। घारी शकुनिकाख्यः पक्षी ॥ यथा।
घणवाहिधणमणहरे काले घरघंटघाारसंघरणे ।
सयलकलाघरयंदो को जं सिढिलंतघग्घरा सरसि ॥८६॥ (१०७) पायारम्मि य घारो घारंतो घेवरे चेव ।
गाणम्मि घायणो भच्छिए घिअं खुज्जए घिट्टो ॥१०८॥ . 10 गोखिका. 2 AB जमुत्ता. 3 AB गंड़.सं. 4 AB °इयं :
5 AB संदो. 6A घिटो.

Page #155

देशोनाममाला। घारी प्राकारः। घारंतो वृतपूरः। घायणो गायनः। 'घि भसितम। घिट्टो कुन्नः ॥ यथा।
घारते भिक्वंतो गेहटुवारे घिनो परियणेगा ।
ओ घिघायणो धिट्टयाइ घारम्मि आरुहइ ॥८॥ अत्र। घिसद ग्रसत इति धात्वादेशेषक्त इति नोक्तः ॥ (१०८) भेके घुग्घुरिघुरुघुरिणो घुत्तियधसिणिया गविट्ठम्मि । घंघुरुडो उक्केरे घुग्घुस्सुसयं ससंकभणियम्मि ॥१०६॥ घुग्घुरी तथा घुरुधुरी मण्डूकः। घुत्तियं तथा घुसिणियं गवेषितम् । धुंघुरुडो उत्करः। घुग्घुस्सुसयं साशङ्गभणितम् ॥ यथा ।
'पसरिअघुग्घुरिघुरुषुरिणिर'वें सा घुत्तिएह धुंधुरुडे।
ता घुसिणसु दूइ तुम इय घुग्घुस्सुसइत्त चवइ को वि ॥१८॥ अत्र घुसिणं कुङ्गममिति घुसणशब्दभवम्। तथा। घुट्टइ पिबति। घुलइ घुम्मइ घूर्णते। घुसलइ मथाति। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (१०८) ____ कमोवकमियाए 'घुणघुणिया घुसिरसारमवगहाणे । - घुट्टघुणियं गिरिगंडे घुग्घुच्छणयं च खयम्मि ॥११०॥
'घुणधुणिया कर्णापकर्णिका। घुसिरसारं अवस्नानं मसूरादीनां पिष्टम् । घुट्टधुणियं गिरेगण्डं पृथुशिला। घुग्घुच्छणयं खेदः ॥ यथा ।
तुह आगम'घुणधुणियं सोउं चइऊण घुसिरसाराई। घुघुणिएसु घुग्घुच्छणण वच्चंति रिउवहुया ॥८॥
1 AB घिय'. 5AB °णे. 90 गैडम्
2 A ग्घुम्मस. 6AB °वचि.
3 AB परिसयपु. 7AB घुनघु.
4 AB °वे पु. 80 रिजरे.

Page #156

द्वितीयवर्गः। अन्न घूो उलूक इति चूकशब्दभवः ॥ (११०) घोरी सलहविससे घोसालौ सरयवल्लिभेयम्मि ।
घट्टो कुसंभरत्ते सरियातूहम्मि वंसे य ॥१११॥ घोरी शल'भविशेषः। अत्र घोडो अश्व इति घोटशब्दभवः। घोसालो शरदुद्भवो वल्लिभेदः ॥ यथा।
सिरिकुमरबाल *णरवद तुह तुरया घोरिणो ब्व अगणिज्जा ।
कवलन्ति वरिपस्थिवब'लाई घोसालियादलाई व ॥ (८०)॥ अच। घोलइ घूर्णत इति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥
॥ अथानेकार्थाः ॥ घट्टो कुसुम्भरक्तं वस्त्रं नदीतीर्थं वेणुश्चेति त्रार्थः ॥ (१११)
घम्मोडौ मञ्झरहे मसए 'गामणितिणे चेअ। घोरो णासिअगिबेसु घोलियं सिलयले हढकए य ॥११२॥ धम्मोडी मध्याह्नो मशको ग्रामणीसंज्ञं तृणं चेति त्रार्था । अत्र घत्तइ क्षिपति गवेषयति चेति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम् । घोरो नाशितो ध्रपक्षी च। घोलियं शिलातलं हठवतं च ॥ (११२)
॥ इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचिता यां देशोनाममालायां हितोयो वर्गः ॥
1 A भपचिवि. 5A बार्थ:
2 AB नर'. 30 °लाइ. 4 AB गामिथि. 6AB °यां खोपदेशौशब्दसंग्रहबत्ती दितीयो वर्गः ॥छ। रंथ ४६०॥

Page #157

देशोमाममाला।
॥अथ 'चकारादिः ॥ चत्तो तक्कू चंगं चारूं चडचोट्टियाउ सिहा । चट्ट य दारुहत्थे चंभो चासो य सौरसौमंते ॥१॥ चत्तो तकः। चंगं चारु। चडो तथा चोटी शिखा। चट्ट दारुहस्तः । चंभो तथा चासो हलस्फाटितभूमिरेखा ॥ यथा।
रे चंगचोष्ट्रिय चडं तोडिस्मं चढएण य हणिस्म ।
चासक्खमं 'घडकुसिं ण हु चभं करइ चत्तमित्तकुसी ॥१॥ (१) चत्यरिचहुट्टचंडिका हासणिमग्गरोसेसु। चंदिलचउक्क चक्कोडा णावियचञ्चरग्गिभेएमु ॥२॥ चत्थरी हासः। चहुट्ट निमग्नम्। चंडिको रोषः। चंदिलो नापितः । चण्डिल इति तु संस्कृतसमम्। चउक्तं चत्वरम्। 'चक्कोडा अग्निभेदः ॥ यथा ।
'ती विरहचक्कोडाजलिओ सो चंदिलो सहि श्याणि ।
हिप्रयचउके चत्थरिचहुणक्खो वि कुणडू चंडिकं ॥२॥ चस्तरिचतुष्कशब्दो येषां संस्कृतेऽपि संमती तन्मते चत्थरिचउक्कशब्दौ न देश्यौ । (२)
पौणच्छिमविगाणेसु चंडिलचंडियचवेणा ।
जुयकरपुडे चवेडी तजा चकप्या चुडुप्पा य ॥३॥ चं"डिलो पोनः। चंडिओ वत्तः । चवेणं वचनीयम् । चवेडी निष्टं करसंपुटम्। चवेडी संपुटमित्यन्ये। चकप्पा तथा चुडुप्पा त्वक् । चुड़प्प त्वग्विदलनमित्यन्ये ॥ यथा।
चंडियचकप्यवसणा चुडुप्पकंदासणाहुअचवेणा।
रिउणो अचंडिला तुह कुणंति भिन्नाण वि चवेडिं ॥३॥ (३) I0 चादिः 2 AB चार 30 अ. 4 AB घरकुरि 5AB न. 6A चक्काडो, B चकांडा. 7A चकाडा. 8 AB तोए. 9AB बोरकु. 10 AB जिन 11 AB °णिो

Page #158

Homhindi
A
ARAimchane
हतोयवगः। चच्चिक्कचित्तला मंडियम्मि कुमुयम्मि चंदोज । चक्खुडणं च पेक्खणए चचप्परमसच्चम्मि ॥४॥ चच्चिकं तथा चित्तलं मण्डितम्। चित्तलं रमणीयमित्यन्ये । 'चंदोज्नं कुमुदम्। स्वार्थ के चंदोज्जयं। अत्र चंदिमा चन्द्रिका। चवला विद्युत्। इति चन्द्रिकाचपलाशब्दभवौ। चवइ कथयति। चयइ शक्नोति। चन्नई पश्यति। चच्छद तक्ष्णोति। इत्यादयो धात्वादेशेषुक्ता इति नोक्ताः । चक्खुडणं प्रेक्षणीयम्। चंचप्परं असत्यम् ॥ यथा।
चंचप्पर ण भणिमो कुणसि चक्खुडणे कडक्वेहिं ।
चंटुज्जयचच्चिका दिसाउ मय'णाहिचित्तलकवोले ॥४॥ (४) मोरम्मि च ददूल्लो चउक्करो कत्तिकेयम्मि ।
चडियारो आडोवे अहिभेए चक्कुलंडा य ॥५॥ चंदडल्लो मयूरः। चउक्करो कार्तिकेयः। चडियारो आटोपः। 'चकुलंडा सर्पविशेषः ॥ यथा ।
गणवइगज्जियणचंतचउकरचंददल्लसद्देहिं।
तहगल'चक्लंडो णच्चइ रुद्दो सचडियारं ॥५॥ (५) णामम्मि चरुल्लेवं चक्खडियं जीवियव्वम्भि । 'चदट्टिया य खवए उम्मौए चक्कणाहयं चेअ ॥६॥ चरुलेवं नाम। चक्वडियं जीवितव्यम्। चंदडिया भुजशिखरम्। स्तबक इत्यन्ये । यदाहुः ॥ स्तबकवंदठ्ठियासंज्ञ इति। अत्र चञ्चरोमो भ्रमरः । चंदसाला जालकता गृहोपरि कुटिका। इति चच्चरोकचन्द्रशालाशब्दभवौ। चच्चप्पइ अर्पयति । चमढइ भुङ्क्ते । चकमड़ भ्रमति । इत्यादयो धात्वादेशेषता इति नोच्यन्ते । चक्कणाहयं ऊर्मिः ॥
नौसासचक्कणाहयतावियचंदठ्ठियाइ तुह विरहे।
कंठम्मि तौइ वट्टर चक्वडियं तुह तहा चरुवं ॥६॥ (६) 1A चाहिंचि° 2 AB चक्ख लु'डा च 3 AB चक्ख लुडो, 4 AB चंदिदिया. 5 AB कम,

Page #159

देशोनाममाला। हालम्मि चउरचि धो णारङ्गफलम्मि चक्कणभय च ।
चौंदवडाया अद्यावरियङ्गी चक्खु रक्खणी लज्जा ॥७॥ 'चउरचिंधो सातवाहनः। चक्कणभयं नारङ्ग फलम्। चंदवडाया अर्धप्राकृतदेहा। चक्रक्वणी लज्जा ॥ यथा।
दखूण तुमं चक्कणभयस्थणी अवरचउरचिंधं व ।
सम्मइ चंदवडाया मुद्दा वि हु मुक्कचक्खुरक्खणिया ॥७॥ अत्र चलणाउहो कुक्कुट इति चरणायुधशब्दभवः ॥ ७) चडुलातिलयं कंचणसंकलियालंबिरयणतिलयम्मि। सढतंडुलसिरभूसासु चाडचाउलय चालवासा य ॥८॥ चड़लातिलयं काञ्चनशृङ्खलालम्बिरत्नतिलकम्। चडुला रत्नतिलकमित्यन्ये । चाडो मायावी। चाउला तण्डुलाः। चालबासो शिरोभूषणभेदः ॥ यथा।
जीए तुम णिहित्तं चडुलातिलयं च चालवासो 'य।
तं चेअ चाड अणुसर किं चाउलखंडणीद मए ॥८॥ (८) गठिच्छेययगिम्हाणिलेसु चारणयचारवाया वि । चिल्ला सउलौए चिविडणासए चिच्चचिच्चरया ॥६॥
चारणओ ग्रन्थिच्छेदकः। कप्रत्ययाभावे चारणो। चारवाओ ग्रीष्मानिलः । चिल्ला शकुनिकाख्यः पक्षो। चिच्चो तथा चिच्चरो चिपिट नासः ॥ यथा।
न हु मेल्लइ पहातो हो चिच्चं चिच्चरं च चिल्लं च ।
उप्र मयणो माणिणि माणगंठिचारणयचारवायसही ॥८॥ (c) बालम्मि चिल्लचेडा चिच्चं रमणे हुयासणे चिच्चौ। चिचिणिचिंचा अम्बिलियाए तह 'चिंचणी घरट्टौए ॥१०॥
10. 2 A नासकः, B नासिकः, 3 AB मणो,
4AB सिंचियो,

Page #160

टतोयवर्गः। चिल्लो तथा चेडो बालः। चिच्चं रमणम् । चिच्ची हुताशनः। चिंचिणी तथा चिंचा अम्लिका। कैश्चित् चिंचिणिचिंचाशब्दः समस्त एव अम्बिकावाचकत्वेन प्रोक्तः। 'चिंचणी घरटिका ॥ यथा।
चिंचवर्ण चिंचिणियाचडिए चेडम्मि चिच्चठियचिल्ला ।
उअ धावइ जणणी चइअचिंचणीचिच्चिकम्माई ॥१०॥ (१०) मसयम्मि चिल्लिरौ रोमसम्मि चिमिणो कुडौए चिरया य। चिक्खल्लो कद्दमए मुसले चिल्लूरचेलंपा ॥११॥ चिल्लिरी मशकः। चिमिणो रोमशः। चिरया कुटी। चिक्खल्लो कर्दमः । चिल्लूरं तया चेल्पं मुसलम् ॥ यथा ।
चिक्खल्लियचिरयाए चिल्लिरिडसिया तुहारिणो चिमिणा। .
कंडन्ति सयं 'चिल्लूरएण चेल्पपाणितुल्ल'बला ॥११॥ अत्र चिंचइ मण्डयतीति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ (११)
उल्ले चिलिच्चिल चिलिच्चीला परितोसियम्मि चित्तठिो। चिरिहिट्टी "य चिणोट्ठी महुपडले चित्तदाऊ य ॥१२॥ चिलिञ्चिलं तथा "चिलिच्चीलं आर्द्रम् । चित्तठिो परितोषितः । चिरिहिटी गुञ्जा। चिणोडीशब्दोऽपि देश्यः। पर्यायभङ्गया तूपात्तः। चित्तदाज मधुपटलम्। केचित् तिणिसम्मि चित्तदाऊ इति पठन्ति "तिणिसं च वृक्षविशेषमाचक्षते। अस्माभिस्तु सारतरदेशीदर्शनेन तिणिसशब्दो मधुपटलार्थों व्याख्यातः । तत्र युक्तायुक्तत्वे बहुदृश्वानः प्रमाणम् ॥ यथा।
सवरी सेयचिलिच्चिलमंसुचिलिच्चीलमरि वहुं तुज्झ ।
चिरिहिटिलोयणो महइ चित्तदाउं च चित्तठिअचित्तो ॥१२॥ (१२) 1 AB fefent 2 AB Tau 3 AB feifungo 4C°. Š AB ago. 6 A चिल्लरएणं B चिल्लरयए. 7 AB °बलो. 8 AB °चिलचो. 9 AB त्तवियो. 100. 11 AB चिली 12 A B तिनस. 18 AB चित्तदाऊश. I AB °वहू, IB AB तविधि,

Page #161

देशीनाममाला। चण्डातकम्मि चिंफुल्लणी चिरिचिराचिरिंचिरा धारा। चलियम्मि य चिंचओ णिमासिययम्मि चिद्दविओ ॥१३॥ चिंफुल्लणी स्त्रीणामोरुकवस्त्रम्। चिरिचिरा तथा चिरिचिरा जलधारा। चिंचइओ चलितः। चिंचइओ मण्डित इति तु मण्डिधात्वादेशे सिद्धम् । चिहविओ नि शितः ॥ यथा।
घणजलचिरिचिराचिद्दविया पवसियवहउ चिंचझ्या।
णयणंसुचिरिचिरोग्लियचिंफुल्लणि याउ पियहुत्तं ॥१३॥ अत्र चिंचिलइ मण्डयतीति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ (१३) दहिए चिरिष्डिहिल्लं चौही मुत्यासमुत्थतिणे ।
चौ वट्टी भल्लोए चुक्को मुट्ठी चुज्जमच्छरिए ॥१४॥ चिरिडिडहिलं दधि। चीही मुस्तोद्भवं तृणम्। चौवट्टी भन्ली। चुक्को मुष्टिः। चुनं आश्चर्यम्। श्रोत्संयोग इति चोनं इत्यपि ॥ यथा ।
सा हिंडिरे तइ चिरिडिडहिल्लमत्त णवचौहिसमयम्मि । दढचुक्ककामचीवहिताडिया जं जिएइ तं चुज्जं ॥१४॥ (१४) परिसोसियम्मि चुछो ससिणेहे चुप्प'चोप्फुच्चा। चुल्ली सिलाइ चुडुलो उक्का चुणिओ विधारियए ॥१५॥ चुंछो परिशोषितः । चुप्पो तथा चोप्फुच्चो सस्नेहः। चुल्ली शिला। अत्र । चुच्छं तुच्छम् इति तुच्छशब्दभवत्वाब्रोक्तम्। चुडुली उल्का। चुणिमो विधारितः ॥ यथा।
सुंदर तइ 'चोप्फुच्चा अचुप्पविरहग्गिचुलिचुछा वि। बालधरिय ब्व चुल्ली सा अच्छइ आसतंतुचुणिप्रप्या ॥१५॥ (१५)
3 AB या हु. 4 AB °वडी. 7AB °चोप्य शा. 8AB चोप्प चो. .
1AB निन्नासि. 20सिद्धः. 5AB तर'. 6A सत्त. 9AB चोप्प चा

Page #162

तृतीयवर्गः। चुम्मासी दासी चुचुयचुप्पलचुंभला य सेहरए ।
चुमाआ 'अ कलाए छागम्मि य चुक्कुडचुलुप्पा ॥१६॥ चुसासी दासी। चुचुअो तथा चुप्पलो तथा चंभलो शेखरः। चुस्साआ कला। चुक्कुडो तथा चुलुप्पो छागः ॥ यथा ।
चुस्मासीइ सचुयाआए चुप्पलचुलुप्पिटुवाई।
रे जडचुंभलचुकुड अप्पसु किं चुचुअआइणा मज्झ ॥१६॥ अत्र चुक्कइ भ्रश्यतीति धात्वादेशेषक्तमिति 'नोक्तम् ॥(१६)
चुप्पालओ गवक्खे वल्थे णवरत्तयम्मि चुप्पलिय। चु ल्लोडओ वि जे? चु सप्पहयम्मि चु सइओ ॥१७॥
चुप्पालो गवाक्षः। चुप्पलियं नवरक्तं वस्त्रम्। चुल्लोडो ज्येष्ठः । सुमो चूर्णाहतः । चुसइओ रेणविच्छरित इति तु चूर्णितशब्दभवः ॥ यथा ।
चुप्पालयदारणं णवचुप्पलियाइ पिच्छपहरंती। श्रो चुल्लोडयजाया चुस्पइया देअरण फग्गुकणे ॥१७॥ (१७)
अलसम्मि चुचुमाली चुंचुलिपूरो य चुलुयम्मि । वलयावलिथणसिहवामणएमु चूडच अचोला 'अ ॥१८॥ चुचुमाली अलसः। चुचुलिपूरो 'चुलुकः। अत्र चलुचुलइ स्पन्दत इति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम्। चूडो वलयावली। चूओ स्तनशिखा। चोलो वामनः ॥ यथा।
तुह जलचुचुलिपूरो वि दुल्लहो चुचुमालिणो चोल। मणिचूडमंडिया चारुचूअा कामिणीउ कि महसि ॥१८॥ (१८)
10 य. 20. 30 मझ.40 नोच्यते.
AB फुलक:. 6AB चुयया.

Page #163

१००
देशीनाममाला ।
मालूरतोत्तणहसिद्वचोहसिया चोटचोत्तचोरलिया । चच्चा य हत्यबिंबे तलप्पहारे 'य णायव्वा ॥ १६ ॥
चोढो बिल्वः । चोत्तं प्रतोदः । चोरली श्रावणकृष्ण चतुर्दशी ॥ यथा ।
चोरलिप' वित्तयो चोढदलेहिं तए हरो महिओ । मयणसरचोत्तखा जं तुममेसा अहिसरेइ ॥ १८ ॥
चोप्पडडू म्रञ्चतीति धात्वादेशेषु'क्तमितोह नोक्तम् ।
॥ श्रथानेकार्थाः ॥
चच्चा स्थासकः प्रसृतहस्ताघात ॥ (१८)
च'डिज्जो खलकोवेसु चम्फलं सेहरे असचे अ । . कुडलवट्ट, लदोलाफलयविसालेमु चक्कलयं ॥२०॥
"चंडिष्नो पिशुनः कोपश्च । चप्फलं शेखर विशेषोऽसत्यं च । सामान्यशब्दा अपि विशेषे वर्त्तन्त इति हि न्यायः । चक्कलं कुण्डलं वर्त्तुलं दोलाफलक विशालं चेति चतुरर्थम् । अत्र चडइ मृगाति भुङ्क्ते पिनष्टि चेति धात्वादेशेषुक्तमिति नोक्तम् ॥ (२०)
चारो पियालगुत्तौच्छासु चिक्काप्पतणुयधारासु । 'चम्ममयवारिभंडे तणुधारादिणमुहेमु अ चिरिक्का ॥२१॥
चारो पियालवृक्षो बन्धनस्थानमिच्छा चेति वार्थः । चिक्का श्रल्पं वस्तु तनुधारा चेति प्रर्था । चिरिक्का चर्ममयजलभाण्डं तनुधारा प्रत्यूषश्चेति प्रर्था ॥ (२१)
चिं'धालं रम्ने उत्तमे 'य चल्लो सिसुम्मि दासे 'य । पाणप्पबालमुक्कच्छन्दारुद्रवइयरेसु च गाओ वि ॥२२॥
10. A B
3 AB ना 4 AB ° इती नोक्त:
5 feife.

Page #164

तृतीयवर्गः।
१०१ चिंधालं रम्यं मुख्यं च । चुल्लो शिशर्दासश्च। चुणो चण्डालोऽल्यो बालो मुक्तच्छन्दोऽरोचको व्यतिकरश्चेति सप्तार्थः । चणो विअरओ इति धनपालः। आघ्रातार्थेऽपीति केचित् ॥ (२२)
चुच चु लुएसु चुचुलि अवगमियस'इग्यासु चुचुलिय। चचुणिया च अपडिरवरमणम्बिलिमुट्ठिजूअजूआसु ॥२३॥ चुचुलो चञ्चुथुलुकश्च। चुंचलि इति लुप्तविभक्त्यन्तो निर्देशः। चुचुलियं अवधारितं सट्टष्णता च। चंचुणिया च्युतं प्रतिरवी रमणमम्लिका मुष्टिद्यूतं यका चेति षडर्था। प्रतिरव इति सामान्यशब्दोऽपि विशेषे गोष्ठीप्रतिरवे वर्त्तते। यदाह ॥ चुचुणिया प्रतिरवो गोष्ठयाम् ॥ केचित् चुचुणिअंचलितेऽप्याहुः ॥(२३)
॥अथ छादयः॥ छल्लो तजाइ छद्दी सेज्जाए विजु लाइ छडा।
कविकच्छू छकुद्छुछुईउ छलिया छदूल्लछप्यमा ॥२४॥ - छली त्वक् । छद्दी शय्या। छडा विद्युत्। अत्र छणो उत्सव इति क्षणशब्दभवोऽयमिति नोक्तः । छकुई तथा छुछुई कपिकच्छः। छलिओ छल्लो छप्पयो इत्येते त्रयोऽपि विदग्धार्थाः। अन्योन्यपर्यायभङ्गया तु निबहाः ॥
यथा।
कयलोछल्लिं छकुइमंबुजवहिं पि छुछुई मुणइ । छलिएण छइल्लपिया तेण विणा छडचलेण छप्पस्सा ॥२०॥ (२४) छवडौ चम्म छप्पंती णियमो जत्थ लिहियए पउमं । तणुए छउयच्छिक्कोलिया छमलओ अ सत्तछए ॥२५॥ छबडो चर्म। छप्पंती नियमविशेषो यत्र पद्म लिख्यते । छठयं तथा छिक्कोलियं तनु। छमलो सप्तच्छदः ॥ यथा।
1 AB इरिहया 20 छादिः.

Page #165

१०२
देशनाममाला ।
जस्स कए छप्पंतिं करेसि छउयंगि सो वि तुझ कए । कमलयतलम्मि छिक्कोलिऊण मिल्लेइ मिगछवडिं ॥२१॥
अत्र । छडडद्र मुञ्चति । छज्जइ राजति । इति धात्वादेशेषुक्ताविति
नोक्तौ ।
खंदे छडक्खरो विहु छासौ तक्कम्मि रिच्छए छारो । छाहौ खे छाईओ माईओ लहुयमच्छए छिद्दो ॥२६॥
छडक्वरो स्कन्दः। छासो तक्रम्। छारो अच्छमल्लः । छाहौ गगनम् । छायावाचकस्तु छाहोशब्द छायाशब्दभव एव । छाईओ मातरः । छिद्दो लघु मत्स्यः ॥ यथा ।
छाइछडक्खरछाहोमणो ण पणमेसि कहसु कस्म कए । छासोहारिणि धूए छ।रसिरे छिद्दगन्धिल्ले ॥२२॥ (२६)
छिल्लौ सिहाइ छित्तं विविए जारेसु 'किस किसाला । छिव्वं कारिममुच्छुदले छिवियं वाहलोइ छिंछोली ॥२७॥
छिल्लो शिखा । छित्तं स्पृष्टम् । किलो तथा किस्सालो जारः । जारेव्वित्येकशेषाद बहुवचनात् "छिस्सा किस्साली स्त्रीत्यपि । छिव्वं कविमम् । विवियं इक्षुखण्डम् । छिंकोलो वाहली । वाहलोशब्दच लघुजलप्रवाहवाचको देश्य एव वच्यते ॥ यथा ।
छिव्वसिणेह च्छित्तच्छिल्लिं विविएण भोलिऊण सिसु ।
जं चलसि घडकरा तं किसे छिंछोलियाइ 'किसालो ॥२३॥ (२७) छिप्पोरं च पलाले छिप्पालो सम्मसत्तउसहम्मि । छिल्लरमवि पल्ललए मुहविक्को' अ छिव्वोलो ॥२८॥
1 AB छिनछिनाला.
4 AB किलो.
2 AB छिन्ना दिवाली.
5 AB किवालो.
3A
6 AB से विकि

Page #166

तृतीयवर्गः।
१०३ छिप्पोरं पलालम् । छिप्पालो 'सस्यसक्तो गौः। छिल्लरं पल्वलम् । छिब्वोल्लो निन्दार्थं मुखविकूणनम्। विकूणितं मुखमेवेत्यन्ये ॥ यथा ।
तुझ कए बाहे हिं सा छिल्लरयं भरेइ दुट्ठ तुम।
छिब्वोल्लेण तमिक्खसि छिप्पोर तिणं व छिप्पालो ॥२४॥ अत्र। छिवइ छिहइ स्पृशति। एतौ धात्वादेशेषताविति नोक्तौ । (२८) छिप्पालयछिक्कोअण छिहंडया "पुच्छअसहणदहिसरा। 'छिमोन्भवा य दुव्वा तह "छिमच्छोडणं सिग्घे ॥२६॥ छिप्यालुयं पुच्छम्। छिक्कोअणो असहनः। छिडो दधिसरः । 'किसोभवा दूर्वा । छिमछोडणं शीघ्रम् ॥ यथा।
वरछिप्पालुय किरणोभवाछिह डेहिं धवल पुट्ठो सि । 'हिमाच्छोडणगमणे हक्काछिक्कोअणो हवस इनिहं ॥२५॥ (२८) दहिए छिहिंडिभिल्लं छिंछटरमणं च मिंचणकोला । छंदं बहुयम्मि बलायाइ छुई लित्तए छुहियं ॥३०॥ छिहिंडिभिदं दधि। छिछटरमणं चक्षुःस्थगनतीडा। कुंदं वहु।। छुई बलाका। छुहियं लिप्तम् ॥ यथा।
छु"दघणच्छु"हिश्र णहमुडडीणछिहिंडिभिल्लधवलछुई।
जाव हुयं ता तीए छिछटरमणं स होहिं कयं ॥२६॥(३०) छुरियछुरमड्डि छुछु मुसया मट्टिछुरहत्थअरई। 1"छेडी लहुरच्छाए छेलो थोवप्पसूणमालाए ॥३१॥ छुरिया मृत्तिका। कुरमडडी क्षुरहस्तः। नापित इति यावत्। छुरहत्य शब्दोऽपि देश्यः । पर्यायभङ्गया तूपात्तः । "छुछुमुसयं रणरणकः। "छेडी लघुरण्या। छली अल्पप्रसूना माला ॥ यथा। 10 सस्याम' 2 AB °तिणव. 3 AB °ति स्प हयति धा° 4A छिहडया 5A पुछ. 6AB किनोम. 7AB किन 8ABो तथा किन्नको.
डेरि 10 AB °दप्पण', 11 AB हिण. 120 °हौहि. 13 AB कुछ म.
14 A किंडी.

Page #167

१.४
देशोनाममाला। जुत्तं 'छुछु'मुसयं करेसि कुरम डिडयाए छुरहस्य ।
छलि च्चिय अणुरूवा छुरियाघडियस्म छेडिजक्खस्म ॥२७॥ (३१) छत्तरमणव्वसुप्पाइ छैभओ हत्यबिंबम्मि । छागम्मि छेलो खेत्तजागरे छत्तसोवणय ॥३२॥
छत्तरं जीर्ण शूर्पाद्यपकरणम्। छभत्रो स्थासकः। छलो छागः। कप्रत्ययाभावे छेलो इत्यपि। छत्तसोवणयं क्षेत्रे जागरणम् ॥ यथा।
मसिछभइलवसणं परिहरि छत्तरं व में बहिणि । तौड़ कए सो "छेलो णिसि वच्चइ छत्तसोवणमिसेण ॥२८॥ (३२) 'छोभो पिसुणे दासम्मि छोइओ अप्पियम्मि छोभित्थं । छंटो जल छडासिग्घेसु छाओ 'य भुक्खियकिसेसु ॥३३॥ 'छोटभो पिशनः । केचित् 'छोभी खल इति पूर्वदेशीषु पाठं दृष्ट्वा खलशब्दविप्रलब्धाः खलं पिण्याकं व्याचक्षत उदाहरन्ति च। अस्माभिस्तु सारतरदेशीपर्यालोचनेन 'छोब्भो पिशन इति दृब्धमुदाहृतं च। तत्र बहुदृवान: प्रमाणम् । छोइओ दासः। छोभत्य अप्रियम् । इस्वः संयोगे (सि० हे० १, ८४ )। इति छुब्भत्य इत्यपि ॥ यथा।
तीए कडिल्लवत्थ उत्तरियं करिय मज्झ दंसंतो। किं काहिसि इह अस्स रे छोइअ छोभ छोन्मत्थं ॥२८॥
॥ अथानेकार्थाः ॥ छंटो जलच्छटा शीघ्रश्चेति प्रर्थः। छाप्रो बुभुक्षितः कशथ। ननु छातोदरी युवदृशां क्षणमुत्सवोऽभूत् ॥ इत्यादौ छातशब्दस्य कशार्थस्य दर्शनात् कथमयं देश्यः । नैवम्। छेदनार्थस्यैव छातशब्दस्य साधुत्वात्। न च धात्वनेकार्थता ।
...
1AB कुछ'मु. ..50.
2 C डिआइ. 60 दृष्टमु.
3 A लोलो. 7 AB °गे कु.
' 4 AB कोभी.
8 AB अन्नं,

Page #168

तृतीयवर्गः।
१०५ उत्तरमन। अनेकार्थता हि धातूनां लोकप्रसिध्धया। लोके च छातशब्दस्य छेदनार्थं मुक्त्वास्यैव कवेः प्रयोगो नान्येषामित्यलं बहुना ॥ (३३)
धमाईणं मलणे गोमयवस्थेसु तह 'छाणं । छाया कित्तीभमरीसु छारयं उच्छुसक्कमउलेसु ॥३४॥ छाणं धान्यादिमलनं गोमयं वस्त्रं चेति नार्थम् । छाणीत्यपि केषांचित्पाठः । छाया कीर्ति_मरी च। छारयं इक्षुशल्क मुकुलं च । (३४)
छाइलो अ पईवे सरिसे ऊणे सुरूवे य । छिद्दकुडीसं छिल्लं छिड सिहछत्तधूवज तेसु ॥३५॥ छाइल्लो प्रदीपः सदृश ऊनः सुरूपश्चेति चतुरर्थः। छिल्लं छिद्रं कुटी च। छिल्लं वत्यन्तरमपीति केचित् । छिडं चूडा छत्रं धूपयन्त्रं च। संयोगे पर इदेतोः कामचार इति छेडं इत्यपि ॥ (३५)
छिप्पं भिक्खापुच्छेसु छित्तछौएमु छिक्कं च । छिवो समूहणौ वौसु छिछओ देहजारेसु ॥३६॥
छिप्पं भिक्षा पुच्छ च। छिक्कं स्पृष्टं शुतं च। छिवो समूही नीवी च छिछो देहो जारच। केचित् छिछयं शलाटुफलमाहुः ॥ यथा।
धूयाइ पढमगभं व रक्खए उअह आढिया घरिणी।
तुम्बीइ पढमणिमायमाबंधुरबंधणं छिछ ॥३०॥ (३६) छिप्पंती वयऊसवभेए पिट्टे वि "छिप्पिंडी। छिक्कोट्टलौ य पयरवपामद्दाछाणखंडेसु ॥३०॥ छिप्पं ती व्रतभेद उत्सवभेदथेति यर्था । छिप्पिंडी व्रतोत्सवभेदौ पिष्टं
1AB काणं 5AB वृत्चन्त.
2 AB°लो विप 60 °बीम.
30. 4C तेसु. 7AB विप्पडी..
१४

Page #169

१.६
देशीनाममाला। चेति त्रार्था । छिक्कोहली अंहिरवः पादाभ्यां धान्यमलनं गोमयखण्डं चेति वार्था ॥ (३७)
छिप्पंदूरं गोमयखण्डम्मि त हेव विसमम्मि । सिसुससिसु छुद्दहोरो छेओ अंतम्मि दिअरे अ ॥३८॥ छिप्पंदूरं गोमयखण्डं विषमं चेति प्रर्थम् । छुहहीरो शिशुः शशी च छो अन्ती देवरश्च ॥ (३८)
छेधो थासयचोरेसु सिहाणोमालियासु छेडा वि । छोहो गणविक्खेवा छोभाइत्तौ अछेप्यवेसासु ॥३६॥ छेधो स्थासकचौरश्च। छेडा शिखा नवमालिका च। छोहो समूहो विक्षेपश्च। छोभाइत्ती अस्पृश्या देण्या च ॥ (३८)
॥ अथ जादयः ॥ जगा गोयरभूमी जच्चो पुरिसे तुसे जंभो। जयणं हयकवचम्मि जरंडो वुड्डम्मि जगहलो गोवौ ॥४०॥ जंगा गोचरभूमिः। जच्चो पुरुषः। जंभो तुषः। जययां हयसंनाहः । जरंडो वृद्धः। जरडो इत्यन्ये। जगहलो नोवो ॥ यथा ।
जयणेहिं हया गामा जंगाहिं कणा अजंभभावेण ।
महिलाओ जगह लोहिं सइंति गेहा जरंडजच्चेहिं ॥३१॥ (४०) जडियं खचिए जगलं पंकसुरे जंबुलो ‘य वाणौरे ।
णंगलसिहादू जवणं जडम्मि जभलजहाजाया ॥४१॥ जडियं खचितम्। जगलं पशिला सुरा। पशिग्लसरको जगलं इत्यन्ये ।
3Cणहि.
40'गाहि.
108ष.. 50°लौहि.
2AB पौवी. 6AB नंसुली.

Page #170

aatmaर्गः ।
१०७
जंबुलो वानीरः । जंबुलं मद्यभाजनमिति सातवाहनः । जवणं हलशिखा । जंभलो तथा जहाजाश्रो जडः ॥ यथा ।
मणिजडियवासभवणे जगलं जंबुलघरोचियं णिंतो । जहजाय कीस लज्जसि जवणोचियहत्थजंभल' तेणं ॥ ३२ ॥
अत्र जगरो संनाह इति संस्कृतसमः । जंपइ कथयति । इति धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ । (४१)
जहिमा विगाहा जवयजवरया जवंकुरए । ज'घामओ य ज 'घालुयम्मि ज' बालयं च जलगौलौ ॥४२॥
जव यापयति ।
जहिमा विदग्धरचिता गाथा । जवओ तथा जवरओ यवाङ्कुरः । जंघामश्री तथा जंघालुओ द्वावप्येतावन्योन्यपर्य्यायतया जङ्घालवाचकौ । जंबालं जलनीली शेवालमित्यर्थः । जलनीलीशब्दो यदि संस्कृ ते न रूढस्तदा देश्यः ॥ यथा ।
I
जंघालुए 'इडं गया सि जं तुह तणुम्मि जंबालो । तह जवरयगोवीश्रो तुह जहिमं तत्थ गायंति ॥ २३ ॥ तं जवयगोरयंगिं भरिउं जंघामओ हविश्र वच्च । जलणीलिदुग्गमग्गो ण विश्रम्भइ पाउसो जाव ॥२४॥ (४२)
जच्छंदओ सततम्मि जक्खरत्तौ 'य दौवाली । 'जमोहणो णिसियरे ज' घाछेओ 'य चच्चरए ॥४३॥
जच्छंदो स्वच्छन्दः । कप्रत्ययाभावे जच्छंदो । जक्खरत्तो दोपालिका । 'जम्मोहणो राक्षसः । जंघाकेश्रो चत्वरम् ॥ यथा ।
मणिवल 'एहिं कुणंती जंघादेयमि जक्वरत्तिं व । 'जमोहणाण वि तुमं णिसि जच्छंदेण किं डरसि ॥ ३५ ॥ (४३)
10 से.
4 AB इड".
20.
5 AB जरही ह
3 AB ° ते रुद्रस्तदा न दे.
6 Cafe.

Page #171

१०८
देशोनाममाला। विद्दबियम्मि जगडिओ जभणाई जहिच्छभणिराई। जरलड्दियजरलविया गामौणे जरुए जहणरोहो ॥४४॥ जगडिओ विद्रावितः कदर्थित इत्यर्थः । जंभणी यथेष्टवक्ता। जंभणभणो इति केचित्। उभयत्रादिग्रहणात्। जंपिच्छो यथादृष्टमभिलषिता। जंपच्छिरमग्गिरो यो यद्यदृष्टं तदेव मृगयत इत्यादि। अत्र । “जअडइ त्वरते इति धात्वादेशेषतमिति नोक्तम्। जरलधिो तथा जरलविश्रो ग्रामीणः । जहणरोहो अरुः ॥ यथा ।
जरल विभाइ दटुं पवणलहसंतंसुयं जहणरोई।
ओ कामसरजगडिया जरलविया इंति जं'भणया ॥३६॥ (४४) जहणूसबमबोरू जौंकयसुकोऽप्पसुकयगिज्झम्मि । जाडौ गुम्मं जाई सुरा कविठ्ठम्मि जाउरो ॥४५॥ जहणूसवं अर्धारुकम्। जंकयसुको अल्पमुक्कतग्राह्यः । जाडी गुल्मम् । जाई सुरा। जाउरो कपित्थः ॥ यथा।
जाउरजाडिकंटयफहिरजहणू सवा वि तेण समं ।
जाईलुचा वचसि जंकयसुकया सि तं पुत्ति ॥३७॥ (४५) जालघडिया सिरहरे जिग्घियमोसिंघियत्वम्मि । जिमोन्भवा य दुव्वादू जौवयमई "य वाहमई ॥४६॥ जालघडिया चन्द्रशाला। जिग्घियं घातम्। अत्र जिमियं भुक्तमिति भुजिधात्वादेशभवम्। जियोब्भवा दूर्वा। जौवयमई मृगाकर्षणहेतु धमृगी ॥ यथा।
1A भणियार'. Bभणिभाई. .4 AB भणिया. 5 AB°वाए,
2 AB जयड त्वरयतीति, 6 AB जीविय'.
3 AB °डियाए. 70.

Page #172

..--
powerPAPTIMethamasAAAA
टतोयवर्गः। जालघडियाइ जा तंण णियसि 'जोक्यमई व मयणस्म ।
ता भम हरिणो व्व तुमं कुलडाजिमोभवाउ 'जिग्धंतो ॥३८॥ अत्र जोहद लज्जत इति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ (४६)
जुम्मो छैगे जुयलो तरूणे अपरिग्गाहम्मि जुजुरुडो। जुलियजुरुमिल्ला दुगुणियगहणा ज यो य बप्पोहे ॥४७॥ जुसो विदग्धः। जुयलो तरुणः। जुरुडो अपरिग्रहः। जुयलियं द्विगुणितम्। जुरुमिल्लं गहनम्। जूरु मिल्लयं इति गोपालः। जयओ चातकः ॥ यथा।
जुजुरुडाए घणरबजुयलियविसमसरवेयणाइ मह ।
दुहजुरुमिल्लावस्थं कह जूयय तस्म “जुबजुयलस्म ॥३८॥ अत्र। जूरवइ वञ्चतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥४७॥ जेमणयं दाहिणए अंगे जो रं च जो किरत्यम्मि । जोक्खमचोक्खे जोओ चंदे जोग्गा य चाडुम्मि ॥४८॥ जमणयं दक्षिणमङ्ग हस्तादि। जो रं य: किलेत्यर्थे । जोक्वं मलिनम्। जोश्रो चन्द्रः। जोग्गा चादु॥ यथा।
जयसिरिणिवासजमणभु तुह गुणवसणम्मि का जोमा। जो रं जसेगण चालुक्क जोक्खमवहरसि जोअस्म ॥४०॥ (४८) णक्खत्ते जोडं जोइसं च जोई 'य विज्जूए।।
खलियम्मि जोइरो जोइक्खो दीवम्मि जोडिओ वाहो ॥४६॥ जोडं तथा जोइस नक्षत्रम्। जोई विद्युत् । जोइरो स्खलितः। जोइक्लो दीपः । जोडिओ व्याधः ॥ यथा।
AA
4AB मिलियं.
1AB जीवियमय 5AB जुन्न
2AB मण. 60 किरत्य.
3 43 जिन्धिती.
3 AB निग्छिती. 70.

Page #173

देशीनाममाला। मेहम्मि पिहियजोइसवइजोडे रुहरजोइजोइक्वं । हिंडंति अजोइरया वम्महजोडियसराहया कुलडा ॥४१॥ (४८) णयणम्मि जोयणं तह खज्जोए जोइय' जाण । जोइंगणो अ इंदोवे जोवारौद्र जोमलिया ॥५०॥ जोयणं लोचनम्। जोइओ खद्योतः। जाइंगणो इन्द्रगोपः । जोसलिया जोवारी धान्यम्। जोवारोशब्दोऽपि देश्य एव ॥ यथा।
चलजोइयजोइंगणमिक्खिय जोसलियकारणं कालं । कासयवहउ हरिसा उप्फुल्लयजोयणा हुंति ॥४२॥ (५०) जोवण णोरं तह जोव्व'णवअं जोव्वणोवय च जरा। जगह लहुपिढरे कसिणए ‘य जपणमकित्तिवयणेसु ॥५१॥ जोव्वणणारं तथा जोव्वण"वेअं तथा जोव्वणोवयं वय:परिणामः । जोव्वणणोरो जोव्वणोवो ऋक्ष इति चतुष्पद वर्ग यत्केनचिटुक्तं तस्य संमोह एव ॥ यथा ।
जोव्वणणीरं तरुणत्तणे वि विजिएंदियाण पुरिसाण । जोव्वणवे वि ण जोबणोवयं होइ इयराण ॥४३॥
॥ अथानेकार्थाः ॥ जगई लघुपिठरं कृष्णं चेति प्रर्थम्। अंपणं अकीर्तिवक्त्रं च । (५१) वेडिअवरुणेसं जौंबुओ य गामणिविडेसु जणउत्तो। जच्चंदणमगरू कुंकुमं च जोवो य बिंदुथोवेसु ॥५२॥ जंबुप्रो वेतसवक्ष: पश्चिमदिक्पालश्च । जणउत्ती ग्रामप्रधानपुरुषो विटश्च । जच्चंदणं अगरुः कुश्मं च। जोवो बिन्दुः स्तोकं च। अत्र जूरइ खिद्यते क्रुध्यति चेति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम् ॥ (५२)
1AB°ति य नी. 4A°वयं.
2 AB °णी वि. 50.
3 AB°नौर. 6AB°वेयं.

Page #174

तृतीयवर्गः।
॥ अथ झादयः ॥ संततवरिसम्मि झडौ झखो तु? झला य मयतरहा।
झटौ लहुड्डे केसेसु पौलुमायासु म डुयझमाला ॥५३॥ झडी निरन्तरवृष्टिः । झंखो तुष्टः । झला मृगतृष्णा। अंटी लघर्ध्वकेशाः । झडओ पीलुवृक्षः। झमाल इन्जालम् ॥ यथा।
ण झडिं झंखो वि रवी कुणइ झलं चेय इत्य मरुदेसे । मुंच झमालाइ लुलंतझटिओ में डुयाई चुंटेसु ॥४४॥ (५३) झंडलिझंखरझरया असईमुक्कतरु सुमारेसु । झज्झरिझरुया खिक्खिरिमसएमु झपणी पम्हे ॥५४॥ झंडली असती। झंखरो शुष्कतरुः। झरओ सुवर्णकारः। झज्झरी स्पर्थपरिहारार्थं चण्डालादीनां हस्तयष्टिः खिक्विरीति। झरुभो मशकः । मशकवाचशब्दाचीर्यामपि वर्तन्ते। यदाह। मशकाख्याचीर्यामप्युच्यन्ते काव्यतत्वज्ञैः ॥ इति। झंपणौ पक्ष्म ॥ यथा।
'झराउलम्मि मीलियझंपणियं 'झज्झरौकरविरूवं । झखरतलम्मि झरयाहमं हहा झंडली रमइ ॥ ४५॥ (५४) वयणिज्जे झक्कियझिंखिया झरेको 'य तिणपुरिसे । झटियझटलियाओ पहरियचंकमण अत्थेसु ॥५५॥ झक्वियं तथा झिखियं वचनीयम्। उझिखियं वचनीयमिति तु उत्पूर्वेण झिखियशव्देन सिद्धम् । झरको तृणमयः पुरुषः। झरंतो इति केचित् । झंटियं प्रकृतम्। झटलिया चङ्गमणम् ॥ यथा ।
1AB भिंटी. 5A झरी. 80.
20 हुडके. 30°डुआइ. 6 A झझयाउ B झयाउ'. 9Aणहत्ये.
4 AB मुनया. 7AB झंझ.

Page #175

११२
देशीनाममाला। ण कुणंति झटियं ण य झंटलियं झक्कियाइ अगणंता।
तुह कुमरवाल रिउणो अझिखिय रणाजिरे झरंक ब्व ॥४६॥ अत्र झडइ 'शोयते झपद भ्रमतीत्यादयो धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥५५॥ दडम्मि झलुसियं तह झलंकिअं झामिअं चेत्र। झंकारियझखरिया अवचयणे झोलियाइ झलझलिया।॥५६॥ झलुसियं मल किअं झा मिअं त्रयमपि दग्धार्थम्। झंकारियं तथा झखरियं अवचयनम्। झलझलिया झोलिका। भोलिकाशब्दो यदि संस्कृत न रूढस्तदायमपि देश्यः ॥ यथा ।
तावझलुं किअदवझलुसियो तुह पयावझामिओ अ रिज। फलझकारियदलझखरियाई कुणइ झलझलियहत्यो ॥४७॥ (५६) भाडं लयगहणे झामरो जरी भाउलं च वउणिफले । झारुअझिरिंडभौरा चौरीजरकूवलज्जासु ॥५॥ झाडं लतागहनम्। झाभरो प्रवयाः। माउलं कर्पासफलम्। झारुपा चौरी। झिरिडं जोर्णकूपः । झोरा लज्जा ॥ यथा।
झाउलचुटणकन्ने अझोर कह झामरं णिोएसि ।
झारुअझाडच्छसे झिरिंडए एस जं पडिही ॥४८॥(५७) भुखो वज्जविसेसे भुत्तो छैयम्मि झुट्ठमलियम्मि ।
झुल्लुरिझुटण'झुझुमुसया गुम्मप्यवहमणदुहेसु ॥५८॥ झंखो तुण्याख्यो बाद्यविशेषः। झत्ती छेदः। मुटुं अलोकम्। झुल्लुरो गुल्मः। झुटणं प्रबाहः। अत्र झणइ जुगुप्सत इति धात्वादेशेषूक्त मिति नोक्तम्। झंझमुसयं मनोदुःखम्। सुमुसुमुसयं इत्यन्ये ॥ यथा।
[ AB शौयेते. 2 AB °कियं. 5AB °किय. 6 AB °कन्ने .
3 AB °मियं. 7AB भुसुमु.
4 AB लिया. 8AB झुबरी.

Page #176

aatra: 1
तुह णत्थि तो कुंटण 'तडकुल्लुरोसु णाश्रो सि । 'कुंकुंसयवईए मह कहियं तत्थ भुंखवाएहिं ॥४८॥(५८)
झुरं कुडिले मेरो जरघंटे झेंडुओ वि कंडुअए । अहमहिसौ भोट्टौ झोडप्पो चणय धम्मि || ५६ ||
रं कुटिलम् । अत्र भूरइ स्मरतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् । मेरो 'जरघण्टः । झेंडुश्री कन्दुकः । कोट्टो अर्धमहिषी । झोडप्पो चणकधान्यम् । 'शुष्कचणकशाकमित्यन्ये ॥ यथा ।
झोडप्यछेत्तकंठ भोट्टीओ कंठबहराओ ।
उअ चारइ गोववह खेल्लंतो झेंडुएण भूरगई ॥ ५०॥ (५८) वाहम्मि भोडिओ झोंडलिया रासयसरिच्छकौलाए । टंक'च्छिमाजसतडतडत्यदौहगहिरेम भससहो ||६०||
htडिओ व्याधः । झोंडलिया रासकसदृशी क्रीडा ॥
झोंड' लियाइ खेल्लंसु ताव बालाउ हरिणियाउ व्व । आरोविऊण चावं पहरेद्र ण काममोडियो जाव ॥ ५१ ॥
॥ श्रथानेकार्थाः ॥
झसो टङ्कच्छिन्न्रमयशस्तटस्तटस्थो दीर्घगम्भीरचेति पञ्चार्थः ॥ (६०) गयणट्ठे सं झत्थं च कंपियं तुट्टघट्टिएं च । झमुरं तंबोलत्थेसु झंडुलौ असइकौलामु ॥६१॥
1 AB "ण",
5 A शुष्कं च.
१५
झत्थं गतं नष्टं च । झंपियं त्रुटितं घटितं च । झसुरं ताम्बूलमर्थश्च । मंडली असती क्रोडा च ॥ (१)
2 B कुंकुमु
6 AB छिनाज°
यथा ।
3AB धनमि.
70 °लिआए.
११३
4 A जरदघट: B जरदघष्ट:
8 AB न

Page #177

११४
देशीनाममाला। पल्हत्याकुट्टेसं झसियं चौहिमसएमु झिल्लिरिया। अंग'किडएमु झौणं अच्चत्थे अच्छए अझसरिअं ॥६२॥
झसियं पर्यस्तमाक्रष्टं च। अत्र संखइ संतप्यते विलपति उपालभते निःश्वसिति च। झरइ स्मरति क्षरति चेति धात्वादेशेषुक्तमिति नोक्तम्। झिलिरिया चौहोटणं मशकच। झोणं अङ्ग कोटश्च । झूसरिअं अत्यर्थं स्वच्छं च ॥ (६२)
॥ इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचिता यां देशीनाममालायां तृतीयो वर्गः ॥
_1 AB °किडिए
2 AB कट'. 3 AB °यां खीपञ्चदेशौशब्दसंग्रहहत्तौ तृतीयो वर्ग:॥ छ ॥ ग्रं ५२४ ॥

Page #178

चतुर्थवर्गः ।
॥ अथ टादयः ॥
टमरो केसचए टंकि पसरिए विमोडणे टसरं । टसरोट्ट' सेहरए टट्टइया जवणियाए 'य ॥ १॥
टमरो केशचयः । टंकि प्रसृतम्। टसरं विमोटनम् । टसरोट्टं शेखरः । टइया तिरस्करिणो ॥ यथा ।
मा संठवेसु टमरे टसरियचूअंकुराण टसरोहं ।
टंकियमयंक जुरहाइ अंतरे देसु मामि टट्टइयं ॥१॥ (१)
टंबरओ भारियए कराल 'कमम्मि टप्परओ । अरणियकुसुमे टक्कारिया य टारो अहमतुर ॥२॥
टंबरओ भारिकः । गुरुरित्यर्थः । टप्पर श्री करालकर्णः । टक्कारौ अरणिकुसुमम् । टारो अधमतुरङ्गः ॥ यथा ।
टारम्मि चडियमित्तो टंबरओ टप्परो 'य दामणओ । झन्ति पडिवो हसिज्ज टक्कारी' चुटिरोहिं वणे ॥२॥ (२) टिप्पौ टिक्कं तिलए टिंबक तुंबुक च टिग्घरो थेरे । टुंटो छिमकरे 'टेंटा जूयपयम्मि टेक्करं च थले ॥३॥
टिप्पो तथा टिक्कं तिलकम् । टिक्कं शिरसि स्तबक इत्यन्ये । टिंबरु तुम्बुरु | टिग्वरो स्थविरः । अत्र । टिविडिक्कइ मण्डयति । टिरिटिल्लइ भ्राम्यति । एतौ धात्वादेशेषुक्ताविति नोक्तौ । टुंटो छिन्नकरः । टेंटा
द्यूतस्थानम् 1
टेक्करं स्थलम् ॥
यथा ।
1 C. 5 AB छिन'.
2 A सामि
6 A टेटो B टेढो.
3 AB कमि.
7 B टेटा.
4 Coq'uif.

Page #179

११६
देशोनाममाला। चंदणटिक्कियपरवहुमिह टेक्करए रमंतियं दहुँ । टिंबरुजोग्गय 'टिग्घरटुंटयटेंटिअ करेसि किं टिप्पिं ॥३॥(३) टोलो सलहे टोलंबटोक्कणा महुयमज्जभंडेसु ।
असि छिमखायजंघाखणित्तभित्तौतडेसु टंको वि ॥४॥ टोलो शलभः। टोलो पिशाच इत्यन्ये। यदाह। टोलं पिशाचमाहुः सर्वे शलभं तु राहुलकः ॥ टोलंबो मधूकः । टोकणं मद्यपरिमाणभाण्डम् । केचित् टोकणखंडं मद्यमानभाण्डमाहुः ॥ यथा।
टोलो ब्व मा पड तुमं उज्जाण वाणि"णीउ जं पुरो। टोलंबवणे टोकणहत्था मयणग्गिजालाओ ॥४॥
॥ अथानकाः ॥ टंको खङ्गश्छिन्न खातं जङ्घा खनित्रं भित्तिस्तटं चेति सप्तार्थः ॥(४)
॥ अथ ठादिः ॥ ठल्लयठ इयठविया णिवणउक्खित्तपडिमासु । ठाणो माणे ठाणिज्जो गोरवियम्मि सिगहए ठिक्कं ॥५॥ ठल्लो निर्धनः। ठइओ उत्क्षिप्तः। ठइओ अवकाश इत्यन्थे । ठविया प्रतिमा। ठाणो मानः। ठाणिज्जो गौरवित: । अयं दन्त्यादिरपोत्येके थाणिनो। ठिक्कं शिश्नम् ॥ यथा।
ठाणो ण ठल्लयाणं ठाणिज्जत्तं ण यावि ठड्याणं । ण य ठिक्क संढाणं अठवियउबलाण ण य पूया ॥५॥(५)
॥ अथानेकार्थाः ॥ गोरविउद्धेसं ठरियं ठिवियं उपणियडहिक्कासु। दंतग्गहिए डक्क डब्बो डावो ‘य वामकर ॥६॥ 1A डिग्धयढुंटय क° B डिग्घयंटुंटय क° 2 AB °छिन्न. . 3 A योभो. 40 °अवि.
50 अ.

Page #180

चतुर्थवर्गः। ठरियं गौरवितमूर्ध्व स्थितं च। ठिवियं अध्वं निकटं हिक्का चेति नार्थम् । ऊर्ध्वार्थे ठिययं इत्यन्ये ॥
॥ अथ डादयः॥
डकं दनाग्रहीतम्। दष्टार्थं तु दष्टशब्दभवम् । डव्वो तथा डावो वामकरः ॥
यथा।
डब्वे फरयमडावे खग्गं गहिऊण तुह पई समरे । पहुपच्चक्वं पसरइ अमरिसडक्काहरो एसो ॥६॥(६) डंडं डिंडौ सौवियकप्पडखंडेसु तह डलो लो?। डप्फ 'सेल्ले डल्लं पिडियाइ अलिंजरे डहरौ ॥७॥ डंडं तथा डिंडो सूच्या संघटितानि वस्त्रखण्डानि। डंडोत्यप्यन्ये। डलो लोष्टः। डफ सेल्लाख्य मायुधम् । डल्लं पिटिका। डहरी अलिञ्जरम् ॥ यथा ।
डंडपरिहाणडिंडीपाउरणा चइयडाफया तुम। रिउणो पलिवणिहर डहरोडल्ले वईति डलखलिरा ॥७॥(७) डहरो सिसू सिरहरम्मि डग्गलो दवपहम्मि डडाडौ। रच्छाइ डंडओ डंभिओ य कितवम्मि डंबरो घम्मे ॥६॥ डहरो शिशुः । डग्गलो भवनोपरि भूमितलम्। डडाडी दवमामः । डंडो रथ्या। डंभित्रो द्यूतकारः। डंबरो धर्मः ॥ यथा।
गिरिहय डहरे उत्तरिय डगला डंडएण तुह रिउणो।
ड'डाडिडबरिल्ले जंति वण डंभिय ब्व जरवसणा ॥८॥ अत्र । डल्लइ पिबति । डर त्रस्यति । एतौ धात्वादेशेषताविति नोक्तौ ॥(८) डालो साहाए णयणे डायलडोलडोयणया। डियलो थूणा भेगम्भि डिड्डरो डिफियौं च जलपडिए ॥६॥
1 AB सिले. 5AB °हारइ.
2 AB ढाली. 6AB डिंडुरी.
30 अ.
4 B°ड्ढालि.

Page #181

११८
देशीनाममाला। डाली शाखा। डायलं डोलो डायणं वयोऽपि लोचनार्थाः । डियलो स्थणा । 'डिडडरो भेकः। डिफियं जलपतितम् ॥ यथा।
गयडोल डोयणेहिं ण णियमि डालिं लुणसि डियलिकए ।
ता तरलियडायलओ गुत्तिद्रह डिउडरो व्व डिंफेस ॥८॥ पत्र। डिंभइ संसते। इति धात्वादेशेषतमिति नोक्तम् ॥ (c)
डिडिल्लियं च ग्वलिए वर्थ डौरं च क दलए। ओ'इमम्मि "य डौगां तहेव डौणोवय उ"वरिं ॥१०॥
डिंडिल्लियं खलिखचितं वस्त्रम्। डिंडिग्लियं सवलित हस्ते इति केचित् । यदाह॥ डिफियडिंडिल्लियया पतितं च स्खलितहस्ते च ॥ डोर कन्दलः। डोणं अवतीर्णम्। उडडोनवाचकस्त संस्कृतभव एव। डोयोवयं उपरि ॥ यथा।
विगह डीणो सि तुम बलिणिवडीणोवयं पयं देसि । डोर लिइंति डिंडिल्लियं च परिइंति सेण तुह रिउणो ॥१०॥(१०)
इंबो सवचे डुघो उयंचणे डंगरो सेले । घंटम्मि डुडुओ डोला सिवियो दारुहत्थए "डोओ ॥११॥
डुबो श्वपचः। डुघो उदचनविशेषो नालिकेरमयः। डुंगरो शैलः । डंडो जीर्णघण्टः। डोसा शिबिका। अन्दोलनवाचकस्त दोलाशब्दभवः । डोमो दारुहस्तः ॥ यथा। .
डुंगराणियडोलाडोए 'विकिंतयस्म तुह रिउणो। हुंडयसरस्म डुबो त्ति विविय इंघयजलेण लेड जणो ॥११॥(११)
1 AB डिंडुरा. 50.
2 AB °सिडह डिदियो.. AIB "दलए. 60 °ह. 70 वरि. 8AB डोवी.
4 AB °म्मि. 9AB वित.

Page #182

- चतुर्थवर्गः। तंबोलभायणे डोंगिलौ तहा डोलिओ कसिणसारे। डाऊ फलिहंसदमे गणवइपडिमाविसेसे 'य ॥१२॥ डोंगिली ताम्बूलभाजनविशेषः। डोंगिलो ताम्बूलिनीत्ये के। डोलिओ कषासारः ॥ यथा।
दइयम्मि सावराह एते डोलियविसालणयणाए। डोंगिलि णिहित्तवीडयकट्टणमिसओ परंमुहीइ ठियं ॥१२॥
॥ अथानेकार्थाः । डाऊ फलिहंसकवक्षो गणपतिप्रतिमाविशेषश्च ॥ (१२). डोंगी 'य हत्थबिंबे तंबोलट्ठाणभेए 'य । ढड्डो भेरौ ढंको 'य वायसे ढंढणी 'य कविकच्छू ॥१३॥
डोंगो स्थासकस्ताम्बूलभाजनविशेषश्च ।
॥ अथ ढादयः॥ ढडो भरी। ढंको वायसः। ढंढणी कपिकच्छः ॥ यथा ।
'गोमुट्ठियढंकउले देउलवाइज्जमाणढड्डे 'य।
उद्वविओ वेसाए ढंढणिछित्तो ब्व तम्मइ भुअंगो ॥१३॥(१३) 'मक्कुणए ढंकुणढें कुणा तहा ढंकणी पिहाणीए । ढंसयमजसे वीणाडू ढंखरी ढक्कयं तिलए ॥१४॥ ढंकुणो तथा ढेकुणो मत्कुणः। ढंकणी पिधानिका। ढंसयं अयशः । ढंखरी वीणाभेदः। ढक्कयं तिलकम् ॥ यथा ।
.
.
10 अ.
2 AB °णिहत्त.
3 AB गोसोदि.
40 भकुणए.

Page #183

देशोनाममाला। . ढंख रिय ढंकुणहर इमाइ मा वच्च ढक्कयं दहूं।
टेंकुणखड्डो ढंक'णिहणिो णौहरसि ढंसर लाहिय ॥१४॥ अत्र ढक्कइ छादयति। ढंसइ विवर्त्तते। इति धात्वादेशेषताविति नोक्तौ। (१४)
चिक्खल्ले ढंढरिओ ढंढसिओ गामजक्खम्मि । णिच्चम्मि ढिक्कयं ढिंढयं जलगए बलाइया ढेको ॥१५॥ ढंढरिओ कर्दमः। ढंढसिओ ग्रामयक्षः। केचिद ग्रामवृक्ष इत्याचक्षते। यदाहः। ढंढसिओ ढंढरियो ग्रामतरी कर्दमे चाख्ये ॥ अत्र। ढंढल्लइ भ्रमति । ढंढोलइ गवेषयति। इति धात्वादेशेषताविति नोक्तौ। ढिक्कयं नित्यम् । ढिंढयं जलमध्यपतितम्। टेंको बलाका ॥ यथा।
ढंढसियपूयणपरा ठेकीओ भण्ड ढिक्कयं का वि।।
दिवो कह वि मह पई ढिंढो ढंढरियखुत्तो वा ॥१५॥ अत्र। ढिक्कइ वृषभो गर्जति। ठुमइ टुसइ भ्रमति। इति धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (१५)
अधणे टेल्लो ढिअढोंघरया धूवियन्भमिरएमु । ढढो पंकणिरत्थे ढंढरढयरा पिसायईसासु ॥१६॥ टेल्लो निर्धनः। 'टॅढिो धूपितः। ढोंघरो भ्रमणशीलः ॥ यथा ।
सिरिकुमरवाल रिउणो तुह दवडझंतपोलुधू महया। ____ण वअगरुटेंढियाणं समरंते ढल ढोघरा रस्मे ॥१६॥
॥अथानेकार्थाः ॥ ढंढो पङ्को निरर्थकश्चेति समाहारः। ढंढरो तथा ढयरो पिशाच ईर्शायां चेति हावपि द्यौँ । (१६)
1AB °पिउपौउ. 2A °हियं. 3 AB टिंकी. 4 AB टेडिय. 5 AB ढंको. 6 AB निरत्यो ठंढयढ. 7A दंदि. 8 AB °मरया. 9 B°वयग'. 10 A टोधरा Bढोपरा. .

Page #184

१२१
चतुर्थवर्गः। पिढरोगहजलेसं ढमरं ढेंका हरिसकूवयतुलासु । णत्था णासारज्जू 'आउत्ते णव्वणोव्वा य ॥१०॥ .. ढमरं पिठरमुष्णजलं चेति द्यर्थम्। अत्र टुंदल्लइ भ्रमति गवेषयति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः । ढेंका हर्षः कूपतुला चेति यर्था ।
॥अथ णादिः॥ णत्या नासारज्जुः। णब्बो तथा णोब्बो आयुक्तः ॥ यथा।
भक्खंतेणं गामं णत्यारहिोसहेण व समगं । णव्व तए णोव्याणं ममाण वि भंजिओ मग्गो ॥१७॥(१७) णको आरूढे गंदाणंदौणंदिणीउ गाईए। . *परिवंचियम्मि णडिओ 'य णच्चिरो रमणसौलम्मि ॥१८॥
णको आरूढः। णंदा गंदी णंदिणौ त्रयोऽप्ये ते गोवाचकाः। अत्र णक्खा नखाः। णवि वैपरीत्ये। "ण अवधारण। एते शब्दानुशासने साधिता इति 'नोक्ताः। णडियो वञ्चितः। खेदित इत्यन्ये। णञ्चिरो रमणशीलः ॥ यथा।
अंबरणरे मेहे दावालीण णंदिणीगोडे । - ण सुणसि णच्चिराणं जइ गोयं णंदिपुत्त णडिश्री सि ॥१८॥(१८) मलिणम्मि णज्जरो णंदणो य भिच्चम्मि णज्झरो विमले। णलयमुसौरे सौहे णंदिक्खो णंदियं च सौहरुए ॥१६॥
णज्जरो मलिन:। णंदणो भृत्यः। णज्झरो विमलः। गलयं उशीरम् । णंदिक्खो सिंहः। णंदियं सिंहरुतम् ॥ यथा।
णभरजस तुह रिउणो गरवपूर्णदिक्ख दियं सोउ। णज्जरवस्था णलयकरा मालियणंदणा हविय जंति ॥१८॥(१८)
1 AB पावत्ते. .50 . .
2 AB अन्नाण. 6 AB पय. . .
3 AB दाणंदिशौर. 7 AB, गोक्ताः...
4 AB परवं. 8 AB दोवा.

Page #185

P
१२३
देशीनाममाला। दुहियम्मि महिओ 'गाड्डरी प्य भेगम्मि मंदिरे गलियं । णहरौ कुरोए णडुलौ कच्छवए णहमुहो घूए ॥२०॥ णहियो दुःखितः। 'णखडरो भेकः। णलियं गृहम्। शहरी क्षुरिका । णडुलो कच्छपः। हिल्वे णडली इत्यपि। णहमुहो चूकः ॥ यथा ।
णहमुहणलिए रमे रुमं सोऊण तुह 'रिउवहूर्ण ।
णहरीहय व्व णडडरिणडुलीउ वि "णहिमा हुति ॥२०॥ अत्र। णवर केवले। णवरि आनन्तये। एतावव्ययौ। णवद् णज्ज जायते। गडद गुप्यति । एते धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः ॥ (२०)
जत्थ पलासलयाए जाणेहिं पदणाम पुच्छिया जुवई ॥ अकहतौ णिहणिज्ज णियमविसेसो णवलया सा ॥२१॥ यदाह। नियमविशेषश्च णवलया नेया। आदाय पलाशलतां भाम्यति लोकोऽखिलो यस्याम्। पृष्टा पतिनाम स्त्री निहन्यते चाप्यकथयन्ती ॥ यथा ।
दोलाविलाससमए पुच्छतौहिं स होहिं पइशाम । ल होहिं इणिज्जतो वहुया णवलयवयं भरइ ॥२१॥(२१) णवरिअ सहसा "प्रोपाइए णमसियं तडिम्मि यहवल्ली। गव्वाउत्तो भोगी कण्हे णक्खत्तणेमी अ॥२२॥ णवरिष सहसा। णमसियं उपयाचितकम्। शवसियं इत्यन्ये । णहवल्ली विद्युत् । णव्वाउत्तो ईश्वरः । नियोगिसत इत्यन्ये । णक्वत्तणेमी विष्णुः ॥ यथा ।
णमसियस"एहिं पा"विप्रसि रोइ णक्वत्तणेमिसममप्पं । .. - णव"रित्र पन्बाउत्तय मा "मुण गहवलिचंचला एसा ॥२२॥(२२)
Samiti
1 AB पंडुरो. 20. 30 रौइ. 4 AB रिजण वह्न. 5 AB डुरि'. SAB मिडिया. 7A0 कि. 80°हीदि. 90 दि. 10 AB क्यारचए. 110 एहि 12 B °विय 18 AB रोए.. 14 AB °रिय. 15 A सच.

Page #186

चतुर्थवर्गः ।
जलभवफलभेए 'इमासयमुच्छिट्ठए णवोद्धरणं । णाश्रो गब्विट्ठे णाउल्लो गोमौ बिलम्मि गारोट्टो ॥२३॥
1. 'णइमासयं जलोद्भवः फलभेद: । बाशो गोमान् । णा रोट्टो बिलम् ।
णवोद्धरणं उच्छिष्टम् । कूसार इत्यन्ये ॥ यथा ।
णाउल्ल 'णवोद्धरणेण तूस मा विससु गायउडडण्यं । दुलहइमासयका सया वि गोहा ण होइ मा रोट्टे ॥२३॥ (२३)
णालंबौ जडे णाहिदाममुल्लो मज्झदामम्मि ॥ णालंपिअमक्कंदे जहणम्मि ' य णाहिविच्छेओ ॥२४॥
लंबी कुन्तलः । णाहिदामं उल्लोच मध्यदाम । णालंपिश्रं आक्रन्दितम् । याहिविच्छेश्रो जघनम् । णाहोए विच्छेश्रो इति वाक्यमपि जघनवाचकम् । यदाह ॥ णाहोए विच्छेत्र जघनं केचित्तु गाहिविच्छेश्री ॥ यथां ।
पुणजम्मे कुसुमाई गाई णाबिणाहिदामेसु ।
•
इय णालयंते तुह 'रिवहण पिहुणाहि विच्छेया ॥ २४ ॥ (२४) ग्रामोक्कसियं कन्जे णिज्जणुवस्सा यसुत्तम्मि । भूए णिडो हखिहा णिग्गा हिसो 'य वम्मौए ॥२५॥
पाओ गर्विष्ठः ।
णमोक्कमियं तुमए किं रे णिड णिम्गराग शिहसमुह ।
तोए चिय जं णामं लवसि '
1 AB पथमा 6 Car.
णमोक्कसियं कार्यम् । णिज्जो तथा वसो सुप्तः । णिडो 'पिशाचः । णिग्गा हरिद्रा । णिहसो वल्मीकः ॥ यथा ।
2 AB बुद्ध
7 BO रिजण.
१३३
वसो अणिनो 'ये ॥२५॥ (२५)
3 AB रोड.
8. AB .
4 AB रोड. 50.
9. AB मचो..

Page #187

१२४
देशीनाममाला |
णिहुणं वावारे कामियाइ णिहुया य गिभर' 'जुसे । विहो सामिद्दौए गियडी डंभे विह्नयमवि मुरए ॥ २६ ॥
चिणं व्यापारः । विहुया कामिता । णिज्भरं जीर्णम् । णिभूरं इत्यन्ये । विहो समृद्धिः । थियडो दम्भः । यदि निक्कतिशब्दस्य प्रत्यादौ (सिडहेम० १,२०६) पाठ इष्यते तदा न देश्यः । णिइयं सुरतम् ॥ यथा ।
विहुप्राणिह प्रयाणं मा संभर मुंच पियडिणिहुणाई । जं णिज्झरो सि इण्डिं कुणसु मणं पुण्यणिवहम्मि ॥ २६ ॥ (२६)
तुहिक्कमि णिउक्को णिरुलौ "मयराकिइग्गाहे । ग्रिहणं कूले णिगढो घम्मे णिसुयं णिसामियं च सुए ॥ २७ ॥
णिउक्को तूष्णोकः । णिरुली मकराकृतिग्रहः । णिक्षणं कूलम् । णिगढो धर्मः । विसुयं तथा विसामियं श्रुतम् ॥ यथा ।
णिसुए णिरुलौरावे णिसामिए सउणिकलयले 'य वह । पणिहयागयजारं मुणिय ठिकाहिसर
णिउरम्मि णियलमविसेसियम्मि णिरियं च णिक्खुडमकंपे । णिव्वेढणिव्वढा णग्गळे विच्छ हो 'य गिव्वम्मि ॥ २८ ॥
ܬ
गढे वि ॥ २७॥ (२७)
पियलं नूपुरम् । णिरियं प्रविशेषितम् । णिक्कुडं अकम्पम् । णिव्वेटो तथा णिव्वढो नम्नः । णिज्जूहो नोव्रम् ॥ यथा ।
1 AB .
4. BO °तिया".
णिरियाणा ठाणय किं पियले णियसि णिक्कुडो चोर । जरणिहन्मि घरे णिव्वेढो णिव्वढेण पेलियइ ॥ २८ ॥ (२८)
2 AB 1.
5 0 .
8 AB मारा.

Page #188

चतुर्थवर्ग: ।
अरिभवणम्मि णियारं गिव्वढं पच्छिमंगणए ।
कटिम्मि णिक्कडं तह गिप्फेसो सहणिग्गमणे ॥२६॥
पियारं रिपुग्टहम् । णिव्वूढं गृहपश्चिमा' ङ्गणम् । णिक्कडं कठिनम् । णिपफेसो शब्दनिर्गमः ॥ यथा ।
धणुकडृणणिक्कडभुभ्र चालुक्क तुहं गियारणिव्वूढे ।
णीसंकविलसिराणं सिवाण उल्लसइ गिप्फेसो ॥२८॥ ( २८ )
.
गट्ठम्मि गिरादो णिच्छिए णिरुत्तं गए गिरिंको 'य | संतुट्ठम्मि णिसत्तो वि णिमेलं दंतमंसम्मि ॥३०॥
गिरादो नष्टः । णिरुत्तं निश्चितम् । णिरिंको नतः । णिसत्तो संतुष्टः । णिमेलं दन्तमांसम् । णिमेला इति धनपालः ॥ यथा ।
तुह घायणिमेलु'च्छुडडदंतया रिउगया गिरिंकमुहा ।
जंति णिरादा तह विहु जए णिरुत्तं तुमं सिण णिसत्तो ॥३०॥ (३०) गिल्लंकणिलंका पडिगहम्मि णिज्जोमिणोमिणो रमौ । अंगुट्ठौइ णिरंगौणौरंगौउ अहियम्मि णिप्पट्ठी ॥ ३१॥
णिलंको तथा णिलंको पतग्रहः । णिज्जोमी तथा गोमौ रश्मिः । रज्जुरित्यर्थः । णिरंगी तथा गोरंगी शिरोऽवगुण्ठनम् । णिप्पट्ठो अधिकः ॥ यथा ।.
I
णिज्जोमिखंचिओ सहरहओ' इसे पियम्मि ले वह । णिप्पट्टपेम्म विरइयणिरंगिया क' रयणिल्लके ॥ ३१ ॥
किं मामि रोयसि तुमं पोरंगिं चद्रय आचम णिलंके । पेक्खसि ण चिरा दइयं णोमोबडं पुरो बइल्लं व ॥ ३२॥ (३१)
१२५
10 नम्
5 AB .
2 AB गते.
6 Box
3 C अ.
7 AB ईि
4 AB °लुघुड°.

Page #189

देशनाममाला /
णिम्नंसू तरुणे णिग्भुग्गो भग्गमि क्वियं बिहए । सुत्तोट्ठियम्मि णि व्वित्तो णिस्संको यणिन्भरए ॥ ३२ ॥ बिस् तरुणः । पिम्भुम्गो भग्न । पिक्खयं निहतम् । णिव्विन्तो सुप्तोत्थितः । णिस्को निर्भरः ॥ यथा ।
१२६
णिस्संककामसरणिक्खया इमा सिविणए तुमं दहुं ।
पिस्य निव्वित्ता विम्भुग्गमणोरहा होइ ॥ ३३॥ (३२)
गिज्जो पयरे परिहिए णियत्थं चलम्मि गिक्कन्जो । णिव्वाणं दुहकहणे थड्डूळे 'गिट्ठ हणिव्वूढा ॥३३॥
'जो प्रकरः । पुष्पावकर इत्यन्थे । पियत्यं परिहितम् । णिक्कज्नो अनवस्थितः । णिव्वाणं दुःखकथनम् । 'बिट्टू हो तथा णिव्बूढो स्तब्धः ॥ यथा । णि'कन्जे जं 'मसि थियत्थहारं "फुलिंग" णिजो । "णिहे णिव्वाणं कुणसु अणिव्वढयाण संम्ह ॥३४॥ (३३) गयकुसलोवकिईसुं णिम्मयणिग्घटू" णिज्जाया । सेदोचिय" उज्जाणा णिवायणिव्विट्ठविभग्गा ॥ ३४॥
णिम्म
स्वेदः
गतः । णिग्धट्टो कुशलः । गणना उपकारः । णिवाओ T शिव्विहं उचितम् । उपभुक्तार्थं तु निर्विष्टशब्दभवम् । णिग्भग्गं उद्यानम् ॥ यथा ।
विभग्गणिमयं तं दधुं पयडियणिवायसिटिलंगो । सम्म तुष्झ कए णिव्वि व्यणिन्नायविग्धठ्ठ ॥ ३५॥ (३४)
1 AB व्बिडी.
5. AB पिल्भोषी.
9 AB मसि
18 A.B बिठाया.
2 C.
6 AB को.
10 A gf.
14 AB
17.
3A °हियं.
7 AB बिही
11 AB बिश्ोष.
15 AB f.
4 AB शिवह
8 AB.
12 AB बिम्बू.
16 AB

Page #190

चतुर्थवर्ग:।
-१२० सुत्तपसुत्तम्मि णिसाय चाम'डाइ णिम्मंसा। णिहम्मो एगमुहम्मि णिदिणिणियाणिया कुतिणहरणे ॥३५॥
.. णिसायं सुप्तप्रसुप्तम्। चण्डालवाचकस्त णिसायशब्दो निषादशब्दवः । हिम्मंसा चामुण्डा। णिहम्मो एकमुखयायो। णिदिणी तथा णियाणिया कुटणोदरणम् ॥ यथा।
केयारणिंदिणिकए णियाणियामुल्लजंपणमिसेण । णिमंसदेउलं णिम्म पिया वच्चइ णिसाए ॥३६॥ (३५). णिमाला णोलच्छा णोलया चे चंचुम्मि। .... णिग्गिमं णिल्लसियं च णिग्गए पाडिए णिसुद्धं च ॥३६॥
-णिसाला तथा णोलच्छा तथा णोलइया चञ्चुः। णिग्गिस्य तथा णिलसियं निर्गतम्। णिसुई पातितम् ॥ यथा ।
णोलइयाइ हणंतो णोलच्छिवरो विसालणिसालो। णिगिजिओ हो पासमणिलसियरावणणिसुद्दो ॥३७॥(१६)।
णिज्झाओ णिच्छंडो णिराहणिग्धोरणिप्फरिसा। णिबंधसो अणिवेरिसो अ अदए णिमेणमवि ठाणे ॥३७॥ णिउझायादयः सप्त शब्दा निर्दयवाचकाः। णिव्वेरिसशब्दोऽत्यर्थेऽपि दृश्यते । णिमणं स्थानम् ॥ यथा।
णिग्घोर णिच्छंडो अणिराहे को ब्वण हु अणिष्फरिसो। णिबंधसे अणिव्वेरिसो अणिज्झाय कत्थ वि णि मेणे ॥३८॥ (३७)
iA डाव.
AB पिव्वोरि .
3AB य पि.
4AB मेणी

Page #191

१२८
देशौनाममाला
अवि' भिसगेहए णिमणियणिमाया वि । णिअरट्ठिए 'णिअरिअं णिअंधणणि सणा वत्य ॥३८॥
णिमो तथा णिचश्रो तथा णिडमात्र प्रविभिन्नग्टहः । अत्र | अि पश्यति । पिव्वार विश्राम्यति । णिमइ न्यस्यति । एते धात्वादेशेषूता इति नोक्ताः । णिअरिअं निकरेण स्थितम् । णिअंधणं तथा 'णिअंसणं वस्त्रम् ॥
यथा ।
विश्रभिगुण सुणिअंसण विअंधणं कड्ड 'डिमो हवि । "णि वयम्मि रमिमो किं पेम्ममण्डिमायाण ॥ ३८ ॥ (३८) णिद्धमणं ओघसरे णिअक्कलं वट्टले चेअ । णिव्वमिअं परिहुत्तळे पाणिग्गहणम्मि णिव्वहणं ॥३६॥
चिचमणं ग्टहजलप्रवाहः । ' णिश्रक्कलं वर्त्तुलम् । णिव्वमिश्रं परिभुक्तम् । व्विहणं विवाहः ॥ यथा ।
गंधव्वे विव्वहणे तुह णिव्व' मिश्रं 'णिअक्कलथणीए । विरहे सुमरंतीए वाहेहिं वह चिमणं ॥ ४०॥ (३८)
अदढम्म 'य णिक्खुरिअं णिरंतरे चेअ णि त्तिरडौ । ओआरणे णि"वच्छणणेवच्छणया चुम्मि मिरियं ॥४०॥
णिक्खुरि षदृढम् । णि" तिरडी निरमारम् । णि वच्छृणं तथा ऐवच्छ अवतारणम् । णिस्मरिअं स्रस्तम् ॥ यथा ।
णि"त्तिरडिविरहणिक्खुरिश्रतणू विस्तरि अंसु पन्तपिए । णेवच्छ्णगहखलिया सयमेव विच्छयौहुया वहुचा ॥ ४१ ॥
1 AB °°.
5 A चिगमे, B चिग्गमो.
8AB °मियं.
12 A बच्
2 AB पियरियं.
904.
13 AB रिडि.
3 AB fuft
6 AB विझ्य
10 AB तिरिडी.
4 AB वियंसणं.
7 AB पियक
11 A °वच्छुय

Page #192

चतुर्थ वर्ग:
१२८
|
1
wai forच्छ पश्यति । गिरप्पइ तिष्ठति । रिम्माण णिम्नव निर्मिमौते । णिज्भरद्र चोयते । णि' हुवइ कामयते । णिचारइ काणेक्षितं करोति । णिरिग्वद् निलोयते । णिव्वडइ पृथक् स्पष्टो वा भवति । णिहइ निष्टम्भं करोति । णिव्वोलइ मन्युनोष्ठं मलिनं करोति । णिहुंछद्र मुञ्चति । णिउडडइ मज्जति । णिच्छल्लइ णिज्भाडर गिल्लूरइ छिनत्ति । णिसुढद्र भाराक्रान्तो नमति । णिड्डुअर्इ चरति । णिहइ विगलति । णिम्महद् गच्छति । गिल्लस उल्लसति । एवं धात्वादेशेषुक्ता इति नोक्ताः ॥ (४०)
गिट्ट हिअणिक्खसरियणिरुवक्या थुक्क मुसिय अकरमु । णि त्तिरडियं च तुट्ट े गौस रो मंडवे चेय ॥४१॥
गिडू'हिचं थूत्कृतं निष्ठप्रतमित्यर्थः । क्खिसरिओ मुषितः । अपहृतसार इति यावत् । णिरुव' कयं कृतम् । णित्तिरडियं त्रुटितम् । अत्र वार गृह्णाति । णिरि'णज्ज पिनष्टि । इत्येतौ धात्वादेशेषुक्ताविति नोक्तौ । योसारो मण्डपः ॥ यथा ।
तुह वित्तिरडिप्रथामा रिउणो क्खिस' रिचा वसंति वर्ण । णिरुवक्कयणौसारे तण्हाइ सुमंतणिहिया ॥ ४२ ॥ (४१)
गौसंपायं परिसंतजणवए तह कुणिम्मि गौहरियं । णौसौमिओ य णिव्वासियम्मि बाणम्मि गोलकंठौ अ ॥४२॥
णो संपायं परिश्रान्तजनपदम् । गोहरियं शब्दः । योसो मिश्री निर्वासितः । पोलकंठी बाणवचः ॥ यथा ।
बोलियवह णिसमुहं णोसंपाए अणीहरियकंची ।
अहिसरष्ट्र चीलकंठीवणम्मि णोसोमिया तस्स कए ॥ ४३ ॥ (४२)
1 AB
5 AB .
१७
2 A डड सिर B डडर बिच्छ' 3 AB °त्तिरिडि° 4 AB °हियं. 7 AB °रिया.
6 A.

Page #193

देशोनाममाला णौसणिया णिस्सेणो णौपारणमवि बलिघडोए। णूला साहाए पट्टवासियाए 'य गोडालौ ॥ ४३ ॥ णीस णित्रा निःश्रेणी। कप्रत्ययाभावे णौसणौत्यपि। णौपारणं बलिघटी। भत्र णो णोणइ णोलुक्कड् गच्छति। णोरंजइ भनक्ति। गुव्वद प्रकाशयति । एते धास्वदेशेषूता इति नोक्ताः। गोहम्मियं निर्गतमिति तु निपूर्वस्य हम्मिधातोः सिद्धम्। णूला शाखा। अत्र णूमइ छादयतीति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम् । गडाली पट्टवासिता शिरोभूषणभेदः ॥ यथा ।
डालिस दर तुम पुत्तय मा चडसु उच्चतरुणूलं । जंणीसणिपडिएम वि णोधारण वल्लहाण होइ छलं ॥ ४४ ॥ (४३) णेउड्डो सम्भावे कूवतुलाए 'य णेलिच्छौ।
रविवणियसचिवसंढा णेसरणेसत्थिणेलच्छा ॥ ४४ ॥ णउण्डो सजायः। हेलिच्छी कूपतुला। णेसरो रविः। सत्थी वणिक सचिवः। णेजच्छो षण्टः। वृषभ इत्यन्ये ॥ यथा।
स स्थि अणेलच्छो तं उडडेण सरस्थमणे।
णेलिच्छिरवं सोउं वच्चद जं जलमिसेण तुह जाया ॥ ४५ ॥ अत्र णेउड नोडमिति तु नोडशब्दभवमिति नोक्तम् ॥ ( ४४ ) .. भइवोज्जलदसमौऊसवभेअम्मि गोड्डरिया।
उच्छुणि वौलणकंडे तहेअ कंडम्मि गंदं च ॥४५॥ णेकडरिया भाद्रपदोज्ज्वलदशम्यां कश्चिदुत्सविशेषः ॥ यथा ।
संकेयमागए उववइम्मि दूईड झत्ति संलविया। ...
अहिसरह णायरवह डडरियादसणमिसेण ॥ ४६॥ - पत्र णीलाइ क्षिपतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥
___10. 2 AB °णिया. .. 3 AB गौयार...
SAB °त्यिय , 60 °वौडण.
AB °दरि,

Page #194

चतुर्थवर्ग:
॥ अथानेकार्थाः ॥
णंदं इक्षुनिपीडनकाण्डं कुण्डाख्यो भाण्डविशेषश्चेति 'हार्थम् । केचित्तु इक्षुनिपीडनकाण्डवाचकावेव णंदकुण्डशब्दौ देश्यावित्याहुः । यदाह । इक्षुनिपीडनकाण्डं गदं कुंडं च 'गो गंदी । न तु कुण्डाख्यभाण्डवाची गंदशब्दो देश्यः । अस्माभिस्तूभयमपि दृष्टमित्यनेकार्थे षूपनिबद्धम् ॥ ( ४५ )
घाणे मूकं णक्वो णमो कूवे खलग्गजेसं च । कद्दमिए वविवरे पश्रयणे णल्लयं णिमित्ते य ॥४६॥
णक्को घ्राणं मूकश्च । ग्राहे तु णक्कशब्दो नक्रशब्दभव एव । णमो कूपो दुर्जनो व्येष्ठो भ्राता चेति वार्थः । णल्लयं कर्दमितं वृतिविवरं प्रयोजनं निमित्तं चेति चतुरर्थम् ॥ (४६)
रयदुद्दिसु गड्डलमह बवयमधिगणिंदासु । सम्भावेऽभिप्पाए गाउड्डो चोरकंचणे णिक्खो ॥ ४७ ॥
गडडलं रतं दुर्दिनं च । णवंबवयं अष्टा निन्दा चेति प्रर्थम् । गाउण्डो सद्भावोऽभिप्रायश्च । मनोरथ इत्यन्ये । णिक्खो 'चौरः काञ्चनं च ॥ (४७)
कउहछउमेसु णिव्वं गिययं रयस्यणसासयघडेसु । सुत्तोट्ठिए णिरासे उब्भड किवेमु अगि विद्धो ॥४८॥
णिव्वं ककुदं व्याजश्च । पटलान्ते तु गिव्वशब्दो नोत्रशब्दभव एव । पिययं रतं शयनीयं शाश्वतं घटश्चेति चतुरर्थम् । णि'विश्वो सुप्तोत्थितो निराश उसटी नृशंसश्चेति चतुरर्थः ॥ (४८)
I
सेयगणेसु णिहाओ पुट्ठ े उव्वेटिए गिरप्पो अ । चोरट्ठियपुट्ठेसुं 'णिरक्कमुज्जु अदट्ठेसु गिप्पिच्छं ॥ ४८॥
1 A ार्थ:5 AB विडो.
R
2 A गोनद्द B गोनही.
6 AB रग्धो.
3 AB ल
7 AB परिक
4 BC चोरः.

Page #195

१३२ .
देशोनाममाला णिहाओ खेदः समूहय। णि'रप्पो 'पृष्टमुद्देष्टितं च। "णिरक्को 'चौरः स्थितः पृष्टं चेति त्रार्थः। णिप्पिच्छु ऋजु दृढं च ॥ (४८)
पय डोज्जुरिजम गिराओ "णिदृ'कं च टंकिए विसमे । णिहुअं णिव्वावारे तुम्हिक्के तह य सुरयम्मि ॥ ५० ॥ णिरायो प्रकट ऋजू रिपुश्चेति वार्थः। "णिमुकं टङ्गच्छिन्नं विषमं च । णि हुअं निर्व्यापारं तूष्णीकं सुरतं चेति त्रार्थम् । (५०)
णिव्वलियं जलधोए पविगणिए विहडिए चेय । वायसमूफेम णिउक्कणो णिहेलणमगारजघणेसु ॥५१॥
शिवलियं जलधौ प्रविगणितं विघटितं चेति नार्थम्। णिवलेइ दुःखं मुश्चति निष्पद्यते क्षरति चेति धात्वादेशे सिद्धम्। णिउक्कणो वायसो मूकच। णिहलणं गृ जघनं च। अत्र । णिव्वर दुःखं कथयति छिनत्ति च। णिहोडइ निवारयति पातयति च। णिलुक्कर तुडति निलीयते च । शिवहर णिरिणासइ गच्छति पिनष्टि नश्यति च। णोलंछ निष्यतति आच्छोटयति च। गौरवइ बुभुक्षत आक्षिपति च। णोहरइ निःसरति आक्रन्दति च । एमइ न्यस्यति छादयति चेति धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (५१)
॥ इत्याचार्यबोहेमचन्द्रविरचिता यां देशोनाममालायां चतुर्थी वर्गः ॥
1 AB रग्घो. 20 पृष्ठमु. 3 णिरिको. 4 BC चौर:. 50 पृष्ठ
6 AB डोजरि. 7AB गिट्ठक.8ABायं.. 9AB यां खोपत्नदशौशब्दसंगहलो चतुर्थों वर्ग:।। रथ: २३२ ॥

Page #196

पञ्चमवर्गः
१३३
॥ अथ तादयः ॥ तंबा गाई तंटं 'पुढे सुत्तोप्पलेसु तग्गतणा। तट्टी वई सोगम्भि तमो तवणौ °य भक्खम्मि ॥१॥
तंबा गौः। तंटे पृष्ठम्। तग सूत्रम्। सूवमिति सामान्याभिधानऽपि सूत्रकङ्कणमुच्यते। यदाह। तम्ग च सूत्रकणकम्। तणं उत्पलम् । तट्टो वृतिः। तमो शोकः। तवणो भक्षणयोग्यं कणादि ॥ यथा।
तंटवहणतट्टिविहोहिं तंबचारणय तम्गवलणेहिं।
तणलोयणा ण तवणिं कुणं ति विरहे तमं जडा जंति ॥१॥ (१) तमणं चुल्लो तहरो बहलसुरा वावडे तवओ। तसियं मुक्के सयणे तल्लडमोल्लम्मि तसायं ॥२॥
तमणं चुल्लिः। तहरो पशिला सुरा। तवो व्यापृतः । तसियं शुष्कम् । तल्लडं शय्या। तस्यायं आर्द्रम् ॥ यथा।
विरहम्मि तुझ सूहव तसिए 'तमायकमलतल्लडए ।
तमणं व तप्पइ सही तहरीतवओ ण जाणसि तुमं तु ॥२॥ (२) तच्छिंडं च कराल गयरारक्खे तलारो य। तत्तिल्लो तल्लिच्छो य तप्परे तणचए तणेसौ य ॥३॥
तच्छिंडं करालम्। तलारो नगरारक्षकः। तत्तिल्लो तथा तल्लिच्छो तत्परः। तणेसी तृणप्रकरः ॥ यथा।
दोसगवेसणतत्तिल्ल तलारभया तणसिअंतरिया। उअ तई तलिच्छा सा तमतच्छिंडे पडिच्छड़ कुडंगे ॥३॥ (३)
1 AB मुहं. 2 Akष. 30 अ. 4 BO कौडि. 5 AB तनाय'. 6 0 तर.
INirmalay

Page #197

१३४
देशीनाममाला
तरसं मंसे तंबेहितं टक्कारिया सेहालौ । इच्छाइ तक्कणा तंतडितोंतडिया करंबम्मि ॥ ४ ॥
तरसं मांसम् । तंबेही तथा तंबटक्कारो शेफालिका । संतडी तथा तोंडी करम्बः ॥ यथा ।
चय बेहिकुडंगं या तंबटक्कारिरत्तवम णोऽश्रं । ण हु.तरसतक्कणं "कंगुतोंतडी कलमतंत डी हरड़ ॥ ४ ॥ (४)
गोहुमकुंकुमियाए 'य तंबिरा तंवरत्तौ 'य । तरवट्टो पउमाडम्मि तडवडा आउलितरुम्मि ॥५॥
बिरा तथा तंबरतो गोधूमेषु कुङ्कमच्छाया । तरवट्टो प्रपुनाटः । तडवडा भाउलिवृचः ॥ यथा ।
सहि तंवरतिरथे 'छिन्ते सुत्तम्मि तंबिरच्छिपिए । तरवट्टतडवडाउलकुडंगए कोस चलिया सि ॥५॥
तक्कणा इच्छा ।
अत्र । तलिणं सूक्ष्ममिति तलिनशब्दभवम् । तरद्र शक्नोति । तच्छद्र तक्ष्णोति । तडइ तण्डव तनोति । एवं धात्वादेशेषुक्ता इति नोक्ताः ॥ (५)
इंदोवे तंबकिमी तणसोल्ली मल्लियाए 'य । सुरयम्मि तत्तुडिल्लं पसारिए चेय तणरासौ ॥६॥
I AB 7404
तंबकिमी इन्द्रगोपः । तणसोल्ली मल्लिका । तत्तुडिल्लं सुरतम् । तणरासो प्रसारितम् ॥ यथा ।
जइ तन्तु डिल्लपंडिय तणसोल्लोवल्लहो गयो कालो ।
तुह विरहे तणरासियतंबकिमी पाउसो कहं तोए ॥६। (६)
5089
2.C कंगुतंतडी कमलतीतडी.
3 C डह

Page #198

१३५
पञ्चमवर्ग: सालिम्मि तलप्फलतालहला खुहिए तडमडोय। तंतुक्खोडौ 'य तुरौ उडुवे तरियव्वतणवरंडीओ ॥७॥
तलप्फलो तथा तालहलो शालिः। तडमडो क्षभितः । तंतुक्खोडी वायकतन्त्रोपकरणम्। तरियव्वं तथा तणवरंडी उडुपः ॥ यथा। ..
कोस तलप्फलगोवीतडमडिओ जामि तालहलछत्तं । तंतुक्खोडिय वञ्चसु तरियव्वणि उत्त तणवरं डीए ॥७॥ (७) तद्दिअसं अणु दिअसे तहल्लिया चेव गोवाडे । तद्दियचयं च णच्चे तलयागत्तौ 'य कूवम्मि ॥८॥
त'हिअसं । अदूरविप्रकर्षात् त हिअसियं तहिअहं इत्यपि। अनुदिवसम् । तहल्लिया गोवाटः। तद्दियचयं नृत्यम्। तलयागत्ती कूपः ॥ यथा।
तरुणतहल्लियरक्खय भमथातहियचएण तहिप्रसं। तलयागत्तिं वञ्चइ "णिसि वहुआ पाणियमिमेण॥८॥ (८) तडफडियं परिचलियम्मि कुरखए तंबकुसुमो 'य।
गालियअंगुलिएसं तलसारियतणयमुद्दियाओ 'य ॥६॥ . तडफडियं परितश्चलितम्। तंबकुसुमो कुरवकः। तलसारियं गालितम् । अन्ये तु तलसारिओ नालिक इति पठन्तस्तलसारियं मुग्धमाचक्षते । सणयमुहिया अङ्गुलीयकम् ॥ यथा।
अइ तलसारियपम्मय तुह विरहे तोइ एत्थ" तडफडियं ।
तंबकुसुमस्स मूले भोपंडिया तणयमुहिया कहर ॥८॥ अत्र। तस्लघंटर भ्रमति। इति धात्वादेशेषतामिति नोक्तम् ॥ (e) ...
10. 2 AB तडिय. 3 AB °उव्य.4 AB °डीश. 5 AB °दिवसे. 6 0 चेअ. 7 AB °झ्यिसं. 8 AB "हियसि. 9 AB भो वहुया. 10 AB रवाए, 11 इत्य.

Page #199

१३
देशोनाममाला ताला लाजा रम्मम्मि तामरो रोयणम्मि ताडिअयं तारत्तरो मुहुत्त जलभवफुल्लम्मि तामरसं ॥१०॥ ताला लाजाः। तामरं रम्यम् । ता डिअयं रोदनम्। तारत्तरो मुहतः । तामरसं जलोद्भवं पुष्पम्। पद्मवाचकस्तु तामरसशब्दः संस्कृतसम एव ॥ यथा ।
ता'डिअयपरं बालं कुलडा तालाहिं भोलविय जाइ। 'तारत्तरेण तामरतामरसे सरियतूहम्मि ॥१०॥ (१०) तालप्फलौ य दासौ तित्तौ सारम्मि दूसहे तिव्व।
तिरिडो तिमिरे तिणि महुपडले तिमिणमल्लदारुम्मि॥११॥ १. तालप्फली दासो। तित्ती सारम् । तिव्वं दुर्विषहम्। तिव्वं प्रत्यर्थमिति सातवाहनः। तिरिडो तिमिरवृक्षः। तिणिसं मधुपटलम्। तिमिणं पाईदार ॥ यथा।
वयणाई तालफली असूर्ण ती तिणिसतित्तिमहुराई।
तिध्वविसियस्म पइणो ओ पहरइ तिरिडतिमि गोणं ॥११॥ अत्र। तालिअंट भ्रमति। इति धात्वादेशेषत मिति नोक्तम् ॥ (११) उगहपवणे तिरिड्डौ तिंगिच्छौ तिंगिया य कमलरए। 'तिविडो पुडिया गुरु तित्तुयं च गहाणोल्लियम्मि "तित्तिरियं ॥१२॥
तिरिड्डी उष्णवात. । तिंगि"च्छी सिंगिया च कमलरजः । तिविडो पुटिका। तिविडा सूचौति केचित्। तित्तुयं गुरु। तित्तिरियं नानाम् ॥ यथा ।
सिंगिच्छि सुरहिजसभरशिव कलुसियतिंगिए तिरिण्डस्मि । तित्तुयदुहा तुह रिऊ णइतित्तिरिया जिमंति तिविडोए ॥१२॥ (१२)
1 AB °अनं. 2 AB °डियय. 30°वपु. 4 AB °डियय'. 50°लाहि. 6 AB आ. 7 AB तारंतर. 8 Bण म. 9AR तिणसं, 100. ll AB तितुरि. 12 0°को तथा सिंगिया क.

Page #200

पञ्चमवर्ग:
१३७ त मिरच्छ तमिच्छाहा करंजपहिया तिर्मिगिलो मौणे । तिगहोकयम्मि तिक्खलियं तह तिरोवई वयंतरिए ॥१३॥ तिमिरच्छो करनद्रुमः। तिमिच्छाहो पथिकः। तिमिच्छुओ इति कश्चित्। तिमिगिलो मौनः। मत्स्यविशेषवाचकस्त संस्कृतसमः । तिक्वालियं तीक्ष्णोक्वतम्। तिरोवई वृत्यन्तरितः ॥ यथा।
हणिो तिमिगिलधएण एस तिक्खालिएण व सरेणं ।
मुच्छइ तिमिरच्छतले तिरोवइपिओ तिमिच्छाहो ॥१३॥ (१३) तुंगौ रयणी तुही 'य सूयरे तुच्छमोसुक्के । तुलसी सुरसलयाए तुंडौरं महुरबिंबम्मि ॥१४॥ तुंगो रात्रिः। तुपही सूकरः। तुच्छ अवशुष्कम्। अब तुंदं उदरम् । तुंडं आस्यम्। तुंबी अलाबूः। एते सुंस्कृतसमत्वाबोक्ताः। तुलसी सुरस. लता। तुंडोरं मधुरबिम्बम् ॥ यथा।
तुंडौरउट्टि तुमए अतुच्छतुलसीहिं अञ्चिया चंडी। तुंगीवइपुस्तकसं जमाइतुगहोबलं वर लहसि ॥१४॥ (१४) तुहिक्को मिउअचलम्मि तुलग्गं कागतालोए। तुच्छयतुच्छड्या रंजिए जरघडम्मि तुंडूओ ॥१५॥ तुहिक्को मृदुनिश्चलः। तुलग्ग काकतालीयम्। तुच्छयं तथा तच्छइयं रजितम्। तुंडूओ जोणंघटः ॥ यथा ।
अस्सिं तुलग्गदितु तच्छइया मेलिजण तुंडू। किं अहिसरसि सहि तुम ण-तुच्छयो एस होहि तुमिहका ॥१५॥ (१५)
10 मिरिच्छ.
2 0 रेप.
3 AB °छात्रो.
१८

Page #201

१३८
देशीनाममाला तुमओ तूरविससे तुतुक्खुडिओ तुराजुत्ते । दारू तुसेयनभं तूओ तह उच्छुकम्मयरो ॥१६॥ तणमो झंखाख्यस्तूर्य विशेषः। अत्र तुवरो रसविशेष इति संस्कृतसमबाबोलः। तंतुक्खुडियो त्वरायुक्तः। तुसेयजभं दारु। तूप्रो वृक्षुकर्मकरः । यचा।
तूत्रो वायर तूणयं उच्छुणिवीडणतुसेयजभठिो ।
तं मणिय गोववाडया तुंतुक्खुडिया अहिसरेइ ॥१६॥ पत्र तूहो सरिदवतार इति तीर्थशब्दभवत्वात्रोक्तः ॥ (१६) पुरिसम्मि तूहणो तोलणो 'य सिंबलितरुम्मि तूलिणिया। तेंडुयमवि तुंबुरुए तोसं दव्वम्मि तोमरौ वल्ली ॥१७॥ बलायो तथा तोलग्यो पुरुषः। तूलिणी शाल्मलिः। तेंडुयं तुम्बुरु। अब तेश्वर प्रदीप्यत इति धात्वादेशेषक्त इति नोक्तः। तोसं धनम्। तोमरी बनी। यथा।
तू इण तूलिणितेंडुयतोमरिगहणे गिरिम्म किं भमसि । मुत्तूण तोलणवयं ण हु तोसं लब्भए कह वि ॥१७॥ (१७) अणिमित्ततप्पर तोक्कओ तहा तोडणो असहणम्मि। तोअयतोमरिया बप्पीहयसत्थप्यमज्जएसं च ॥१८॥ तोक्को अनिमित्ततत्परः। तोडणो असहनः। तोपओ चातकः । तोमरिभो शस्त्रप्रमार्जकः ॥ यथा।
वमहसरतोमरिए माणसिणिमाणतोडणे काले । ... तो मजा अवस्थाकहणे दस्म तोको होहि ॥१८॥ (१८)
10. 2 AB तूलवि. 3 AB तंडुयं. 4 AB पि. AB न. 6 AB नोयो.

Page #202

पञ्चमवर्ग:
॥ अथानेकार्थाः ॥ तंडं खलौणलालयसिरहौणसराहिएमु च ।
गामणिसज्जासु तलं तल्लं पल्ललयबझअसज्जासु ॥१६॥ तंडं कविकालालकं शिरोविहीनं स्वराधिकं चेति नार्थम्। तलं ग्रामेशः शय्या च। तलं पावलं बरु काख्यं तृणं शय्या चेति वार्थम् ॥ (१८)
तप्पराएसेसं तत्ती तमणी य बाहुभुज्जेसु । तलिमो कुट्टिमसेज्जाघरोधभूवासभवणभट्ठेसु ॥२०॥ तत्तो तत्परता प्रादेशश्च। तमणी भुजो भूजं च । तलिमो कुष्टिमं शय्या ग्रहोर्ध्वभूमिर्वासभवनं भ्राष्ट्रथेति पञ्चार्थः ॥ (२०)
करमाहरणविसेसे वरंगए चेय तलवत्तो। तालूरो फेणकविट्ठसु तिरिडियं सतिमिरविचिएस ॥२१॥ तलवत्तो कर्णाभरणविशेषो वराङ्गं च। तालूरो फेनः ' कपित्थतरचा बालूरो आवर्तश्चेति केचित्। तिरिडियं तिमिरयुतं विचितं च ॥ (२१)
कोउअविवाहसरिसवहविप्रसिणिवकुतुबेसु तुप्पो वि। पौणम्मि तुरीसद्दो उवगरणे तूलियाणं च ॥२२॥ तुप्पो कौतुकं विवाहः सर्षपो मक्षितः स्निग्धः कुतुपश्चेति षडर्थः। तुरी पौन तूलिकानामुपकरण चेति यर्था ॥ (२२)
णायव्वा तुंबिल्ली महुपडले उक्खले चेत्र। 'तेड्डो सलहपिसल्ला तउवट्टियकमियासु तोवट्टो ॥२३॥
3 AB °चित.
• 1 AB गामिपि 5AB तवेलो.
20°काख्य. 6AB तिडडी.
* AB च]:

Page #203

१४०
देशीनाममाला तंबिल्लो मधुपटलमुटूखलं चेति यर्था। 'तेडडो शलभः पिशाचश्च । तोवट्टो त्रपुपट्टिकाख्यः कर्णाभरणभेदः कमलकर्णिका चेति यर्थः ॥ (२३)
॥ अथ थादिः ॥ थग्यो गाधे "णिलए थहो थरो दहिसर थरू छरुए। थंब विसमे थक्कोऽवसरम्मि पसुम्मि थट्टिथवा ॥२४॥ थग्धो गाधः । थहो निलयः। थरो दोधिसरः। थरू त्सरुः थंबं विषमम्। थक्को अवसरः। थट्टी तथा थवी पशुः ॥ यथा।
- दहियं थरेण खग्गा धरूहि कूवा अ'थग्धसलिलेहिं।
सोहंति थंब का भडेहि थट्टी वेहिं गाम यहा ॥१८॥ (२४) वित्यिमम्मि थसथसलथामा थविया पसेवियाए 'य । थंडिल्लथमियथलया मंडलविम्हरियमंडवेमु च ॥२५॥ थसो थसलो थामो एते त्रयोऽपि विस्तीर्णार्थाः । थवी प्रसेविका। थंडिल्लं मण्डलम्। थमियं विस्मृतम्। थलो मण्डपः ॥ यथा ।
थामस्थणथंडिल्ले यसकडि तुह "थविप्रसुपहियाए । थलयागो वि दइओ थमिओ किं थसलदोसो व्व ॥२०॥ (२५) भल्लायए थउड्ड वीसामे यत्तियं चेय। चंचूदू थग्गया थवल्लो दोहोरुजुअलउवविट्ठो ॥२६॥ . थउडडं भल्लातकम्। यत्तियं विश्रामः। थग्गया चच्चुः। थवइल्लो प्रसारितोरुहयोपविष्टः ॥ यथा।
णिव तुह भएण गट्ठा भंजिअ सुपथग्गअखडफला । रिउणो कुणंति खिस्सा थवइल्ला थत्तियं थउडतले ॥२१॥ (२६)
1 AB तिडडी. 2 A निल° B निल. 3 AB °घिसार:. 4 AB पग्ध. 5 B°का थ. 60 वहि. 7AB °थवा. 8A यं 0 अ. 9AB थायसुनश्यिया.

Page #204

पञ्चमवर्गः
थरहरियं कम्पिए घणम्मि थारो थिरे थिमियं । थिरणामो चलचित्ते दरिए थुम्सो अ वट्टिए थल्लो ॥२७॥
.
थरहरियं कम्पितम् । थारो घनः । थाणयं आलवाल इति स्थानकशब्दभवः । थिमियं स्थिरम् । थिरणामो चलचित्तः । यः क्वचिदपि धृतिं न बध्नाति । थुखो दृप्तः । थुलो परिवर्त्तितः ॥ यथा ।
थुपत्तणथुल्लमुहो माणिणिलोओ पियम्मि थिरणामो । थारत्यणियं सोउं थरहरियतणू हवेइ थिमियमणो ॥२२॥ (२७)
घुलमो टूसे थुक्कियमुग्मयए थुङहौरमवि चमरे । थुरुणुल्लणयं सेज्जा वाययभंडम्मि यूरो 'य ॥ २८ ॥
घुलमो पटकूटो । थुक्कियं उन्नतम्। अम्बूकृते तु थुक्कियं थूत्कृतशब्दभवमेव । थुड्डहोरं चामरम् । थुरुगुल्लणयं शय्या । थुरो तन्तुवायापकरणम् ॥
यथा ।
तुह थुक्कियंसरिउणो थुरुणझणथुण्ड होर थुलमाई । ओमुत्तूण पणठ्ठा थूरिकरा तंतुवायवेसेण ॥२३॥ (२८)
१४१
थूणो तुरए कोलम्मि थूलघोणो 'य बिंदुए थेवो । थेरो के थेरासणथेवरिया पउमजम्मतूरेसु ॥२६॥ थूणो अश्वः । थूलघोणो सूकरः । थेवो बिन्दुः । थेवशब्दः स्तोकशब्दभव एव । थेरो ब्रह्मा । थूणी येणो चोर इति स्तेनशब्दभवौ । थेरासणं पद्मम् । थेवरियं जन्मनि तूर्यम् ॥ यथा ।
स्तोकवाचकस्तु
उक्कस्मिय रविथूणाइ थूलघोणं अणभयणथेरं ।
थेरासणंकजिण तुह थेवरियं जगद्र हरिसजलथेवे ॥२४॥ ( २८ )
1 AB बट्ठिए.
2 C .

Page #205

१४२
देशीनाममाला
कमपिट्टे थोरो बलम्मि 'थोहं च खोलए थोलो । ठाणोण्डपिहसु थाहो 'हिदयदरिए
थोरो क्रमपृथुपरिवर्त्तुलः । स्थूलार्थस्तु स्थूलशब्दभव एव । थोडं बलम् । थोलो वस्तकदेशः ॥ यथा ।
थमो वि ॥३०॥
थोर प्रथंभ इहिं तुह थोहेणं रणे हयवई श्रो । सुभिक्खणिमित्तं रिउ सुतवह थोलमुडं ति ॥२५॥
॥ श्रथानेकार्थाः ॥
ca ras तिष्ठति फकति चेति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम्। ठाणं स्थानम् । उण्डं 'गम्भीरजलम् । पृथु विस्तीर्णम् । तत्र वयेऽपि थाहशब्दः । थाहो दोर्घ इत्यन् । थिस्सो निःस्नेहदयो दृप्तश्चेति हार्थः । धिप्प विगलति तृप्यति चेति धात्वादेशेषूक्तमितोह नोक्तम् ॥ (३०)
भयरहियणिग्भरे' बद्धसिरक्के 'य थिरसौसो । दरकुवियवयणसंकोयणमो 'सु' घुड़ कियं चेय ॥ ३१ ॥
थिरसोसो निर्भीको 'निर्भरो बद्दशिरस्त्राणश्चेति वार्थः । थुकियं दरकुपितवदनसंकोचनं मौनं चेति हार्थम् ॥ (३१)
पासायसिहरबप्पौहएसु रम्फे तहा थूहो ।
थेणिल्लियं हरियभौएसु रजगमूलएसु थोओ वि ॥३२॥
थूहो प्रासादशिखरं चातको वल्मोकं चेति वार्थः । थेणिल्लियं हृतं भीतं च। थोओ रजको मूलकच ॥ (३२)
I AB घोलं. 50.
2 AB निने 6 AB येसु थुकि
3 AB चिली.
4 AB गभीरं जलम् -
7 A निर्भर: सथिर° B निभौर: समिर

Page #206

१४३
पञ्चमवर्गः
॥ अथ दादिः दरमद्धे दयमंबू दंतो कडए दवो 'य गग्गरए । दच्छं तिक्खे सुत्तकणयम्मि दंडी दसेरो 'य ॥३३॥ दरं अर्धम् । दयं जलम् । दयं शोक इत्यन्ये। दंतो पर्वतैकदेशः। दवो गह्रदः। परिहासवाचकस्तु दवो द्रवशब्दभवः । वनवह्निवाची तु संस्कृतसमः । दच्छं तीक्ष्णम्। दंडी तथा दसेरो सूत्रकनकम्। दंडी डंडोवत्सूचीसंघटितवस्त्रयुगलमपीत्यन्ये ॥ यथा ।
दच्छतवं केण कयं दंते सहि दर दयम्मि को पडिओ।
जी दंडिमंडियउरो सदसेरं दवसरं तुम रमइ ॥२६॥ (३३) । सोयम्मि दसू दअरौ सुराइ दमओ दरिदम्मि ।
दत्थरदक्खज्जा करसाडयगिद्देसु दंतियो समए ॥३४॥ दसू शोकः। 'दपरी सुरा। दमो दरिद्रः। दत्थरो हस्तशाटकः । दक्खन्नो सधः। दंतिम्रो शशकः ॥ यथा ।
दक्खज्जेण झडप्पिप्रदत्यरसंछसद तिअयमंसे। कुणद दसुमारडंती दअरीपाणाउला दमयवेसा ॥ २७ ॥ (३४) दवरदहिट्ठा तंतुकवि? सु दयदयाइया अविए । दडवडदहिउम्फदयावणा य धाडिणवणोअदौणेसु ॥३५॥ दवरो तन्तुः। दहिहो कपित्थः । अत्र। दरिओ दृप्त इति दृप्तशब्दभवः । दंसह दर्शयतीति धात्वादेशेषक्त इति नोक्तो। दइयं तथा दयाइयं रक्षितम् । दडवडो धाटी। दहिउपकं नवनीतम्। दयावणो दीनः ॥ यथा।
दइय दयावणय तुम दवराहतणू दहिवदृथणी। दहितप्फकोमलंगी विरहदडवडा दयाइउं जोग्गा ॥ २८ ॥ (३५)
10... 2 AB °दपम्भि3 SA°तितियमंसे B °तितियसंसे.
AB रडद. 6 AB
4 AB दयरी.
..

Page #207

१४४
देशीनाममाला दवहुत्तं गिम्हमुहम्मि दहित्यारो दहिसरम्मि । द'हवोलो थालीए दरवल्लदयच्छरा य गामेसे ॥३६॥ दबहुत्तं ग्रोममुखम्। दहित्यारो दधिसरः। दहित्यरो इत्यन्ये । दहवोनी स्थालो। दरवल्लो तथा दयच्छरो ग्रामस्वामी ॥ यथा ।
सदहित्था रयदहिणा पवदहयोल्लोइ विरइयकरबं ।
दवहुत्ते अलहतो दरवन दयच्छरो सि कई ॥ २८ ॥ (३६) णिविडम्मि दरुम्मिल्लं दर मत्तदग्दरा हढोल्लासा।
दरवल्लहो "य दइए दरवल्लणिहेलणं च 'सुमघरे ॥३०॥ . दरुस्मिल्लं धनम्। दरमत्ता बलात्कारः। दरंदरो उल्लासः । दरवाल हो दयितः। दरवल्लणिहलणं शून्यग्रहम् ॥ यथा ।
दरवलहाइ तुह तइ ण सिणेहदरंदरो दरुम्मिलो।
ता जइ दरमत्ताए दरवलपिहेलणम्मि तं रमसि ॥ ३० ॥ अत्र। दव्वीरो सर्प इति दर्वीकरशब्दभवः। दक्खवइ दर्शयतीति धात्वादेशोषत्त इति नोक्तौ ॥ (३७)
दाओ पडिहू कंचौडू दारदोरा य दालियं णयणे ।
दारियदारवंतादादलिया वेसपेडअंगुलिया ॥३८॥ दाओ प्रतिभूः। दारो तथा दोरो कटिसूत्रम्। दालियं चक्षुः दारिया वेश्या। अत्र दावइ दर्शयतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ।। हारवंता पेटा। दादलिया अङ्गुलिः ॥ यथा।
चलदालिय दादलिआण रणिरदाराण दारियजणाण । दोर रवो दारवंताए जणअस्थघालणयदाभो ॥३१॥ (३८)
1 A चोझी 0 °हबोली. 2 AB साली. 30°ायी. 40 रद. 54 मतद° B °मत्तद. 6 0.7 AB मुन्न. 8 AB °दंदलयाण, 9 A रचो.

Page #208

पञ्चमवर्ग:
१४५ दियहम्मि दिओ सुमाराणत्थेमुदियभदिप्यता। दिव्वासा चामुडा जडे 'दिअलिओ दियाहमो भारी ॥३॥ दिो दिवसः। दियज्मो सुवर्णकारः। दिप्यतो अनर्थः। दिव्वासा चामुण्डा। दिअलिओ मूर्खः। दियाहमो भासपक्षो ॥ यथा।
पुरिसदियाहम दिअलिअदियभ दिक्खसि ण तीइ दिप्पंतं ।
जं दिव्वासाभवण दिअंत समयम्मि णागो सि तुमं ॥३२॥ (२८) 'सडूभोषणे दिअसियं पुव्वगह यभोअणे य दिअहुत्तं । बाले "दिल्लिंदिलिओ य दुइगंधियमुहो चेय ॥४०॥ दिअसियं सदाभोजनम्। दिअसियं अनुदिन मित्येके। दिबहुतं पूर्वाह्नभोजनम् । °दिल्लिंदिलिओ तथा दुगंधियमुहो बालः ॥ यथा ।
मह दुइगंधियमुहा दिग्लिंदिलियस्म तस्म सेवाए। दूरे दिअसियवत्ता दिअहुत्तकए वि तम्मेति ॥३३॥ (४०) दियधुत्तो य कागे कक्किंडे दौवओ °चेव। संखम्मि दौहजोहो दुल्लं वत्यम्मि दुत्ति सिग्घम्मि ॥४१॥ दियधुत्तो काकः। अत्र दिवाइत्ती चाण्डाल इति दिवाकीर्तिशब्दभवत्वाबोक्तः। दीवओ ककलास:। दोहजोहो शङ्गः। दुल्लं वस्त्रम्। दुत्ति शीघ्रम् ॥ यथा।
पो दौहजीहउज्जलदुल्लो गामणिजुयाणओ दुत्ति। दियधुत्तमुक्कमलकलुसमत्थो दोवो ब्व उम्मुहर ॥३४॥ (४१)
1 AB दियलि. 4 AB °सयभीयी. 7A दलदि B दिलि.
2 AB दियलियदि. 3 AB °सयणम्मि. 5A °यतोयणे. B योयो. 60.घ...' 80°मित्यन्थे, 9 AB दिल्लंदि. 100.
१०

Page #209

१४६
देशोनाममाला
दुत्य ं दुक्खं जहणे दुलौ 'य कुम्मम्मि दुइओ विहे । माघण्हाणे दुक्खरमवि दुब्बोल्लो उवालंभे ॥४२॥
दुत्थं तथा दुक्खं जघनम् । दुलो कूर्मः । अत्र दुहं असुखमिति दुःखशब्दभवत्वान्रोक्तम् । दुडश्रो समूहः । दुक्करं माघे रात्रौ चतुर्यामस्नानम् । दुब्बोलो उपालम्भः ॥
यथा ।
करवेविरतण पित्ये "प्रियदुक्खभारेण ।
जब दुलिदुखयखडा पडसि तुमं ता णु कस्म दुब्बीलो ॥३५॥ (४२) दुहोलो अ दुमालौ दुल्लग्गं अघडमाणम्मि ।
हवजगम्मि दुत्योहदूसला टूहलो चे
॥४३॥
दुहोलो वचपङ्क्तिः । दुल्लग्गं अघटमानम् । दुत्थोडो दूसलो टूहलो त्रयोऽप्येते दुर्भगवाचकाः । दूहवशब्दस्तु दुभंगशब्दभव इति नोपान्तः ॥
दूसलयदूहलाएं पेनं दुत्योहए सुदुग्गं ।
किं कह विकया वि मरुत्थलम्मि पल्लव दुहोलो ॥३६॥ (४३)
दुम्मुदुमगौओ कविकुहासु दुग्घुट्ट या हत्यो । दुब्जायं वसणे दुक्कहो असहम्मि दुहमो दियरे ॥४४॥
दुम्ह मर्कटः । दहिमुहशब्दोऽपि देश्यः कपिवाची कैचिदुक्तः । दुमणी सुधा । 'दुग्धुट्टो तथा दूषो हस्ती । दुज्जायं व्यसनम् । दुक्कुही असहनः । अरोचकिन्यपि लच्येषु दृश्यते । दुइमो देवरः ॥ यथा ।
दुग्घुट्टदूणतट्ठा दुमणिसिधरे तु ह पिया गट्ठा ।
ता दुम्ह बलदुद्दम विसेसु मा दु'कुहत्त' दुब्जायं ॥ ३७॥
अत्र दुमइ धवलयतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ (४४)
10.
50 ft.
2AB दु
3 AB दोष
6- AB
4 AB दुग्धोडो. 7A दुष्कार्यं,

Page #210

१४७
पञ्चमवर्गः टुहओ खुमे 'दुणिकदुम्मिखित्ता य दुच्चरित्रा । दंदुमिणौ रूववई गलगज्जिययम्मि दुंटुमियं ॥४५॥ टुहओ चूर्णितः। दुसिक्को तथा टुमिखित्तो दुश्चरितः। “दुसिखित्तो दुर्दर्श इत्यन्ये । दुंदुमिणो रूपवतो। दुंदुमियं गलगर्जितम् ॥ यथा ।
"दुणिक्क दुणिखित्तं भज तं चिय मयणबाणदुहयंगो। सुकुलब्भवदुंदुमिणिं दहूं किं करसि दुंदुमिर्थ ॥३८॥ (४५) टुल्लसिया दासौए दुरंदरं दुक्ख उत्तिम् । दुवोलणी दुहिअदुज्झाए तिमिरे दुरालोओ ॥४६॥ दुल्लसिया दासी। दुरंदरं दुःखोत्तीर्णम्। दुहोलणौ या दुग्धापि दुह्यते । दुरालोमो तिमिरम् ॥ यथा।
रक्वसु दुद्दोलणियं दुल्लसियापुत्त घणदुरालोए।
जोइ पसाएण सया दालिद्ददुरंदरा अम्हे ॥३८॥ (४६) संढे दुअक्खरो तह "टुमंतओ फेसबंधम्मि ।
टुम्मणौ दुत्थु रुहंडाओ तह कलहसौलाए ॥४॥ टुअक्वरो षण्टः। “दुमंतो केशबन्धः। दुम्मइणी तथा दुत्थु रहंडा कलहशीला स्त्री। दुथुरुहंडो पुरुषोऽपि ॥ यथा ।
दुरुहंडदुअक्सर दुम्मइणोए दुमंतए तोए।
बंधसु कुसुमामेलं अम्हे ण हु तुझ जोग्गाश्री ॥४०॥ .. पत्र। दुगुच्छइ दुगुंछइ जुगुप्सते। दुहावइ छिनत्ति। एते धात्वादेशे पला इति नोक्ताः ॥ (४७)
1A दुनिक्कदुनिखि° B दुनिनिक्कदुनिखि. 3 AB दुनिल दुनिखि. 4 AB यो वा दुहियावि दुभए ति. 6 AB कहुंडा', 7 AB गहुंज: पु.
2 AB दुनिखि.
AB दुमत्तो . 8AB इंड
Vis

Page #211

१४८
देशीनाममाला सरियाद 'टुंबवत्ती दुक्कुक्कणिया पडिग्गहए। लज्जदुमणम्मि टूहट्ठो देहणिदोहणीउ पंकम्मि ॥४८॥ 'दंबवत्ती सरित्। दुक्कुक्कणिया पतङ्गहः। दूहट्ठो लज्जादुमनाः। अब दूमइ परितापयतीति धात्वादेशेषूक्त मिति नोक्तम्। देहणी तथा दोहणो पकः ॥ यथा।
मा लज्ज 'दुंबवत्तीदोहणिखुत्ता चिरण प्राविति ।
धोएमि देहणिं तुह पयाण टुक्कुक्क णोए दूहट्ट ॥४१॥ अत्र देक्खइ पश्यतोति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ (४८) पिक्कम्भि देवउप्फ पुपफे दोग्गं च जुयलम्मि ।
कूवयसवउसहसं 'दोट्विअदोहअदोआला ॥४६॥ देवउपकं पक्वपुष्यम्। दोग्गं युग्मम्। 'दोधिप्रो चर्मकूपः। 'दोहो शवः। दोआलो वृषभः ॥ यथा ।
दोहअमुहा दीपालवाहणा गलियबाहुदोग्गबला। जोयंति 'दोधिअवहा तुह रिउणो महुअदेवउ फेहिं ॥४२॥ (४८) दोवेली सायंभोयणम्मि तह दोणो य आउत्ते। . जुगहाइ दोसिणी कडियडम्मि दोहासलं चेअ॥५०॥
दोवेली सायंभोजनम्। दोणो आयुक्तः। हालिक इत्यन्ये। दोसिणो ज्योत्स्ना। दोहासलं कटीतटम् ॥ यथा।
तुह दोहासलदसणपरव्वसो गामदोणो बहिणि । ता एहि मह घरे दोवेलिमिसा दोसिणी ण जा फुरइ ॥४३॥ (५०)
1 AB दुम्भव.. 2 AB °क्त इति नोक्तः 4 A दीडिय' B दोत्थिय. 5 AB दोडियो 7 AB दोश्यमहा.
8 A °फेहि.
30 चौइ. 6 AB होगी.
..

Page #212

१४८
पञ्चमवर्ग: दोसाणियं च विमलोकयम्मि दोणक्किया सरहा । दोसाकरणं कोवे दोसणिजंतो 'य चंदम्मि ॥५१॥ दोसाणियं निर्मलीकृतम् । दोणका सरधा। दोसाकरणं कोपः । दोसणिजंतो चन्द्रः ॥ यथा।
दोसणिजंतयदोसाणियसोलाए इमाइ अहरदलं । दोणकाए दळं दोसाकरणं करीसि किं इत्य ॥४४॥ (५१)
॥अथानेकार्थाः ॥ दलियं णिकूणियच्छे दारुम्मि 'य अंगुलौए अ। दोहविरलेसु दरविंदरं च पसवणयणेसु दामणिया ॥५२॥ दलियं निकूणिताक्षं दारु अङ्गुली चेति नार्थम् । दरविंदरं दोधैं विरलं च । दामणी प्रसवो नयनं च ॥ (५२)
उद्देहिवाहहरिणौसु दोविया दुहकडौसु दुग्गं च ।
जहणट्टियम्मि वत्थे जहणे वि अदुमिअत्य च ॥५३॥ दौविधा उपदेहिका मृगाकर्षणो व्याधमृगी चेति प्रर्था। टुग्ग दुःखें कटी च। टुमिअत्थं जघनस्थितवस्त्रं जघनं च ॥ (५३)
दृच्चंबालो कलही दुच्चरिओ 'फरुसवयणो 'य। णेहट्ठावणभंडे तुंबौए तह य दुद्धिणिया ॥५४॥ दुचंबालो कलहनिरतो दुश्चरितः परुषवचनश्चेति वार्थः। दुधिणिया कप्रत्ययाभावे दुहिणी स्नेहस्थापनभाण्डं तुम्बी चेति प्रर्था ॥ (५४)
10 अ. 4A फैरु.
2 AB दुन्निय. 5AB यणे.
3AB दुनिष. 6A पनं भा.

Page #213

देशीनाममाला दुच्चंडिओ 'य दुल्ललियम्मि तहा दुब्वियड्डम्मि ।
दुप्परियल्लमसक्के दउणम्मि तहा अणम्भसिए ॥५५॥ __दुचंडिओ दुर्ललितो दुर्विदग्धश्च । दुप्परियलं अशक्यं द्विगुणमनभ्यस्तं चेति वार्थम् ॥ (५५)
टूणावेढमसक्के सरे 'य दोसो ऽवकोवेसु । दोहणहारौ "पाणिप्रहारोए पारिहारिणौए अ ॥५६॥ दूणावेढं अशक्यं तडागश्च । दोसो अर्धे कोपश्च। दोहणहारो जल हारिणो पारिहारिणी च ॥ (५६)
॥अथ धादिः ॥ धरधव्वा तूलरया भमरे धंगधुयगायधूमंगा। धयधंधा णरलज्जा धवलो जच्चोत्तमे घरे "धयणं ॥५॥ धरं तूलम् । धब्बो वेगः। धंगो धुयगाो धूम'गो एते त्रयोऽपि भ्रमरार्थाः । धओ पुरुषः। धंधा लज्जा। धवलो यो यस्यां जातावुत्तमः । धयणं गृहम् ॥ यथा।
धयणधरसयणधंधा धयधवले चइय कत्थ चलियासि । णिसि धंगकेसिधव्वा परिमलभमिरधुयगायधूमंगि ॥४५॥ (५७) धणियधग्गा दढकप्याससु पिहुम्मि धसलधुत्ता य। धणिया पिया धमाउसो कहिज्जंतासौसे ॥५८॥ धणियं गाढम्। धरम्गो कार्यासः । धसलो तथा धुत्तो विस्तीर्णः । धणिया प्रिया। धपाउसो कथ्यमानाशीर्वादः। धाउसो आशीरवेति केचित् ॥ यथा।
धणियधसलथणकलसं धुत्तणियम्बं धरगसियहसियं ।
धणियं सहिय "जुवाणो "मसाइ धसाउसत्तणं सहलं ॥४६॥ (५८) 10. 2 AB पाणौहा. AB °यी प.
4 AB °हारौ पा. 5AB नर. 6 AB धप. 7 AB °गी धमरार्थाः एते वयोऽपि, 8A. धवल. 9 AB धनाढ. 10 AB कां. 110 जुाणो. 12 AB मन्नर.

Page #214

पञ्चमवर्ग: धंसाडिओ ववगए हंसे धवलसउणो लहं धारं ।। धाराजिमुहे धा'डौ अणिरसिए धाडिओ अ आराम ॥५६॥ धंसाडिओ व्यपगतः। मुक्तार्थस्तु मुचिधात्वादेशसिद्धः। धवलसउणो सः। धारं लघु। धारा रणमुखम् । धाडी निरस्तम्। धाडियो पारामः । अत्र धाडइ निःसरतोति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ यथा।
धाराइ धाडियंगा अधारणिवधवलसउण तुह रिउणो। धंमाडियसयलदुहा रमंति सुरधाडिए सुरवहहिं ॥४७॥ (५८) फलभेए धारियमिंदाणौ धंधुमारा य । धुक्कुडुयधु कुडुगिया उल्लसिए गजे धूणो ॥६०॥ धाणूरियं फलभेदः। धुंधमारा इन्द्राणी। धुकुहुयं तथा धुक्कडुगियं उल्लसितम्। धूणो गजः। अत्र धूया दुहितेति दुहिटशब्दभवत्वाबोक्तम् ॥
यथा।
धूणगय,धुमारापइसमविक्कम तुहारिणारीओ। धुक्कुडुयधाणूरिय मडंति धुक्कुडुगियभया अडवि ॥४८॥ (६०) णौहार धूमरिधूमियाउ धूमसिहधूममहिसौओ। . धूलौवट्टो तुरए धूमद्दारं गवक्खम्मि ॥६१॥
धूमरी धूमिया धूमसिहा धूममहिसो एते चत्वारोऽपि नौहारार्थाः । धूलोवट्टो अश्वः। धूरियवट्टो इत्यन्ये। धूमहारं गवाक्षः ॥ यथा।
धूममहिमोइ धूमरियजले को चडइ धूमियाकाले। धूमसीहाओ भीओ धूलोवट्टे य धूमदार य ॥४॥ (६१)
1 AB °डौद्र निर. 40 °रो नौ.
2 A कुदुगि B °क्कुधुगि. 5AB °सौए.
3 AB °मडते. 60.

Page #215

१५२
देशोनाममाला धूरियअं दोहे धूमवयमहिसौओ बहुलासु। भज्जापज्जत्तौसु बद्धयणीसंकए 'य धणी ॥६२॥ धूरियं दीर्घम्। धूमइयमहिसोथो वत्तिकाः ॥ यथा।
धूमञ्चयमहिसोसुं गए दिणेसे अधूरियानो वि। पियविरहविहुरियाणं रयणीओ जुगसमा हुंति ॥५०॥ (६२)
॥ अथानेकार्थाः ॥ धणी भार्या पर्याप्तिर्बद्धोऽपि निःशङ्गश्चेति त्रार्थों धणीशब्दः ।
चउरंगुलहत्थवणे चंडिणारबलिम्मि धम्मो तह य । धारावासो घणभेगेसु धूमडओ सर महिसे ॥६३॥ धम्मओ चतुरङ्गलो हस्तव्रणचण्डीपुरुषोपहारश्च ॥ यदाह।
चोरा दुर्गापुरतो हत्वा पुरुषं तदङ्गाधिरण ।
गहने कुर्वन्ति बलिं धर्मार्थं धम्मयं तं तु॥ धारावासो मेघो भेकच। धूमहो तटाको महिषश्च ॥ नकारादयस्त देश्यामसंभविन एवेति न निबद्धाः। यच्च वादाविति सूत्रितमम्माभिस्त संस्कृतभवप्राक्कतशब्दापेक्षया न देश्यपेक्षयेति सर्वमवदातम् ॥ (६३)
॥ इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचिता'यां देशोनाममालायां पञ्चमो वर्ग: ॥
10. 4 AB °यां स्वोपजदशौशब्दसंग्रहात्ती प.
2 AB °डो नि. 3 AB तडागो. 5 AB गैः । छ । लो २४६.

Page #216

षष्ठवर्ग:
1
॥ अथ पादिः ॥ 'पडौ पढमपसूया पच्छौ मिडिया पलं पसेयम्मि | गामट्ठाणे 'पद्र ं धवले पड्डमहिरोहिणी मज्जा ॥१॥
1
'पडी प्रथमप्रसूता । पच्छो 'पिटिका । प'लं प्रस्वेद: । 'पद्रं ग्रामस्थानम् । पडं धवलम् । पज्जा अधिरोहिणी । अधिकारवाचकस्तु पञ्जाशब्दः प्रबन्धभेदarent' शब्दभव एव । मार्गवाचकस्तु पद्याशब्दभवः ॥ यथा ।
'पडौपयपण्डजसो 'पद्रवई एस जुवइपलजणणो । गुणपच्छी जस्से भुजपज्जाए चडेद्र जयलच्छी ॥१॥ (१) पत्ति पसाइयपत्तपसाइयसहा पुलिंदसिरपमे । पत्तपिसालसमित्य य पंतौ वेणी गुहाइ पडसो ॥२॥
पत्ती तथा पसाइया तथा पत्तपसाइया तथा पत्तपिसालसं इत्येते चत्वारः शब्दाः पुलिन्दशिरसि यत्पर्णपुटं तहाचकाः । पंती वेणी केशरचना | पडडंसो गिरिगुहा ॥ यथा ।
पडंसे पति करो पत्तपसाइयसिरो रिज तुज्झ । पतपिसालसहत्यं "सपसाइयपंतियं रमइ सवरिं ॥२॥ ( २ )
पलसू सेवा पणिया करोडिया पण्हओ "य घणधारा । पडिवेसिए पएसो पम्हारो पम्हरो "य अवमच्च् ॥३॥
पलस् सेवा । पणिया करोटिका । पण्हओ स्तनधारा । पएसो प्रातिवेश्मिकः । पम्हारो तथा पम्हरो अपमृत्युः ॥ यथा ।
जह पहओ तहेही पम्हरभीए सु" ओ य पम्हारो ।
किज्जउ अज्न परसिणि सुरपलस् चद्रय पणियकमाई ॥३॥ (३)
1 AB पट्टी. 50 °°
80 पद
२०
3 AB पिडिका.
20 पह 6A°व एव य° B ° वः एव य
9A करा.
10 AB सपिसा
40 °लं खे
7 AB 11 0.
12 C

Page #217

१५४
देशीनाममाला
कप्पासम्म य पलही पविया खगपाणपत्तम्मि । पउटपऊढा गेहम्मि मिगविसेसम्मि पसओ 'य ॥४॥
uest कर्पासः । पविया पक्षिणां पानभाजनम् । पउढं तथा पऊढं गृहम् । पउढो गृहस्य पश्चिमप्रदेश इति केचित् । पसश्रो मृगविशेषः ॥ यथा । कत्थ य गुणमणिपउढं लाय मणिही कलापऊढं सा । पसयसमपलदिसणो पवियापाणी 'य कत्थ तुमं ॥४॥ ( ४ )
परडा सप्पविसेसे पडलं णिव्वे रविम्मि पच्चूहो । पहणं कुले दिणे पउओ पहणौ संसुहाग' यणिरोहे ॥५॥ परडा सर्पविशेष: । पडलं नौव्रम् । पञ्चूहो रविः । पओ दिनम् । पहणी संमुखागतनिरोधः ॥ यथा ।
पहणं कुलम् ।
"त पहणियरिवहुया परडा उल' जुस पडलउडएसु । अम्मि लियंति सया डरिया चालुक्कपहणपञ्चूह ॥ ५॥ ( ५ ) पयला 'णिद्दा पययं अणि पडवा पडकुडीए । पहियं महिए पसियं पूगफले पडसं सुसंजमिए ॥ ६ ॥
पयला निद्रा । पययं अनिशम् । पडवा पटकुटी । पहियं मथितम् । परियं पूगफलम्। पण्डसं सुसंयमितम् ॥ यथा ।
पडवंतरे धणिवह पयलं मुत्तूण पडसियगोविं । दहिपहिथं विरयंती पययं पसिएण कागमुण्डवद्द ॥६॥ (६)
पणियं पयडे परिहो रोसे पणओ 'य पंकम्मि | पयलो गौडे विपुले प' इसपेढालपेनाला ॥७॥
10. 6. AB मिश्रा
2 AB निड़ी. 7 AB इन
3 AB निरो
4 AB
5 AB

Page #218

षष्ठवर्गः
१५५ पणियं प्रकटम् । विक्रेतव्ये तु संस्कृतभवमेव। परिहो रोषः। पणपो परः। पयलो नोडम्। पइस्लो पेढालो पेज्जालो एते त्रयोऽपि विपुलार्थाः । पेढालं वर्तुलमिति द्रोणः ॥ यथा ।
पेढालखंध पेज्जालवच्छ चालुक्क तइ पणियपरिहे। रिउणो प'इस्यपणए 'वसंति पयलाउले समुहतडे ॥७॥ (७) चोरणिवहे पडौरी पत्तवहीलेसु पंखुडिपरक्का । चोरम्मि पलाओ पत्थरपडलपड्डा चरणघाए ॥८॥ पडीरो चोरसमूहः। लिपिभ्रष्टास्तु “बोरणिबहे पडोर" इति तरुवर्ग पठन्ति । पंखुडी पत्रम् । परकं अल्पं स्रोतः। पलायो चोरः। पत्थरा पडला पडडुअा त्रयोऽप्यमौ चरणघातवाचकाः ॥ यथा।
एस परक्कपडीरो पत्थरकुसलेण पड्डुअं दितो। पंखुडिय व वि किमो पलायरक्वेण पडडलाहिं पि ॥८॥ (८) दरियम्मि पहट्ठो बालम्मि पडोओ पयाममणुपुवे। कुसुमे पसूअमोलिजलणभे एस पडा'लिपम्फाडा ॥६॥ पहठ्ठो दृप्तः। पडोओ बालः। पयामं अनुपूर्वम्। पसूर्य कुसुमम् । पडाली पङ्क्तिः। पप्फाडो अग्निभेदः ॥ यथा।
जिणइ पसूपसरो वि हु भुवणपडालिं पयामथोरोरु। , . एस पहठ्ठो मयणो अपडोअपयावपपफाडो ॥४॥ (e). पत्थियपसंडिपभोआ सिग्घसुवमभोएमु । पवरमुन्न सइदिट्टे पहदं पक्खरा तुरयकवचे ॥१०॥
1 AB R. 2 AB विसति. 3A डडया Bण्ड लाया. 4 AB °किनी. 5AB पहिली. 6 AB °एसु. 7 AB °लियाफाला. 8AB °सूय. 9 AB भुयलप..

Page #219

देशीनाममाला पस्थिो शीघ्रः। पसंडि कनकम्। पभोत्रो भोगः। पद्धरं ऋज । पहदं सदादृष्टम्। पक्खरा तुरगसंनाहः । यथा ।
पक्खरियपत्थियहओ पसंडिगोरो रणे जयसिरीए। पभोअकए पहदो सि पहरं कुमरवाल तुमं ॥१०॥ (१०)
सुरखायम्मि पहम्मं परथौणं थूलवल्थम्मि । पब्बिई पेरियए घणे पवदो य पज्जणं पाणे ॥११॥
पहम्मं सुरखातम्। पत्थोणं स्थूलवस्त्रम् । सामान्येन पत्थीणं स्थूलमित्येके। पब्बिई प्रेरितम्। पवदो घनः। लोहकुट्टनोपकरणमित्यर्थः। 'पज्जणं पानम्। यथा।
एसो पवद्धहत्यो पत्थोणी तह य तेण 'पविता । हयकामिणि किं वञ्चसि पहम्मजल पज्जणमिसेण ॥११॥ (११)
पडियपरेया विहडियपिसल्लएसं च पंपुअं दोहे। पप्पीओ बप्पोहे पच्चूढो परियली य थालम्मि ॥१२॥
पडियं विघटितम्। परो पिशाचः । पंपुभं दीर्घम्। पप्पोमो चातकः । पञ्चूढो तथा परियली स्थालं। भोजनभाण्डमिति यावत् ॥ यथा।
अपडियपंपुअपिम्मं जीइ समं भुत्तमक्कपञ्चूढे ।
तं किं परय पच्छसि परियलिपडियं जलं व पप्पोभो ॥१२॥ (१२) पञ्चुत्य पडिवविए पद्धारो छिमणंगूले। पम्हलपसरहा क्षेसरे पवसियम्मि परिउत्यो ॥१३॥
1AB भोगक. 20.8 A पश्यं. 4 AB पव्विा.
A पाप.. 6AB वि.

Page #220

षैष्ठवर्ग:
१५७
पञ्चुत्थं प्रत्युप्तम् । पञ्चारो छिनलाङ्गूल: । पम्हलो तथा पसरेहो किनल्कः । परित्यो प्रोषितः ॥ यथा ।
परिउत्थ चलसु काले केयइपसरेहणोमपम्हलिए । पच्चुत्थदुहा मरिही तुह दया चमरिय व्व पहारा ॥ १३॥ (१३)
जीवाइ पडंचपडंसुआ 'य भल्लौ पलासिपासाला । पत्तलपडुवइया पत्तिसमिद्धं चैव तिक्खमि ॥ १४॥
पहुंचा तथा पडसुत्रा ज्या । प्रतिशुद्दाचकस्तु पडंसुशब्दस्तद्भव एव । पलासी तथा पासाला भल्ली। पत्तलं पडुवइयं पत्तिसमिक्षं एते त्रयोऽपि तीक्ष्णार्थाः । पत्तलं कथमित्यन्ये । पत्तलं पत्रबहुलमिति तु पत्रलशब्दभवम् ॥
यथा ।
महुमासे भमरोलो वम्महवीरस्म धणुपर्ड' च व्व । सहयारमंजरी उपपत्तिसमिया पलासि व्व ॥ १४ ॥
'तट्ठा रणाउ रिउणो पडंसुत्राफा लणे वि चालुक्क । पत्तलकोवो पडुवइपासालाहिं करेसि किं तुमयं ॥ १५ ॥ पवितो दर्भः । पअरो शरः । इति पवित्रप्रदरशब्दभवौ । पक्षत्यो पलट्टो पर्यस्त इति पर्यस्तशब्दभवौ । तथा पहइ पिबति । गृह्णाति । " परइ भ्रमति । इति धात्वादेशे षूक्ता इति नोक्ताः ॥ (१४)
अत्र ।
पंग
पश्चेडं पञ्चवरं मुसले " मग्गेज्जपहयरा गियरे । मलहियपुरोहड़ा विसमे परियट्टो 'य रजगम्मि ॥ १५ ॥
पञ्चेडं तथा पञ्चवरं मुसलम् । पुग्गेजो तथा पहयरो निकरः । पलहियं तथा पुरोहडं विषमम् । यदाह “पलहियं विषममसमं च पुरोहडं गदितम्”
10. 2 C . 3 C श्रुतिवाच 6.0°. 7B तहत 8 AB°ली.
40 °ब्दः प्रतिश्रुत्यन्दभव.
[50] [. 90° पथरी 10 AB पसर 11 A पग्गिन्न'.

Page #221

१५६
देशोनाममाला इति। अत्र चतुरक्षरपकारादिशब्दप्रस्तावे उकारसहितपकारादिपुरोहडशब्दपाठोऽर्थानुरोधात्। अन्ये तु पलहियं पुरोहडं इत्यन्योन्यपर्याय तया पाहतमहीवास्तुवाचकावित्याहुः। यदाह ॥ आवरियमहोवत्थू पुरोहडो पलहियो तह य॥ पुरोहई पच्छोकडमिति तु सातवाहनः। परियट्टो रजकः ॥ यथा।
परियह सिलापहयरपुरोइडाओ जलं गाईतूहः । सविलंबं आणिन्नइ सुंदर मा कुप्पस इमाइ ॥१६॥
तुह गयविसाणपञ्चेडखंडिया पलहिया वि रिउ वप्पा । हयभडपग्गेज्जा हुंति पञ्चवरपाणितुल्ल चालुक्क ॥१७॥ (१५)
पडिसा रपाडिसारा पडुयाङ्क पडिच्छो समए ।
पलिहस्म पलिहाओ 'य उद्धदारुम्मि पयवई सेणा ॥१६॥ "पडिसारो तथा पाडिसारो पटुता। पडिसारो पटुरित्यन्ये। पडिच्छो . समयः। पलिहस्मं तथा पलिहाभो ऊर्ध्वदारु। पयवई सेना ॥ यथा ।
पलिहायस्थिमियाए अपाडिसा राइ कह वि तुह विरहे। तोड णिसा वोलोणा कह गोसपडिच्छए होही ॥१८॥ तुह कुमरवाल पयवइदसणमित्तेण भिय व रणे। रिउणो गयपडिसारा जाया पलिहस्मसंठाणा ॥१८॥ (१६) एरंडदुमे पंचंगुली 'य घग्घरगलम्मि पडिसाओ। पंफुल्लियं गविट्ठम्मि पडियरो चुल्लिमूलम्मि ॥१७॥
1 AB°छोड.
604.
2 AB °वप्प. 3 B परि. 4AB °रा पउिसारा प?' .60 यत्यमि'. 7AB °रोवि क. 8 °भितणो ग.

Page #222

. . षष्ठवर्ग:
१५८ पंचंगुली एरण्डवृक्षः। पडिसाओ घर्घरकण्ठः। पंफुल्लियं गवेषितम् । पडियरो चल्लीमूलम् ॥ यथा।
पडिसाइल्ले पंचंगुलीम किं कंचुनं गवेमेसि। पडियरकम्मयरि तए वि कोस पंफुल्लिो णलेसु इमो ॥२०॥ (१७) पडिसुत्तौ पडिसूरो पडिसंतं चेय पडिकूले। पायवडणे परेवयपाडवणा पूयलम्मि पहएल्लो ॥१८॥ पडिसूत्ती पडिसूरो पडिसंतं एते त्रयोऽपि प्रतिकूलार्थाः। पडिसंतं अस्तमितमिति तु सातवाहनः। परेवयं तथा पाडवणं पादपतनम्। पहएल्लो पूपः ॥ यथा ।
पडिसूत्ती पडिसूर परवयपरम्भि जो अपडिसंतो। पाडवणं पहएल्ला य तस्म दिज्जंतु गामजक्खस्म ॥२१॥ (१८)
इंदसुए पहंतो लक्खारत्तम्मि पल्लवियं । पडिहत्यौ वुड्डौए पडिहत्यपडिक्कया पडिकिदीए ॥१६॥
1. पदहतो जयन्तः। पल्लवियं लाक्षारक्तम्। पल्लवियं पक्षवाकारमिति तु पल्लव इवाचरतीति क्विबन्तसिद्धत्वानोक्तम् । पडिहत्यी वृद्धिः। परिहत्यो पडिको प्रतिक्रिया। पडिह'त्यो प्रतिवचनमिति तु सातवाहनः ॥ यथा।
तुमइ पडिक्कयकुसले पइहंतसरिच्छपत्तपडि हस्थि ।
पल्लविउल्लणिवसणा णमंति पडिहस्थअक्खमा रिउणो ॥२२॥ (१८) पंडवियं पांडवियं जलउल्ले पल्लवम्मि पत्थरिओ। पक्खडियं पप्फुरिए जडे पलिहओ पडित्थिरो सरिसे ॥२०॥
10°थी व.
..2ABहत्थे, ..... 3A °पक्व'डि.

Page #223

१६०
देशीनाममाला
पंडवियं तथा पांडवियं जलार्द्रम् ।
पत्थरिश्रो पल्लवः ।
रितम् । पलिहओ मूर्खः । पडित्थिरो सदृशः ॥ यथा ।
पत्थरियसत्यरे विहु पंडविए अंसुपांडवियसिहिया ।
सा तप्पर तुह पलिहय प'क्वडिए सिहिपडित्थिरे विरहे ॥२३॥ ( २० )
पडिवेसो विक्वेवे पचत्तरं चाडु परिहणं वसणे । परिहट्टौ 'आयड्डौ पडिहारौए पडिच्छिया चे ॥२१॥
पडिवेसो विक्षेपः । पचन्तरं चाटु | परिहणं परिधानम् । परिहट्टो आमष्टि: । पडिच्छिया प्रतीहारी । पडिच्छिया चिरप्रसूता महिषीत्यन्ये ॥
यथा ।
पक्वडियं प्रस्फु
किं परिहणं जलोल्लसि सयये किं करसि कमलपडिवे । कुणसु पचत्तरणिउणे पडिच्छिए हिययसक्षपरिहहिं ॥ २४ ॥ (२१)
पपिफडियं पडिफलिए पडोहरं पच्छिमंगणए । पडुवत्तौ पडिसारौ जवणौ पसेवओ बंभे ॥२२॥
प्रप्फिडियं प्रतिफलितम् । पडोहरं गृहपश्चिमाङ्गणम् । पडुवन्तौ तथा पडसारो जवनिका । पसेवच ब्रह्मा ॥ यथा ।
• बाहपडिसारिदुखणं पडोहरे चंदिमाइ पडुवन्तिं ।
कुण मणोप फिडिए 'तर मुण दिणं पसेवयदिणं सा ॥२५॥ (२२)
परिवाहो दुब्विणयम्मि 'पट्टिसंगं च क उहमि । रुद्दम्मि पंडरंगो पक्कग्गाहो "य मयरम्मि ॥ २३ ॥
1 AB क्खलिए. 5 AB पि
2 AB चाभट्टी. 6 AB सम्मि
3 AB f. 70.
4 AB तर,

Page #224

षष्ठवर्ग:
परिवाहो दुनियः। 'पट्ठिसंगं ककुदम्। पंडरंगो रुद्रः। पक्कग्गाहो मकरः ॥ यथा।
तइ पंडरंगविस पट्टिसंगसमखंध कुमरवाल णिव :
सासियजए जद् परं पक्कग्गाहदयस्म परिवाहो ॥२६॥ (२३) परिलियप डिधंदा लौणमुहा पच्छेणयं च पाहेज्जं ।
समुहागमणे पञ्चद्धारो पच्चोवणौ चेय ॥२४॥ परिलिओ लौन: । परियरो लोन इत्यन्ये । पडिछंदो मुखम्। 'पच्छेणयं पाहेज्ज पाथेयमित्यर्थः। हावपि देश्यावन्योन्यपर्यायतया निबद्दौ। पञ्चद्धारो तथा पच्चोवणी संमुखागमनम्। क्रियाशब्दावेतौ। तेन संमुखगते पञ्चुरिओ पच्चीवणित्री इत्याद्यपि भवति ॥ यथा ।
लोयणचोरपच्छणयंत पडिछंदचं दिमा कुणसु। हियपरिलिया वि पञ्चद्धार पच्चोवणीपर दइए ॥२७॥ (२४) पञ्चुहियं पणहविए पडच्चरो सालसरिसम्मि। परिहायपरिच्छूढा झौणोक्खित्ता पडिक्खरो कूरे ॥२५॥ पञ्चुहियं प्रस्नुतम्। पञ्चुअं प्रस्तुतमित्यन्ये। पडच्चरो श्यालप्रायो विदूषकादिः। परिहासो क्षीणः। परिच्छुढो उरिक्षप्तः। पडिक्खरो क्रूरः ॥ यथा ।
किं तं छुहपरिहाओ परिछूढकरो पडच्चर रडेसि। अपडिक्खरपञ्चुहियाइ गद्दहीए थर्णधओ होहि ॥२८॥ (२५) खेत्तसए परिवासो पयट्टिो तह "पवट्टियए। पज्जत्तम्मि पहोइयमह खेपल्लवायपोरयया ॥२६॥
1 AB परिसं.. 4 B पहण.
2 A °डिच्छदा B डिच्छंदा. 3 A डिच्छदो B °डिच्छंदो..
AB परिच्छ. 6 AB °दिया. 7 AB पयदि ...

Page #225

१६२
देशोनाममाला परिवासो क्षेत्रशयः । पयटिओ प्रवर्तितः। पहोइयं पर्याप्तम्। प्रभुत्वमित्यन्ये। पल्लवायं तथा पोरयं क्षेत्रम् । 'वल्लवायं इति दन्त्योष्ठयादिरप्ययमिति गोपालः॥ यथा।
परिवास सालिपोरयगोवीदंसणपयष्टियम यो जं। ण णिएसि दिवा वि मिगे पहोइयं पल्लवायर'क्खाए ॥२८॥ (२६)
पंचाहियपण्णासाए पंचावण्णपणवगणा । पम्फोडियं च पक्खोडियम्मि सुरयम्मि परभाओ ॥२०॥
पंचावपणा तथा पण वपणा पञ्चाधिकपञ्चाशत् । पप्फोडियं पक्वोडियं निर्घाटितमित्यर्थः। परभाषी सुरतम् ॥ यथा ।
रइपप्फोडिय परभायलुद्द वेसाइ देसु दोणारे ।
पंच वि पण वगणसमे पंचायणं पि मा खु पंचसमं ॥३०॥ (२७) पडियलिपविरद्वया तुरिए पुण्णम्मि पडिहत्यपोणियया। पडिखधं पडिखंधी जलवहणे मत्थयम्मि पवरंग ॥२८॥
पडियलो तथा पविरइओ त्वरितः। पडिहत्थो तथा पोणिो पूर्णः । पडिधं पडिखंधी जलवहनम् । जलमुच्यतेऽनेनेति जलवहनं। दृत्यादि। अन्ये जलवाहमाहुः। पवरंगं शिरः। उत्तमाङ्गवत् शिरोवाचकत्वेन नायं कवीनां रूढ इति देश्येषु निबदः ॥ यथा।
अणपडियलि पविरदयं अपोणिए कुण जलेण पडिहत्थे । पडिखंधे पडिखंधीणिउत्त किं कंडुएसि पवरंगं ॥३१॥ (२८)
1 AB पह. 2 A °यो उझ Bोजं. 3A °वा मि मिगे B°वा ति मिगे. 4A क्खाय B °क्लायए. 5 AB °वनपण वना. 6 AB °वना. 7 AB °वनस. 8 AB °वन, 9 AB पक्ष,

Page #226

षष्ठवर्गः गागरम्मि पट्ठाणं रुक्खे पसुहत्तपरसुहत्ता य। पाणियणिग्गमणम्मि 'य परिहालो परिहलाविओ चेय ॥२६॥
पडट्ठाणं नगरम् । पसुहत्तो तथा परसुहत्तो वृक्षः। परिहालो तथा परिहलाविओ जलनिर्गमः ॥ यथा ।
महिकप्पपरसुहत्तय 'गुरुभुअपसुहत्त तुह पट्ठाणे।
घरपरिहलाविया करिमदपरिहा लेहिं हुंति अप्फुस्सा ॥३२॥ अत्र पंगुरणं प्रावरणमिति प्रावरणशब्दभवत्वात्रोक्तम् । तथा। पज्जर कथयति। पब्वायइ म्लायति । पल्हत्यइ विरचयति। पलावद नाशयति । पणामइ अपयति। पयरइ पम्हहद स्मरति। पयनइ प्रसरति। पहल्लइ घूर्णते। पसाडइ मृगाति । पड्डुहइ क्षुभ्यति। पच्चारइ उपालभते। 'पच्चडडड् पच्छंद पद अद् गच्छति। पल्लट्टइ पन्हस्थइ पर्यस्य ति। पउलइ पचति । पज्मरह पञ्चडइ क्षरति। इत्येते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (२८)
पणअत्तियं पयडिए इत्यौपणए पणामणिया।
परिवारिओ 'य घडिए पुलोअणे पसक्डक्कं च ॥३०॥ पणअत्तियं प्रकटितम् । पणामणिया स्त्रोष प्रणयः। परिवारिलो घटितः । पसवडकं विलोकनम् ॥ यथा ।
तीए रइसव्वस्मं पणअत्तियपसवडक्कलोलाए ।
कह लहसि णि, रक्खर अणपरिवारियपणामणिश्रो ॥३३॥ (३०) पव्वसल्लं वालमयकंडए तरुणियाद पडुजुवई। चिरसुयमहिसौ परिहारिणो ‘य पडिअझओ उवभाए ॥३१॥
..
4 AB पच्छडड.
10. 2 AB गुग्लुब. 5AB°लोया 6ABथायति.
30 °लेहि. 7ABअजमो.

Page #227

१६४
देशोनाममाला पब्बइसेल्नं वालमयकण्डकम्। पड़जुवई तरुणी। परिहारिणो चिरप्रसूता महिषो। पडिअज्मो उपाध्यायः ॥ यथा ।
पडिअमय तुह सोसो परिहारिणिदुद्धपाणदुल्लन्लिो ।
पड़जुवईण णिमित्तं पव्वइसेलाइ गंफेइ ॥३४॥ (३१) . प'डिएल्लिो कयत्थे भग्गे पडिरंजियं चेय।
पज्जुणसरमुच्छुसरिसतिणम्मि पडिअंतोय कम्मयरे ॥३२॥ पडिएल्लिो कृतार्थः। पडिरंजियं भग्नम्। पज्जुणसरं इक्षुसदृशं तृणम् । पडिअंतो कर्मकरः ॥ यथा।
पडिजियपडिमाए कि रे पडिएल्लियाइ होइ फलं ।
प'डिअंतय किं दिट्ठो 'पोलियपज्जुणसराउ उच्छरसो ॥३५॥ (३२) पडिसारियं सुमरिए परिल्लवासो य अमुणिअगम्मि । वम्मौत्रयम्मि पडिलग्गलं वसंतम्मि पउमलो ॥३३॥ पडिसारियं स्मृतम् । परिल्लवासो अज्ञातगतिः। पडिलग्गलं वल्मीकम् । पउमलो वसन्तः॥ यथा।
हिंडसि परिल्लवासो पउमलए सुहय कस्य जं तोए ।
पडिलग्गलं व अरई पडिसारियतग्गुणाइ वडेइ ॥३६॥ (३३) पवहाद्वयं "पयट्टे पडिपिडियमवि पवुड्डम्मि ।
पच्चबलोको पाडच्चरो य आसत्तचित्तम्मि ॥३४॥ पवहाइयं प्रवृत्तम्। पडिपिंडियं प्रवृतम्। पञ्चबलोक्को तथा पाडच्चरो आसक्तचित्तः। 'चौरवाचौ तु पाटश्चरशब्दभवः ॥ यथा ।
पाडच्चरा तए सा पञ्चबलोको तुम सुहय तोए । असोसं पवहाइयरसाण पडिपिंडिओ च्चिय सिणेहो ॥३७॥ (३४)
1AB°डिपलि. 20. 3 AB °डिपलि. 6 AB बढेर. 7AB पवई. 80चोर
4 AB °डियंत. 50 पौडि. -9AB अनीनं.

Page #228

षष्ठवर्गः .
१६५ पं'थुच्छहणौ जा सासुराउ अाणिज्जए वह पढमं । . पच्चुच्छुहणी पढमसुरा गुज्झहरे पलोट्टजौहो “य ॥३५॥ पं'थुच्छ्हणौ श्खशरकुलात्प्रथममानीता वधूः। पचुच्छहणी नवसुरा । पलोजीहो रहस्यभेदी ॥ यथा।
ण हु महुपच्चुच्छहणी पिज्जइ ता कह पलोट्टजीहा है।
इय कु'लपंथुच्छहणी सासुयग इपुच्छिराण कुप्पेइ ॥३८॥ अत्र पडियम्मियं मण्डितमिति प्रतिकर्मितशब्दभवमिति नोक्तम् । परिवाडइ घटयति। परिवालइ वेष्टयति। परिहट्टद् मृगाप्ति। पीरिअल्लइ परिअलइ गच्छति। परिअंतइ श्लिष्यति। परिसामइ शाम्यति। इति धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः ॥ (३५)
पयलायभत्तपरियट्टलिया मोरपरिछिमेसु । कलकलिए पत्थरभल्लियं पडिणियंसणं च णिसिवत्थे ॥३६॥ पय लायभत्तो मयूरः । परियलियं परिच्छिन्नम्। पत्थरभल्लियं कोलाहलकरणम्। पडिणियंसणं रात्रौ परिधेयवस्त्रम् ॥ यथा।
पयलायभत्तसाहय तोइ पडिणियंसणं इहाणसि ।
पत्थरभल्लियमच्छउ परियट्टलिओ सि चित्तेणं ॥३८॥ (३६) परि"हारत्तिया रिउमई चूलाइ पासिपिच्छौओ। पारौ दोहणभंडे पाओ चक्के दिसाइ पाली ‘य ॥३०॥ परि"हारइत्तिया ऋतुमती। पासी तथा पिच्छौ "चूला। पारी दोहनभाण्डम्। पाओ रथचक्रम्। पाली दिक् ॥ यथा।
पारो हत्थो पाअंतरिओ पालोउ कि णियसि गोव। चलपासिय तह पिच्छिं लणेमि परिहारइत्तियं महसि ॥४०॥ (३७)
1 AB युव. 20. 3A °चुच्छ. 4 AB°लपशुच्छ ह. 5AB °इपत्थिरा 6AB°रिहल्ल. 7AB °रियंत. 8AB °रिच्छिन्नेसु. 9 AB °खाइय. 100 °ण.. 11 AB हारि. 12 0 चूड़ा. 13 AB °हत्ये पाच

Page #229

१६६
. देशीनाममाला पावो सप्ये सवचे पाणो पाणा'अओ य पुणई “य । णयणम्मि पायलं पाउयं हिमे पारयं सुराभंडे ॥३८॥
पावो सर्पः। पाणो पाणाप्रो पुणई इत्येते त्रयः खपचार्थाः। पायल चक्षुः । पाउयं हिमम्। पारयं सुराभाण्डम् ॥ यथा।
पारयहत्थो पाणो पा'णायवाडयम्मि पुणइजुओ। पाउयपावयभीओ रत्तीए रत्तपायलो गाइ ॥४१॥ (३८)
पाडंको वणिसिवियाइ पाइयं तंडवित्यारे । पाणड्डौ रच्छाए पाडुच्ची तुरयमंडणए ॥३६॥
पाडुको व्रणिशिबिका। पाइयं वदनविस्तारः। पाणडी रथ्या। पाडुच्ची तुरगमण्डनम् ॥ यथा।
तुह विरहे पाईकोजोग्गा सा पाइयं ण पावेद । मल्हसि पाणहोसुं तुमं तु पाडुच्चियहएहिं ॥ ४२॥ (३८) पायडमंगणए तह पामहा पाय धसमलणम्मि। "हत्यजुयलप्पहारे पाणाली पाहुणं च विक्केब्जे ॥४०॥
पायडं अङ्गणम् । पामहा पादाभ्यां धान्यमर्दनम् । पाणाली हस्तद्ययप्रहारः । पाहुणं विक्रयम् ॥ यथा ।
खल पायडपामई मोतुं पाहुण रइथिमालविरो। पाणालोर हणिज्जइ हलियो पिट्ठागयाइ जायाए ॥४३॥ (४०)
1 AB °अवो. 5 AB°को नाया सा. 80°नम्
20. AB °वायो. 4 ABणायय. 6 AB °ध. 7A हत्यनय° B इत्यजय. 9 A पापा.. 10 AB °रएथि.

Page #230

षष्ठवर्गः
पारंकं सुरमाणयभंडे मग्गोकयम्मि पाउक्कं । पाउग्गो सन्भे पासणिओ पासाणिो 'य सक्खिम्मि ॥४१॥ पारंक सुरामानभाण्डम् । पाउकं मार्गीकृतम् । पाउग्गो सभ्यः । पासणि पो तथा पासाणिो साक्षी ॥ यथा ।
'पासणिया खु पमाणं भज्जइ पासाणि एहिं दिव्वं पि ।
पारंकयसंखभमे इय पाउ'ग्गे हिं पाउकं ॥४४॥ अत्र पामरो कुटम्बोति संस्कृतसमः । पाहु प्राभृतमिति प्राभृतशब्दभवम्। तथा पाडिकं पाडिएकं प्रत्येकमिति शब्दभवौ। पारद् शक्नोति। पास पश्यति। एतौ धात्वादेशेषताविति नोक्तौ । (४१)
पाउग्गि ओ 'य सहिए खलौ'णजुत्ता पाडिसिरा। . पाडुहुओ पडिहुए मालाए पारि हत्यौ 'य ॥४२॥
पाउग्गियो सभिको। द्यूतकारयिता। अन्ये तु सहियं सोढमाचक्षते । यदाह। पाउग्गियोऽपि 'सोढः । पाडिसिरा खलीनयुक्ता। पाडुहुओ प्रतिभूः । पारि हत्थी माला। पाडि हत्थी शिरोमाल्यमित्यन्ये ॥ यथा।
पाउग्गिय सारविउ पाडिसिरामणियपारि हत्थोओ। पाहुयं पुण मग्गसि किमेस पडिहाइ तुह णाओ ॥४५॥ (४२) पाउरणौ कवचे पासावयपारावरा गवक्खम्मि ।
जो पिउहरा पहरं गेदू वडं पाडि अज्भो सो ॥४३॥ पाउरणी कवचम् । पासावो तथा पारावरो गवाक्षः। पाडिअझो यः पिग्रहात्पतिगृहं वधूं नयति ॥ यथा।
पासावयप्यइट्ठो वह पारावरोवविठ्ठाए। "रोमुग्गमपाउरणीद पा डिअज्झो हुओ मलयपवणो ॥४६॥ (४३) ।
10. 2AB पासाथि 30 एहि. 40
5ABog. 6 AB डिपनं. 7AB °जना. . 80°हच्छौ. 9AB सोढा. 10 AB°डियझो. 110 रीमोग्ग. 12 AB °डियझो.

Page #231

१६८
देशीनाममाला णायव्वा वीसामम्मि पाडिअग्गी ,य पारुअग्गो 'य। पारंपरो णिसिअरम्मि पा रुअल्लो पहुंकम्मि ॥४४॥
पाडिअग्गो तथा पारुअग्गो विश्रामः। पारंपरो राक्षसः। पारुपल्लो पृथुकः ॥ यथा।
रे हलिय पाडिअग्गं कुण इगिहमपा अगदाढ तुम।
पारंपरु व्व तित्तिं ण 'मससे पारुअन्नप्रसणम्मि ॥४७॥ (४४) .. पालौहम्मं च वई मालौकयमाहु पारुहल्लं च । पालीबंधो 'य सरे पायप्पहणो 'य कुक्कुडए ॥४५॥
पालोहम्मं वृतिः। पारुहल्लं मालोक्वतम्। पालीबंधो तटाकः। पायप्पाहणो कुक्कुटः ॥ यथा।
लंघद जलहिं गरुडो पालीबंधं च पारुह लोम्मिं । पायप्प हण तुमं पुण पालोहम्मं पि फुडसि टुक्वेण ॥४८॥ (४५)
पाडलसउणो हंसे पिण्ही खामा जले 'पिब्बं । पिंच पिक्ककरौरे पिल्हं लहुपक्खिरूअम्मि ॥४६॥
पाडलसउणो हंसः। पिणही क्षामा। 'पिब्बं जलम्। पिंचू पक्ककरोरम् । पिल्हं लघुपक्षिरूपम् ॥ यथा ।
पाडलसउणयपिल्हय तुमयं मरुमण्डलम्मि मा वच्च । तत्य अपिब्बे पिंचुअमित्तफले होसि पिणिहतण ॥४८॥ (४६)
10. 2 AB यसो. 8 AB स्यग्ग. 40 °परी स. 5 AB मनसे. : 6 ABोम्भि. 7A पिच' B पिव्वं. 8AB omitted the whole verse. .

Page #232

षष्ठवर्ग:
१६८
पिंडौ य मंजरीए 'पिरिडी सड' लौइ पिच्छिलौ लज्जा । पिहुलं पिंमुलिपिछोलीओ मुहपवणभरियतिणवजे ॥४७॥
पिंडो मञ्जरी । पिरिडी शकुनिका । पिच्छिलो लज्जा । पिहुलं पिंसुली पिंकोलो त्रयोऽप्येते मुखमारुतापूरित तृणवाद्यवाचकाः ॥ यथा ।
रमिरं पिहुलेण समं पिछोलिमु होहिं पिंसुलिकराहिं । पिंडीहिं प'लोहंतो अपिच्छिलोपिरिडिलोल किं महसि ॥५०॥ (४७)
पियणं दुद्धे आणाइ पिणाई दाडिमम्मि पिंडौरं । उमापिपीलियाए य पिप्पडा मक्कडम्मि पिंगंगो ॥ ४८ ॥
पियणं दुग्धम् । पिणाई आज्ञा । पिंडीरं दाडिमम् । पिंडरयं इत्यन्ये । पिप्पडा ऊर्णापिपीलिका | पिंगंगो मर्कटः ॥ यथा ।
लिह पिंडरं पियणं पिएम मा कुणसु पिप्पडासंकं । जाव पिणारं दितो विंगंगमुहो ण एइ धणिभट्टी ॥५१॥ (४८)
बलकारम्मि पिणाओ 'पित्रमा फलिगौइ पिंजियं विहए । पिलं पिच्छिलदेसे सही पिडच्छा गुदम्मि पिट्टतं ॥ ४९ ॥
पिणाश्रो बलात्कारः । पिश्रमा फलिनी । पिंजियं विधुतम् । पिंजिययं इत्यपि । पिलणं पिच्छिलो देशः । पिडच्छा सखो। 'पितं गुदः ॥ यथा । पिश्रमासामाइ इमाइ एस उम्र पिंजियो पिणायपरो । पुरओ वि पिडच्छाणं " पिहंतभरेण पडइ पिलयम्मि ॥५२॥ sa fuest पिठरः । पिउच्छा पितृष्वसा । इति शब्दभवौ । पिज्जइ पिबतौति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ (४८)
1 AB पिरडी.
6 AB पित्रमा
२२
2 AB °लीय.
70 पित
30. 40 ° डोहि. 8 AB पियमा 9 AB पियमा
तथा
5 A °लोतो.
10 C पित

Page #233

देशीनाममाला 'पिंजरुडो भेझंडे जंकिंचिप्पढिययम्मि पिप्पडियं । . *तणुए पिहोअरो पंकसुरे पिट्ठखउरा य पेंढा य ॥५०॥
पिंजरुडो भेरुण्डः। वदनहयोपेतो भारुण्डाख्यः पक्षी। पिप्पडियं यत्किंचित्पठितम्। पिहोरो तनुः। अत्र पिडुरोमो मीन इति पृथुरोमशब्दभवः। पिसुणइ कथयतीति धात्वादेशे'षूक्त इति नोक्त: । पिट्ठखउरा तथा पेंढा कलुषा सुरा॥ यथा।
पिंजरुडो व्व टुव यणो पेंढामत्तो सि पिट्ठखउर पित्र।
सा तुह विरहुम्मत्ता पिहोअरा पिप्पडइ णिच्चं ॥५३॥ (५०) पियमाहविपौणा पिकिचउरंसा पौढमुच्छुजंतम्मि । पौई तुरए पौलुट्ठ पौडरइया य डड्डचोरवहू ॥५१॥ पियमाहवी कोकिला। पीणं चतुरस्रम्। पोटं इक्षुनिपीडनयन्त्रम् । पोई तुरंगमः। पोलुहूं मुष्टम्। पौवलं पीतमिति तु पीतशब्दभवम् । पीडरई चोरभार्या ॥ यथा।
पीणउरपोइरोहे पौढठिया पिक्खिऊण पीडरई ।
पियमाहविकालमुही पौलुट्ठ मस्सए "पल्लिं ॥५४॥ (५१) पंडे वच्चत्ये पंढो गत्ते पिउ सियाय पुप्फा य।
पत्यं मिउ मेले पुरं च पुव्वाडएप्पुमा पौणे ॥५२॥ पुंडे इतिशब्दो व्रजेत्यस्मिन्नर्थे । "पुढो गतः। पुप्फा पितृष्वसा। पुत्थ पं"पुनं संगमः। पुवाडं तथा पुप्युअं पीनम् ॥ यथा।
पुवाडखंध "पुप्युअभुज पुत्थालाव "अस्मश्री पुडे ।
ण सहइ पु"पुअमम्हं पइपुप्फा "पुढ"समगल्ला ॥५५। (५२) 1AB पिनुरु. 2 B omitted from तणुए to यत् किचित्. 3 A पंढा. 4AB°नाविति नोती. 5 Aणा. 60 पिपा. 7AB °लद्धपी. 8AB °न्त्र पौल. 9A पिक्ज.. 10 AB मन्नए. 11B पनि. 120 सिधार. 13 AB पुंडो. 14 ABOYS. 15 AB पुप्फुय पु. 16 AB पी . 17 AB °पुयम. 18 A पंडस. 19 B°समाग',

Page #234

षष्ठवर्ग:
१७१
तरुणम्मि पुअंडो पेंडअो अपवरे पुरिल्लो अ।
असईए पुग्णा'लौ पुणवत्तं पमोअहियवत्ये ॥५३॥ पुअंडो तथा पेंडो तरुणः। पेंडअो षण्ट इत्यन्ये। पुरिल्लो प्रवरः । पुस्खाली असतो। पुणवत्तं प्रमोदहृतवस्त्रम् ॥ यथा ।
पुस्खालिपुणवत्तं पुरिलपेंडय तुमं परिहिऊण ।
मल्हमु पुअंडमाझे सुइयत्तणगब्वित्रो किमम्हेहिं ॥५६॥ अत्र पुक्खरो सारस इति पुष्करशब्दभवः । पुछइ पंसइ पुसइ मार्टि। पुलोइ पश्यति। इति धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (५३)
पुडइय पुंडया तह पेरुल्लोपेंडबाल पेंडलिया। पिंडौकए "पुश्राइणिपूयाओ पुण पिसायगहियाए ॥५४॥
पुडइयं पंडइयं पेरुल्ली 'पेडबालं पंडलियं एते पञ्च पिण्डोकतार्थाः । पिंडन्त इयं इत्यपि। पुआइणी तथा पूआ पिशाचगृहीता। पुआइणी उन्मत्ता दुःशीला चेत्यन्ये ॥ यथा। ___पुडइया पेरुल्लौसद्दा पुडइयअपेडबालकचा ।
अपुआइणी वि पूय ब्व तुहारिवह रुअंति पेंडलियं ॥५७॥ (५४) पुरुहूो घूए पुडणौ य णलिणौ पुलासिओऽग्गिकणे।
असुरे पुरिलदेवो उक्कंठाए य पुरुपुरिया ॥५॥ पुरुहो चूकः। पुडइणी नलिनी। संस्कृते तु पुटकिनीशब्दं केचिदेव निबध्नन्ति। पुलासिओ अग्निकणः । पुरिल्लदेवो असुरः। पुरुपुरिया उत्कण्ठा॥ यथा।
पुरुहअपिए काले पुरिल्लदेवारिविरहिया राही।
मयणपुला सियतत्ता पुडइणिसयणे करेइ पुरुपु"रिअं ॥५८॥ अत्र पुलअइ पश्यतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ (५५) 10 ली अपु. 2 AB स्वत्तप. 3 AB जपेड. 4 °ति धा. 5AB 'डुलि. 6AB पुयायणि. 7AB दुवा. 8AB °ाअगो.
9A°डयो.
10 ABOरिया.
11 ABOरियं.

Page #235

देशीनाममाला
आसौइ पुरिल्लपहाणा पूणौ पिचुलया करौ पूणो । पूरौ वायगभंडे 'पूअं दहियम्मि पूरणं सुप्पे ॥५६॥ पुरिल्लपहाणा अहिदंष्ट्रा । पूणौ तूललता । यन्मध्यात्सूत्रतन्तुर्निःसरति । पूणो हस्तो । पूरो तन्तुवायोपकरणम् । पूत्रं दधि । पूरणं शूर्पम् ॥ यथा । 'पू अपूरोपूरणपूणोहिं जे जियंति ते विवरं । खुत्तपुरिनपहाणो मरसि अलं गारुडे 'परपूर्ण ॥ ५८ ॥ (५६)
१७२
पू' रोटी कज्जवर पंडरि पेसणं च कननि । पेयमवि पौडियर पेयालं पेज्जलं पमाणमि ॥५७॥ पू'रोढी अवकरः । पू" डरिअं तथा पेसणं कार्यम् । पेल्लिअं पीडितम् । पेलं तथा पेज्जलं प्रमाणम् ॥ यथा ।
पू'रोटिमपेालं पेसणश्रयहिज्ज 'घल्लसु सखेत्ते ।
दारिद्दपेल्लिय अपेज्जलकणि'सेहिं जइ अत्थि "पुंडरिश्रं ॥ ६०॥ (५७) पेरिज्जं साहिज्जम्मि "पेच्छन दिट्ठमित्तअहिलसिंरे । पिच्छम्मि पेहुणं पेंडलो रसे गोवयम्मि पेंडारो ॥५८॥
पेरिज्जं साहाय्यम् । पेच्छश्रो दृष्टमात्राभिलाषो । पेहुणं पेंडलो रसः । यदाह गोपालः । पेहुणपेंडलशब्दौ पिच्छे च रसे च पेंडलो अरस इति तु अकारप्रश्लेषो मूढानाम् । पेंडारो गोपः । महिषीपाल इति देवराजः ॥ यथा ।
सिहिपेहुणावयंसो पौणो पयपेंडलेण पेंडारो |
वम्महकयपेरिज्जो भत्तयहारोण पेच्छो जाओ ॥ ६१॥ (५८) "पेंडोलीपेरणपेंडधवा कौलोद्वठाणखग्गेसु । पेडडओ कणवणिए पेसणयारौ श्रदूदू ए ॥५॥
1 AB पूर्व 6 C रोहिम'.
11 AB पेली
2 AB पूययपूपू 3 AB नर
7 A
12 A पेडो .
SAB लिय
40 रोट्टी. 90 सहि.
पिच्छम् । बोद्धव्यौ ।
पेंडारो
5 AB 'डरोपं.
10 AB ye°.

Page #236

षष्ठवर्गः
१७३ 'डोली क्रोडा। पेरणं ऊर्ध्वस्थानम् । अत्र। पेच्छड् पश्यति। पेल्लर क्षिपति। एतौ धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ। पेंडधवो खन्नः। अत्र। पेंडव प्रस्थापयति। अयं धात्वादेशेषुक्त इति नोक्तः। पेडइओ कणादिविक्रेता वणिक् । पेसणयारी दूती॥ यथा।
पेडइयध्यपेंडोलिलंपडो पेरणं कुणसि कोस ।
ण विणा पेसणयारिं हवंति कजाई पेंडधवहत्य ॥६२॥ (५८) पोर्ट उअरे पोच्चं सुकुमारे जूहणायगे पोंडो।
काचम्मि होइ पोत्तौ गामपहाणम्मि पोयाओ ॥६॥ पोट्ट उदरम्। पोच्चं सुकुमारम् । पोंडो यूथाधिपतिः। पोत्ती काचः । पोयाओ ग्रामप्रधानः ॥ यथा ।
तं पोच्चं तणुपोर्ट मेल्लिय पोयायपोंड णियपरिणि । हालियमहिलं एयं रमसि ण तं मुणसि पोत्तिमणिभयं ॥६३॥(६०) दुत्यम्मि पोसिलो पोणिया सुत्तभरियम्मि तक्कुम्मि । पोअंडो मुक्कभयम्मि पोउआ करिसअग्गिम्मि ॥६१॥ पोसिओ दुःस्थः। पोणिया सूत्रभृततधैः। पोअंडो मुक्तभयः। षण्ट इत्यन्ये। पोउआ करोषाग्निः ॥ यथा।
हालियजालियपो उअधूमं दठूण पोणियं 'चइअ। पोसियघरिणी छत्तं उअ पोअंडा णिसाइ 'अहिसरइ ॥६४॥ (६१) पोआलो वसहे पोअंतो सवहम्मि पोत्तनो विसणे।
पोलियपोहणपोरच्छा सोणियलहुयमच्छपिसुणेसु ॥६॥ पोआलो वृषभः। पोअंतो शपथः। पोत्तो. वृषणः। पोलियो शौनिकः। पोहणो लघुमत्स्यः। पोरच्छो दुर्जनः ॥ यथा । 1A पेडो.. 20 जाइ... 30 °णिा य सु. 40 भृत्तकु. 5 AB उयधूः 6 AB चच. 7AB पास. 8AB पोयालो. .70 सौनि. ..

Page #237

१७४
देशोनाममाला तं रे पोहणगंधिं सपोत्त'पोआलउ व्व रमिजणं ।
पारच्छकम्म पोलिय इण्हिं पुण कुणसि पोअंते ॥६५॥ (६२) . पोइयपोअइया णियरिलया पोइअो य कंदुइए। पोलच्चा खेडियभू कुसंभरत्तम्मि पोम रयं ॥६३॥ पोइया तथा पोअइया निद्राकरी लता। पोइनो कान्दविकः। खद्योत इत्यन्ये। पोलच्चा खेटितभूमिः। पोमरं कुसुम्भरक्तं वस्त्रम्। अत्र पोक्कड़ व्याहरतोति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ यथा।
पोइयचुंटणमिसो पोअइयवण म्मि पोइयघरिल्लौ । पोलच्चछत्तकंठे सुपोमरा पेच्छ अहिसरइ ॥६६॥ (६३)
॥ अथानेकार्थाः ॥ दरियक्खमेसु पक्को पत्तणमिसुफलपुंखेसु।
पइयं भच्छियचक्केसु पप्फु दोहउड्डियंतेसु ॥६॥ पक्को दृप्तः समर्थश्च। पत्तणं बाणस्य फलं पुङ्गश्चेति प्रर्थम् । पइयं भर्त्ताितं रथचक्रं च। 'पप्फुअं दीर्घमुडडीयमानं च ॥ (६४)
वजवणीसु पडिल्ली पउणो वणरोहणियमभेएसु।
अइसोहंते भग्गे पिवए पक्कणौ चेअ॥६५ पडिल्ली वृतिस्तिरस्करिणी च। पउणो व्रणरोहो नियमभेदश्चेति द्यर्थः । पक्कणी अतिशयशोभमानो भग्न: प्रियंवदति अर्थः ॥ (६५)
णायरसविरलमग्गेसु पट्ठो गणगुहासु पन्भारो। कोकिलजारेसं पसुलो पउत्यं घरप्पवसिएसु ॥६६॥
3AB परि.
1 AB °पोयाल. B AB पप्यु.
20 जय. 60°परी.
4 AB र.

Page #238

षष्ठवर्ग:
१७५
पट्ठो ज्ञातरसो विरलं मार्गश्चेति वार्थः । पन्भारो संघातो गिरिगुहा च । पंसुलो कोकिलो जारश्च । पउत्यं गृहं प्रोषितं च ॥ (६६)
वइविवरे तह मग्गे दुस्मौले कंठदौणारे । कंठच्छिहम्मि तहा य दौणणाए परो य ॥६७॥
पएरो वृतिविवरं मार्गो दुःशीलः कण्ठदीनाराख्यभूषणभेदः कण्ठे विवरं दोननादश्चेति षडर्थ: ॥ (६७)
'लहुपिटरम्म पडुलं तह चिरकालप्पसूयम्मि । पत्तट्ठो णायव्वो बहुमिक्खियसुंदरेसुं च ॥६८॥
पडुल्लं लघुपिठरं चिरप्रसूतं च । पत्तट्ठो बहुशिक्षित: सुन्दर ॥ (६८)
असहणसमत्य सुं च पञ्चलो पक्कणो चेत्र । पव्वज्जो णहसरसिसुमिएस गणसत्यरेसु पत्यारौ ॥६६॥
पञ्चलो यथा पक्कणो असहनः समर्थश्चेति द्वावपि हार्थों । पव्वज्जो नखः शरो बालमृगश्चेति वार्थः । पत्यारो निकरः प्रस्तरश्च ॥ (६८)
कप्पासे सेए पलसं पौडियपडिअभौरुसु परद्वं । पडुत्यौ बहुदुद्धा पारोहारिणौए य॥७॥
पलसं कर्पासफलं स्वेदश्च । परडं पीडितं पतितं भीरु चेति त्रार्थम् । पडत्थी बहुदुग्धा दोहनकारिणी चेति वा । अत्र परौ भ्रमति क्षिपति चेति धात्वादेशेषू'क्तमिति नोक्तम् ॥ (७०)
1 A लिहु
2 C नहारि
3 AB इ
4 AB ° इति नोक्त;.

Page #239

१७६ ।
देशोनाममाला परिक्कं च विसाले एगते तह य 'सुग्णम्मि। परि हत्यं पडुमासु भौयभग्गेसु पडिसिद्धं ॥७९॥
.
पइरिकं विशालमेकान्तं शून्यं चेति वार्थम् । परि हत्यं पटमन्युथ। पडिसिद्ध भीतं भग्नं च ॥ (७१)
पयलाओ हरसप्पेसु परिभंतो णिसिद्धभौरूसु। 'दाथायड्डीमहिसौसु पयणिपारि हटौओ ॥७२॥
पयलाओ हरः सर्पश्च। परिभंतो निषिदो भौरुश्च। हाःस्था प्रतीहारी। पावष्टिराकर्षणम् । महिषी सामान्योक्तापि चिरप्रसूतेह रयते। एषु हा:स्थादिषु त्रिष्वर्थेषु पयडणिपारिहटिशब्दो। यदाह गोपालः। पयट्टणी स्यात् प्रतीहारी। आवष्टिः परिहट्टी पयट्टणी चेति विज्ञेया। हाःस्था च पारिहट्टी आवष्टिः पारिहट्टी स्यात् ॥ इति च। गोकुन्तप्रकरणे देवराजस्त्वाह । परिहारिणी पयद्दणिपडिच्छिया पारिहट्टीए ॥ (७२)
वमुक्खेसु परिअडी पहेणयं लाहणोसवेसुं च ।
पडुआलियं पडूकयपरिताडियधारिएK च ॥७३॥ 'परिअडी वृतिमूर्खच। पहेणयं भोजनोपायनमुत्सवश्च । अत्र पब्बालइ सावयति छादयति च। पयलाइ शिथिलीभवति लम्बते च। पम्हुसडू विस्मरति प्रमशति प्रमुष्णाति च। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः । पडुआलियं पटूक्कतं ताडितं धारितं चेति नार्थम् ॥ (७३)
1 AB मुद्रभि. 20 ई. 3 AB °मन्सु. 4 AB दात्यायडौम. 5 AB °यदृणि. 6 AB डोषो. 7 AB °यदृयी. 8 AB °रियडी. 9A पवित्र B पहिष. 10 AB पम्हस'.

Page #240

:१७७
षष्ठवर्ग: परिहुत्त'वड्ववियपालिएमु पडिअग्गिरं चेय । पविरंजिओ य भणिो सिणिनए कयणिसहे य ॥७४॥
पडिअग्गिनं परिभुक्तं वर्धापितं पालितं चेति नार्थम्। पडिग्गिअं अनुव्रजितमिति तु अनुव्रजिधावा देशसितम्। पविरंजियो सिग्धः कृतनिषेधश्च। पविरंजित्रो भग्न इति तु भनिधात्वादेशसिद्धः । (७४)
सरहे वग्घम्मि य पक्कसावो पासमच्छिवि रुवेसु । पालो संडिकजुमेसु भत्तउच्छू पाऊ अ ॥७॥
पक्कसावो शरभो व्याघ्रश्च। पासं अक्षि विशोभं च। दन्तकुन्तयोरपि पास इच्छन्त्यन्ये। पालो शौण्डिको जीर्णश्च । पाऊ भक्तमिक्षश्च। स्वार्थे के पाउयं इत्यपि ॥ (७५)
चच्चपडुसु पाडुक्को विप्युअपडिसारएसु पालप्यो । हंसे विसऽम्बुजे पाडली दुवारतिरिएसु पासलं ॥७६॥
पाडुको समालम्भनं पटश्च । पालप्यो विप्लुतः प्रतिसारश्च । पाडलो हंसो वृषभ: कमलं चेति वार्थः । पासलं हारं तिर्यक् च ॥ (७६)
पुवकयकम्मपरिणआहेडयपौडिएमु पारद्धं । तुल्लणिसेहे सरिसे समुत्राचार य पाडिसिद्धी य ॥७॥
पारवं पूर्वक्कतकर्मपरिणाम आखेटकः पीडितश्चेति त्रार्थम् । पाडिसिही स्पर्धा सदृशः समुदाचारथेति वार्थः ॥ (७७)
10°वड्ढवि. 2 AB °ग्गियं. 3 AB °देशे सि. 4 AB रुषेसु. 5 AB सदाचा

Page #241

*१७८
देशोनाममाला 'पाडंगोरौ विउणे मज्जासत्तम्मि दढवईए य।
मसउम्मत्तेसं पिप्पओ य पिचुपूणियासु पिउलौ य ॥७८॥ . 'पाडुंगोरी विगुणो मद्यासक्तो दृढक्वतावेष्टना च वृत्तिरिति वार्थः । यदाह। 'पाइंगोरी च वृत्तिर्दीधैं यस्या विवेष्टनं परितः ॥ पिप्पो मशक उन्मत्तय। पिउलो कर्पासस्तूललतिका च ॥ (७८)
गंडुतिण चौरिघम्मेसु पिल्लिरी पिप्परो विसे हंसे ।
वज्जविससविवस्मेसु पिहंडो वग्घसौहया पुल्ली ॥७॥ पिल्लिरी गण्डुसंगं णम् चौरी धर्मश्चेति वार्था । पिप्परो वृषभो हंसश्च । पिहंडो वाद्यविशेषो विवर्णश्चेति प्रर्थः । पुल्ली व्याघ्रः सिंहय ॥ (७८.)
तरुणोम्मत्तपिसलेसु पुयाई वयणबिंदुसु 'पुडिंगं । पूसो हालसुगेसं पेड्डा भित्तौटुवारमहिसौसु ॥८॥ पुयाई तरुगा उम्मत्त: पिशाचश्चेति वार्थः। पुडिंगं वदनं बिन्दुश्च। पूसो सातवाहन: शुकश्य। पेडडा भित्तिरं महिषी चेति वार्था। केचित् पेडशब्देन महिषमाछुः ॥ (८०)
खंडवलएसु पेंडं पोमो धवरुक्खलहुअसप्पेसु । परिमणमासोसव ए अपूअए तह य पोअलओ ॥१॥ पेंडं खण्डं वलयश्च । धवक्षो लघसर्पश्चेति यर्थः। पोषो बाल इति तु पोतशब्दभवः। पोअलओ आखिनमासीत्सवोऽयूपश्च। यदाह। भर्ती भुङऽपूपं यच गहिण्या: करात्ममादाय। पाखयुजे पोचलो स उत्सवोsपूपमेदव। पोचलो बालवसन्त इत्यन्ये । (८१)
1 AB पांडु. 2 A °चौरध. 30 एम. 4 A पुडिगं. 5 AB °C य पूयए. 6 AB पोयल.

Page #242

षष्ठवर्गः ॥ अथ फादिः ॥
फग्गू महुच्छणे फलही ववणौ फसुलफंसुला मुक्के। फरो फ'लयम्मि य फंसुलौ य णोमालियाए य ॥२॥ फग्गू वसन्तोत्सवः। फलही कर्पासः। फसुलो तथा फंसुलो मुक्तः । फरओ फलकः। फंसुली नवमालिका ॥ यथा।
किं रे फरेसि फरयं फलहीलयहस्थ फंसुलहिरी य। फग्गुम्मि फंसुलिघणे खलंति कामफसुला सरा णेत्य ॥६७॥ (८२) फलियारौ दुवाए फसलियफसलाणिया कयविहूसे । फफसो लयभेए फिक्की हरिसम्मि कारिमे फिप्पं ॥३॥ फलियारो दूर्वा । फसलियो तथा फसलाणियो कतविभूषः। फंफसो लताभदः। फिक्की हर्षः। फिप्यं कृत्रिमम् ॥ यथा।
फंफसयमालफसलाणिो 'अ फलियारियाफसलियो य । फिप्पगहिलो जणाणं विरइय हासं जणइ फिक्किं ॥६८॥ (८३) फिड्डो वामणए फुक्का मिच्छा केसबंधणे फंटा।
फुक्को रजई फुरियं च णिदिए फुफुया करौसग्गी ॥४॥ फिल्डो वामनः। अत्र। फिडइ फिट्टद् भ्रश्यति। एतौ धात्वादेशेषताविति नोक्तौ। फुक्का मिथ्या। फुटा केशबन्धः । फुक्को रजको। फुरियं निन्दितम् । चलितदीप्तयोस्तु स्फुरितशब्दभवमेव । फुफुया करोषाग्निः ॥ यथा ।
संकेयफुक्कियहरे फुकाफिउडं पियमफुरियफुटं। दहुं विभोयफुफुयतत्ता तरुणी सुहाइ व "णिबुड्डा ॥६५॥
4ABE..
1 AB °लइमि. . . 2 गामोलि° B गोमोलि. 3 AB फंसल. 5 B °रिय च. 6 A वापिड B कापिंडं. 7 AB विव.

Page #243

१८०
देशोनाममाला अत्र फुडइ फुटन भ्रश्यतीति धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ ॥ (८४) फुलंधुओ अलौ फूओ लोहारे दलिद्दए फेल्लो।
माउलवहूइ फेलाया वरुणे फेणबंधफेणवडा ॥५॥ फुलंधुओ भ्रमरः। 'फूओ लोहकारः। फेल्लो दरिद्रः। फेलाया मातुलानी। “फेणबंधो तथा फेणवडो वरुणः ॥ यथा।
उअ फैलायाइ मुहं फेणवडदिसाइ फेलफूयहरे। फुलंधुप्रो व्व चुंबइ एस गए फेणबंधदिसमक्के ॥७०॥ (८५) फेनुसणं पिलणे उग्गमम्मि फोसो भयदरवे फोफा। फडमहिभोगफणेसु फलौ य लिंगम्मि उसहे य ॥८६॥ फेल्लुसणं पिच्छिलो देशः। फेल्लुस इति पतनार्थः। क्रियाशब्दोऽयम् । स यदा अधिकरणसाधनस्तदा फेल्नुसणं 'पिच्छिलो देशः । यदा तु भावसाधनस्तदा फेल्लसणं पतनमुच्यते । एवं च फेल्लुसइ फेल्लसिऊण इत्यादयो द्रष्टव्याः। फोसो उद्गमः। फोओ इत्यन्ये। 'फोंफा भौषयितु शब्दः ।
यथा।
भूच्छत्तफोसकाले तरुणिं दहूण करई तह 'फोंफं। जह फेल्लुसणे खलियं धरड धुत्तो णियंबम्मि ॥७॥
॥ अथानेकार्थाः ॥ फडं सर्पस्य सर्वशरीरं फणश्च। फली लिङ्ग वृषभश्च ॥ (८५) जुत्तमलिणेसु फंसणमह सारे थासए य फसलं च । फेसो डरसब्भावसु मुक्कवित्यारिएसु फोइअयं ॥८॥
1 AB पूचो. 2 A फेशवडी तथा फेशबंधी व B फेणगो तथा फेणबंधो व. 3 AB फोफा. 4 AB पेच्छि. 5A ऊया. 6AB फोफो. 7 AB फोफ. 8 AB °व्ययं.

Page #244

फंसणं युक्त मलिनं च ।
फुस
विसंवदति स्पृशति च । नोक्तौ । ' फेसो चासः सद्भावश्च । फोइअयं मुक्तं विस्तारितं च ॥ (८७)
बंधो भृत्यः ।
यथा ।
.
फोडिययं राईधूमियं च सौहादूरक्खणविहौ य। बंधो भिचे बभो वद्वे बप्पबलिया सुहडपौणा ॥८॥
फोडिययं राजिकाधूमितं शाकादि रात्रावयव्यां सिंहादिरचाप्रकारश्च ॥
पौनः ॥
षष्ठवर्ग:
फसलं सारं स्थासकच | अत्र | मार्ष्टि भ्रमति चेति धात्वादेशेषुक्ताविति
॥ अथ बादिः ॥
भो वः ।
बप्पो सुभटः ।
वितेत्यन्ये ।
काणिबंध तुमं गडडीए चइय बम्भकम्माई ।
रे बलियब'घरिणि जंपतो लहसि झत्ति फलं ॥७२॥ (८८)
बंधोल्लो मेलयए बब्वाडो दाहिणकरम्मि । बहलं पंके हासम्मि बक्कर बद्धओ य तउवट्टे ॥८॥ बंधोलो मेलकः । बव्वाडो दक्षिणहस्तः । बहलं पङ्कः । परिहासः । बहओ त्रपुपट्टाख्यः कर्णाभरणविशेषः ॥ यथा ।
बव्व।डग्गहणच्छणे बं^धुरबंधोल्नयम्मि तुज्झ पिए ।
चलवद्दयाण मय मयबहलियालीण बकरं भरिमो ॥७३॥ (८८)
बप्पौहबंभणौओ चाययहाला 'हलेसुं च । 'तुमुले बमालबोला य बब्बरौ केसरयणाए ॥६॥
1. AB फोसो. 2 A 'घर'. 3 AB उपट्टे. 4 A°रबंधुद्ध B धुरंधु 5 AB °हलासुं 6 B मुसु
१८१
फंस
बलियो
बक्क

Page #245

१८२
देशीनाममाला ___ बप्पोहो चातकः। बंभणी स्वार्थे के बंभणिया हाला'इलः। बमालो तथा बोलो कलकलः। बब्बरी केशरचना। बप्योहबमालबोला दम्योष्ठयादयः कैचिदिष्यन्ते ॥ यथा।
'सा बंभणि व्य सप्पड तुह विरहोम्हाइ लुलियबब्बरिया। बप्पोहबोलघणघणबमालकाले वि णेय णिव्वार ॥७४॥ (20)
उच्छुसमतिणे बरु गोकमलेसु बइलबंभहरा। बलवटोबहुराणा सहिअसिधारा सिवाइ बहुरावा ॥११॥
बरुषं इक्षुसदृशटणम् । बइलो बलीवर्दः। बंभहरं कमलम्। बलवट्टी सखी। व्यायामसहेत्यन्ये । बहुराणा खङ्गधारा। बहुरावा शिवा। पत्र वरुअवलवटिशब्दौ दन्त्योष्ठ्यादी कैषिविबौ॥ यथा ।
कत्थुच्छ कस्य बरु बमहरं कस्य कत्थ बहुराणा। 'बलवट्टी कत्थम्हं बदल्लबहुरा वसह कत्य तुमं ॥७५॥ (०१)
बप्फाउलमइउगहे हढे बलामोडिबलमड्डा। बहुमुहबालयबाउलो खलवणिउत्तपत्तियासु च ॥१२॥ बप्फाउलं अतिशयोष्णम्। प्रबाष्याकुलेऽपि वृत्ते 'यं बाष्याकुलशब्दभवः । बलामोडी तथा बलमडडा बलात्कारः। बहुमुहो दुर्जनः। अत्र। बन्जरह कथयति। बडबडइ विलपति। एतौ धात्वादेशेषताविति नोक्तौ। तथा बाहिं बहिरिति शब्दभवत्वानोक्तम्। बालो वणिकपुत्रः। बाउन्ली पाचालिका। अत्र बप्फाउलबाउल्लौशब्दो केषांचिद्दन्त्योष्ठयादी ॥ यथा।
5A विल.
1 AB°हला. 20 °ना ब. 3 A सो. 6 AB °व क. 7 AB °यं शब्द: व.
4 AB 'क्यब. 80 पश्चा.

Page #246

१८३
षष्ठवर्गः
१८३ अमरिसबप्फाउलिया बहुमुह बाउल्लिय व तुगिहक्का। ण बलामोडीजोग्गा बालय पेम्मं खु हणइ बलमड्डा ॥७६॥ (८२) बिग्गाइबिआया जुअदो कौड बोलनो य ताडके। असणम्मि बीअो बीजमलणखलयम्मि बौयजमणं तु॥२॥
बिग्गाई । स्वार्थ के विग्गाइया। तथा 'विआया युतौ हौ कोटौ। यदाह । यौ कौटौ संलग्नौ भ्रमतो बिग्गाइया ख्यातौ। यस्त। बिग्गाइया 'बिभाया । इत्यभिमानचिह्नसूत्रे सति बिग्गाझ्या चलचित्ततेति व्याचष्ट उदाहरति च॥ यथा।
'जहिमं तिरो वईए गुलुगुंछिय गोविया 'पुलोएसि।
बिग्गाइयाइ काहिसि कायं तह कामबाणाण ॥७७॥ .. इति। स महासाहसिकः। यदभिमानचितेनैव स्ववृत्तावुदाहतम् ॥
यथा।
सम्भावसंदियाओ "णिचं चिय संगयाउ होन्नाह ।
"ण मुअंति एकमेकं पुत्तय बिग्गाइयाओ वि ॥७८॥ पत्र बिसकण्ठी बलाकेति संस्कृतसमत्वानोक्तः। बोलो ताडङ्गः । बोप्रो पस"नसंज्ञो वृक्षः। बीपणो इत्यन्ये । अत्र बोहद विभेतीति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम्। बोअजमणं बीजमलनखलम्। अवापि बोलयबीयजमणशब्दौ दन्त्योयादो केषांचित् ॥ यथा।
बिग्गाइया वि हु वरं विणा पियं बोल एहिं किं इत्य। इय बोयजमणबीयतलम्मि सलहइ “बिप्राइचं बाला ॥७॥ (८३)
1A "वियायजयदो B°वियायजयादो. 2 AB कौला. 3 AB डंको.4AB वियाया. 5.0°ती को 6 AB नहम. 7 AB पलो. 8 AB जाEि. 9AB नियं. 10 A संघया B संधगया. 11 AB न. 120 °नह. - 130 एहि. - 14 AB वियाइयं.

Page #247

१८४
देशोनाममाला बुत्तौ पुप्फवईए बुक्का मुट्ठीद बुक्कणो कागे। बिंदम्मि बुबुझं 'बुंदिणी कुमारीसमूहम्मि ॥४॥ बुत्तो ऋतुमती। बुक्का मुष्टिः। बोहिमुष्टिरित्यन्ये। बुक्कणो काकः । बुबुझं वन्दम्। बुदिणी कुमारीसमूहः ॥ यथा ।
अज्ज वि ण हु बुत्ती सा बुदिणिमझम्मि खेल्लए मुसा ।
दासोबुबुअबुक्को चिय बक्कण मा ख होहि उत्तालो ॥८॥ अत्र। बक्कड गर्जति। बुडइ मज्जति। एतौ धात्वादेशेषताविति मोतौ ॥ (८४)
बुक्कासारो भौरू बुलबुला बुब्बुए चेय। बेलौ थूणा बेडो तरौइ मंसुम्मि बेडुबोडुरया ॥५॥ बुक्कासारो भीरुः। बुलंबला बुहुदः । बेली स्थूणा। बेडो नौः। दन्त्योठयादिरयं केषांचित्। बेडडा तथा 'बोडडरं श्मश्रु ॥ यथा ।
रे बेडियमय बोक्कड बोडडर किं तुज्झ उग्गया बेडडा ।
णइजलबुलंबुलाओ बुक्कासारो सि बेलिबिडिओ वि ॥८१॥ (८५) धम्मिट्ठयम्मि बोडो बोव्वं खेत्तम्मि चचुए बोडं । छागम्मि बोक्कडो 'बोदरं पिहू पवहणम्मि बोहित्यो ॥६६॥ बोडो धार्मिकः। तरुण इत्यन्ये । बोव्वं क्षेत्रम्। बोंडं चूचकम् । बोटणं इति शोलाङ्गः। बोक्कडो छागः। 'बोदरं पृथ् । बोहित्थो प्रवहणम् ॥
यथा।
बोडाण पुरसबोव्वे 'बीदरसंसारसिंधुबोहित्य । वलंबंताण समं वरबोंडा बोक्कडि व्य पडिहाइ ॥२॥ (८६)
3 AB बोगटर.
AB बोएटर.
1A मंदी B Qही. 3. AB योण्टर,
2 B विथ कवित्र. 6ABोंद.

Page #248

षष्ठवर्ग:
संमज्जणौइ बोहारौ बोहहरो य मागहए।
बहुणो चोरे धुत्ते य सुहयपणसेसु बाणो य ॥१७॥
बोहारो संमार्जनी । बउहारी इत्यन्ये । अत्र बोल्लs कथयति । इति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् । बोहहरो मागधः ॥ यथा ।
बोहहरमंगलभुणोइ झत्ति मिहुणाण उट्ठमाषाण । रयतुदृहारमुत्ता 'उअ बोहारोहरोड गेण्छति ॥ ८३ ॥
॥ अथानेकार्थाः ॥
बहुणो चोरो धूर्त्तश्च । बाणो सुभगः पनसश्च ॥ (८७)
बिंबोवणयं खोहे विकारऊसौसएसुं च । चुंबियकिडौसु बंदौ बुंदौरो महिसगरुप्सु ॥१८॥
बिंबोवणयं क्षोभो विकार उच्छौर्षकं चेति त्रार्थम् । बुंदी चुम्बनं सूकरथ | बुंदौरो महिषो महांश्व ॥ (८)
रूवमुहतणुसु बोंदौ भूमियआडोवरसु बोंगिल्लो । भल्लू रिच्छे भग्गं लित्ते भंभी असई ॥६॥
१८५
बोंदो रूपं मुखं शरीरं चेति त्रार्था । बोंदं मुखमित्यन्ये । बोंगिल्लो भूषित आटोपश्च ॥
॥ अथ भादिः ॥
भल्लू ऋक्षः। भग्गं लिप्तम् । भंभो असतो ॥ यथा ।
भल्लू सरिच्छकेसे पइम्मि अलसे सयालुए भंभो । चंदणरसभग्गतणू उववइमहिसरद्र जुरहोए ॥ ८४ ॥ ( 22 )
२४
1 AB उय,

Page #249

देशीनाममाला भंभा भेरौ भव्वो बहिणौतणए वइंगणे 'भंटे।
भंडं मुंडणए भई आमलयम्मि भट्टिो कण्हे ॥१०॥ भंभा तूर्यविशेषः। भव्यो भागिनेयः । 'भंटं वन्ताकम्। भंडं मुण्डनम् । भई आमलकम्। भट्टिो विष्णुः ॥ यथा।
कय भंडसिरो भंभासद्दो रे भव्व लिहइ तुह जग प्रो।
भटिअभत्तिविउत्तो भयएगारसोइ भेटाइ ॥८५॥ (१००) बरुअम्मि भमासो भल्लुकी भसुया भुरुंडिया य सिवा ।
पखलंतम्मि भलंतं कलहावत्तेसु भंडणभममुहा ॥१०१॥ ___भमासो इक्षुस दृशं तृणम् । भमसो इति धनपालः। 'भल्लंकी भसुया भुरुंडिया इत्येते त्रयोऽपि शिवावाचकाः। अत्र भुरुंडियाशब्दो भुकारादिरनिरोधात्पठितः। भलतं प्रस्खलत्। भंडणं कलहः। अत्र भसलो भ्रमर इति भ्रमरशब्दभवः। भरइ भलइ स्मरतोति धात्वादेशेषताविति नोक्तौ। भममुहो आवतः ॥ यथा।
भंडणभममुहपडियं पिक्विय भल्लुकियाइ सह भसुयं ।
णेइ भमासभलंतं तुह हयवेरि भुरुंडिया "असा ॥८६॥ (१०१) भद्दाकरिभद्दसिरौ दौहमलयजा भरोच्छयं तालं। भयवग्गामो मोढेरयम्मि जेटबहिणीवई भाओ ॥१०॥ भद्दाकरी प्रलम्बः। भद्दसिरी श्रीखण्डम्। भरोच्छयं तालफलम्। अत्र भम्मडइ भमाडइ भमडइ भ्रमतौति धात्वादेशेषता इति नोक्ताः। भयवग्गामी मोढेरकाख्यं स्थानम्। भाओ ज्येष्ठभगिनापतिः ॥ यथा ।
10 भंडं. 2 भंड. 3 AB मच्चिो. 60 श.7AB भलंकी. 80 पक्छि भ.
40 भंडुसि. 50 भंडाई. 9AB ना. 100 रकम भा',

Page #250

षष्ठवर्ग:
१८७ भद्दाकरिभुदंडं भयवग्गामम्मि भद्दमिरिहत्थो ।
वीरजिणमच्च भाउय भरो'च्छयफलं चयमसुरसेवं ॥८७॥ अव भाइ बिभतोति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ (१०२) भासलभावियभाउज्जा दित्तगहियभाउजायासु। भासुंडी गोसरणे भाउयमासाढगोरिऊसवए ॥१०३॥ भासलं दीप्तम्। भावियं गृहीतम्। भाउज्जा भ्राटजाया। भामुंडी नि:सरणम्। भाउयं आषाढे गौर्या उत्सबविशेषः ॥ यथा ।
ओ पिच्छ जारभावियसंकेया मयणअग्गिभासलिया। भाउयमिसेण भवणा भासुंडइ तुज्म भाउज्जा ॥८८॥ (१०३) भायलभासियभाइला जच्चतुरंग दिहलिएसु। भावइया धम्मियगेहिणौइ भिंगं च कसिणम्मि ॥१०॥ भायलो जात्यतुरंगमः। भासियं दत्तम्। भाइल्लो हालिकः। अत्र भाइरो भोरुरिति बिभेतर्भादेशे टन इरे सिद्धमिति नोक्तम् । भावइया धार्मिकगृहिणी। भिंगं कृष्णम् ॥ यथा ।
इंदियभायलविवसो भावइयाण णियडे भम तुम मा।
भाइल्ल ताहि भासियसावो कह होसि पाव भिंगमुहो ॥८॥ (१०४) भिसिया बिसौ भिसंतमणत्ये चौरौद् भिंगारौ। 'दारम्मि भित्तरं टंक छिणे भित्तिरूवं च ॥१५॥ भिसिया सो। भिसंतं अनर्थः । दीप्तार्थस्तु भासेर्भिस इति धात्वादेशे सिहः । भिंगारी चौरी । मशक इत्यन्ये । भित्तरं हारम् । भित्तिरूवं टङ्कच्छिवम् ॥ यथा ।
भिंगारिसंकुलाभित्तिरूवगुहभित्तर वसंताणं ।
भिसियापरिग्गहाणं मुणोण कत्तो भिसंताई ॥४०॥ (१०५) 1 AB रोचय. 2 A चयत्तसु° B चयंत्तुस. 30°हिषय. 4 AB°दिन. 50 बार. 6AB किन्ने.

Page #251

१६८
देशोनाममाला __ भुज्जे भुझं छुहाए भुक्खा कोलम्मि भुंडमुंडौरा।
भुत्तूणो भिच्चे भुरुहुंडियमुद्भूलिए 'चेव ॥१०६॥ भुअं भूर्जम् । भुक्खा क्षत्। भंडो तथा भुंडोरो सूकरः। भुत्तणो। प्रोत्संयोगे इति भोत्तूणो इत्यपि। भृत्यः। अत्र । भुमद् चमति। भुल्लड भ्रश्यति। भुक्कइ भति। एते धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः। भुरुइंडियं उडूलितम्। भुरुकुंडियं इत्यन्ये ॥ यथा ।
धूलिभुरुइंडिया जे भुक्खाए भुअकिसा य भुत्तुण ।
किं जा एहिं बहहिं वि भुंडोरहिं च 'तेहिं भुंडोए ॥८१॥ (१०६) 'भूओ य जंतवाहे भूअसो किट्ठखल जसो ।
भूमिपिसाओ ताले भयालुए भेडभेज्जभेज्जलया ॥१०॥ भूत्री यन्त्रवाहः। भूअसो कष्टे खले यज्ञः। भूमिपिसाओ तालः। भेडो भेजो तथा भेन्जलो त्रयोऽप्यमी भोरुवाचकाः । भेडशब्दो भेरशब्दभवोऽप्यस्ति ।
यथा।
भूमिपिसाए भू चडियमभेडं वह णिएऊगा ।
भूअपिक्वणमिसा अमेजला जाइ भेज्ज व्य ॥४२॥ (१०७) भेरुंडो दीवौ भोयभोइया भाडिगामपवरेसु ।
अहियारिसंबले भोल्लयं च भारुडयम्मि भोरुडओ ॥१०॥ भेरुंडो चित्रकः। भोश्रो भाटिः। भोइओ ग्रामप्रधानः। भोल्लयं प्रबन्धप्रवृत्तं पाथेयम् । “भोरुडो भारुण्डपक्षी॥ यथा।
अणतित्यं कयभोया एक्कमुहीहवित्र भोलयं लेह । भोइयभेरुंडा दोमुह भोरडयाण पेच्छह "अवायं ॥८३॥(१०८)
10. 6AB ने 10 C°धानम्.
2 AB भूम्. 30°एहि बहहि पि. 4 C तेहि. 5AB भूयो. 70°योऽप्य से. 8AB भूयं. 9AB भूय. 11 AB भोर'डो भेरु'टप. 12 A भोर'ड. 18 AB अवौयं.

Page #252

१te
षष्ठवर्ग:
॥ अथानेकार्थाः। झिणसिरबंदिभूसासहिदोहित्तेसु भंडो य। भंडी सिरीसरुक्खो अडई असई य गड्डी य ॥१०॥ भंडो छिन्नमूर्धा मागधो मण्डनं सखा दौहित्रश्चेति पञ्चार्थः। भंडी शिरीषवृक्षोऽटवी असतो गन्त्री चेति चतुर ॥ (१०८)
भंभलसद्दो अप्पियजडेसु भित्तं च 'दारगेहेसु। साणे सुरमाणे भुक्कणो अ आणतरिचेडिया भेलौ ॥११०॥ भंभलं अप्रियम्। भंभलो मूर्खः। भित्तं द्वारं गृहं च। भुक्कणो वा मद्यादिमानं च। भेलो आज्ञा बेडा चेटी चेति नाथा। बेडायां भेलो इत्यपि केचित् ॥ (११०)
॥ अथ मादयः ॥
मंती विवाहगणए मंठो संठे पिहाणिया मंडी। मंचो बंधे मग्गो पच्छा मच्चं मले मलो सेए ॥१११॥ मंती विवाहगणकः। मंठो शठः। मंडी पिधानिका। मंचो बन्धः । मंठो बन्ध इति केचित् पठन्ति। मग्गो पश्चात्। मच्चं मलः । मलो खेदः ॥ यथा।
मंडीइ हणमि सिरं जं मुंडेऊण धम्मजायमलो।
रे मंचजोग्गमच्चिअ मंतिं पुच्छसि मग्गयो मंठ ॥४४॥ (१११) सिंगविहीणे मट्टो मट्ठमराला य अलसम्मि। में खोऽण्डे मम्मी मल्लाणौ मामा य मामौए ॥११२॥
10 देर...
2 AB भेडी.
8 AB °खो अंडे,

Page #253

१८.
देशोनाममाला मट्टो शृङ्गविहीनः। मट्ठो तथा मरालो अलसः। मरालो हंस इति सातवाहनः। मंखो अण्डः। मम्मी मल्लाणी मामा त्रयोऽप्यमौ मातुलानीवाचकाः। मामोशब्दोऽपि देश्यः । पर्यायभङ्गया तूपात्तः ॥ यथा।
रहसि मराल ण घरे मंखिल्लो मट्ठमट्टउसहो व्व।
इय एस मम्मिमज्झे मामाहसिनो हणेइ मल्लाणिं ॥६५॥ (११२) मइराइ मई मइमोहणौ य सौमाइ मज्जमेरायो। सेले मऊ हढे मत्तलिमिणायाइ अक्खमे 'महरो ॥११३॥ मई तथा मइमोहणी सुरा। “मज्जा तथा मेरा मर्यादा। मऊ पर्वतः । मत्तल्लो तथा मिणायं बलात्कारः। महरो असमर्थः ॥ यथा।
मत्तल्लिमुक्कमज्जो मउमेराघोसदंसियमिणाओ। पियइ मई गइमहरो मुसली मइमोहणौकुडयहत्थो ॥८६॥ (११३)
मडिया समाहयाए मउगं दोणम्मि पिउहरे महणं । मरुलो भूए मइयं च भच्छिए मंडलो साणे ॥११॥ मडिया समाहता। मउअं दीनम्। महणं पितर्गहम्। मरुलो भूतं पिथाचादि। मयं भसितम्। मंडलो श्वा॥ यथा।
काममरुलमडिया सा म उभा महणम्मि वसइ मइयसही। तं मंडलो व्व कस्य वि भमेसि जाणसि ण वेयणं तोए ॥४७॥ (११४)
मडयमयडा उववणे चंडिलए मझो 'चेव। सिरमालाइ मयाई मउलौ य हिययरसोच्छलणे ॥११५॥
1 AB रहसि मरालाण घ. 4 AB महुरी.
2 A मझमे. 3A याा अ° Bणाआइ . 5A मझा. 6 AB °च्या. 70 चे प.

Page #254

षष्ठवर्गः
१८१ मडओ तथा मयडो आरामः। मंझो नापितः। मयाई शिरोमाला। मउली हृदयरसोच्छलनम् ॥ यथा।
मउझय मच्छयगन्धिन हवेह मउली तुम णियंताण । महसि सुअंधिमयाई मडयठिअंतं कई मयडवालिं ॥४८॥ (११५) मंजौर हिंजौरे वल्लिविसेसे मयालौ य। जारम्मि महालो मंजुआ 'अ तुलसौइ मंतुआ लज्जा ॥११६॥ मंजीरं शृङ्खलकम् । मयाली निद्राकरी लता। महालो जारः। मंजुआ तुलसी। मंजिया इत्यन्ये। मंतुआ लज्जा ॥ यथा ।
तइया मयालिगहणे मंजुअदलचुंटिरिं रमसि सुगह । विरयसि मंतुअमिरिहं महाल मंजो रघल्लिो कोस ॥४८॥ (११६) करहम्मि महंगो मंडिल्लो पूवे लहुम्मि मडहं च । मउडी मुकुंडौ मुरुमुंडो मोडो य जूडम्मि ॥११७॥ महंगो उष्ट्रः। मंडिल्लो अपूपः। मडहं लघु। मउडी मुकुंडी मुरुडो मोडी इत्येते चत्वारो जूटवाचकाः ॥ यथा।
तीइ सुमुक्कंडीए मुरुमुंडं णियवि किं समोडकए। मंडिल्लमत्त मोडसि मडहं णिअकुमउडिं महगोठ्ठ ॥१०॥ (११७) मज्जोक्कमहिणवे मंगुसमुग्गुसुमुग्गसा णउले। मंगलमसिणा समरम्मा अग्घाडम्मि मउरमउरंदा ॥११॥ मज्जोक्कं प्रत्यग्रम्। मंगुसो मुग्गुसू मुग्गसो त्रयोऽप्येते नकुलवाचकाः । मंगलं सदृशम्। मसिणं रम्यम् । मउरो तथा मउरंदो अपामार्गः ॥ यथा।
मंगुसमुअप्पमंगल मुग्गुसुमुग्गसिजुयं मसिणपुच्छ । मउरंदवणे मज्जोक्कमउरकंटयणहं हणंतमहिं ॥१०१॥ (११८)
10य.
2 AB °रपलि.
3AB °गोव्व... 4 A रम्म.

Page #255

१८२
देशोनाममाला मंतेलीमयणसलाया साल हियाए मल्हणं लोला। मंधायमहाअत्ता अड्डे पंके महेड्डो अ॥११॥ मंतल्लो तथा मयणसलाया सारिका। मल्हणं लोला। मंधाओ तथा महाअत्तो प्रायः । महेडडो पसः ॥ यथा ।
एतम्मि महाअत्ते महतौ णवमहेडडरहणयणा ।
पाढइ मंधायवह मयणसलायापिएत्य मंतग्लिं ॥१०२॥ अत्र। मक्कडो जालकारकमिः। मद्दलो मुरजः। इति मर्कट'मर्दलशब्दभवौ। मलइ मढइ मडडड मृगाति । महइ काइति। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (११८)
गब्वे मरदुमडहरमड़प्फरा मलहरो तुमुले । महिसंदो सिग्गुतरुम्मि महासद्दा सिवाए य ॥१२०॥ मरहो मडहरो मडप्फरो त्रयोऽप्येते गर्ववाचकाः। मलहरो तुमुन्नः । महिसंदी शिग्रुतरुः। महासहा शिवा ॥ यथा।
महिस महिसंदमोडणमडहरिय मडरफरा मलहरेम।
हत्थिमर घरट्टे होसि महासद्दभोयणं सौहे ॥१०३॥ (१२०) मज्झम्मि म झारं महाबिलं खे महाणडो गिरिसे । महर+ लंपिया गामणिगब्वौसु त भणे महालक्खो ॥१२१॥ मझपार मध्यम्। महाबिलं व्योम। महाणडो रुद्रः। मइहरो ग्रामप्रवरः। मे हर इत्यन्ये । मलंपिओ गीं। महालक्खो तरुणः । यथा।
1"दिमा महाबिलचरीसमा पिया तुह माणडपियाए । मइहर मलंपिओ तो भमस महालक्खम उझबारम्मि ॥१०४॥ (१२१)
10 हिआइ. 2 AB °हातो. 3ABहाते. 4 AB °मुरज°5AB रडडो. 60° घर. 7AB °झया, 8AB मो. 90°हरी, 10 AB दिक्षा. 11 AB यार...

Page #256

वर्ग:
गलिगौड महावल्ली मडवोभा जप्पजागमि । मत्तम्मि मत्तबालो तह 'महमुहमासिया पिसुणे ॥ १२२ ॥
महावल्ली नलिनी । भडवोज्झा शिबिका। मत्तबालो मत्तः । महुमुहो तथा मासिओ पिशुनः ॥ यथा ।
रमत्तबाल महुमुह मडवोज्झाजोग्ग तुज्झ वि विश्रोए । तम्भे महावल्लोसयणम्मि श्रमासिया खु सा बाला ॥ १०५ ॥ (१२२) कुसुमरए मयरंदो मम्मणिया गौलमक्खियाए य । मत्तालंबो तह मत्तवारणे महयरो गिउजवई ॥ १२३ ॥
मयरंदो कुसुमरजः । पुष्परसवाचकस्तु संस्कृतभव एव । मम्मणिया नौलमक्षिका । मत्तालंबो मत्तवारणः । महअरो गह्वरपतिः ॥ यथा ।
कमलमयरंदगोरिं मत्तालंबे इमं ण जइ रमसि ।
मम्मणियाउल'रखे महयर भिच्चु व्व ता वरं भमिउं ॥ १०६॥ (१२३) मज्यंतियं च मज्कंदिणम्मि ' मग्गणिरो अ अणुगमिरे । मलवट्टी तरुणौए महिसिक्कं महिसिणिवहमि ॥ १५४॥
मज्झतियं मध्यंदिनम् । मग्गस्थिरो अनुगमनशीलः । मलवट्टो तरुणो । महिसिक महिषी समूहः ॥ यथा ।
मल सिमं कोलंतयस्त मज्यंतियम्मि वोलीणे ।
ओ वच महिसिक्कं इमस मग्गसिरो हवसु गोव ॥ १०७ ॥ (१२४)
भंड
महत्यारं मज्झिमगंडं च उन्नरनि ।
महुरालियं परिचिए रयस्सलाए "मयलवुत्तौ ॥ १२५॥
१८.३
1 AB महमु 6A ° एगमिरा B णममिरो.
9 AB °हिसक्क
2 AB मबहरो.
२५
100 लबुत्ती.
3 AB रहे 4 C°भिच्चो व्व
7 A° हिसक हि° B °हिसक महि°
5 AB ममविरो.
8 AB निरो

Page #257

देशीनाममाला
महत्यारं भाण्डम् । महत्यारं भोजनमिति सातवाहनः । अत्र । मयगलो हस्तो। मयधुत्तो क्रोष्टेति मदकलमृगधूर्त्तशब्दभवौ । मज्झिमगंडं उदरम् । महुरालियं परिचितम् । मय 'लवुत्तो रजखला ॥ यथा ।
१८४
उह महत्थारस रिसमज्झिमगंडं पुलोइय भुगं ।
वेसा संभलिमहुरालियं पिण रमेइ मय 'लवुत्तिमिसा ॥ १०८ ॥ (१२५)
मंगलसज्म' तह बौवावसेसम्म खेत्तम्मि । मणिरइया कंची कंदप्पे मयणिवास मित्तलया ॥ १२६ ॥
मंगलसमं बोजवापशेषं क्षेत्रम्। मणिरद्रया कटोत्रम् । मयणिवासो तथा मित्तलो कन्दर्पः ॥ यथा ।
मंगलसफे गलिया मणिरइया तुज्झ पंसुलि सहे ।
मित्तल पिया' गुहारिणि किर मोव्वो मयणिवासधणुहस्स ॥ १०८॥ (१२६)
घूयम्मि महासउणो महालव क्खो य सद्वपक्खमि । मक्कडबंधं गौवाविहसणे संकलारूवे ॥१२७॥
महालवक्खो भाद्रपदे श्रापचः ।
महासउणो उलूकः । शृङ्खलारूपं ग्रीवाभरणं सव्यापसव्यं यज्ञोपवीताकारम् ॥ यथा ।
सरण महासउणो महालवक्वेण बंभणा तह य । णवमक्कडबंधेण य मोयंते उप्पलच्छीओ ॥११॥
अत्र महमहद् गन्धः प्रसरतीति धात्वादेशेषुक्तमिति नोक्तम् । (१२७)
मणिणायहरं जलहौ माला जुरहाइ रोमसे माई । "माहं च कुंदकुसुमे मायंदोऽम्बम्मि माडियं गेहे ॥१२८॥
1 C°लबुती 5 B क्वोमि.
2 AB °रिसंम, °
6 A मोहं.
मक्कडबंध
C.
4AB शुकारि°

Page #258

षष्ठवर्गः
१८५ मणिणायहरं समुद्रः। माला ज्योत्स्ना। माई रोमशः। माहं कुन्दकुसुमम्। अत्र। माई मार्थे। मामि सख्यामन्त्रण। एतौ शब्दानुशासने उक्ताविति नोक्तौ। माढो संनाह इति माठोशब्दभव इति नोक्तः। मायंदो आम्रः। माडियं गृहम् ॥ यथा।
गुणमणिणायहर चुल्लुक्क तुझ मायंदकुंजमाडियए। गाएइ पुलयमाई खयरिजणो माहमालधवलजसं ॥१११॥ (१२८) सियवडपव्वइयाए मायंदौ आमलौइ 'माइंदा ।
मउए माइलिमाउच्छा माभाई अभयदाणे ॥१२॥ मायंदी खेतपटा प्रव्रजिता। माइंदा आमलको। माइली तथा माउच्छो मृदुः। माउत मृदु इति तु मृटुकशब्दभवम् । माभाई अभयप्रदानम् । अदूरविप्रकर्षात् माभौसियं इत्यपि ॥ यथा ।
किं माइंदवएणं करसु मरणभयमाइलिमणाण । माभाई माउच्छो इय मायंदो उवदिसेइ ॥११२॥ (१२८) मालूरो य कविट्ठम्मि माहिलो महिसिवालम्मि। मंसुम्मि मासुरौ माणियमणुहूयम्मि माहुरं साके ॥१३०॥ मालूरो कपित्यः । बिल्ववाचौ तु संस्कृतसमः। माहिलो महिषीपालः । मासुरी श्मश्रु। माणियं अनुभूतम्। माहुरं शाकम् ॥ यथा ।
जं सुअसि सुरयसमए माणियमालूर माहुरयभोजो।
ता माहिल तुज्झ मुहे किमुग्गया मासुरी एसा ॥११३॥ (१३०) अंबाए मादलिया सिसिरसमौरम्मि माहिवाश्रो य । माअलिया माउच्छाइ मारिलग्गा य कुच्छिड्या ॥१३१॥
1 AB मायंदा.
2 AB °ति म.
3 AB मायलि,

Page #259

देशोनाममाला
मादलिया माता । माहिवाश्रो शिशिरवातः । माअलिया मातृष्वसा । मारिलग्गा कुत्सिता ॥ यथा ।
सुंदर अमारिलग्गा तुझ कर मय अग्गिज लिया सा । मादलियामाश्रलिया खेयकरी जलइ माहिवाए वि ॥ ११४ ॥ (१३१)
१८६
मालाकुंकुममाहारयणा वरघुसिणवत्थे । मिरिया कुडी घणगणे मिहिया जेट्ठमि मित्तिवश्री ॥१३२॥
मालाकुंकुमं प्रधानं कुङ्कुमम् । माहारयणं वस्त्रम् । वस्त्रविशेष इत्यन्ये । मिरिया कुटी । मिहिया मेघसमूहः । मित्तिवश्री ज्येष्ठः ॥ यथा । माला कुंकुममाहारयणेहिं भूसिया वि कुलसुरहा ।
मिहियाचुयं तमिरियाइ लियइ मित्तिवयदंसण सलज्जा ॥११५॥ (१३२) समकाले मौअं घरवलए मुम्भो मिगौइ मुंडा य । मुंडौ 'गौरङ्गौ चुंबणम्मि मुद्दौ मुणौ अगत्थिदुमे ॥१३३॥
मी समकालम् । मोसालियं मिश्रमिति तु मिश्रशब्दभवम् । मुम्भो गृहमध्ये तिर्यग्दारु। मुंडा मृगी। मुंडो नोरङ्गी । अलम्बुसायां तु मुण्डितमुण्डसादृश्यान्मुंडोशब्दो लाक्षणिकः । मुद्दो चुम्बितम् । मुणी अगस्तिद्रुमः ॥ यथा । मंडत्योइ समुंडौइ मुणिवणे पत्थियाई फुल्लकए ।
मुलुडो मोj मुब्भाणयय मिस जुवा चलइ ॥ ११६॥ (१३३) मुलं मुहे मुयंगो कौडी हिकाए मुट्ठिक्का । मुहं मणाकुलया मुहियं एमेयकरणम् ॥१३४॥ मुलं मुखम् । मुयंगो कोटिका । मुट्ठिक्का हिक्का । मुसहं मनस श्राकुलता । मुहियं । मुहिया अन्येषाम् । एवमेवकरणम् ॥ यथा ।
विरह सहम जाए डसर मुंयंगि व्व पउम मुहलं तं । दाहिणवण मुहियं जरमज्भे एस मुट्ठिक्का ॥११७॥ (१३४)
1 AB दूरि 2 C चाकु, 3 AB नौरंगी, 40 °म्बुषायां 50 ° उच्छोड़, 6 C° कार.

Page #260

षष्ठवर्गः
१७
मुक्कय मणवहूवौवाहे मुरियं च तुडियम्मि। मुरई असई मुलासिश्रो फुलिंगे मुआइणौ डुंबी ॥१३५॥ मुक्कयं यासौ वोट प्रक्वता तहर्जितानामन्यासां निमन्त्रितानां वधूनां विवाहः। मुरियं वटितम् । मुरई असतो। अत्र। मुणइ जानाति। मुरइ हासेन स्फुटति। एतौ धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ। मुलासियो स्फलिङ्गः। मुआइणी डुम्बी ॥ यथा।
अमुरिअतिअमुलासिय जयसिरिवीवाह मुक्कया तुज्झ । मुरइ ब्व भमइ कित्ती मुआइणो कि ण पल्लिदेसे वि ॥११८॥ (१३५) मुग्घुरुडो मुक्कुरुडो रासौड़ मुहत्यडी य मुहवडणे। मुरु मुरियं रणरणए भुमया मुहरोमराई य ॥१३६॥ मुग्घुरुडो तथा मुकुरुडो राशिः। मुहत्थडी मुखेन पतनम्। मुरुमुरियं रणरणकः। मुहरोमराई भूः ॥ यथा ।
सा सुमुहरोमराई तुह विरह पाव दोसमुग्घुरुड ।
गुणमुक्करुडा घणमुरुमुरिएण मुहस्थडिं पत्ता ॥११॥ अत्र मुसुमूरइ भनक्तोति धात्वादेशेषूत इति नोक्तः ॥ (१३६) मूसामूसा आई लहुअदुवारम्मि मूसरौ भग्गे। पौणम्मि मूसलो तह मूअल्लो मूअलो मूके ॥१३७॥ मूसा तथा मूसाअं लघुद्वारम् । मूसरी भग्नः। मूसलो उपचितः। मूअल्लो तथा मूअलो मूकः। अत्र मूरड भनौति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ यथा।
मूअल ण अस्थि मूसा संचरी जेण मूसरी मूसा। मूअल्लिअणिउरा वि हु कह सा मूसलथणी अहिसरेउ ॥१२०॥ (१३७)
1 AB °म, 6 AB °साय',
2 AB न. 8 AB °मआ. 4 AB रुडो. 5A आई, 7AB संवरौ, 8AB मूयल्लियणि',

Page #261

१८८
देशीनाममाला 'मेठी मेंढी मेली य संहई वणिसहायए मेडो।
हत्यिवए मेंठो मेअर मेअज्जा असहण धरणेसु ॥१३८॥ 'मेठी मेंढौ। मेंढीशब्दोऽपि यदि देश्यस्तदा पर्यायभङ्गया निबद्धः । मेली संहतिः। "मेढो वणिक्सहायः। मेंठो हस्तिपकः। मेरो असहनः । मे अज्ज धान्यम् ॥ यथा।
में अज्जहबारे में ठेण कंजराहिरूढेणं । मेंठोए हणियाए मेअरमेढाण हुँति मेलीओ ॥१२१॥ (१३८) "मेडंभो मिगतंतू मेहच्छौरं च णौरम्मि। मोचं च अवघौड़ मोग्गरो चेअ मउलम्मि ॥१३॥ 'मेडंभो मृगतन्तुः। अत्र मेल्लइ मुञ्चतीति धात्वादेशेषक्त इति नोक्तः । मेहच्छोरं जलम् । मोचं अर्धजङ्घो। मोग्गरो मुकुलम् ॥ यथा।
1°मेडंभख"लिज्जता मेहच्छोरं पि कह बि अपिअंता ।
भयमोग्गरियमुहा तुह रिउणो गयमोचया वण जंति ॥१२२॥ (१३८) सवचम्मि मोरमोरत्तया कसिणकणियाइ मोक्कणिया। मसोलूएसु मरो मड्डा बलकाराणासु ॥१४०॥ मोरो तथा मोरत्तो श्वपचः। मो रत्तो चण्डाल इत्यन्ये । यदाह। मोरत्तो खपाकवण्डालः केषुचिद्रूढः ॥ मोकणिया असितं पद्मोदरम् ॥ यथा।
रे कम्पमोर वम्महणसो मोरत्तो विरहिणीण ।
तावोव"यारणिहयार मोक्कणोए वि ताउ जं डहसि ॥१२३॥ अत्र। मोरउल्ला मुधा इत्यव्ययेषु। मोटाइ रमत। इति धात्वादेशषताविति नोक्तौ।
1 AB मेण्टौ. 2 A मेंढी B मेंटो. 3 AB मज्जा. 4 AB धणेसु. 5A मेंढी .6A अझ7A अझ. 8A टेक. 9AB मेडम्भी, 10 AB मैडम 11 AC लिझता. 12 A.B रो. 13 AB गनी, 14 AB °यरिणिहियाविमो.

Page #262

वर्ग:
॥ अथानेकार्थाः ॥
मरो मशक उलुकञ्च ।
मड्डा बलात्कार आज्ञा च ॥ (१४०)
कंठे मुयम्मि य मडो लज्जादुक्खेसु मंतक्वं । सिंखलमंधाणेसुं मंदौरं मम्मणो मयणरोसा ॥१४९॥
मडो कण्ठो मृतश्च । मंतकखं लज्जा दुःखं च । मंदीरं शृङ्खला मन्यानश्च । मम्मणो मदनो रोषश्च । अव्यक्तवचनार्थस्तु मन्मनशब्दभवः ॥ (१४१)
तुमुलमलिणेसु मइलो सारसिदूईसहौसु अ मरालौ । मक्कोडझुणौ 'उमापिपौलियाजंतगुंफरासौसु ॥१४२॥
मइलो कलकलो गततेजाश्च । मराली सारसी दूतो सखो चेति त्रार्था । मक्कोडा ऊर्णापिपीलिका । मक्कोडो यन्त्रगुम्फनार्थं राशिव । मक्कडोऽपि हि राशिर्यन्त्रग्रथनाय यः क्रियते ॥ इति ॥ (१४२)
यदाह ।
मम्मक्का णायव्वा उक्कंठाए य गव्वे य ।
बुड्ढ े विहे पिहुले मु'हरे जलहिम्मि य महल्लो ॥१४३॥ 'ममक्का उत्कण्ठा गर्वश्व | महको बडो निवहः पृथलो मुखरो जलधिश्चेति पञ्चार्थः ॥ (१४३)
सिखियखगबंदौसुं महुआ कड ओवणेसु मलओ य । लहुयखित्ते कुंडे मलियं मज्जियमुदिक्खि पौ ॥ १४४॥
महुश्रो श्रीवदाख्यः पची मागधश्चेति प्रर्थः
1
।
श्रीवदः । मल गिर्येकदेश उपवनं च । प्रर्थम् । मज्जियं अवलोकितं पोतं च ॥ (१४४)
१९८
1 AB मा
6 AB °°
2 C°डलं.
70 °fa a°.
3 AB उन्ना° C उ
8 AB वाशते,
श्ररि'ति यो वदति 'वाश्यते स
मलियं लघुक्षेत्रं कुण्डं चेति
4 C°हले 5 A मक्की,

Page #263

२००
देशोनासमाला
मल्लयम' पूर्वभेए सरावकोसुंभचसएसु । मंगुलमणिट्ठपावेसु मंघरं बहुकुसुंभकुडिलेसु ॥१४५॥
मल्लयं अपूपभेदः शरावं कुसुम्भरक्तं चषकश्चेति चतुरर्थम् । मंगुलं अनिष्टं पापं च। मंगुलो चौर इत्यन्ये। मंथरं बहु कुसुम्भं कुटिलं चेति त्रार्थम् । मन्दवाची तु संस्कृतसमः ॥ (१४५)
ऊढाकुविए कलुसे असुइम्मिय होइ मट्टहियं । "मडुवइयं हयतिक्वे मालो आराममंजुमंचेसु ॥१४६॥
“मट्टुहियं परिणीतायाः कोपः कलुषमशुचि चेति त्रार्थम् । "मडुवइयं हतं हतं तोच्णं चेति द्दार्थम् । मालो आरामो मञ्जुर्मञ्चचेति वार्थः ॥ (१४६)
माणंसौ माझ्यचंदव'हसुं माया सहि उमासु ।
मुक्कलमुचिए सदूरेय मुम्मुरो 'करिसकरिस अग्गौसु ॥ १४७॥
माणंसौ मायाबो चन्द्रवधूचेति प्रर्थः । मनस्विवाचकस्तु मनखिशब्दभव एव । माया सखी दुर्गा च । मातृवाचकस्तु मातृकाशब्दभवः । मुक्कलं उचितं स्वैरं च । मुम्मुरो करोषं करोषाग्निचेति हार्थः । (१४७)
सालौमाउलधूयापिउच्छपुत्ते मेहुण्यसहो ।
मोओ य अहिगयत्थे गिरिम्मि तह चिन्भडाई ॥ १४८ ॥
मेहणिया पत्नया भगिनो सातुलााजा च । मेहुणी पितृष्वसृसुत इति लिङ्गपरिणामेन व्याख्येयम् । 'मोओ अधिगतश्चिर्भिटादीनां बीजकोशचेति प्रर्थः ॥ (१४८) ॥ इत्याचार्य श्री हेमचन्द्रविरचितायां दे शोनाममालायां षष्ठो वर्गः ॥
1 AB °qq. 6 AB,
2 AB मडडहि° 7 AB माथी.
3 AB मदुव
4 AB इसु. 5 AB करिसअ°,
8 AB शौशब्दसंग्रहवत्ती षष्ठां वर्गः ॥ छ ॥ संख्या ७०४. वर्ग.

Page #264

सप्तमवर्गः। वर्गसंज्ञा चेह न व्याकरणप्रसिद्धा किं तु ज्योति:शास्त्रप्रसिद्महादृता। ते च अकचटतपयशा इति। तत्र प्रथमः स्वरवर्गस्ततः कवर्गादयः पञ्च। सप्तमो वर्गो यकारादिः। यकारस्य प्राकृतेऽसंभवात् ततो रेफादयः प्रस्तूयन्ते ॥ तत्र रादिः।
रंगं तउए रत्ती आणा रप्फो य वम्मौए। रंभी दोलाफलए कंगूए रत्नराल'रायलया ॥१॥ रंग त्रपु। रती आज्ञा। रप्फो वल्मीकः। रंभी 'आन्दोलनफलकम् । अभिमानचिह्नस्तु अन्दोलणफ लयसिन्दुर रंभो। इत्याह। रल्ला तथा राला तथा 'रायला प्रियङ्गवः ॥ यथा।
मल्लिअरायलदलणं भंजिय रत्तिं च रल्लभोज्ज तुम।
रप्फमुह रंभचडियं रालकरो रंगकुंडलं णियसि ॥१॥ (१) रद्वौ वरे रसाला य मज्जिया गहावियम्मि रत्तौओ। भमरे रसाउरोलंबा य रसदं च चुलिमूलम्मि ॥२॥ रद्धी प्रधानम्। रसाला मार्जिता। रत्तोओ नापितः। रसाऊ तथा रोलंबो भ्रमरः। रसायशब्दोऽयमित्यन्थे। यगोपालः। अलिरपि रसाओ स्यात् ॥ इति। रोलंबशब्दं संस्कृतेऽपि केचिह्नतानुगतिकतयाः प्रयुनते। रसई चुल्लीमूलम् ॥ यथा।
रोलंबु ब्व महुपित्रो रसाउवसाइ तोइ "पित्र प्रहरं। रबिरसालं पुच्छसि रत्तीय रसद्दवावडं किमिह ॥२॥ (२)
20 अन्दो.
3 AB°लअसि.
40 राअला... 50 लंबो
10 °राअल. 6 AB पिययह

Page #265

२०२
देशीनाममाला रत्तयरग्गयरंजणरवया बंधूयघट्टघडमंधा। रंदुअरयवलिरगेल्ला रज्जुसिसुत्तणाहिलासेसु ॥३॥ रत्तयं बन्धूकम्। 'ग्गयं 'कौसुम्भवस्त्रम्। रंजणो घटः। रंजणं कुण्डमिति केचित्। रवो मन्थानः। रंढुअं रज्जः। अत्र। रंभइ गच्छति। रंपइ "रंफड तक्ष्णोति। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः। रयक्लो शिशत्वम्। 'रइगेलं अभिलषितम्। रइगेल्लो रतिटष्णेति केचित्॥ यथा ।
रंजणथणिमरयवलिं रगयवस्थं बहुं 'रवयहत्यं ।। 'रत्तयउलि रगेल्लन्तो बज्झिहिसि रंढुएण हरे ॥३॥ (३) रच्छामयरत्तक्सररप्फडिया साणसौहुगोहासु।
रयणिद्वयं च कुमुए राम्रो चडए रणे राडौ ॥४॥ 'रच्छामो खा। रत्तक्खरं सीध। रप्फडिया गोधा। अत्र खोल दोलयतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम्। रयणियं कुमुदम्। रामो चटकः । राडी संग्रामः ॥ यथा।
रच्छामयरप्फडियारयणिइयमोयणे खणे के वि ।
राय ब्व कामअंधा पिअंति रत्तखरं रइय राडिं ॥४॥ (४) रावियमस्माइयए रायगई तह जलोयाए। रिंडी कंथप्पाया रिप्पं पट्टे पवेसए रिग्गो ॥५॥ रावियं पाखादितम् । रावियं रञ्जितमिति तु रजे राव इति धात्वादेशे सिद्धम्। रायगई जलौकाः। रिंडी कन्याप्राया। रिप्पं पृष्ठम्। रिग्गो प्रवेशः॥ यथा।
1 AB ग. 2 AB कुम'. 6 A सगिझं B रइगिलं. B रतुष्टि रयनिझनो वहिसि.
3A न्यानं. 4 AB रम. AB भद.
AB रयय'. 8A रतुढ़ि रयगिलतो वभिहसि 9AB रत्थाम. 10 AB °प्पाचा,

Page #266

सप्तमवर्गः
२०३ रायगइरावियस्सं पि तं जरो मंद जंण मिल्लेइ । 'रिडीटंकिय रिप्पो ता कुण रिग्गं णिवायहरे ॥५॥ (५) रिक्खो रिच्छो वुड्डे रिकं थोवम्मि वायसे रिट्ठो। रिद्धं पिक्के रिद्वौ संघाए रिंगियं भमणं ॥६॥ रिक्खो तथा रिच्छो वृद्धः। ऋक्षवाचकौ तु रिक्खरिच्छशब्दावृक्षशब्दभवो। रिक्खो वयःपरिणाम इति केचित्। रिकं स्तोकम्। रिट्ठो काकः। रिहं पक्वम्। रिडी समूहः। "रिट्ठी खड्ग इति रिष्टिशब्दभवः। रिंगियं भ्रमणम् ॥ यथा।
रिक्खो वि खलोऽरिच्छो वि रिठ्ठो रिडलिंबरिही य । रिक्कं पि हु किं महुरा रिंगतेहिं इमे दिट्ठा ॥६॥ (६) रिरियं लौणे सडियम्मि रिक्कियं रोविरम्मि रिमिणो य । रिछोलौ पतौए य रिच्छभल्लो य रिच्छम्मि ॥७॥ रिरियं लौनम्। रिक्कियं शटितम्। रिमिणो रोदनशीलः। रिछोली पङ्क्तिः। अत्र रियइ प्रविशतीति धात्वादेशेषक्त इति नोक्तः। रिच्छभल्लो ऋच्छः ॥ यथा।
रिमिणत्तरिक्कियच्छोउ रुक्खरिंछोलीमज्झरिरियायो। 'मुच्छन्ति रिच्छभल्लयभीया तुह कुमारवाल रिउवया ॥७॥ (७) रित्तूडियं च साडियमवगणणा रौढमक्खिए संढो। सहलम्मि रुढि रुचणी घरटी रुअ"रुइउक्कण्ठा ॥८॥
1 AB रिटी. 2 AB °रिफी, 60मिति नोक्तम्, 10 AB रुटियं, 11 AB रुई,
3 AB घोयम्भि. 4 AB रिट्टी. 5 AB रोदर 7AB यत्तिरि', 8AB अच्छति. 9 AB स्टो.

Page #267

देशीनाममाला रित्तूडियं शातितम्। रौढं अवगणनम्। अत्र रीरइ राजतोति धात्वादेशषक्तमिति नोक्तम्। 'रुढो आक्षिकः कितव इत्यर्थः। रुढिअं सफलम् । रचणी घरट्टो। अत्र रुजइ रौतीति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम्। रुअरुइआ उत्कण्ठा ॥ यथा।
रुअरु"इआइ रुढो गओ इमाए घराउ णो हरिवि ।
प्रो कयरीढं रुचणिहत्ययरित्तूडिओ अरुढिअओ ॥८॥ (८) रु तूलेऽक्कदुमे रुवौ रूववइयाइ रूवमिणौ । रेणी पंके 'छिणम्मि रेसियं रेवयं पणामम्मि ॥६॥ रूअं तूलम् । रुवी अर्कद्रमः। रूवमिणो रूपवती। रेणी पङ्गः । रेसियं किंवम्। स्वयं प्रणामः ॥ यथा ।
गयरेणी रेसियरूविरूपगुणभूसणे मुहा वहसि ।
सव्वंगरेवयं कुण रूवमिणिमिमं जइ महेसि ॥८॥ (e) माईसु रेवईओ रेवलिया वालुयावटे।
रेवज्नियं उवालद्वे रेहि अंच किस पुच्छम्मि॥१०॥ रेवईओ मातरः। अत्र रहद राजतीति धात्वादेशेषतमिति नोक्तम्। रवलिया वालुकावतः। विज्जियं उपालब्धम् । रहियं छिन्नपुच्छम् ॥ यथा ।
रहियएण वि ण चलइ रेवलियाणिवडिओ जइ बइल्लो।
ता रेवईउ रेवजि"एहिं भो बंभण भणे सु ॥१०॥ (१०) रेअविनं खणगरिए तंदुलपिट्टम्मि "रोटुं च । रोड घरमाणे रोररोघसा रोंकणो य रंकम्मि॥११॥
1AB 'टो. 2 AB कटियं, 8AB °इयाए. 40 हरडू. 5AB व्यपरि. 6 AB E'टि. 7 AB छिन्नम्भि, 8A कुई, 9 A ° किनपु° B °च चित्रपु. 10 AB निव. 110 °एहि 12 AB रोड, 13 AB रोक.

Page #268

सप्तमवर्ग:
२०५
रेअ'विश्रं क्षणोक्कृतम् । मुक्तार्थे तु मुचिधात्वादेशे सिद्धम् । रोहं तन्दुलपिष्टम् । रोडं ग्टहप्रमाणम् । रोरो रोधसो रोंकणो वयोऽप्येते रङ्गार्थाः ॥
यथा ।
अविश्रपया तर रिउणो रोरा अरोघसघरेसु ।
रोंकण मिलिया कम्मन्ति रोडसुत्ताइं गहिय रोहक ॥ ११ ॥ ( ११ )
रोज्झो य रोहिओ रोमराइरोमूसला जहणे । रोयणिया डाइणिया रोमलयासयमुदरयम्मि ॥१५२॥
रोज्झो रोहिश्र इत्यन्योन्यपर्यायावृश्य वाचकौ । अत्र च पिनष्टोति धात्वा' देशेषूक्तमिति नोक्तम् । रोमराई तथा रोमूसलं जघनम् । रोयणिया डाकिनी । अत्र रोसाणइ माष्टॊति धात्वादेशेषु क्त इतोह नोक्तः । रोमलयासयं उदरम् ॥ यथा ।
पिडुरोमराइ तणुरोमलयासइए कया विइत्य तुमं ।
रोज्झि व्व वियडरोमूसलरोयणिवाडयम्मि मा वच्च ॥१२॥ (१२)
॥ अथानेकार्थाः ॥
हंसे वग्घे रत्तच्छो रइजीयजहणेसु रइलक्सं । दद्वयं णिरंतरसोहियसणाहपलिप्सु राहो वि ॥१३॥
रत्तच्छो हंसो व्याघ्रश्च । महिषे तु संस्कृतभवः । रद्दलक्खं रतिसंयोगो अघनं चेति प्रर्थम् । राहो दयितो निरन्तरः शोभितः सनाथः पलितखेति पचार्थः ॥ (१३)
1 AB वियं 5 AB देशसिह इति नोक्तः,
2 AB देशसि°,
3AB वि
6 C°क्तमिति नोक्तम्.
4 AB°राय रो°.
7 AB ° निरंत

Page #269

२०६
देशीनाममाला रायंबू वेडिससरहा रिक्ख णमहिगमम्मि कहणे य। विउलमुहलेसु रुंदो रेंकियमक्खित्तलौणलज्जासु ॥१४॥ रायंबू वे'तसद्रुमः शरभश्च । रिक्खणं। इत एति रेक्वणं इत्यपि । उपलम्भः कथनं च। रुंदो विपुलो मुखरच। अत्र रुटइ भ्रमति रौति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः । "कियं प्राक्षिप्तं लोनं व्रीडितं चेति वार्थम् ॥ (१४)
अच्छिणिकोचकरोडीसु रेसणी कलिरवेसु रोलो य। रोडौ इच्छामिवियासु कूणियच्छे मले रोद्धं ॥१५॥
रेसणी अक्षिनिकोचः। करोटिकाख्यं कांस्यभाजनं च। रोलो कलहो रवश्च। रोडी इच्छा व्रणिशिबिका च। रोई कूणिताक्षं मलश्च ॥ (१५)
रोहो पमाणणमणेसु रोक्कणौ सिंगिकूरकम्मेसु । णवदंपईण 'अग्गुणणामगहणोसवम्मि लयं ॥१६॥ रोहो प्रमाणं नमनं च। प्रतिरोधवाची तु रोधशब्दभवः। रोहो मार्गण इत्यन्ये। रोक्कणो। के रोक्कणिमो। शृङ्गी नृशंसच्चेति प्रर्थः ॥
॥ अथ लादिः॥
लयं नवदम्पत्योः परस्परं नामग्रहणोत्सवः ॥ यथा।
तुह कुमरवाल सेसं इंतं दळूण णिसि पलायंता। 'अस्सोमणामगहणा रिउदंपइणो लयस्म समरंति ॥१३॥ (१६)
3 AB रिकि.
4AB अनन्नया'.
1 AB तसो टु. 20°कमिति नीतम्. BAB सेन.. 6AB पच.

Page #270

सप्तमवर्ग: लक्खं काए लग्गं चिंधे लंचो य कुक्कुडए। गंडुयतिणम्मि 'लचयं लट्टयलडहा कुसुंभरम्मेसु ॥१७॥ लक्खं कायः। लग्गं चिङ्गम्। लग्ग अघटमानमित्यन्ये। लंचो कुक्कुटः । उत्कोचवाची तु संस्कृतसमः। 'लचयं गण्ड्सनं तृणम्। लट्टयं कुसुम्भम् । लडहं रम्यम् । लडहो विदग्ध इत्यन्ये ॥ यथा।
'कालम्मि लचयलग्गे उडिडयलंचो व्व गंतुमसहो सि।
तो तुज्झ लडहलक्खा लट्टयवसणा कहं हो हो ॥१४॥ (१७) ललकं भौमे लसई कामे परिहिए लइयं । लसुझं तेल्ले लइणौ लयाइ लसकं तरुच्छौरे ॥१८॥ लल्लक भीमम्। लसई कामः । लइयं परिहितम्। लइयं अङ्गे पिनदमित्यप्यन्ये । लसु तैलम। लइणी लता। लसकं तरुक्षीरम् ॥ यथा ।
लइणीरसलसकल सुअपमुहेहिं किं इमाइ भेसज्ज ।
लल्लकलसदरोगे सो च्चिय तरुणो तया लइयहारो ॥१५॥ (१८) लंपिक्खो तह चोरे लंबालौ पुप्फभेयम्मि । लउडम्मि लक्कुडं "चिअ उसहे लइअल्ललाइल्ला ॥१॥ लंपिक्खो चौरः। लंबालो पुष्यभेदः। लकुडं लकुटः। अत्र लढइ स्मरति। लहसइ संसते। इति धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ। लअल्लो तथा लाइल्लो वृषभः॥ यथा।
1 AB लवयं. 20 °छुसं. 3 AB कोलम्मि लवय. 4 AB °ही इति मूलपाठः दीसक्लयलग्गलकवय( लक्खय) लट्टभलह( लडह )अहरय तुह सायं ( णयाणं)। लचूची (लचर )डयविय ( ठिअ)मणिशमियजिणे (णा.) ण लंबा (चा )इजोणिसंपत्ती ॥१७॥ , 5 AB मयं, 6 AB सय'. 7AB चिकु उ. 8AB इयल.

Page #271

२०८
देशोनाममाला लंपिक्सहरिय लाइलधणे ल'इअल्ल कोस मूढो सि। 'लंबालोहिं जक्वं पूइय अणुसरसु लक्कुडयहत्थो ॥१६॥ (१८) पउमकरा जत्य वह्न लिहिज्जए सो लयापुरिसो। लहुयवडो णग्गोहे लडहक्ख मियं विहडियम्मि ॥२०॥ लयापुरिसो यत्र पद्मकरा वधुलिख्यते। लहुयवडो न्यग्रोधः। लडहक्खमियं विघटितम् ॥ यथा।
सा वित्ती लहुयवड क्वमसु तुमं तुह "णमो लयापुरिस ।
लडहक्व मिअप्पेम्मे पियम्मि कह णाम जीविस्मं ॥१७॥ (२०) लामा य डाइणौ लावंजमुसौरम्मि लाहणं भोज्जे। लालसलासयविहया मिउमोरेसुं वहोलए "लिक्खा ॥२१॥ लामा डाकिनो। लावजं उशौरम्। लाहणं भोज्यभेदः । लालसं मृटु । लालसं इच्छेत्यन्ये। लासयविहओ मयूरः। लिक्खा "तनुस्रोतः। लिक्वं इत्यन्ये ॥ यथा।
लामाउ लिक्वकंठे घणलावंजे कुणंति 'लाहणयं ।
तासियलासयविहया अलालससरा बिडालिरूवाओ ॥१८॥ (२१) बालम्मि लिंक लौवा लित्तौ खग्गाइदोसम्मि।
तणुईकयम्मि लिसयं लिट्ठियलोलंठिया य चाडुम्मि ॥२२॥ लिंको तथा लीवो बालः। लित्ती खगादीनां दोषः। लिसयं तनक्कतम् । लिट्टियं तथा लोलंठियं चाटु ॥ यथा।
लोलंठिएहि रच्चसि ण मुणइ सा लिहियं लिसय पेम्म । लिंका लोवमयच्छी "सलित्तिच्छुरिय ब्व किं चत्ता ॥१६॥
1 यत, 2 AB लंचाली संवाली . 8 AB नमो, 4 A "मिया पिम्मे, B Omitted to मिउमोरसु. 5.AB लिक्टो. .. 6 संतुस्रो . 7AB लो. 8A लौचा. 9 A लोचो, 10 A °पेन्म 11 A °लितच्छु,

Page #272

सप्तमवर्गः
२०० अत्र। लिक्कड़ लिहक्कइ निलीयते। लिसइ स्वपिति। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (२२)
लौलो जमे लुंखो णियमे सुत्तम्मि लुको य । लूणम्मि लुअं भग्गे लुग्गं तह 'णिणयम्मि लुंखाओ ॥२३॥ लोलो यज्ञः। लुंखो नियमः। लुंको। उत ओति लोंको। सुप्तः । लुअं लूनम्। लुग्गं भग्नम्। लुंखाओ 'निर्णयः ॥ यथा।
लुअदर्भ लुग्गलयं णइपुलिणं कुणसु कीस लुंको सि । रे अलस इत्थ लोलो होहि त्ति सलुंखयाण लुंखाओ ॥२०॥ (२३) लुरणौ वज्जविसेसम्मि लुकणी चेअ लयण मि ।
लूा मयतगहाए लेहुडलेढुक्कलेडुया लोटे ॥२४॥ लुरणी वाद्यविशेषः। लुंकणी लयनम् । अत्र लुछइ लुहइ मार्टीति धात्वादेशेषक्तमिति नोक्तम्। लूआ मृगतृष्णा। अत्र लूरइ छिनत्तीति धात्वादेशेषुक्त मिति नोक्तम्। लेहुडो लेढुक्को लेडुत्रो त्रयोऽप्येते 'लोष्टवाचकाः ॥
यथा।
हर लेढुक्के मा कुण 'लूअभया लुरणिसाललुंकणियं ।
पेसणलेहुडलेड़खलणं मा हुज्ज इंतदयस्स ॥२१॥ (२४) लेढियमवि संभरणे लोले लेहडयलोहिल्ला। 'लोडिअनी उवविढे तह लोलुंचावियं रइयतराहे ॥२५॥ लेठियं स्मरणम्। लेहडो तथा लोहिल्लो लम्पटः । 'लोडिओ उपविष्टः । अत्र लोट्टइ स्वपितोति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः। लोलंचावियं रचितष्णम् ॥
यथा।
1 AB णित्रय. 2 AB नियः. 3A लोष्ठवा B लोधुवा. 4 AB ल्यभ. 3AB लोष्ठियमो. 6A लोहडो. 7AB लोहियो. 8 B लोड 90°क्तमिति नोक्तम्.

Page #273

२१०
देशोनाममाला महुरसलोखंचाविय लेहड णलिणीउ भसल चुंबतो। इह लोटियस्स मह रयलोहिल्लपियस्स लेढियं रयसि ॥२२॥ (२५)
॥ अथानेकार्थाः ॥
ललं सप्पिहणूणेसु केसोसारएमु लंबो वि ।
अस्मासत्तमणोहरपिअंवएसुं तह य लट्ठी ॥२६॥ लल्लं सस्पृहं न्यूनं च। लंबा केशा लंबो गोवाटचे ति यर्थो लंबशब्दः । लट्ठो अन्यासको मनोहर: प्रियंवदश्चेति त्रार्थः ॥ (२६)
लयणं तणुमिउवल्लौसु लाइया भूसगहियअजिणद्वा। लालंपियं 'पवाले खलोणाकदिएK च ॥२७॥ लयणं तनु मृदु वल्ली चेति नार्थम्। लाइयं भूषा गृहोतं चर्माध चेति नार्थम्। लालंपियं प्रवालं खलोनमाक्रन्दितं चेति त्रार्थम् ॥ (२८)।
लिहिओ तणुसइएसं लिंकियमक्खित्त लोणेसु । लुंबी थवयलया लेसा लिहियासत्य णि द्दणीसहा ॥२८॥ लिहिओ तनुः सुप्तश्च। लिंकियं आक्षिप्तं लीनं च। लुबी स्तबको लता च। लेसो लिखितमाश्वस्तो निद्रा निःशब्दश्चेति चतुरर्थः। अल्पवाची लेश - शब्दभवः । (२८)
लेडुक्को लंपडलुट्ठएसु लोढो य भरियसइएसु । वंगव यवंढवड्डा 'वाइंगणगिद्वबंधगरुएसु ॥२६॥ लेडक्को लम्पटो लोष्टश्च । लोढो स्मृतः शयितश्च ॥
सध्य
10 पवाले. 2 AB बर्थ: 5AB वायंगण,
8AB सरि .
4 A °याव° B°यव'.

Page #274

सप्तमवर्ग:
२११ ॥ अथ वादिः ॥ वंगं वृन्ताकम्। वो एध्रपक्षी। 'वंढो बन्धः। वडडो महान् ॥ यथा।
चंचूइ विटवढे प्रावणपिडियाउ वडवंगमिमं ।
उग्धेत्तुप्राण उडडइ आमिसपिंडभमेण वो ॥२३॥ (२८) वद्वौ अवस्सकिच्चम्मि वंकवंसा कलंकस्मि । वंसी य सिरसि माला वच्छ पासे वऊ य लायसमे ॥३०॥ वही अवश्यकव्यम्। वको तथा वसो कलङ्कः। वंसी शिरसि माला। वच्छ पार्श्वम्। वऊ लावण्यम् ॥ यथा ।
वच्छे सवज दइया सर्वसिया धम्मअस्थवडी । अस्सोमबाहवंको अवसवंसाण ण हु होइ ॥२४॥ (३०)
वम्हं रप्फे वत्यौ उडए वल्लो सिसू वह चिविडा। वहवठ्ठा खंधव्वणमग्गा सौमाइ वत्तिववेला ॥३१॥ वह वल्मीकम्। वत्थो तापसानामुटजम्। वल्लो शिशुः। वह चिविडा गन्धट्रव्यविशेषः। वहो स्कन्धव्रणः। सामान्येन व्रण इत्यन्थे। वट्टा पन्थाः । पत्ती तथा वइवेला हावेतौ सोमवाचकौ ॥ यथा।
वत्योवइवेलाए वल्लयणिब्वत्तिया मह बइल्ला ।
किं दिहा वहुसयडे 'वट्टाए वम्हखुत्तया अवहा ॥२५॥ (२१) वज्जा अहियारे वलिवल्लरीविनरोउ केसेसु । 'वतुविच्छड्डा णिवहे वलहौववणौउ कप्पासे ॥३२॥
AB चौडा,
1A वो B बंडो बंदो. BAB सौमाया .
2 AB F वीडा. 6AB बढ़ाए वंभरनु.
3A वनिव". 7 वरुविक

Page #275

२१२
देशोनाममाला वज्जा अधिकारः। वल्लो वल्लरी विल्लरी त्रयोऽप्येते केशवाचकाः। 'वतू तथा विच्छडडो निवहः। ऋडिवाचो तु विच्छड्डो विच्छदंशब्दभवः। अत्र वन्द्र वृन्दमिति वन्द्रशब्दभवम् । वलही तथा "ववणी कर्पासः ॥ यथा ।
वरवल्लरीण विलरिवसाणवजाइ लज्जइ कुवल्लो । वलहि'वतुं चुटती ववणीविच्छडडमज्झम्मि ॥२६॥ (३२) वड़हो खगभेए वसलविडुविअलंबला य दौहम्मि। वप्पोलो बप्पौहम्मि वम्हलं केसरे चेय ॥३३॥ वडहो पक्षिभेदः। वसलं विडडं "विअलंबलं त्रयोऽप्यमो दीर्घार्थाः । विडडस्थाने वित्तं अन्ये पठन्ति। वप्पीओ चातकः। वम्हलं केसरम् ॥ यथा।
पुच्छइ वडहं वप्पीअयं च णवणोमवम्हलं दहुँ ।
वसलसरं विउडच्छी विअलंबलमग्गइंतपइवत्तं ॥२७॥ (३३) "णिहाकरौलयाए वयलो वेलौ य वदिम अहिए। वइओ पौए वलियाविलमा जौवाइ चुम्मिए 'वयरं ॥३४॥
वयली तथा वेली निद्राकरी लता। वट्टिमं अतिरिक्तम्। वो पीतः । 'वलिया तथा विलमा ज्या। वयरं चूर्णितम् ॥ यथा।
वइए "वयरवयलिदलवेलिफलरसे वि व"टिम णिहूं।
ण लहइ विलमझ णोहिं च तणुई कामस्म "किट्ठवलियस्म ॥२८॥ (३४) वयडो य वाडियाए "वैफियवलिया य भुत्तम्भि। . वाहाकुले वणायं च वद्दलं वक्कडं च दुद्दिण ए ॥३५॥
1AB वरू. 2 AB व उपो. 3 AB °वसण. AB °वरु. 6 AB वियल. 7 AB निहा". 8AB बरं.. 9 AB वया. 11 AB °ट्टिमणि'. 12 C कीहि. 13 AB किट्टव. 14 A वकिय .
AB °लवडड. 10 AB वपर.

Page #276

सप्तमवर्ग: वयडो वाटिका। वैफियं तथा वलियं भुक्तम्। वणायं व्याधाकुलम् । वहलं तथा वकडं दुर्दिनम्। वक्कडं निरन्तरवृष्टिरित्य ने ॥ यथा।
तुह बाणवक्कडे बद्दले व्व हंसो रिऊ च इय समरं ।
फियसयवलियफलो समरइ वयडं गो वणायवण ॥२८॥ (३५) रज्जे वंडुअमोलौद् वडालौ य वरो कलमभेदे। गाईइ वल्लई वद्वयं वरं वड्डिया य कूवतुला ॥३६॥ बंडु राज्यम्। डाली पङ्क्तिः। घरओ शालिभेदः। योऽसावणुरिति प्रसिद्धः। वल्लई गौः। वोणागोपीवाचकस्त वल्लकीवल्लवौशब्दभवः। वयं प्रधानम्। वडिया कूपतुला ॥ यथा।
गोवाल किंण रक्खसि वयवरएसु वल्लवडालि । कि 'वंडुअं व पत्तं वट्टियणियडे इमाइ ज लविओ ॥३०॥ (२६)
वणवो दवाणले वज्जरा गई वस्मयं च सिरिखंडे । संढम्म वद्विषो तह वहडवणारा य वच्छयरे ॥३७॥
वणवो दवाग्निः। वज्जरा नदी। वायं श्रीखण्डम्। पिष्टातकचूर्णमित्यन्ये। वदिओ षण्ठः । वहडो तथा वणारो दम्यो वत्सः ॥ यथा ।
वज्जरतडतिणमत्तो वहडि मा संघ वद्धियवणार। वणवपिलुट्ठो पल्लव णे वस्मयतरु कह वि ॥३१॥ (३७)
"वत्ताइ वग्गय पउरे वग्गेज्जो दुमालिया वणई। गोवन्द्रम्भि वणवी वभयमंभोअमज्झम्मि ॥३८॥
4 AB बंटुआ,
10 रित्यकै. 2 AB याभव... 3A वंदुयमो° - B वंढयमो. BAB वडिडया. 6 AB नेय. 7AB वचाइ, .

Page #277

२१४
देशो नाममाला वग्गय वार्ता। वग्गेज्जो प्रचरः। वणई वृक्षपङ्क्तिः। वणही गोवृन्दम् । वभयं कमलोदरम् ॥ यथा।
वदभयणिलोणभमरे वणविसं'छसवण इमूलम्मि । गइवग्गय पि मा कुण पिय वग्गेज्जम्मि मज्झदिणतावे ॥३२॥ (३८)
लहुजलवहे वहोलो वाहलिविरया य वज्जियं दिखे। अत्यम्मि य ववाडी पमहेसुं तह य वंगच्छा ॥३॥ .
वहोलो वाहलो विरो त्रयोऽप्येते लघुजलप्रवाहवाचकाः। वज्जियं अवलोकितम्। वव्वाडो अर्थः । वंगच्छा प्रमथाः ॥ यथा ।
मा वाह लीओ विरयं भमेसु किं इत्थ वज्जियं कहसु । तह वंगच्छेसे 'सयं वहोलम्भि होड वव्वाडो ॥३३॥ (३८)
वप्पोहो थूवे वहुरा य सिवा 'वटिवं च परकज्जे । णउलम्भि य वग्गोओ कणि? सासू बहुव्वा य ॥४०॥ वप्पीहो स्तूपः। मृदादिकूट इत्यर्थः। वहुरा शिवा। 'वडिवं परकार्यम् । 'वग्गोप्रो नकुलः । वहुव्वा कनिष्ठखः ॥ यथा ।
जं मस्सए बहुव्वाण 'वहिवं मझ कज्जवप्पीई। तं सहि मग्गपयाहिणवहुरावग्गोयदंसणपहावो ॥३४॥ (४०)
वंजरव' हुणि वच्छौवा णौवौजेट्ठभज्जगोवेसु । वत्तारो वेडुल्लो य गब्बिए ववहिनी "मत्ते ॥४१॥
5 AB °गोवो.
1AB °छन. 6 AB HAC.
2 BC °लोउ. 30 समयव°, AB वहिवं. 7AB °gfaq°. 8 AB daa°. 9 AB ft.

Page #278

.
.
सप्तमवर्ग:
२१५ वंजरं नौवी। वहुसी ज्येष्ठभार्या। वच्छीवो गोपः। वत्तारो तथा वेल्लो गर्वितः। ववहिओ मत्तः ॥ यथा ।
मा 'कट्ट वंजरं मह ववहियवच्छीव रूववेडुम्ल ।
ओ पेच्छइ कुडिलच्छी वहुमित्रा में सइत्तवत्तारा ॥३५॥ प्रत्र वदणी संमार्जनौ। वइरं वज्रम्। वसई रात्रिः। एते वर्धनौवचवसतिशब्दभवाः । वलवा वामीति वडवाशब्दस्य डस्य लत्वे सिद्धम् ॥ वज्जइ व स्यति। वच्चइ काङ्गति। इति धात्वादेशेषताविति नोक्तौ ॥ (४१)
वंगेवडुवम्मौसरवइरोडा कोलकामजारेसु। हढमालियवायालोसुं ववसियवडुहुल्लिवहढोला ॥४२॥
वंगेवडू सूकरः। वम्मीसरी कामः। वइरोडो जारः। ववसियं बलात्कारः। वडडहुली मालाकारः। वहढोलो वातालो वायेति यावत् ॥ यथा।
कयववसिएण वम्मीसरेण वंगवडु ब्व सरविडो। अण वडडडुल्लि घरिणिं किं वहढोलो ब्व भमसि वइरोड ॥३६॥ (४२)
वलयणिवलवाडिवलग्गंग णिआवाडौओ अ वईए। वलयंगिवलंगणियावेंगौओ वइमईए य ॥४३॥ वलयणी वलवाडी वलग्गंगणी वाडी एते चत्वारो वृतिवाचकाः। वलयंगी वलंगणिया वेंगी वयोऽप्यमी वृतिमतीवाचकाः ॥ यथा।
समिइवलग्गंगणियावेंगौ खंतिवलवाडिवलयंगी। दिहिवाडिवतंगणिया मणवित्तीवलयणी सुविहियाणं ॥३७॥ (४३)
1 AB 'ली. 2 AB क. 3 ABहुल्लिया. 4 AB °स्थतीति. 5.AB इतीति. 6 AB °हडोलो. 7 AB °घरविं. 8 AB °णिवा. 90°हिपाय.

Page #279

२१६
देशोनाममाला ..'वडइओ चम्मयरे वच्छिमश्रो गम्भसेज्जाए।
"सूलप्पोइयमंसे वउलियमहिणववरम्मि वरइत्तो ॥४॥ बइओ चर्मकारः। रथकारवाचकस्त वर्धकिशब्दभवः। वच्छिमत्रो गर्भशय्या। वच्छिउडो गर्भाशय इत्यन्ये । वउलियं शूलपोतं मांसम् । वरइत्तो अभिनववरः ॥ यथा।
बहिणिवरइत्त किवणत्त वडश्य वच्छिमयगउ ब्व तुम।
ण मुणसि किं पि जं इह लिहसि मूल पि वउलियपसंगा ॥३८॥ (४४) वल्लादयं च अच्छाअणम्मि वत्यासयम्मि वत्यउडो। वक्खारयं रघरे वड्डावियमवि समावियए ॥४५॥ वल्लादयं आच्छादनम्। वत्थउडो वस्त्राययः। वस्त्रनिर्मित पाश्रय इत्यर्थः। वक्वारयं रतियहम्। अन्तःपुरमित्यन्ये । वडावियं समापितम् ॥
यथा। .
णववस्थउडयवक्वारयम्मि वल्ला दयल्लपालके ।
लुढिा णिएइ वट्टावियस्मकज्जा वह दइयमगं ॥३८॥ (४५) वकलयं च पुरनो कयम्मि वग्गंसियं जुज्झे । वहुमासो जत्य पई ण जाइ बाहिं णवोढवहुघरओ ॥४६॥ वक्कलयं पुरस्कृतम्। वगंसियं युद्धम्। वहुमासो यत्र पती रममाणे नवोढवधूयहाद बहिर्न याति। यदाह ॥ प्रथमोढायाः सदनाद्यत्र पति पयाति बहिः। स स्याद्रमणविशेषो वहुमासो॥ यथा।
जयसिरिणववहुयाघरवग्गंसियअंगणा बहिमणिंतो। किं वक्कलयभुयबल वहुमासं कुमरवाल पुण कुणसि ॥४०॥ (४६)
1 AB 4. 5AB वद्धावि.
2 A.B मूल. 3 A व B वर. 6AB बावि.7AB °दइस.
4 AB°व. 80 °सिया.

Page #280

२१०
सप्तमवर्गः मेहम्मि वडुवासो मुयम्मि वरउप्फवामा य। चंडिलए वच्छौउत्तवारिआ तह फले वरेइत्यं ॥४७॥
वडडवासो मेघः। केचिदोष्ठ्यादिमनं पठन्ति। वरउप्फो तथा वामो मृतः। वामस्यास्थीनि वामट्ठियाई। अत एव वामट्ठीमो मृतास्थीनीति न वच्छते। वच्छोउत्तो तथा वारिओ नापितः। वरइत्थं फलम् ॥ यथा ।
वामम्मि वारिए इह वच्छोउत्ति ब्व बाहिभमि'र' म्हि ।
मह वडडवास वरउरफमारणे तुझ किं वरइत्थं ॥ ४१ ॥ (४७) वप्पौडियं च खेत्तम्मि वलवियवलमयवा रुपा सिग्घे । वंसप्फालं पयडे चुल्लौमूले वडिसरं च ॥४८॥
वप्पीडियं क्षेत्रम्। वलवियं वलमयं वारु एते त्रयः शीघ्रार्थाः । वंसप्फालं प्रकटम् । ऋवित्यन्ये। वडिसरं चुल्लीमूलम् ॥ यथा ।
वप्पीडिया वलविअं किमागो वच्च वलमयं तत्थ । वंसप्फालं वुच्चइ वडिसरकम्मे ण वारुआ अम्हे ॥ ४२ ॥ (४८) थामम्मि ववत्यंभो कागे वसभुद्धविरसमुहा। कणभेयम्मि वरओ 'वड्डणसालो य 'छिमपुच्छम्मि ॥४॥ ववस्थंभो बलम्। वसभुरो तथा विरसमुहो काकः। वरही धान्यविशेषः । अत्र वलग्गइ आरोहति। वग्गोलइ रोमन्थयति। वमालइ पुञ्जयति। वसुआइ उद्दाति। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः । 'वडणसालो छिन्त्रपुच्छ : ॥
यथा।
वसमुहसद्द किंतुह हलिय ववस्थंभएण जं पडिया। इह वरइएसु 'वडणसालबइल्ल ब्व णेय विरसमुहा ॥४३॥(४८)
1 AB 'रम्भि. 2 AB स्या. 8 AB रुचा. 4 AB वट्टण, 5AB छिनपु.
२८

Page #281

२१८
देशोनाममाला विसुवम्मि वोवत्ययवोवउप्फा वदिकलियं वलिए। वहुहाडिणौ वहूवरि ऊढा वहुधारिणौ य णववाहुया ॥५०॥ वोवत्थं तथा वओवउप्कं विषवत् समरात्रिंदिवः काल इत्यर्थः। वदिक लियं वलितम्। वहुहाडिणी वध्वा उपरि या परिणोयते। बहुधारिणी नववधूः॥ यथा।
वहुधारिणिं च बहुहाडिणिं च भोत्तुं गो वसोवस्थे। मह पुत्तो दुइए वि हु वोवउप्फे ण इत्य 'वदिकलिओ ॥४४॥ (५०) वदूरोअणो य बुद्धम्मि वडण मिरं च पौणम्मि। ववलो दंडुहए वक्कडबंधं च 'कम्माहरणे ॥५१॥ वइरोपणो बुद्धः। 'वडणमिरं पौनम्। वइवलो दुन्दुभसर्पः । बकडबंध कर्णाभरणम् ॥ यथा।
करणा वरोअण तवडणमिरबाहुधरियधरक्लए। से सो चलवक्कडबंधो वश्वलउ ब्व लुलउ जलहिम्मि ॥४५॥ (५१)
चूडम्मि वलयबाहू कलकंठी वणसवाई य। वग्गोरमयं लुक्खे सरहे वणपक्कसावो चेव ॥५२॥
वलयबाह चूडकाख्यं भुजाभरणम् ॥ वणसवाई कलकण्ठी। वग्गोरमयं रूक्षम्। वणपक्कसावत्री शरभः ॥ यथा।
वरवलयबाहुवग्गोरमयसरा तुह पुरो वणसवाई । तुझ पियस्म य पुरओ ण सो वि वणपक्कसावनो सूरो ॥४६॥ (५२)
३ B मिरि,
AB कन्ना. 5AB °सी वक,
1 A वंदि. 60.
2 AB वट्टण. ....

Page #282

सप्तमवर्ग:
२१८ वाढी वणियसहाए वायं गंधम्मि उच्छुए वाऊ। मुहपूरियतिणवज्जे वाली वामौ य इत्यौए ॥५२॥ वाढी वणिक्सहायः। वायं गन्धः। वाऊ इक्षुः। वाली मुखमारुतापूरितणावाद्यम्। वामी स्त्री॥ यथा।
वाउयवाडे वाढि वालीसहेण 'अस्वामीओ। कि रे णिरास कोक्कसि बोकडवायं णिएसि ण हु अप्पं ॥४७॥ (५३)
वारो चसए वाहा य वालुया वाणो वलयारे। गौवाइ वाहणा वावडो कुकुंबिम्मि वामरौ सौहे ॥५४॥
वारो चषकः । वाहा बालका। अत्र वाइ लायतीति धात्वादेशेष'त इति नोक्तः। वाणी वलयकारः। वाहणा ग्रीवा। वावडो 'कुटुम्बी। व्याकुलार्थस्तु व्यापृतशब्दभवः। वामरी सिंहः॥ यथा।
वाहामझे वामरिकडीउ वाणयवहउ वारकरा। किं कंबुवाहणाओ पेक्खिय वावड विमूढो सि ॥४८॥ (५४)
वारिज्जो वौवाहे वासंदी वासुलो य कंदम्मि। वावयवावणिवासणीओ आउत्तछिद्दरच्छासु ॥५५॥ वारिज्जो विवाहः। वासंदी तथा वासुली "कुन्दः। वावओ आयुक्ताः । वावणी छिद्रम। वासाणी रथ्या॥ यथा।
वावयकुमार वासंदिदंत वासुलि'दई वारिज्जे। जं दिक्खिो सि ता मा वासाणिं सुलहवावणिं भमसु ॥४८॥ (५५)
1 AB अन्नवा. 2 AB वालो. 3 AB°भारो. · 40 °कमिति नोक्तम्. 5 AB कुटुंबी. 6 AB कंदम्भि. 7 AB कंद:. 8AB बावपी. 9AB °दतौर.. . ....

Page #283

देशोनाममाला वाउल्लो पलविरए वायारो सिसिरवायम्मि। वाणौरो जंबू वायाडो कौरे किमिम्मि वाडिल्लो ॥५६॥ वाउलो प्रलपनशीलः। वायारो शिशिरवातः । वाणीरो जम्बूवृक्षः। वायाडो शुकः। वाडिल्लो क्वमिः ॥ यथा।
वाडिल्लो व्व पुणो रम वाणीरवणम्मि तीइ असुचीए । ... तुममगणिय वायारो णिग्घिण वायाडवाउल्ल ॥५०॥ (५६) वालप्यं विष्पं तह णंगूले वावियं पसारियए। गंडयमिगम्मि वाडिमविडोमिया वायणं च लाहणए ॥५॥ वालप्पं तथा विप्प पुच्छम् । वावियं विस्तारितम्। वाडिमो तथा विडोमिश्रो गण्डकमृगः। वायणं भो'ज्योपायनम्। अत्र वासाइ भेक इति वर्षाभूशब्दभवत्वाब्रोक्तः ॥ यथा।
वाडिम विडोमिएसुं वालप्पच्छोडणाइ ताव कुण । वावियविष्य सोहे पुण जंबुयवायणं होसि ॥५१॥ (५७)
वाडंतरा कुडौरे वामणिया दिग्घकटू वाडौए। वावडयं वोच्चत्यं विवरौयरयम्मि णिद्दिढें ॥५॥ वाडंतरा कुटौरम्। वामणिया दीर्घकाष्ठकृतिः। वावडयं तथा वोच्चत्यं विपरीतरतम्। केचिद्युगपरपरिवर्तितमुखयोः स्त्रीपुंसयोर्मुखेजघनकमाहुः । यदाह ॥ वोच्चत्थमोपरिष्टकमाहुः स्त्रीपुंसयोः परस्परतः ॥ यथा।
वाम णिअंतरवार्ड'तरम्मि सुत्तम्मि तह तए रमियं । जह सहि वावडयपियो वोच्चत्यं अन्न वि भरे ॥५२॥ (५८)
. 1 AB न्योपनम.
2 AB °क्कम.
3 AB पिया.
40 °तराइ सुखाइ .

Page #284

वर्ग:
तुरयम्मि वासवारो सिरआहरणम्मि वालवासी य । वावोणय विकिणे णटुपडिग्गायम्मि वामणि ॥५६॥
वासवारो तुरगः । वालवासो शिरश्राभरणम् । वावोणयं विकीर्णम् । वामणि नष्टप्रत्यादाता ॥ यथा ।
ट्ठाण रिउवहणं वावोण्यकण्यवालवासाण ।
तुह वासवारवाला वामणिया हुंति कुमरवाल णिव ॥५३॥ (५८)
साणम्मि वासवालो सुरणाहे वाणवालो य । वारसिया मल्लौ कणए वालंफोसवालियाफोसा ॥६॥
वासवालो वा । वाणवालो इन्द्रः । वारसिया मल्लिका । वालंफोसं तथा वालिफोसं कनकम् ॥ यथा ।
वारसियाइ महाबल सुवा सवालरह वाणवालपिय । तुममच्चिऊण वालंफोसपियो लहइ वालिग्राफीसं ॥ ५४॥
अत्र वाहिप्पर व्याप्रियते । वावफद श्रमं करोति । इति धात्वादेशेषुक्ताविति नोक्तौ ॥ (६०)
५२१
वाहगणो मंतौ दद्दुरडे वायडघडो विसौ सारौ । विल्हं च धवलवस्त्रे 'विपित्तविहसिम्बिया विसियस्मि ॥ ६१ ॥
वाहगणो मन्त्रौ। कप्रत्यये वाहगणश्रो । वायडघडो दर्दुराख्यो बायविशेषो भरते प्रसिद्धः । विसो शारिः । विरुद्धं धवलम् । अत्र विसो आखुरिति वृषशब्दभवः । विडा लज्जेति ब्रोडाशब्दस्य तैलादिपाठात् डस्य feed सिद्धमिति नोक्तौ । विपित्तं तथा विहसिव्वियं विकसितम् ॥ यथा ।
1 AB कि. 5 BO सौ करिथिा°
2 AB °थिया कु.
3 AB सरह.
4 AB विपक्ष

Page #285

22२
देशोनाममाला
सुह 'णिव विपित्तगुण विहसिव्वियविल्हजस चत्तकरिविसिया । वाहगणएहि मुक्का वायडघडवायणा हुआ रिउणो ॥ ५५॥ (६१)
विच्छोहो विरहे विरसं वरिसम्म विसढो य गौराए । कमलासणो विसारौ विढणा पण्हौ चमूइ विसरो य ॥६५॥
विच्छोहो विरहः । विरसं वर्षम् । विसढो नौरागः । नीरोग इत्यन्ये । विषमवाचकस्तु विषमशब्दभवः । विसारी कमलासनः । विढणा पाष्णिः । विसरो सैन्यम् ॥ यथा ।
विसढ विढया विण तु तप्पर विच्छोहिया तुमए । कामविसरे महणो दिणं पि 'माइ विसारिविरसं व ॥ ५६ ॥ (६२)
विहई बुंताकौइ विरूवे विक्यासविरुअवेलुका । विलयविओलविहणा सूरत्याविग्गपिंजणेसुं च ॥ ६३ ॥
विहई हन्ताको विक्खासो विरुश्रो वेलुको त्रयोऽप्यमी विरूपार्थाः । विलो सूर्यास्तसमयः । विचोलो श्रविग्नः । विहणं पिज्जनम् ॥ यथा ।
विक्वासविकच्छे विहस्पत्यं पि सव्वविरुत्रं तं ।
विलए जं रमसि तत्र वेलुको तुह ण को वि अवि'भोले ॥५७॥ (६३)
विग्गोवो आउलया विक्खणवितता य कष्नमि । विसिणो य रोम से फाडिए विरिक्कं च पिंजिए विहयं ॥६४॥
विग्गोवो व्याकुलभावः । विक्खणं तथा विततं कार्यम् । विसिणो रोमश: । विरिक्कं पाटितम् । विहयं पिचितम् ॥
यथा ।
1 AB निव. 2C सम
8AB मगर
4 C.
5 AB बोली.

Page #286

• सप्तमवर्गः
२२३ महविक्षणविग्गोवे तं अणुणितीइ 'तई कयं विततं । विहयालया सि जं सहि णक्खविरिका य पुलयविसि णा य ॥५८॥ (६४) लज्जाइ विलियविह्णावेदूणा तहेय वेलूणा ।
सम्भाणुम्मि विडप्पो विडो य विहुंडुअो चेव ॥६५॥ विलियं विदूणा वेदूणा वेलूणा एते चत्वारो लज्जार्थाः। यत्तु विलियं विप्रियं तद् व्यलोकशब्दभवम्। केचित् वेल्लणयं लज्जेत्याहुः । विडप्यो विडओ विहुंडुओ त्रयोऽप्येते राहुवाचकाः। विज्जुला विद्युत् । विलया वनिता। एतौ शब्दभवौ। तथा। विराइ विलोयते। इति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ यथा।
गयविहण गयवेदूणो विलियसहिए सवेलणो। विडयारिबल विहंडुयघोरम्मि विडप्पघोरो सि ॥५८॥ (६५) ध? विसारो तह विरिज्जयविलुं पिया अणुगइट्ठा। भल्लायए विसमयं विवप्पर तह य वेयहूं ॥६५॥ विसारी पृष्टः। विरिज्जो अनुचरः। विलुंपिनं अभिलषितम् । विसमयं विप्पवर वेयड त्रयोऽप्यमी भल्लातकार्थाः॥ यथा।
अविरिज्जो सि 'कुटिअ विसारय किमंबए विलुपेसि । ... विष्पवरोचिय गंतुं वेअडवणम्मि विसमयं भुंज ॥६०॥ (६६)
सूई विद्धे विभेइयं चउरगइहयम्मि विक्कमणो। कौडे विलुंपो णिसि च विडुिरिल्ला विडंकिया वेई ॥६७॥ विभेइयं सूच्या विदम्। विकमणो चतुरगतिस्तुरगः। विलुपओ कोटः । विडिडरिल्ला गतिः। विडंकिया वैदिका ॥ यथा ।
1 BC ता. 2007 ॥५८॥ 5 AB विहंड. 6 AB °पिथा,
30. 7 AB कोढिय,
4 AB °क्ता इति नोक्ता:. 80 रोविध,

Page #287

२२४
देशीनाममाला एयं विडंकियठिअं पलोउ विडिडरिल्लवइवयणं । किमविभइयकणय विलुपए दलसि विक्कमणगमणो ॥६१॥ (६७) पच्छातावम्मि विणिव्वरं च कोसुंभयम्मि विरहालं। विच्चोययविब्भवणा उवहाणे तह वियालुअोऽसहणे ॥६॥ विणिव्वरं पश्चात्तापः। विरहालं कुसुम्भरक्तं वस्त्रम्। विच्चोयो तथा विभवणं उपधानम्। 'विबभमणं इत्यन्ये। वियालुओ असहनः ॥ यथा।
विभवणे विच्चोई कए भुए जूडके य उल्लिहिए।
जइ विरहालवईए कुवसि वियालयविणिज्वरो होहो ॥२॥ (६८) धाणा विलिंजरायो विअंगिअं प्रिंदियत्य म्मि। विक्केणुअं च विक्केज्ने विकराले विडिच्चिरं चेय ॥६॥ विलिंजरा धानाः। विअंगिअं निन्दितम्। विक्केणुअं विक्रयम् । विडिचिरं विकरालम्। विडिंचियं इत्यन्ये ॥ यथा।
विरहविडिच्चिर'अंगे तोइ "विअंगिअसहीइ फुटृति। 'मुत्ता विलिंजराउ व तुमं तु विक्केणु'ए थिर यसत्तो ॥६३॥ (६८) कोमलअबलंगौए विलिब्विलौ विहरियं च सुरयम्मि। विप्फाडियं च विइंडियं च विप्पिंडियं च णासियए ॥७०॥ विलिब्बिली कोमलनिःस्थामतनुः। विहरियं सुरतम्। विप्फाडियं विइंडियं विप्पिंडियं वयोऽप्येते नाशितार्थाः ॥ यथा।
विष्फाडिय साहिम विइंडियपारव एहिं कयरावं । "विप्पिंडियभयलज्जं विलिविलीविहरियं भरिमो॥६४॥ (७०)
10 विभम. 2 AB °गियं. 8 AB शुर. 40°र अङ्गे. 5 AB वियंगिय. 6 B मुच्छा. 70°एस्थिर. 8Bय गौए, 9AB °सहियम, 100 एति. 11AB विकिदि

Page #288

२२५
२२५
सप्तमवर्गः पुव्वगहभोयणजलोल्लेसु वियारियविरल्लिया चेय। भच्छियजलहिसु विमइयविसालया तह विहाडणमणत्ये ॥७१॥
वियारिया पूर्वानभोजनम्। विरल्लियं ज'लाईम्। विस्तारितार्थं तु तनोतरादेशे सिद्धम्। विमइयं भसितम्। विसालो जलधिः। विहाडणं अनर्थः ॥ यथा।
गुणमणिविसालय तुहं विहाडणगयाण वेरिअसिसूण । विमइयगुरूण अंसुयविरल्लियाणं वियारिया कत्तो ॥६५॥ (७१) मलिणम्मि विसंवायं विप्रोलियमवि विअंसओ वाहे। णढे विऊरियं तह कोलाहलयम्मि विमलहरी ॥७२॥ विसंवायं तथा विप्रोलिअं मलिनम्। विसो व्याधः। विऊरियं नष्टम्। विमलहरो कलकलः ॥ यथा ।
मयणवि'अंसय विप्रोलिओ विसंवायकम्मणा तं सि।
जलहरविमल' हरविऊरिया विरहिणीओ जं हणसि ॥६६॥ पत्र। विहोडइ ताडयति। विउडइ विप्पगालइ नाशयति। विच्छोल कम्पयति। विढवइ जति। विरोलइ मथाति। विपट्टा विलोहा विसंवदति। विसूरइ खिद्यते। विसट्टद् द°लति। विहीरइ विरमाल प्रतीक्षते। विड विडडइ रचयति। एते धात्वादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (७२)
काले कज्जयाणो विलुत्तहियो तरंगए वौली। वीची लहुरच्छा वीसं जुअए वोलणं च पिच्छिलए ॥७३॥
IC°ला. 2AB वियलियम .. 3 AB विउलियं. 4 AB वियंस. 5A हरामी विजरि . Bहरि, 60 °णोउ, 7 AB°नयति. 8AB विवडा, 9A °लयति. 10 A 'विठ्छ,B °विट्टा,

Page #289

देशनाममाला
विलुत्तहियत्र यः काले कार्यं कर्तु न जानाति । वौलो तरङ्गः । बीची लघुरथ्या। वीसुं युतकं पृथगित्यर्थः । सामस्त्यवाचकस्तु वौसुंशब्दो विष्वक्शब्दभवः । वोलणं पिच्छिलम् । वीसाल मिश्रयति । वोसरद्र विस्मरति । एतौ धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ ॥ यथा ।
अत्र ।
२२६
जं णिसि वीचीए जलवो लोगय वोलणन्तणाइ तुमं ।
ण गओ सि हविय वीसुं तं दइयं ता विलुप्तहियओ सि ॥६७॥ (७३)
वुष्कं च सेहरे गहगहिए 'वेप्पो पसुम्मि 'वेंढी य । वेलं च दंतमंसे वेणो विसमे ईतूहे ॥७४॥
वुप्फं शेखरः। वेष्पो भूतादिग्टहीतः । वेंढी पशुः । वेलं दन्तमांसम् । वेलेत्यन्ये । वेणो विषमः सरिदवतारः ॥ यथा ।
बेंटिं हणिउ' जसे धावसि वेप्पो व्व विप्प जडवुप्फ ।
तो वे'णाओ 'पडिओ पडियदसणमूलवेल लहसु फलं ॥६८॥ (७४)
वेत्त' च अच्छवत्थे विडंबणाए य वेलंबो ।
वयणिज्जे वेणियवेसणा य मउअम्मि वेल्लं ॥७५॥
वेत्तं अच्छ्वस्त्रम् । वेलंबो विडम्बना । वेणियं तथा वेसणं वचनीयम् । अनं मृदु । वेअल्लं असामर्थ्यामित्यन्ये ॥ यथा ।
'वेअम्लवेत्त'मेअं श्रवेणियं पामराण दंसंतो । अण्णाणत्तणवेसणवेलंबं लहसि वणिउत्त ॥ ६८ ॥
अत्र वेसणं ओष्ठयादिकं केचित् पठन्ति ॥ (७५) वेसा 'वेल्लरी वेड्या सलिलहारिणीए य । वेंटिअवेप्पुअवेरिज्जा वेढिय सेसवासहासु ॥ १६ ॥
1 A वैष्फो. 5 AB वेयल
2. AB वेण्टी.
6 AB मेयं.
3.AB.
7 AB वैरोि
4 AB omitted पडियो,
8 A °fere.

Page #290

सप्तमवर्ग:
२२७
वेल्लरो वेश्या । वेद्रया जलहारिणी । अङ्गुलिमुद्रावाचकस्तु वेदिकाशब्दभवः । वें'ढिश्रं वेष्टितम् । वेप्पुत्रं शिशुत्वम् । भूतग्टहीतमित्यन्ये । वेरिजो असहायः । एकाकीत्यर्थः । वेरिज्जं साहायकमित्यप्यन्ये । यदाह गोपालः । असहाय वेरिज्जं साहायकमपि च केचिदिच्छन्ति ॥ यथा ।
अंधारवें 'ढिश्रासुं दिसासु जं भमसि दियर वेरिज्जो । गयवेप्पु तं णं तं वेशरिवे द्रयाहिं हरिओ सि ॥७०॥ अत्र वेल्लइ रमते इति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम् ॥ (७६) मणियारघरोलौसं वेडियवेसंभराओ य । वेलुलियं वेरुलिए वेअडियं त ह य पच्चुत्ते ॥७७॥৷
वेडिओ मणिकारः । वेसंभरा गृहगोधा । वेलुलियं वैडूर्यम् । वेअडियं
प्रत्युप्तम् ॥ यथा ।
वेसंभरासिरोमणिवेलुलियाहरणमुप्पलच्छोए ।
वेडिय जइ देसि तुमं होसि तत्र तोइ हियय वेडिओ ॥७१॥ (७3)
वेडइओ वाणियए कलसमुराए य वेंटसुरा ।
भमरम्भि वेणुणासो संकडए वेडिकिल्लं च ॥७८॥
वेडइओ वाणिजकः । वेंटसुरा कलुषा सुरा । वेणुणासो भ्रमरः । वेडिकिल्लं संकटम् ॥ यथा ।
महुपाधे अम्हे णि एवि वेडइय वेणुणासे व्व ।
किं लोयवेडिकिल्ले वेढसुरं देसि पाणिअं खिविय ॥७२॥ ( ७८)
वेवाइयमुल्लसिए वेल्लाइयमवि य संकुइए । 'वेसत्तणम्मि वेसक्खिज्जं उसहम्मि वोवाली ॥७६॥
1 AB दियं.
6 AB ह.
2 AB विरिज्ज',
7 AB वैघडि°.
3 AB °ढियास. 4 AB अयं खू° 50° अहि.
80°ए वि.
9 Cae°.

Page #291

२२८
देशोनाममाला वेवाइयं उल्लसितम्। वेल्लाइयं संकुचितम्। वेसक्खिन्नं हेष्यत्वम् । अयमोष्ठयादिः प्रायेण। वोवालो वृषभः ॥ यथा ।
अमुणियवेसविज्ज लज्जावल्लाइयं इमं बालं ।
वेवाइयरीमंचो कि रे वोवाल छिप्पेसि ॥७३॥ अत्र वेरुलिअं वैडूर्यमिति शब्दभवम्। वेअडइ खचति। वेहवइ वञ्चति । वेमयइ भनक्ति। एते धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः ॥७॥
वोकिल्लो घरसूर तह वोझयवोज्झमल्लया भारे।
अणुचियवेसम्मि य वोमज्झो वोरच्छवोद्रहा ॥८॥ वोकिल्लो अलौकशूरः। वोझो तथा वोजामल्लो भारः। वोमको अनुचितो वेषः। वोमझिअं अनुचितर्वषग्रहणमिति तु पस्यैव णिगन्तस्य सिद्धम्। वोरच्छो तथा वोद्रहो तरुणः। वोद्रहो ओष्ठ्यादिः प्रायेण ॥ यथा।
वो किल्लय वोरच्छय असिवो फलयवोममलं च ।
किं वहसि वोद्रहोणं मके एसो खु वोमभो ॥७४॥ (८०) वोहारं जलवहणं णहसियचोइसिकणम्मि वोरल्ली।
वोसअमुन्भुयाणे भरिउल्लट्टम्मि वोस ॥८१॥ वोहारं जलस्य वहनम्। वोरझो श्रावणशक्लपक्षचतुर्दशौभव उत्सवविशेषः । केचिदिमामपि वोरल्लीमाहुः। वो सेअं उन्भुयाणं उन्मुखमतमित्यर्थः। वोसट्ट भृतोल्लुठितम् ॥ यथा।
"अंसुयवोसट्टच्छी वोसेपहिया य विरहतावेण ।
कह पेच्छे वोरल्लिं वोहारमिसा किमित्थ सहि णसि ॥७५॥ अत्र वोक्कइ विज्ञपयति। वोलइ गच्छति। एतौ धात्वादेशेषताविति मोक्तौ ॥ (८१)
1 AB °किलिय. 2 ABछअ. 8 A बासेय. B बोसेय. 4 AB सम्मि. 5 AB °सेयं. 60 अंसय.

Page #292

सप्तमवर्गः वोकिल्लियं च रोमंथे तह वोभौसणो वरायम्मि । दारंगदेसखेत्तेसु वडो अ वणोऽहियारस'वएसु ॥८२॥ वोकिल्लियं रोमन्थः। वोभौसणो वराकः ॥ यथा।
उप्पाइउमसमत्था जे चब्वियचव्वणं कुणंति कई। वोभोसणा फुडं ते वोकिल्लियकारिणो पसुणो ॥७॥
॥ अथानेकार्थाः ॥ वडो हारैकदेशः क्षेत्रं चेति यर्थः। वणो अधिकारः खपचञ्च ॥ (८२) "वंठो अकयविवाहय णिमेहयखंडगंडभिच्चेसु । तणुबलियभूअगहिएसं वप्पो वसमच्छरत्तेसु ॥३॥ वंठो अक्तविवाहो निःस्नेहः खण्डो गण्डो भृत्यश्चेति पञ्चार्थः । वप्पो तनुर्बलवान् भूतग्टहीतथेति वार्थः। क्षेत्रवाचकस्त वप्रशब्दभवः। वसं अच्छ रक्त च । अत्र। वले निर्धारणनिश्चययोः। वर्ण निश्चयविकल्पानुकम्पासंभावनेषु । एतौ शब्दानुशासने निपातायुक्ताविति नोक्तौ ॥ (८३)
झाडझडौसु वडप्पं वरडी तेलाडिदंसभमरेसु। वियसंतकलयलेसं वयलो सेणउलेसु वल्लाओ ॥४॥ वडप्प लतागहनं निरन्तरवृष्टिश्च । वरडी तैलाटी दंशवमरश्च। दंशचासो भ्रमरश्चेति विग्रहः । यदाह। वरडी तेलाटी स्यादिति। दंशभ्रमरविशेषो वरडीति च। 'वयलो विकसन् कलकलश्चेति प्रर्थः। वल्लाओ श्येनो नकुलश्च ॥ (८४)
खेत घरे य वलयं संदरबहुसिक्खिएमु वत्तहो । वयणं मंदिरसज्जासु वप्पिणो खेत्तउसिएमु ॥८५॥
10 °वचेस.. 2 AB वण्टो. 8AB °निनेह. 6AB वष्पपी.
4 AB वेय.
5 AB °तो.

Page #293

२३०
देशोनाममाला वलयं क्षेत्रं गृहं च। वत्तहो सुन्दरी बहुशिक्षितश्चेति यर्थः। वयणं मन्दिरं शय्या च। वप्पिणो क्षेत्रमुषितश्च ॥ (८५)
वल्लरमरममहिसक्खेत्तजुवसमौरणिज्जलवणेसु । सालविडंके वरंडो साहेजविकचेसु वग्घाओ ॥८६॥ वल्लरं अरण्यं महिषः क्षेत्रं युवा समोरो निर्जलदेशो वनं चेति सतार्थम् । वरंडो प्राकारः कपोतपाली चेति द्वार्थः। वग्धाओ साहाय्यं विकसितश्च । अत्र। वलइ आरोपयति गृह्णाति च। वफद वलति काइति च। एतौ धात्वादेशेषूताविति नोत्तौ। (८६)
अंगम्मि वट्टमाणं गंधदव्वाहिवासभेए य । वत्थाहरणम्मि तहा अब्भुदयावयणम्मि 'वड्डवणं ॥८॥ वद्यमाणं अङ्गं गन्धद्रव्याधिवासभेदश्च । 'वडवणं वस्त्राहरणमभ्युदयावेदनं चेति प्रर्थम् । अत्र वरहाडइ निःसरति धातवोऽर्थान्तरेऽपीति [ सिङ्गहम ८, ४, २५८ ] निषेधति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ (८७)
वाउत्तो विडजारसु विल्ल मच्छे विलसिए य । ठाणविचालसं विक्खंभो दौह जहणेसु विक्खिमं ॥८॥ वाउत्तो विटो जारव। वायउत्तो इत्यन्ये। विलं अच्छ विससितं च। विक्वंभो स्थानमन्तरालं च। विस्तारवाचकस्तु विष्कम्भशब्दभवः। विविसं आयतं जघनं च। अवतीर्णमित्यप्यन्ये ॥ (८८)
विडिमो सिमुमियगंडेसु दिट्ठवीसंतएसु विव्वाओ। खलभिक्खवेज्जवावियदाणेसं विप्पयं चेय ॥८॥
1 AB हो. BAB °मत्थे.
2 A.B साहिज. 60 नघणे.
BAB °मार्थः7 AB°क्वितं.
4AB वव. 8AB क्विन्नं..

Page #294

२३१
सप्तमवर्ग: विडिमो बालमृगो गण्डकश्चेति प्रर्थः। विव्वाअो अवलोकितो विश्वान्तश्च । विप्पयं खलभिक्षा वैद्यो वापितं दानं चेति चतुरर्थम्॥ (८८)
'विड्डिरमाभोगरउद्देसु विलासजघणेसु विच्छेओ । विहिगोसेसु विहाणो संझाचोरेसु य वियालो ॥६०॥ विडिडरं आभोगो रौद्रं च । विच्छेओ विलासो जघनं च। विहाणो विधि: प्रभातं च। वियालो संध्या चौरय ॥ (२०) ।
विरहो रहकोसंभेसु वित्तई गविविलसिएसं च । परिपाडियम्मि विचिए विरलम्मि य विच्छियं हो ॥१॥ विरहो एकान्तं कुसुम्भरक्तवस्त्रं च। वित्तई गर्वितो विलसितं च। वित्तई गर्व इत्यन्ये। विच्छियं पाटितं विचितं विरलं चेति नार्थम् ॥ (५१)
विमलियमवि पमत्त मच्छरभणिए ससद्दे य। विसमियममलोत्थरिएमु विलइयमहिज्जदोणे ॥२॥ विमलियं मत्सरभणितं सशब्दं चेति प्रर्थम्। विसमियं विमलमुत्थितं च । विलइयं अधिज्यं दीनं च ॥ (८२)
हयविरलेसु विचिरममलम्मि विरिंचिओ विरत्ते य। फाडियधारासं विंचिणियं वीरं च विहुरतकालें ॥३॥ विरिचिरो अश्वो विरलं च। विरिचिरा धारति केचित् । विरिचिओ विमलो विरक्तश्च । विंचिणियं पाटितं धारा च। अत्र विम्हरइ स्मरति विस्मरति चेति धात्वादेशेषूक्तमिति नोक्तम्। वीअं विधुरं तत्कालं चेति हार्थम् ॥ (८३) .
1AB विहिर
2AB वित्तुई.
3 AB °मलं सम,

Page #295

२३२
देशोनाममाला 'वुमो भौओब्विग्गेसु चोरमुसलेसु वेल अ।
वेल्लो केसेसं तह पल्लववल्लौविलासेसु ॥४॥ वुमो भौत उद्विग्नश्च । श्रोष्यादिरयं प्रायेण । वेलू चोरो मुसलं च । वेल्ला केशाः। वेल्लो पल्लवः। वेला वल्ली। वेल्लो विलासश्चेति चतुरर्थो वेनशब्दः । अत्र वेव्वे भयवारणविषादामन्त्रणार्थेषु प्राक्कतलक्षणे निपातेषूक्त इति नोक्तः॥ (८४)
वेदो उदोकयविसंठुलाविवसि ढिलियंगेसु । वेआलोऽधतमेस वेयारियमवि पयारिय कएसु ॥६५॥ वेदको अ/क्कतो विसंस्थुल आविधः शिथिलतां गतश्चेति चतुरथैः । वालो अन्धोऽन्धकारश्च। वेयारियं प्रतारितम्। वेयारिया केशाचेति द्दार्थो वेयारियशब्दः ॥ (८५)
वेहवित्रोऽणायरकोवणेसु वेलाअं च 'मिउदौणं । वेल्लहलो मउअविलासीसं वोझर मईअभीएसु ॥६६॥ वेहविभो अनादरो रोषाविष्टश्च। वञ्चितार्थस्तु वञ्चिधात्वादेश सिधः । वेलाइ मृदु दीनं च। वेल्लहलो कोमलो विलासी च। अत्र वेहवद् उपालभते वञ्चति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः। वोमरं प्रतीतं भीतं च । अत्र वोज्जड वस्यति वीजयति चेति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः ॥ (e)
॥ इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचितायां देशीनाममालायां सप्तमो वर्गः ॥
1 AB बुनो.. 20 °टिल 30 कचेसु. 4 AB मठ. AB °सौ. 6 AB ममौतभी'. 7AB omitted from °सिद्धः to वेल. 8AB °यां देशौशब्दसंग्रहहत्ती सप्तमो वः ॥ यथा ३९५ ॥

Page #296

श्रष्टमवर्गः ।
श्रष्टमवर्गे प्राकृते शषौ न संभवत इति सादयः प्रस्तूयन्ते । सौहकुमुसु सढिसंफा सहसंधारिया जोग्गे । सत्तौ कतिवयव दारू सत्यसेहिया य गए ॥१॥
सढो सिंहः । संफं कुमुदम् । सहो तथा संधारित्र योग्यः । सत्तो वक्रपादत्रयं वृत्तं दारु । यदाह । पलकपायसरिसं विदारुयं उ'इणिमित्रआयरिसं । तं जाणसु सत्तिं । इति । गोपालस्तु । सत्तौ कलसाधारो दारु भवेत्तल्पसमसमुच्छ्रयणम् । इत्याह । सत्थो तथा सेहिश्रो गतः ॥
यथा ।
फच्छी सढिमज्मा संधारियस यणसेहिए दइए । सत्तीसत्यं कलसं रयंतसहवारिणा भरद्र दइया ॥ १ ॥ (१)
संग संडी वग्गा संपा कंची सरा माला ।
संखो बंदौ सरलौ चौरौद्र सरति सहसत्य ॥२॥
संगा तथा संडी वगा। संपा काचो । सरा माला । संखो मागधः । सरलौ चौरिका । सरति सहसा ॥ यथा ।
समरे संखवहए सरलिभुणीइ दढसंपस' रियाए । सुहडे सरति वालय संगे संडोइ धरियए तुरश्र ॥२॥ (२)
सज्जोक्कं पञ्चग्गे सउणं रुटे पसूणए सढयं । सललौ सेवा सभरो गिड्डे सङ्घाइ सगयं च ॥३॥
सब्जीक्कं प्रत्यग्रम् । सउणं रूढम् । सदयं कुसुमम् । सललो सेवा | सभरो गृध्रः । सगयं श्रद्धा ॥
यथा ।
1 AB निमियाइरसं.
३०
2 AB फत्थी.
3 C °रिभा

Page #297

२३४
देशोनाममाला तुह सज्जोक्के सढए सभरो मंससगएण सललिपरो। होइ विलक्खो किंमुयसउणमिणं वा मलीमसमुहाणं ॥३॥ (३) सत्यरसंगोल्लौसंगेल्ला णिअरम्मि संगहो मोन्भे ।
सत्तल्ली सेहालौ पसवजरा संभवी सुरा सविसं ॥४॥ सत्थरो संगोल्ली संगलो त्रयोऽप्येते समूहाः । शय्यार्थस्तु सत्थरो स्रस्तरशब्दभवः। संगहो गृहोपरि तिर्यग्दारु। केचित्तु सग्गही मुक्को इति पठन्त: सग्गहशब्दं मुक्तपर्यायं व्याचक्षते। सत्तल्लो शेफालिका। संभवो प्रसवजरा। सविसं सुरा॥ यथा।
जायवसंगोल्लोणं खयं 'सुणता वि खीवस गेल्ला। बुद्धि विहीणा संभवगय व्व सविसं विसं ति ‘ण मुणंति ॥४॥ बहुणो वि ण कापुरिसा हुंति महारंभकज्जभारखमा।
सत्तलिसत्यरहिं ण संगहो होइ कइया वि ॥५॥ (४) समियमोल्ले दप्पोमुरे सराहो दिए सवासो य । संफाली पंतौड़ सयग्घि सत्ता घरट्टिमुइएमु ॥५॥ सणियं आम्। सराहो दर्पोडुरः । सवासी ब्राह्मणः। संफाली पङ्क्तिः । सयग्घी घरट्टी। शतघ्नीशब्दो येषां संस्कृते प्रसिद्धस्तेषां न देशो। सइत्तो मुदितः ॥ यथा।
होसि सराहसवासय ण सइत्तो भोयणण जं तुज्म । "रदसंफालिसयग्घौ ण हु थक्कइ सस्मियम्मि मुक्के य ॥६॥ (५) "सोभो जक्खे सव्वला कुसौ 10संवरम्मि संखालो। संकरसाहौओ रच्छाए णियडे "सगेदं च ॥६॥
1A मुखं 2 AB गेल्ली, ... 60 सयत्ती. -7A रहसं.
11 A TH B Tg.
30°विहणा. 8AB न.
4 AB
न 50°सयत्ता. 9A.B सन्नेमो, 100 सम्बर'.

Page #298

अष्टमवर्गः
२३५ ससेज्मो यक्षः। सव्वला कुशी। संखालो 'संवराख्यो मृगविशेषः । संकरो तथा साही रथ्या। सगे निकटम् ॥ यथा।
वेससर्गद्दे संकरमज्झे णं आसि तं सुहडमाणी।
सब्बलहत्थो संखालभया किं भरसि साहिसमेझ ॥७॥ (६) संखलिसंदेवा संखपत्तसीमासु संगयं मढे ।
सेणम्मि सवाओ संघाडी जुयले खलम्मि संभुल्लो ॥७॥ संखली शङ्ख पत्रं ताडसः। संदेवो सीमा। नदीमलक इत्येके। संगयं मसृणम्। सवाओ श्येनः। संघाडी युगलम् । संभुल्लो दुर्जनः ॥ यथा।
समरासंगय रिउखगसवाय गायंति मलयसंदेवे।
चलसंखलिसंघाडीउ किरणरो तुह जसं असंभुत्ला ॥८॥ (७) असुयंधि संधियं सउली 'चिल्ली वइअरम्मि संघोडी। संपरासंपणा घयउरत्यगोहमपिट्ठम्मि ॥८॥ संधियं दुर्गन्धम्। सउली शकुनिका। संघोडी व्यतिकरः। संपणा तथा संपणा घ्तपूरार्थं गोधूमपिष्टम् ॥ यथा।
रक्वसु तुमं असंधियसंपणपायम्मि सउलिसंघोडिं।
जं अज्ज आगमिस्मइ वलहसंपखभोयणो दइओ ॥८॥ (८) "संजई साफंदे सच्छहसरिसाहुला सरिसे ।
संभलिसगहाईसहउत्थियसुहउत्थित्राउ दूईए ॥६॥ 'संजई सस्पन्दम्। सच्छहो तथा सरिसाहुलो हावप्येती सदृशार्थौ । संभली सगहाई सहउस्थिया सुहउ स्थिआ चत्वारोऽपि दूतीवाचकाः ॥ यथा।
10 शम्बरा. 20 °पवता. 3 AB किन्नरी. 40 चिल्ला.. 50° रार्थगो. 6 AB आगिमम्म.70 संजुद्धं: 8 AB °स्थिया.

Page #299

देशोनाममाला संभलिसहउस्थिवर सुहउ'स्थिअसच्छहेण कम्मेण । तं सहाई जं तुह माणमसरिसाहुलं असंजद्धं ॥१०॥ (c) सत्तत्यो अहिजाए पडिवेसियए सबूझो य । संजत्यो कुविए सद्दालं "सिंदौरसिंखला णिउरे ॥१०॥ सत्तस्थो अभिजातः । सज्मी प्रातिश्मिकः। सइभियं तु प्रातिवेश्यम। संजत्यो कुपितः। संजत्थो कोप इत्यन्ये । सद्दालं 'सिंदीरं सिंखलं त्रयोऽप्येते नूपुराः ॥ यथा।
किं सत्तत्थे दइए संजत्था होसि रणिरसिंदौर।
तुह सहालपडिरवो ण सइज्झे सिखलारवोऽस्साए ॥११॥ (१०) सयढा लंबकचा संपत्थियसयराहया सिग्धे । संपासंगं दोहे सलहत्थो दब्वियाइहत्थम्मि ॥११॥ सयढा लम्बकेशाः। अत्र । सयली मीनः। सरडो ककलासः। एतौ शकलिन्सरटशब्दभवौ। तथा। संखाइ संस्तपायते। सहइ राजते। इति धात्वादेशेषताविति 'नोक्तौ। संपत्थियं तथा सयराई शीघ्रम्। संपासंगं दीर्घम्। सलहत्थो दादीनां हस्तकः ॥ यथा।
संपत्थिय सवराह तोइ घरे सावराह मा वच्च । जं अच्छइ वरसयढा संपासंगसलहस्थहत्था सा ॥१२॥ (११) सप्पे सराहो संवेल्लियसंवट्टिा य संवरिए। सरिवाओ सौहरओ आसारे पेरिए सउलियं च ॥१२॥ सराहो सर्पः। संवेल्लियं तथा संवटि संवृतम्। सस्विामो तथा सोहरमो आसारः। सउलियं प्रेरितम् ॥ यथा।
1 AB स्थियसत्यह. 20 संजुङ3 AB सिंजौर. 4 AB सिंजीरं संख. BAB °योऽपि न. 6AB °षकाः सं. 70 नीता: सं..8A °वश्यिा. PA पोरि . 10 AB 'झ्यिं.

Page #300

वर्ग:
सरिवायम्मि सराहयघोरे संवेल्लियं कुणस माणं ।
जं सोहरयसउलिओ कुवइ असंवट्टि मयणो ॥ १३ ॥
इह || सराहयं जाण पयलायं ॥ इत्यभिमानचिह्नसूत्रपाठे स्थिते ऽन्योन्यपर्यायतया दावपि सर्पवाचकावित्यजानता पयलाओ शराहत इति व्याख्याय पाठोदूखलेन यदुदाहृतम् ।
सरडो व्व विविहरूवो कओ सि तं जीइ सुहय तं चेय । अणुण्यसु मयणपयलाइयं हि मा मं कयत्थेसु ॥ १४ ॥
मयणपयलाद्द्रयं मदनशराहतामित्यर्थः । तदेतदसमञ्जसम् । यत्पूर्वदेशीषु पयलाओ सराहओ इति सर्पनाममध्ये पठितम् । अभिमानचिज्ञेनैव स्ववृत्तावुदाहृतम्।
अञ्चल त्ति 'हसिओ वाहो पल्लोइ वाहव हुआए । दट्ठूण अणिब्भिं तिक्खपलासोइ पयलायं ॥१५॥
एवं च । अधुनातनदेशोकाराणां तद्याख्यातॄणां च कियन्तः संमोहाः परिगण्यन्ते । किं वा परदोषोधनेन | मोहापसारणार्थं त्विदमुक्तमित्यलं बहुना ॥ (१२)
संघासयसमसौसौ फट्याइ समुग्गियं पडिक्खियए ।
सत्यइयं साणइयं तेयविए सुमरिअम्म सरभेयं ॥ १.३ ॥
२३७.
संघास तथा समसीसी स्पर्धा । समुग्गियं प्रतीक्षितम् । यदाह । ॥ प्रतिपालितं समुग्गियं ॥ इति । अत्र प्रतिपालितशब्दस्य प्रतीक्षितमित्यर्थो - ऽस्माभिर्व्याख्यातः । यदि तु पालनमात्रं प्रतिपालितशब्दस्यार्थस्तदप्यतु । केवलं सह्रदयाः प्रमाणम् । सत्यइयं तथा सागइयं उत्तेजितम् । सरमेयं स्मृतम् ॥
यथा ।
साइए सत्यइओ संघासयउडुरे ससमसीसी । समरसमुग्गिय खिसारिभूवसरभेय सत्थो सि ॥ १६ ॥ (१२)
1 AB द्रय संबद्धि
2 AB वाहो हसिओ प०.
3 AB खिन्नारि

Page #301

२३८
देशोनाममाला संखद्रहो य गोलाद्रहम्मि लद्वम्मि संपडियं । सच्चिल्लयसंघयणा सच्चसरौरेसु सहरला महिसौ ॥१४॥ संखद्रही गोदावरीह्रदः। संपडियं लब्धम्। सञ्चिल्लयं सत्यम्। संघयणं शरीरम् । सहरला महिषौ ॥ यथा।
संपडियवम्महाणलतावा पोणत्ययो सहरल व्व। सच्चिल्लयसंकेया संखद्रह सरइ चारसंघयणा ॥१७॥ (१४) संगोवियम्मि संजमियं णिब्विवरम्नि संकडिल्लं च । साविहजंतुम्मि य सरलौआ संसप्पियं च मंकियए ॥१५॥ संजमियं संगोपितम्। संकडिल्लं निश्छिट्रम्। सरलीया खावित्संज्ञः प्राणी। कोटभेद इत्यन्ये । संसप्पियं मङ्गितम्। उमुत्य गतमित्यर्थः ॥ यथा ।
सर लोअमूलतिक्खियणहक्खए संजमसि जीइ तुमं ।
संसप्पियं कुण पुणो तीए च्चिय संकडिलपेम्माए ॥१८॥ (१५) घूयम्मि सहगुहो तह सत्तिअणा आहिजाईए। संखलयं संबूए संसाहणमवि य अणुगमणे ॥१६॥ सहगुही घूकः । सत्तिप्रणा आभिजात्यम्। संखलयं शम्बूकः। शक्त्याकारो जलजः प्राणिविशेषः शम्बूकः। संसाहणं अनुगमनम् ॥ यथा।
संखलयदंत हिंडसि जं बाहिं सहगुहो ब्व राईसु।
ता तं गयसत्तिअणो किमम्ह संसाहणं कुणसि ॥१८॥ (१६) संडोलिनी अणुगए सच्चविअं तह अहिप्पए। संगोढणो अवणिए समुच्छणी सोहणी य "वद्वणिया ॥१७॥
1 AB °लीयस्.
2 AB वणि.
..
.

Page #302

अष्टमवर्गः
२३८ संडोलियो अनुगतः। सच्चविअं अभिप्रेतम्। दर्शनार्थस्तु दृशः सञ्चवादेशसिद्धः। संगोढणो व्रणितः। समुच्छणी तथा सोहणी संमार्जनौ। यस्तु ॥ वदणियं जाण समुच्छणिं च बहुआरियं तह य। इति पाठं दृष्ट्वा वदणिसमुच्छणिशब्दौ वधूपर्यायत्वेन व्याचष्टे स बहुआरीशब्दविप्रलब्धो बहुआरीशब्द संमार्जनौवाचकं नावगच्छति। तथैव च लच्यमुपलक्षयति। यवनपालः । समुच्छणिया 'बदणिया बोहारी ॥ इति। गोपालोऽपि समुच्छणी वर्धनीत्याह। देवराजोऽपि। 'वणिया सोहणिया बहुआरी तह य मज्जणिया ॥ इत्याह । द्रोणाचार्योऽपि । वडणिसमुच्छणोओ बोहारो॥ इत्याह। अभिमानचि)नापि स्ववृत्तावुदाहृतम् ॥ यथा।
मुणइ समुच्छणिसई जह जह सुगहा सइज्यघरेसु । छिछण मुय तह तह पई पहाए विसूरती ॥२०॥ उअह 'पमुच्छंतीए दवाइरित्ताइ जंपमाणस्स ।
'वद्धणियाइ पहारो "दिलो असईइ दिअरस्म ॥२१॥ इति। तदेवं बहुदेशीपर्यालोचनेन समुच्छणीप्रभृतयो बहुकरिकापर्याया इति निश्चितमस्माभिः॥ यथा।
संडोलिओ सि तइया समुच्छणिकराइ सोहणीहस्य ।
लक्विज्जइ सञ्चविश्र सिद्ध संगोढणाहरेण तुह ॥२२॥ (१७) परितावियम्मि सम्पत्तियं च संपत्तिया बाला। 'संदट्टयं च संलग्गयम्मि सच्चेवियं रइए ॥१८॥
सम्पत्तियं परितापितम्। संपत्तिया बाला। पिप्पलोपत्रवाचकोऽपि संपत्तियाशब्दो लक्ष्येषु दृश्यते। संदट्टयं संलग्नम्। कप्रत्ययाभावे संद इत्यपि। संदट्ट संघट्ट इत्यन्ये। सच्चेवियं रचितम् ॥ यथा ।
1 AB वट्टणि BAB दिनो.
2 A वणि B वदृणि. 3 AB लक्षणमु. 4 AB समु. 6AB सन्नत्ति. 7 A दयं न संल, B°दव्य ल', 8 AB °द',

Page #303

२४०
देशीनाममाला संपत्तियाइ 'सम्पत्तियम्मि तुम विरहग्गिणा हिए।
सच्चेवियाउ माला संदट्टजलद्दया य सक्कंति ॥२३॥ (१८) सइलंभं सइदि8 सइसुहसइदंसणाइ मणदिढे। संखबइलो हालियछंदोत्याइरबदल्लम्मि ॥१८॥ सइलभं सइदिळं सइसुहं सइदंसणं एते चत्वारोऽपि चित्तावलोकिताः । संखबइल्लो हालिकच्छन्दोत्थायी बलोवर्दः ॥ यथा ।
सहि णिसि सइसहसउहे सइदंसणसयणयम्मि सइदिट्ठो ।
संखबइल्लो व्व पिओ सइलभरई य ता विहाणं जा ॥२४॥ अत्र। संखुडडइ रमते। संदाणइ अवष्टम्भं करोति। "सणामइ प्राट्रियते । संगलइ संघटते। संदुमइ संधुक्का प्रदीप्यते। संभावइ लुभ्यति। एते धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः ॥ (१८)
ससराइयं च णिप्पिट्टे समइच्छियमइक्कते। मोरे सइलासय सिंढा खंदे सइसिलिंबो य ॥२०॥ ससराइयं निष्पिष्टम्। समइच्छियं अतिक्रान्तम् । सइलासो तथा 'सिंढो मयूरः। सइसिलिंबो स्कन्दः ॥ यथा।
सइलासयपियसमए समइच्छियअवहिआगए दइए।
ससराइयविरहटुहा सहि णच्चस सइसिलिंब°सिंढो ब्व ॥२५॥ (२०) कितवे सअक्खगत्तो सेलूसो जलघरे समुद्दहरं।
सवडंमुहो अहिमुहे धम्मच्चत्तोसहे सदवसही ॥२१॥ सअक्वगत्तो तथा सेलूसो कितवः । समुहहरं पानीयगृहम्। सवडंमुहो अभिमुखः। सहरवसहो धर्माय त्यक्तो वृषभः ॥ यथा।
सेलूसहारिणट्ठो सवडंमुहसइरवसहपक्सलियो ।
एसो सअक्वगत्तो लुकइ वैसासमुहहरे ॥२६॥ (२१) 1AB सन्नत्ति. . 2 AB दान. 3 AB सन्नाम'.
6 AB सिण्ट व्व. 7AB °रस'.
4AB सिण्टा.
5AB सिण्टो.

Page #304

अष्टमवर्ग:
२४१ सत्तावीसं जोअणमिदं सवयम्मि समरसद्द हयं । जाण विसौए सारं सालं साहाइ केसरे ‘साई ॥२२॥ सत्तावोसंजोश्रणो इन्दुः। समरसद्दहो समानवयाः। सारौ सौ ऋषीणामासनमित्यर्थः । सारो "मृत्तिकेत्यन्ये । साला शाखा। साई केसरम् ॥ यथा।
सत्तावीस जोअणमुही समरसद्दहय तुह कए सा। सालतले सारिठिया अच्चइ चंडिं ससाइपउमेहिं ॥२७॥ (२२) सामुद्दो बरुए सावनो य सरहम्मि सामियं दड़े। सामंतौ समभूमौइ सामरौ सिंबलौए य ॥२३॥ सामुद्दो इक्षस दृशं तृणम्। सावो शरभः। सामियं दग्धम्। सामंतो समभूमिः । सामरौ शाल्मलिः ॥ यथा।
सामरिसामुद्दधणं दवग्गिणा सामियं गईद वर्ण ।
इपिहं सामंतीए सावयभीओ कहं होसि ॥२८॥ (२३) साराडी आडौए साणूरं देवहरयम्मि। साउल्लो अणुराए सालंकी सालही य सारिया ॥२४॥ साराडी आटिः। साणूरं देवगृहम् । साउल्लो अनुरागः। सालंकी तथा सालही सारिका॥ यथा ।
साराडि ब्व णई सा तरिउडिडयसालहि व्व साउल्ला। सालंकिफुडालावा आवइ संकेयसाणूरं ॥२८॥
4AB. साई.
IAB जीयण. 50 सौ.
2AB °r. 6A वृत्ति
30 बिसौ. 70 °नत.

Page #305

२४२
देशीनाममाला अत्र। सामत्यं सामर्थ्यमिति शब्दभवम्। तथा। साहइ कथयति । सारइ प्रहरति। एतौ धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ ॥ (२४)
साइयमवि सक्कार सायंदूला य केअईए य । सासवुलो कविकच्छू सारमियं संभरावियए ॥२५॥ साइयं संस्कारः। सायंदूला केतको। सासवुलो कपिकच्छः। सारमिय स्मारितम् ॥ यथा।
थिरतत्तसाइयाण वि उ'प्पाईतीइ कामकंडुई।
सारमिया सासवुलं सायंदूले तए अम्हे ॥३०॥ (२५) सालंगणौ य अहिरोहणौए साहेज्जो अ अणुगहिए। साइज्जियमवलंबियमवगयमोहम्मि साहरभो ॥२६॥ सालंगणो अधिरोहणो। साहेज्जो अनुगृहीतः। साइज्जियं अवलम्बितम्। साहरो गतमोहः ॥ यथा ।
साइज्जियणमिजिणो अंबासाहेज्जओ अहिरहे । सग्गारोहणसालंगणिं व साहरय उज्जितं ॥३१॥ (२६) सारिच्छियसेालौरो दुव्वा सारहम्मि साहिलयं । सालाणो थुए साहंजयसाहंजणा य गोखुरए ॥२७॥ सारिच्छिया तथा सेबाली दूर्वा । साहिलयं मधु। सालाणो स्तुतः । स्तुत्य इत्यन्ये। साहंजो तथा साईजणो गोक्षुरः ॥ यथा।
साहिलयवयण 'सेालिसाम सालाण प्पसिअजमहं। साईज'णहिं सारिच्छि छरपसाईजए पहे खलिया ॥३२॥
10 प्यान्नौर. 20 रोहिणीइ. 30 रोहिगी. 4AB सेयालि' 50°णय. 6 B Omitted from जमहं to सामयद. 70 हि 8A छन्नासा.

Page #306

अष्टमवर्ग:
२४३ अत्र। 'साहरइ साइट्ट संवृणोति। सारवड समारचयति। सामग्गइ श्लिष्यति। सामयइ प्रतीक्षते। एजें धात्वादेशेषूक्ता इति नोक्ताः ॥(२७)
सिग्गो खिो सिंद रज्जू कुक्कुडकिसेसु सिहिसिंगा।
मच्छम्मि सित्यिसौहंडया पलालम्मि सिप्पसिंबौरा ॥२८॥ सिग्गो श्रान्तः। सिंदू रज्जुः। सिही कुक्कुटः। सिंगं वशम्। सित्यो तथा सोहंडो मत्स्यः। यस्त्वेतौ सिद्धिपिण्डिकावाचकावाह स देश्यन्तरानभिज्ञो भ्रान्त एव । सिप्पं तथा सिंबीरं पलालम् ॥ यथा।
"जगजय सोहंडयद्धय सिहिधय तुह सिंदुबद्धसिप्पभरो।
सिग्गो सिंगो सिंबीरसेवले 'लुलइ सित्यिो व्व रिऊ ॥ ३३ ॥ (२८) सिंदौसिंदोला खज्जूरी सूई सिब्विसिव्विणिया। सिंडं मोडियए सिंढासिंबाडौउ णासियाणाए ॥२८॥ सिंदी तथा सिंदोला खजूरी। "सिव्वी तथा सिव्विणी सूची। सिंड मोटितम्। सिंढा तथा सिंबाडी नासिकानादः ॥ यथा।
सिंदिवणे सिंदोलतले 'मिढं सुणिय सिव्विसममइणो ।
सिव्विणिबद्धो सिंडंगी सिंबाडीइ उत्तरं देइ ॥ ३४ ॥(२८) परिपाडियम्मि सिद्धं रज्जे सिज्जूरसिंदूरा। भूयगहियम्मि सिंपअमुछे सिलओ सिसुम्मि य सिलिंबो ॥३०॥
सिद्धं परिपाटितम्। सिज्जूरं तथा सिंदू राज्यम्। सिंपुअं भूतग्रहीतम्। सिलो उच्छः। सिलिंबो शिशः ॥ यथा।
1 A साहार. 2 AB सिंवौर: प. 3 AB जयजगसौहंड 5AB सिद्धि. 6 AB सिण्टा . 7AB सिद्धी. 9 AB सिण्ट, 10 A सिंपु.
4 AB लुछद्र. 8 AB सिण्टा.

Page #307

२४४
देशीनाममाला
सिद्धपरिकुंभिकुंभत्थल हरिसिंदूरसारसिज्जूर ।
सिंपुनरूवा रणे जियंति सिल' एहिं तुह रिउ सिलिंबा ॥३५॥ (३.)
सिंगयसिंघुअसिंगिणिसिद्धत्या तरुणराहुगोरुद्दा | सिसिरं दहिम्मि सिहिणा घणेसु वरुणे सिअंगसुरजेट्ठा ॥ ३१ ॥
सिद्धत्यो रुद्रः ।
सिंगओ तरुणः । सिंधुओ राहुः । सिंगियो गौः । सिसिरं दधि । सिहिणा स्तनाः । सिअंगो तथा सुरजेट्ठो वरुणः ॥ यथा ।
सिद्धत्य'सिअंगाण वि सिणिज्जं सिंगियोसिसिरखाय । पहिणिं सिंगय सिंघुमुह सुरजेदिसि णियसु ॥३६॥ (३१)
डमरम्मि सियालो विडजलणेसु सिरिंगसिंदवणा । हंसम्मि सिरिवओ सिरिमु हो मयमुहो सिरिद्दही पविया ॥३२॥
सियाली डमरः । सिरिंगो विटः । अव सिह स्पृहयति । सिंप सिञ्चति । एतौ धात्वादेशेषुक्ताविति नोक्तौ । सिंदुवणो अग्निः । सिरिवओ हंसः । श्रीवदपक्षिवाचकस्तु शब्दभवः । सिरिमुह मदमुखः । मदो मुखे यस्येति विग्रहः । सिरिहही खगपानभाजनम् ॥ यथा ।
श्री पियइ रिज विरइय सियालिए तुह पयावसिंदुवणे । सिरिमुहसिरिंगहसिश्रो पत्थिव सिरिवयसिरिद्द होइ जलं ॥३७॥ (३२)
सिहरिणिसिहरिल्ला मज्जियार सिंगेरिवम्ममवि रप्फे । सिरिवच्छौवो सुद्धो गोवाले सित्यए सौयं ॥ ३३ ॥
सिहरिणो तथा सिहरिल्ला मार्जिता । सिंगेरिव वल्मीकः । सिरिवच्छोवो तथा सुवो गोपालः । सौयं सिक्थम् ॥ 1
यथा ।
10 f. 2 AB सियंगो. 60 °ज्जिभार.
3 AB सियंगा.
4 AB "य".
5 A °रिव्वौ.

Page #308

२४५
अष्टमवर्ग: सिंगेरिवम्ममुहसिरिवच्छोवय सुद्धपुत्त एयाए । सोययमउयंगीए सिहरिल्ल पियाए सिहरिणिं देसु ॥३८॥ (३३) पवरसिरक्कझडौमुं सौसयसौसक्कसौड्याओ य। सौउग्गयं सुजाए सौहलयं धूवजंतम्मि ॥२४॥ सोसयं प्रवरम्। सीसक्कं "शिरस्कं शिरस्त्राणमित्यर्थः। सोइया झडी निरन्तरवृष्टिरित्यर्थः। अत्र सौसइ कथयतोति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तः । सौउग्गयं सुजातम्। सोहलयं वस्त्रादिधूपयन्त्रम् ॥ यथा।
उअ सौउग्गय तुह सरसोइयरइयविवराई वेरीणं । रणसिरिसोहल याई व सोसयसीसक्कसौसाई॥३८॥ (३४) सौमंतयं च भणियं सौमंतालंकरणभेए। सौलुट्टयं च तउसे करवंदौए य सौहणहौ ॥३५॥ सौमंतयं सोमन्ते भूषणभेदः। सौ लुट्टयं । काल्ययाभावे सोलुह नपुसम् । सोहणही करमन्दिका। तत्कुसुममित्यन्ये॥ यथा।
सोलुट्यसौहणहौफलवणि मुणेसि किं 'ण अप्पाणं ।
जं आसत्तो तीए मणिमयसीमंतयं पि मलेसि ॥४०॥ (३५) सौरोवहासिया लज्जाए उक्का सुलौ सुई बुद्धौ।
सुहरा चडयाभेए सुढिो संते सुहे सुहेल्लौ य ॥२६॥ सौरोवहासिया लज्जा। सुली उल्का। सुई 'बुद्धिः। सुहरा चटकाभेदः । यस्या अधोमुखं नोडं भवति । सुढिओ थान्तः। सुहेल्ली सुखम् । सुहल्लीत्यन्ये ॥ यथा ।
रखे दवसुलितत्ता गयसुइसौरोवहासियसुहेल्लो। सलहंति तुम रिउणो सुढिया सुहरं पि ण्डडठियं ॥४१॥ (३६)
10 °पियाद. 2 AB सिरक शिरस्त्रा. 30 राइ. 40 °याइ. 5 AB °हनही. 6A °लुट्ठयं. 7 AB न. 8 AB बुट्टी. 9 AB वृद्धिा.

Page #309

२४६
देशीनाममाला
सुंघियसुलससुवण्णा य घाणकोसुंभअज्जुणदु'मेसुं । संकेयमि सुवणा सुरंगिसोहंजणा य सिग्गुमि ॥३७॥
सुंघियं घ्रातम् । सुलक्षं कुसुम्भरक्तं वस्त्रम्। सुवखो 'अर्जुनाख्यस्तरुः । सुवुस्खा संकेतः । सुरंगो तथा सोहंजणो शिग्रतरुः ॥ यथा ।
मज्मसुवण्णसुवुस्तं दाउँ सुल सवसणाइ तोइ गओ । संकेयसुरंगिवणे भमेसि सोहंज 'गाई सुंधती ॥४२॥ (३७)
किंसारु संकयं सूयलं च सुग्रणा य अणिउंते । अंबाइ सुव्विया तह य सुपूत्रम्मि सुद्धवालो य ॥३८॥
सुकर्यं तथा सूयलं किंशारुः । 'सुंकलं इत्यन्ये । सुणा अति' मुक्तक: । सुव्विया अम्बा | सुद्धवालो शहपूतः ॥ यथा ।
सुश्रणावतं सियमिमं दहुं किं करसि सुहवालत्तं । गाई सुव्विय सूयलजीयण 'ण वहेसि सुंकए कोस ॥४३॥ (३८)
सुदारुणी सुइओ य सुविरे सुग्हसियसोमइया । सुकर धोक्यए सुसंठिया सुल्लसम्म ॥३६॥
सुदारुणो तथा सुइओ चण्डालः । सुहसि तथा सोमइओ स्वपनशीलः । सुज्झरओ रजकः । सुसंठिया 'शूलप्रोतं मांसम् ॥ यथा !
सुहसियसूइयाए सुदारुणो रमइ सुज्झरयवहुयं । भसिरभसणस्स दिंतो सुसंठियं पुरजणम्मि सोमए ॥ ४४ ॥
10 मे. 20 अर्जुनतरु: 3 AB °ससवण्णा 40° 5 AB ह 8AB. 6 AB संकुलमित्य 9 AB शूलामो
70 मुक्त:

Page #310

अष्टमवगः
२४७ अत्र सुगिम्हओ फागुनोत्सव इति सुग्री'मकशब्दभवः । दृश्यते चायं संस्कृते। यद्भामहः । सुग्रीष्मके न दृष्ट इति ॥ (३८)
कण्हे सुवरणबिंदू रूववईए सुदुम्मणिया।
सुकुमालियं सुघडिए तुलसौए सुलसमंजरिया ॥४॥ सुवरणबिंदू विष्णुः। सुदुम्मणिया रूपवतो। 'सदुम्मणियेति शीलासः । सुकुमालियं सुघटितम्। सुलसमंजरी तुलसी ॥ यथा ।
णवसुलसमंजरीए तई चंडी अच्चिया सुटुम्मणिए ।
सुकुमालियंगि जं तुह सुवसबिंदूवमो वरो एस ॥४५॥ (४०) सूला वेसा सूई य मंजरौ सूरणो कंदे। सूरंगो य पईवम्मि सूअरौ जंतवौढम्मि ॥४१॥ मूला वेश्या। सूई मञ्जरौ। सूरणो कन्दः। सूरंगो प्रदीपः। सूअरी यन्त्र पीठम् ॥ यथा।
सूअरिअसूरणासणसूलाए लिहियसूइगंडाए ।
मयरवयसूरंगे मा तं सलहो ब्व रे पडसु ॥४६॥ (४१) सू लच्छ पल्ललए सूलत्यारौ य चंडीए।
सूरद्धो दिणे गणवइम्मि सेश्री य गामणौ सेट्ठी ॥४२॥ सूलच्छं पल्वलम्। अत्र सूहवो सुभग इति सुभगशब्दभवः। तथा सूर सूडइ भनक्तीति धात्वादेशेषूक्ताविति नोक्तौ। मूलस्थारी चण्डी। सूरदओ दिनः। सेो गणपतिः। सेट्ठी ग्रामशः ॥ यथा।
मूलस्थारीसूरहए ससेयाण पणमणमिसेण । मूलच्छतडकुडंगे भो सेट्ठिवह अहिसरेइ ॥४७॥
1 AB °मश. 2 AB सुद. 30 तइ. 40 °पौडनम्. 5 AB °लत्वं. 6 AB °लत्य,

Page #311

२४८
देशोनाममाला अत्र सेहइ नश्यतीति धात्वादेशेषक्त इति नोक्त: ॥ (४२)
सेवालसो'महिड्डा पंके कोकम्मि सेहरो। चप्युडिणाए सेंवाडो य सेज्जारियं च दोलणए ॥४३॥ सेवालो तथा सोम हिडडो पङ्कः। सेहरी चक्रवाकः। 'सेवाडो चप्पुटिकानादः । यदाह ॥ अङ्गुष्ठमध्यमाङ्गलिशब्दः संवाडो गदितः ॥ सेन्जारियं अन्दोलनम् ॥ यथा।
सेज्जारियं ण इच्छड सेवाल जअक्ख सोमहिडडे य।
मरिही सेहरथणिया कइवयसेवाडएहि तुह विरहे ॥४८॥ (४३) "सेबालुओ उवाइयवसहम्मि धुरंधरम्मि सेरिभो। सोत्तौ णई सोअंणिद्दा मंसम्मि सोल्लसोमाला ॥४॥ सेआलुओ उपयाचितसिद्यर्थं वृषभः । उपयाचितं केनापि कामेन देवताराधनम्। सेरिभो कप्रत्ययाभावे सेरिभो धुर्यवृषभः। सेरिभो महिषोऽपोलान्ये। सोत्ती नदौ। सोअं स्वपनम्। सोनं तथा सोमालं मांसम् ॥
यथा।
उवचियसोमालो वि एकुण सेयालुत्री सुई "सोश्र।
"सोत्तीइ झोणसोल्लो वि सेरिभो च्चे कडए भारं ॥४८॥ (४४) 1 सोसणसोमाणा पवणमसाणा सोव्वश्रो पडियदंते । कडिउवकिदिउदरेमें सोसणि सोवत्यसोमहिंदाइं ॥४५॥
सोसणो पवनः। सोमाणं श्मशानम्। सोवो पतितदन्तः। सोसणी कटौ। सोवस्यं उपकारः । सोवस्थं उपभोग्यमित्यन्ये । सोमहिंदं उदरम् ॥ यथा।
1A °महिडा B महहा. 2 AB °डिनाए सिंबा. 3 AB हिडी. 4 AB सिंवाड. 5AB नजक्व. 6 AB °यसिंवा . 7AB सेवालि. 8AB मोत्तणि. 9 AB स्यालु'. 10 AB सोयं. 11 AB सतो. 12 A सोमण. 13 A सोमणी.

Page #312

२४८
अष्टमवर्गः अइथूलसोमहिंदे 'सोव्वे सोसणयभग्गसोसणिए ।
संभलि कइया तुमयं करेसि सोमाणसाणसोवत्यं ॥५०॥ अत्र सोमालं सुकुमारम्। सोयमल्लं सौकुमार्यम्। एतौ शब्दभवौ ॥ (४५) संखम्मि सोलहावत्तो य सोवरणमक्खिया सरहा।
केसविसमथंबेसुं सढो सिलाघुमिएसु सअनं च ॥४६॥ सोलहावत्तो शङ्खः। सोवणमक्खिया मधुमक्षिकाभेदः ॥ यथा ।
चालुक्क सोलहावत्तसेयजस भग्गरज्जमहुछत्ता। सोवसमक्खिाउ 'व्व दिसो दिसं जंति वेरिणो तुम ॥५१॥
॥ अथानेकार्थाः॥ सढा केशाः। सढं विषमम्। सढो स्तम्बः। इति सढशब्दस्त्रार्थः । सभ शिला पूर्णितं च ॥ (४६)
सरहो वेडिससौहेसु सक्खिगामौणएसु सणिो य। गहावियरजकपरक्कियदित्तेसु सज्जिो चेय ॥४७॥ सरहो वेतसवृक्षः सिंहश्च । सणिो साक्षी ग्राम्यश्च । सजिलो नापितो रजकः पुरस्कृतो दीप्तश्चेति चतुरर्थः ॥ (४७)
हंसोघसरेसु सरेवो असंवाअआ णउलसेणा ।
समिहियमाविएसुं अणुणौए चेय सम्मुमियं ॥४॥ सरेवो हंसो गृहजलप्रवाहश्च । संवाअो नकुलः श्येनश्च। सम्मु मियं संनिहतं मापितमनुनीतं चेति वार्थम्। प्रच्छादनार्थं तु च्छादिधात्वादेशसिद्धम् ॥ (४८)
1 AB मुवे.
20 व.
AB संनिहि.

Page #313

२५०
देशीनाममाला
तोसियसारविअंजलिकरणेसु समुच्छियं चेय पडिवेसिपप्रोसेसं वजने य समोसिश्रो होइ ॥४॥ समुच्छियं तोषितं समारचितमञ्जलिकरणं चेति नार्थम्। समोसिओ प्रातिवेश्मिकः प्रदोषो वध्यथेति वर्थः ॥ (४८)
चिंतिय'समिज्के समविश्वं ममणिभरसु समसौस । अजसरएसु समुप्पिंजलममएंदुसु समुद्दणवणौयं ॥५०॥ समविश्र चिन्तितं सांनिध्यं च। चिंतिय सस्मिक इति समाहारः। समसीसं सदृशं निर्भरं च । अत्र समाणइ भुङ्क्ते समाप्नोति चेति धात्वादेशेषक्त इति नोक्तः। समुप्पिंजलं अयशो रजश्च । समुद्दणवणीअं अमृतं चन्द्रश्च ॥ (५०)
मरहट्ठदेसपट्टणभेए दूरे य सायं च । साहो य वालुअासु उलूयए दहिसरे चेय ॥५१॥ सायं महाराष्ट्रदेश पत्तनविशेषो दूरं चेति यर्थम्। केचित्त सायंदूरं इति चतुरक्षरं नाम पत्तनभेदवाचकमाहुः। साहो वालुका उलको दधिसरथेति वार्थः। दधिसरो दनः उपरि सारम् ॥ (५१)
वत्यभूभुअसाहापिकिसरिससहौसु साहुलौ चेय। संबूअअम्मि सालुअमह मुक्कजवाइयसिरम्मि ॥५२॥ साहुली वस्त्र भ्रमजः शाखा पिको सदृशः सखो चेति सप्तार्था । सालुनं शम्बूक: "शुष्कं यवादिशोषं चेति प्रर्थम् ॥ (५२)
सामग्गियं च चलिए अवलंबियपालिएसुं च । सित्या लालाजीअासु हिमोसाएसु सिराहा वि ॥५३॥
1 AB °ससे उझे सन्नचिये, 2 AB सनवियं 3 AB °सग्निझे. 4 AB भू. 50 °नार्थः, 6AB °लयं. 70 शुष्कय. 8A द्यर्थः.

Page #314

अष्टमवर्ग:
२५१. सामग्गियं चलितमवलम्बितं पालितं चेति नार्थम्। आलिङ्गनार्थं तु निषिधात्वादेशसिद्धम् । सिस्था लाला जीवा च । सिगहा हिममवश्यायश्च ॥(५३)
सिंदुरयं णायव्वं रज्जूए तह य रज्जम्मि। वालम्मि दहिसरम्मि य मोरे य सिहंडल्लो वि ॥५४॥ सिंदुरयं रज्जू राज्यं च। सिहंडइल्लो बालो दधिसरो मयूरश्चेति त्रयर्थः ॥ (५४) हिमकालदुहिणे तह झाडविसेसम्मि सौअल्लौ। सौअणयं पारिमसाणा सिहणोमालियासु सौहलिया ॥५५॥ सोअल्लो हिमकालदुर्दिनं झाटविशेषश्चेति । सोअणयं दुग्धपारी श्मशानं चेति गर्थम्। सोहलिया शिखा नवमालिका चेति प्रर्था ॥ (५५)
सुग्गं च अप्पकुसले णिविग्यविसज्जिएसुं च। रुप्परजगेसु सुज्झयमह वेसहरचडएसु सुहरानो ॥५६॥ सुग्गं आत्मकुशलं निर्विघ्नं विसर्जितं चेति नार्थम्। सुज्झयं 'रौप्यम् । सुज्झओ रजकश्चेति द्यर्थः। सुहराओ वेश्याग्रहं चटकञ्चेति यर्थः ॥ (५६)
सूरलौ मझगहे तिणभेए मसयरूवकौडे य। मिगसिसुसरेसु सेल्लो दौहरभद्दाकिईसु सेरौ य ॥१७॥ सूरल्लो मध्याह्नो ग्रामणीटणं मशकाकृतिकीटश्चेति त्रार्थः। मेल्लो मृगशिशुः शरथेति द्यर्थः । सेरी दीर्घा भद्राक्कतिश्चेति गर्था ॥ (५७)
गामपहाणे सणिज्झकारए तह य सेयालो । भूए भाविणि सोही सोवणमालयणसिविणमल्लेसु ॥५॥
1 AB रोप्यम.
2 AB °ध्यान: वृ.
8 AB सग्निज्म'.

Page #315

२५२
देशोनाममाला सेयालो ग्रामप्रधानं सांनिध्यकर्ता च यक्षादिरिति यर्थः। सोही भूते भाविनि च काले प्रयुज्यते। सामर्थ्यात्तदर्थं भवति। सोवणं वासगृहम् । सोवणो स्वप्नो मल्लयोत त्रार्थः मोवणशब्दः ॥ (५८)
॥ अथ हादिः ॥ हड्ड 'अट्ठिम्मि हरी कोर टूरे हणं हडं हरिए। हत्थं हल्लप्फलिय' हुलिय सिग्घम्मि हणु ससेसम्मि ॥५६॥ हडडं अस्थि । हरी शुकः । हणं दूरम् । हडं हृतम्। इत्य हल्लष्फलियं हुलियं त्रयोऽप्येते शीघ्रार्थाः । इल्लप्फलियं आकुलत्वमित्यन्ये । हणु सावशेषम् ॥ यथा।
हरिणासहडिडय 'महं अहणुधर्णणं हडेण हत्यो वि।
ण हणं वञ्चसि हल्लप्फलियं चलियम्मि मइ पवणहुलिए ॥५२॥ अत्र। हंद गृहाणार्थे । हड्डौ निदे। एतौ प्राकृते निपातेषूताविति नोक्तौ ॥ (५८)
हत्यारं 'साहेजे कोलत्थं करगयम्मि हरथल्लं ।
हक्कोडं अहिलसिए उप्पाडिययम्मि हक्खुत्त॥६०॥ हत्यारं साहाय्यम्। हत्थल्लं क्रीडया हस्ते गृहीतम्। हक्कोई अभिलषितम् । हक्वत्तं उत्पाटितम् ॥ यथा।
अणवैक्खिय इत्था हक्कोद्धजगज्जएण कामेण । ससिवयणे हक्युत्ता तुमं सि हत्यल्लभल्लि ब्व ॥५३॥ (६०) संगप्फ सयसवहम्मि हंजो रासयम्मि हल्लौसो। हत्थल्लौ हत्थविसौ बहुज पिरए हलप्यो य ॥६१॥
1A अन्मि B अट्टम्मि. 2 A °२ हडं. 3 B °डं हस.. 4 AB मह यह. 5 AB साहजे. 60 व्यबिसौ.

Page #316

२५३
अष्टमवर्गः हजो साङ्गस्पर्शः शपथः। हल्लोसो रासको मण्डलेन स्रोणां नृत्तम् । हत्थल्लो हस्तषो। सारीशब्दो वृषीवाचक उक्तः । ततो हस्ते सारी हस्तसारीति न देश्येषु वाच्यः । हलप्पो बहुभाषी ॥ यथा।
तुह हंजो अतुल्लं सोहगं तुज्झ ण हु हलप्पो है।
जं हत्थलोहत्या णिअंति मुणिणो वि तुज्म हल्लौसं ॥५४॥ (६१) गेहम्मि हम्मियं तह चलिय सयगहेसु हल्लिअहलूरा। हासे हद्वयहसिरियहासौया मक्खिए हवियं ॥६॥ हम्मियं गृहम् । हल्लिअं चलितम् । हलरो ससृष्णः। हड्डो हसिरिया हासीयं त्रयोऽप्यमी हासार्थाः । हवियं मक्षितम् ॥ यथा।
गुणहम्मिय तुह विरहे सा हवियहलूरहल्लिएक्कमणा।
ण णिए कुडयहच्चयकेयइहसिरियकयंबहासोए ॥५५॥ पत्र। हणइ शृणोति। हक्क निषेधति। हरइ ग्रहाति। एते धावादेशेषता इति नोक्ताः ॥ (६२)
गहमेए हत्यिवो लउडे हरिमिग्गहिरिवंगा। बंभणिइंदगजेसं हलाहलाहत्यिमल्ला य ॥६३॥
हस्थिवओ ग्रहभेदः। हरिमिग्गो तथा हिरिवंगो लगुडः। हलाहला बंभणिका। हथिमल्लो इन्द्रगजः ॥ यथा।
जो ण गणइ हथिवयं जो पडिमलो य हस्थिमल्लस्म । सो किं हरिमिग्गकरो हिरिवंगेणं हलाहलं हणइ ॥५६॥ (६३)
हत्य लियं च हत्योसारियए कलयम्मि हलबोलो। हरियाली दुवाए हत्यिहरिल्लो य वेसम्म ॥६॥
10 तहसौ.
2 AB °सअपहे. 3AB °ल्लियं

Page #317

देशौनाममाला
हल्लियं हस्तापसारितम् । हलबोलो कलकलः । अन । हलियारो हरिताल इति हरितालशब्दभवः । इक्बुप्पइ उत्क्षिपतीति धात्वादेशेषूक्त इति नोक्तौ । हरियालो दूर्वा । हरिहरिल्लो वेषः ॥ यथा ।
२५४
हरियालिकयत्यरणा हत्यल्लियकंटया य रसमि । दियहत्थिरिला तुह रि'उडिंभा करंति हलबालं ॥५७॥ (६४)
'हट्टमहट्ठो कल्ले हत्यच्छुहणौ णववहए ।
हरिचंदणं च घुसिणे हथियच क्खु च वंकदिट्ठमि ॥६५॥ हट्ठमहट्ठो कल्यः । कल्यो नीरोगदक्षयोः । हत्यच्छुहणो नववधूः । हरिचंदणं कुङ्कुमम् । इत्थियचक्खुं वक्रावलोकनम् ॥ यथा ।
हरिचंद पिंजरियं हत्यच्छहणिं सहोउ सिक्वंति ।
हम दयं हत्थियच क्वहिं पिच्छ तुमयं ति ॥५८॥ (६५) सालाहणम्मि हालो हारा लिक्खाइ हालुन खौवे । हिलहिलाओ तह वालुयासु हिक्का य रजगौए ॥६६॥
हाल सातवाहनः । हारा लिक्षा । हालुओ चौबः । हिला तथा हिल्ला वालुकाः । हिक्का रजको ॥ यथा ।
हालचउरं पि हु पिअं असई चद्रऊण दूइकहिक्का । हारिल्ल हिलावहहालु'एहिं हो रमइ हिल्लासु ॥ ५८ ॥ (६६)
हिडो वामणर हिज्जो कल्ले हित्यहौरणा लज्जा । विहरे हिट्ठो हिट्ठाहिडो य लहरौइ हिल्लूरौ ॥६७॥
हिडो वामनः । हिज्जो कव्यम् । भविष्यदतिक्रान्तं च दिनमित्यर्थः । हिया तथा होरणा लक्ष्ना । हित्यो लज्जित इत्यन्ये । यदु गोपालः । लब्जित
1 C afsal. 2 AB हट्टमहट्ट कल्ली.
C.
4 C ° एहि.

Page #318

अष्टमवर्ग:
२५५ भीती 'हित्थो ॥ त्रस्तवाची तु हित्यशब्दस्त्रस्तशब्दभवः । हिट्ठो तथा हिट्ठाहिडो आकुलः। अधोवाचकस्त हिट्ठशब्दो अधःशब्दभवः। हिल्लरी लहरो॥ यथा।
वम्हसरहिल्लरीहिट्ठा सहि रमसि हिडडमणहित्थे। ... हिज्जो आलोण पुरो वहसि यहिट्ठाहिडा तु होरणयं ॥६०॥ (६७) ..
एक्कपयगमणकौलाइ हिंचियं हिंबियं चेय। हिरडी सउलौ हिक्कियहौसमणा हेसियरवम्मि ॥६॥
हिंचियं तथा हिबिअं एकपदगमनक्रीडा॥ यदाह। उत्क्षिप्य चरणमेकं यत्र शिशुर्वलाति क्रीडा। कथिता हिंचियहि बिअनामभ्याम् ॥ इति । हिरडी शकुनिका। हिक्कियं तथा होसमणं हेषारवः ॥ यथा।
तुज्म रिज हिकरहयघणहौसमण रण सहिरडिम्मि । भरियसिसहिंचिो हिंबिएण णस्मइ सकंटएकपओ ॥६१५ (६८)
हिक्कासहिरिबा पंकपल लेसुं हिसोहिमा फडा। हिंडोलयं च हिल्लोडणं च "खेत्तमिगवारणारावे ॥६॥ हिक्कासो पक्षः। हिरिब पल्वलम्। हिसोहिसा स्पर्धा। हिंडोलयं तथा हिल्लोडणं क्षेत्रे मृग'निषेधरवः । हिंडोल क्षेत्ररक्षणयन्त्रमिति केचित् ॥ यथा।
हिंडो लएण पइणो गाढ़ेसु मिगेस तुह इह हिरिबे। लिक्कासयच्छि हिल्लोडणेइ जारो हिसोहिसाइ ब्व ॥६२॥ (६८) हिरिमंथा चणएसुं होरो सूईणिहे हुडो मेसे। हुत्तोऽभिमुहे हुड्डा पणम्मि हुडुयहुडुमा पवाहधया ॥७॥
1 AB हित्या. 6 AB खित',
2 AB हिडडाहि. 3 AB °वियं. 4 AB °वियना. AB °लेसु. 7AB निवारणरवः. 8A "डोलणं क्षे° B °डीलणं यन्त्र. 9AB क्षण.

Page #319

२५६
देशोनाममाला हिरिमंथा चणकाः। होरो सूचीमुखाभं दादिवस्तु। वववाचकस्तु हीरशब्दः संस्कृतसमः। हरवाचकस्तु हरशब्दभवः। केचित् होरशब्दं भस्मन्यपि प्रयुञ्जते। हुडो मेषः । हुत्तो अभिमुखः। हुडडा पणः । हुडओ प्रवाहः । हुडुमो पताका ॥ यथा।
हुडसिंगहोर मइ कुण 'हुडडं जसहुड़म तोइ तुह विरहे। णयणा जइ हिरिमंथ व्व णं सुहुड़एण सूणया हुत्ता ॥६३॥ (७०)
हुरुडौ विआउा हुंकयहुंकुरुवा य अंजलौए य । पसवपराइ हुलुब्वौ हूमो लोहारए जवे हेला ॥७९॥ हुरुडो विपादिका। हुंको तथा हु'कुरुवो अञ्जलिः। हुलुव्वी प्रसवपरा । इमो लोहकारः। हेला वेगः ॥ यथा ।
तुह हुंकुरुवो कामुय इमाइ हुरुडोपयाइ हेलाए ।
जं करसि हुंकयं किर हुलुब्बियाइमियाइ रइलुद्दो ॥ ६४॥ (७१) हेलुक्का हिक्का हे लुआं झिए गणवइम्मि हेरिबो। सप्पसिरकरणिसेहे हेयालं होरणं वत्ये ॥७२॥
हेलुक्का हिक्का। हेलुअं क्षुतम्। हेरिबो विनायकः। हेयालं सर्पथिर:संजेन हस्तेन निषेधः। सर्पशिरा नाम हस्तकविशेषः। यदाह भरतः । अङ्गल्यः संहिताः सर्वाः सहाङ्गष्ठेन यस्य तु। तथा निम्नतलश्चैव स तु सर्पशिराः करः ॥ होरणं वस्त्रम् ॥ यथा।
हेलुक्क हे'लअमुहे दुःललिए होरणंचलविलग्गे । हेरिब पूअती अंबा बाले करे हेयालं ॥६५॥
1 AB °कुरवो. 2 AB एंकरुषो. 3 AB °लुयं. 4 AB °लुय. 5A लग्गो.

Page #320

२५७
अष्टमवर्गः
॥ अथानेकार्थाः ॥ तत्र हंदि विषादविकल्पपश्चात्तापनिश्चयसत्यग्टहाणार्थेषु। हरे क्षेपसंभाषण___ रतिकलहेषु । एतौ प्राक्कतलक्षण निपातेषता विति नोक्तौ ॥ (७२)
हत्ये कौलागहियम्मि हत्यलो हत्यलोले य ।
हत्याभरणे हत्यप्पाहुडए चेय हत्योडौ ॥७३॥ इथल्लो हस्ते क्रीडार्थं गृहीतः पदार्थो हस्तलोलश्चेति द्दार्थः। हत्थोडी हस्ताभरणं हस्त पाभृतं च ॥ (७३)
तुमुलम्मि कोउए हलहलं हडहडोऽणुरायतावेसु। .
हरपच्चुअं सुमरिए णामोद्देसेण 'दियो य ॥७॥ हलहलं तुमुल: कौतुकं च। हडहडो अनुरागस्तापश्च। हरपञ्चमं स्मृतं नामोद्देशेन दत्तं च ॥ (७४)
जंघालदौहमंथरविरएसं हाविरो होइ । हालाहलसहो तह मालारे बंभणौए य ॥७॥ हाविरो जङ्घालो दीर्घो मन्थरो विरतश्चेति चतुरर्थः। हावो जवाल इत्यपि कश्चित्। हालाहलो मालिकः। हालाहला बंभणिका चेति प्रों हालाहलशब्दः ॥ (७५)
रयणावलिखेत्तावणरवेसु हिंडोलणं हिडोलणयं । हेरंबो णायव्वो महिसम्म य डिंडिमे चेय ॥७६॥ हिंडोलणं तथा हिडोलणयं रत्नावलो क्षेत्ररक्षणनादथेति हावपि द्यौँ। हेरंबो महिषो डिण्डिमञ्च ॥ (७६)
.
1 AB दि.
2 AB °लयं,

Page #321

२५८
देशोनाममाला इय रयणावलिणामो देसौसद्दाण संगहो एसो। वायरणसेसलेसो रो सिरिहेमचंदमुणिवइणा ॥७७॥ इत्येष देशीशब्दसंग्रहः स्वोपज्ञशब्दानुशासनाष्टमाध्यायशेषलेगो रत्नावलीनामाचार्यश्रीहेमचन्द्रेण विरचित इति भट्रम ॥
॥ इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचिता'यां देशोनाममालायामष्टमो वर्ग: ।
_1_A °यां स्वोपशदेशीशब्दसंग्रहहत्तावष्टमी वर्ग: ॥छ। र ३०५ ॥ छ॥ सायं ॥ ३३२० ॥ संवत् १६५८ वर्षे श्रीराजनगर श्रीखरतरगच्छे नौजिनभद्रस्त्रिीजिनचन्द्ररित्रीजिनसमुद्रसूरिोजिनसमरिषपूर्वांचलचलिकालकारसारसहस्रकरावतार श्रीजिनमाणिक्यसूरिपड़े युगप्रधानश्रीजिनचन्द्रसूरिभिः यौहेमदेशोनाममालासूत्र इतिचालखिषाताम् ॥ ॥ शुभं भवतु ॥ B यां खोपज्ञदेशीशब्दसंग्रहहत्तावष्टमो वर्ग:॥ छ॥ संवत १६६० वर्षे श्रावणयदि ५ सथै वारभीमे लक्षतं सालीवास्तव्यं मुटजातीयलक्षतं पंद्या नारायणिस्तक महादास॥ सभं भवतु ॥ कल्याणमस्त ॥ ौरस्तु । कः। श्री॥ कः॥ पौः। छः॥ कः॥ छः॥

Page #322

INDEX.
I, 32 I, 14
I, 13
I, 37 I, 37
अत्र अअंख अप्रालि अगय अण अइणिय अइर अदरजुवद अइराणी अइरिम्प अहहारा
I, 100 I, 24
I,37 I.14
_I, 16
I, 35 _I, 35
I, 55
I, 49 | अंगुलिणी .. I, 13 | अंछिय .
अंजणइसिया I, 57 अंजणईस
अंजणिा "
अंजस I,16 अंडअ I, 48 | अंतरिज्ज I, 58 अंतौहरी I, 26 | अंतल्लो I, 34 | अंतोहुत्त I, 5 | अंधंधु ... I, 9 | अंबड I, 11 | *अंबमसी I, 38| अंबसमो
I,7| अंबिर I, 47 | अंबुसु I, 42 | *अंबेट्टिा I, 28 | अंबेट्टी _I,6 अंवेसि I, 31 | अंबोच्ची
I, 21
अंक
I, 18
I, 16 I,37
I, 37
I, 16
अंकार अंकिय अंकुसइय अंकेल्जि अंगवडण अंगवलिज ... अंगालिय अंगुट्ठी अंगुस्थल
I, 11 I,7
I,7

Page #323

DESHINAMAMALA
1,39
अकंउत्तखिम अकासि
I, 41
अक
I, 41
I, 60 | अच्छिवडण
अच्छिवियच्छि
*अच्छिहरिल्ल I,9 अच्छिहरुल्ल I, 15 अजराउर I, 18| अजुत्र I, 58 अजुयलवमा
I, 41
अक्कंत अक्कंद *अक्साल अक्कसाला
I, 45
I, 17 I, 48
अका
I,6
I,
I, 11
अज्म
I. 64
I, 12 I, 59
अक्कोड अखणवेल अक्खलिय अक्खवाया अगत्र अगं डिगेह
I, 50 I, 17 I, 10 I, 40
:::::::::::::::::::::::::::
I, 30
अज्झत्र I, 27 अन्त्य I, 35 | अज्झवसित्र
| अज्झसिय I, 40 अज्झस्म I, 31 अज्झा
अझल्ली अझोल्लिया अट्ट
अट्ट I, 17 | अडउझिय
अडखम्मिय -I, अडणी
I, 13
I, 50 ___I, 7
I, 17
I, 33
I, 50 I, 10
I, 29
I, 42 I, 41
अगिला अगुजझहर अग्गक्खंध अग्गवेत्र अग्गहण अग्गित्र अग्घाड अग्घाण अचल अच्छ *अचिरजुवइ *চ্ছিষর
1, 53
I, 16 I, 18
I, 19
अडयणा
I, 18
I, 42
I, 19
I, b3 अडया
अडाड I, 16
अडअक्कली I, 41 | अणच्छियार
I, 45
I, 44

Page #324

INDEX
I, 18
अणड अणंत
I, 19 I, 17
अगप्प
I, 28
अपरामय
I, 45
I, 24
*
I, 7 I, 51
अणराह अणरिक्क
अाइअ I, 10 अपत्ति 12| असमय
असाण | *असिया अणी असोसरिय
अण्हेत्र I, 38 अत्ता I, 18 अस्थक I, 19 अत्थरघ I, 51 | अस्थयारिया
I, 20 I, 13
1,51 I, 39
अणहप्पणय
I, 21
अणहार
I, 51 I, 14
अगाड अणिन अणिह
I, 54
I, 16
अण
I,5
अत्थार
I,9 I, 54
अणुत्र
अणुअल
I,9
*अणुपा
I, 23 ___1, 29
I, 15
P, 15
I, 14
I, 52 अस्थाह I, 19 अत्युड
अत्थुवड
अदसण I, 19 अहण I, 44 | अहस I, 19 | अद्दा
অন্ত্রন I, 48 | अक्षण
अदक्खिय अजिंघा
अववियार I, 30 | अपडिच्छिर I, 19 अपारमग्ग I,55 | अप्प
अणुइन अणुदवि अणुबंधिय अणुव अणुवज्जिय अणुवड्डया अणुसंधिय अणसुत्ति अणुसूया अंणेकज्झ अणोलय असत्र
_I,8
I, 34 I, 34 I, 33
I, 43
I, 43
SYA
6
.

Page #325

DESHINAMAMALA
अप्पगुत्ता
I, 20
I, 25
अप्पा
I, 14
: ::
___I, 16
I, 52 _I, 56
I,31
I, 16
_I, 23
*अलमलवसह अलय
अलस I, 42 अलिअल्झि
अलिया अलियार अलिण
अलीस I, 44 | अन्न I, 15
अल्लभ I, 15 अजपलट I, 49
असत्य अल्लल्ल
अप्फुस प्रबुद्धसिरी अब्भक्षण अब्भपिसाब अब्भायत्त *अभायस्थ अभिसपुड अमय अमयणिग्गम अम्मणुयंचिय अम्मा
I, 31
I, 11
I, 27 ___I,5
I, 12
I, 48
I, 54
I,
_I, 13
अम्माइया
I, 22 | अन्जा
____I,5
_I, 47
प्रयक
अयग
:: :: :: :: :: :: :: :: ::::::::
अयड अयतंचिय
I, 47
I, 40
I, 26 ___I, 40 __I, 44 __I, 26
परल
I, 52
I, 6/ *अवअच्चिय I, 6 | अवअक्खित्र
अवअच्छ अवच्छिा অবিষ্ম। अवस
अवंग I, 24 अवकौरिय I, 22 अवक्करस
अवगद
| अवगूढ I, 11 | अवच्छुरण I, 46| अवज्झस I, 25| अवठभ
I, 45
अरलाया अरविंदर अरिअलि अरिहद अरुण अलंप अलग्ग अलमंजुल अलमल
___I, 15
____I, 38
. I, 46 '. I, 30
I, 8 I, 13
___I, 20
I, 56 I, 36

Page #326

अवड
अवडय
अवक्कि
अवाहिय अवडिय
अवडुअ
अवण
अवस
अवत्तय
अवत्थरा
अवस
अवसि
अवयडिय
अवयरिय
अवयाण
अवयार
अवयासिणी
अवरज्ज
अवरत्तय
* अवरत्तेय
अवराह
अवरिक्क
अवरिन
अवरिहडपुसण
अवरुंडिय
अवरोह
अवलय
अवलिय
:::
: :
***
INDEX
I, 53
I, 20, 53
I, 47
I, 47
I, 21
I, 26
अवलुया
* अवल्लाव
अवल्लावअ
अवसमिया
अवसह
अवहट्ठ
अवहड
* अवहस्स
* अवहत्थरा
I, 55
I, 17
I, 34
I, 22
I, 30
I, 39
I, 46
I, 36
I, 24
I, 32
I, 46
I, 56
I, 45
I, 45
I, 28
I, 20
संगय
I, 36
असंगिश्र
I, 60
असरासअ
I, 11
असारा
I, 28 असिय
I, 23 अह
I, 22 | अहर
अवहाअ
व
अवार
अवारी
अवालुया
अविय
* अविण्यव
श्रविणयवर
अविल
अविहाविय
अवेसि
अव्वा
:
...
...
I, 36
I, 38
I, 38
I, 37
I, 58
I, 23
I, 32
I, 26
I, 22
I, 36
I, 22
I, 12
I, 12
I, 28
I, 10
I, 18
I, 18
I, 52
I, 59
I, 8
I, 5
I, 34
I, 55
I, 40
I, 12
I, 14
I, 6
I, 17

Page #327

DESHINAMAMALA
63
I, 64
I,69
I, 70
अहव्वा अहियल अहियार अहिक्षण अहिपञ्चाय अहिरीत्र अहिलिय अहिल्ल अहिवस अहिविस्सा अहिसंधि अहिसाय अहिसिय अहिहर अहिहाण अहोरण
I, 74 I, 72 I, 64 I, 61
I, 74
I, 62
I, 18| आउल I, 36 पाउस I, 290 आऊडिय I, 35 आजर
आगत्तौ आडाडा आडुआलि आडोविय आढिय
आणंदवड I, 32 आणाइ I, 20
आणिक आणिय आणुत्र
आणूव I, 25 आफर
आमंडण आमलय
आर्मल I, 73 | आमोत्र I, 68| आमोड I, 75| आमोर I, 61 | आयडि I, 61 | आयर I, 78| आयाम I, 71
आयावल I, 61 | आयासतल I,65| आयासलव
: :: :: :: :: :: : :: :: :: :: :: :: :: ::
I, G4 I, 63
I, 68 I, 67
I, 62 I, 64. I, 62 I, 66
I, 64
पात्र आअडिडय आअल्ल *आलिया प्राअल्लो अाइप्पण प्राइसण प्राउ पाउर
I, 74
I, 65
I, 70
I, 72

Page #328

INDEX
I, 67
आरंदर आरंभित्र *प्रारडिय आरण आरवाल पारख आराइय आराडी आरिल्ल आरेड्य आरोग्गिय आरोह आल आलंकिय आलंब
I, 63 I, 76 I, 66 1,63 I, 67 I, 65
I, 69 ____I, 66
I, 75
I, 78| आविद्ध I, 71 | आविय I, 75 आसंग
आसंघा आसक्खन प्रासय
आसरित्र I, 75 आसवण
आसिया आसीवत्र आहच्च
बाहित्य ___I, 73 | आहु
आहुंदुर *आहुंदुरु
आहुड I, 66 आहुडिय I, 61 I, 65
___I, 67 ___I, 69
___I, 62
I, 76 ___I, 61
I, 66 I, 66
I, 74
आलया
__I, 69
I, 79 I, 80
आलास आलोल आलोवण आवंग आवटिया आवडिय आवरइया *आवाल आवालय प्रावि आविअज्झा
I, 62 इंगाली
इंघिय इंदगाइ
इंदग्गि I, 70 | इंदग्गिधूम I, 70 I, 73 | इंदमह I, 77 ] इंदमहकामुत्र
I, 81 I, 80
I, 80
I, 82
I, 81
I,82

Page #329

DESHINAMAMALA
इंदोवत्त
I, 81 I, 80
उइंतण उंचहिया उंछत्र
I, 103 I, 109
I, 98
उंड
इक्स इग्घिय इदंड इभ दरमंदिर इराब ঘুৰি इरिया
उंडल उंदुर उंबर उंबरउम्फ उंबा
I, 85 I, 129 I, 105
I, 90 I, 119 I, 86 I,86 I,85 I, 92
इल्लि
I, 87
दमौर
*उक्कती उक्कंदी उक्का उक्कासिय
I, 87 I, 87
I, 114
उकुंड
ईसत्र
*उक्कुरुड
I, 91 I, 110 I, 110
ईसर ईसिय
उकुरुडी
उक्कर
.96
उक्कोडा
I, 92
I, 94
उपत्र उअकिय
अचित्त उअरी उप्रह उअहारी
उक्कोडी I, 88 | उक्कोल I, 107
उक्खंड I, 108 | उक्लैडिय I, 98| उक्खणिय I, 98 | उक्सली I, 108 | उक्खिस
I, 126 I, 112 I, 115 _I, 88
I, 130

Page #330

INDEX
उखंड उग्गहिय उग्गाहिय उग्गुलुंछिया उग्घट्टि (ही) उग्घात्र उग्घुट्ठ
I, 125 | उच्छल्लिय I, 104 | उच्छविय I, 137
उच्छाह I, 118 उच्छित्त I, 90 उच्छिल्ल
I, 111 I, 103
I, 92 I, 124 I, 95 I, 85
I, 126
I, 95
उच्चंपिय उच्चडिडय
I, 117 I, 115 I, 135 I, 99 I, 90
उच्चत्तवरत्त
I, 97
उच्चत्य उच्चप्प
I, 117 I, 131
उच्चाड
I, 116
I, 135
उच्चार उच्चारिय उच्चुंच उच्चप्पिय उच्चलउलिय उच्चुल्ल
I, 99 उच्छुत्र I, 86 उच्छुअरण I, 116 उच्छुआर I, 106 | उच्छंडिअ I, 139 | उच्छुच्छु
उच्छुर I, 100 |
| उच्छरण I, 97 | उच्छल्ल ___I, 97 | उच्छेवण I, 114 | उज्जंगल
I, 99 | उज्जगिर I, 100 उज्जगुज्ज I, 121 उज्जड I, 127 उज्जणिय I, 136 उज्जल्ला
I, 97 | उज्जाणिय I, 131 | उन्नौरिय
I, 85 उज्जूरिय I, 107 | उनोमिया I, 101 | उज्झमण I, 101 उज्झरिय I, 112 | उज्झस
उच्चल्लर
उच्चव उच्चोल उच्छ उच्छंगिय उच्छंट उच्छट्ट उच्छडिय
I, 117 I, 113
I, 96 I, 111
I, 97 I, 113 I. 112 I, 112 I, 115 I, 103 I, 133 I, 95

Page #331

10
DESHINAMAMALA
:
उडिद उडु उडुहिय उडड
उडडस
उडडहण
उड्डा
उत्थला
उड्डाण उड्डास उण्डियाहरण *उड्डुहिय उडल उल्ल
:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::
I, 99 I, 99 I, 105 I, 94 I, 93 I, 107 I, 122
I,93 I, 123 I, 87 I, 126 I, 109
I, 93 I, 114
I, 119 _I, 111
I, 98 | उत्तुण I, 86 | उत्तुरिद्धि I, 137
| उत्तुहिय I, 85 उत्तूह I, 123 उत्थग्घ
I, 96 उस्थलिय I, 101 उत्स्थल्लपस्थल्ला
I, 91 I, 128 उद्द
I, 99 उद्दाणा I, 121 उद्दाम I, 137 उहिसिय I, 91 उद्देही I, 91 उद्दच्छवि
उद्दच्छविय I, 136
उच्चच्छिय I, 132 उच्चत्य
उद्धरण I, 120 उच्चरिय
उद्धव
उपविय I, 102
उद्दा I, 122 उप्पंक
उप्पिंगालिया उप्पिंजल
उप्पित्य I, 106 | उप्पील
122 उप्पेहड
उसम
I, 88
I, 96
I, 88
उस्मालिय उसुत्र उपिहया उगहोदयभंड उत्तंपिय उत्तप्प *उत्तम्मित्र उत्तरावरंडिया उत्तलहा
I, 106 I, 100 I, 106 I, 107 I, 124 I, 130 I, 118 I,135 I, 129 I, 126 I, 116
उत्ताणपत्तय
उत्ताल उत्ताहिय उत्तिरिविडि
...

Page #332

उफंदोल
उप्फाल
उत्फु' किया
उफुंडिय
उप्फुस
उफेस
उप्फो
उब्बिंब
उब्बिंबल
ਤਮੰਨ
उब्भग्ग
उभा
उम्भालण
उभासुय
उन्भुग्ग
उम्भुयाण
उम्मइय
उम्मंड
उम्मच्छ
उम्मच्छविय
उम्म
उम्मड्डा
उम्मत्त
उम्मत्थ
उम्मर
उमरिय
उम्मल
उम्मल्ल
...
...
***
...
***
www
...
INDEX
I, 102
उम्मल्ला
I, 90 | उम्मुह
I, 114 उम्हाविय
I, 113
उयाली
T, 92 उर
I, 94 उरत्त
I, 91 | उररी
I, 127 | उरुपुल
I, 111
उरुमिल
I, 95 | उरुसोल्ल
I, 95
उलित्त
I, 96
उलिय
I, 103
I, 110
I, 102
I, 105
I, 102
I, 124
I, 125 उल्लरय
उल्ललिय
उल्लसिय
उलुउंडिय
उलुकसिय
उलुखंड
उलुफुंटिय
उलुहंत
उलुहलिअ
I, 116
I, 137
I, 97 | उल्ल
I,89
I, 93 | उल्लुक्क I, 95 उल्लु
I, 100 | उल्लुरुह
उल्लू
I, 91 I 131 उल्लेव
⠀⠀
:
...
...
***
***
...
...
:
11.
I, 94
I, 99
I, 117
I, 90
I, 86
I, 90
I, 88
I, 134
I, 108
I, 108
I, 89
I, 88
I, 119
I, 115
I, 107
I, 138
I, 109
I, 117
I, 110
I, 104
I, 115
I, 87
I, 109
I, 92
I, 89
I, 105
I, 100
I, 102

Page #333

1
DESHINAMAMALA
*उल्लेवा उल्लेहड उल्लोच उल्लोल उल्हसिय
I, 129
I, 87 I, 106 I, 136 I, 134 I, 100 I, 128 I, 123
उवउज्ज
I, 119
उवएड्या उवकय *उवकयय उवकसि उवजंगल
I, 126
I, 116
I, 101 I, 118 I, 94 I,89
उवदीव
I, 102 उवाढ I, 104 उव्वाह I, 98| उव्वाहिय
उव्वाहुल I, 116 | उबिडिम I, 108 उब्बीढ I, 118 | उब्बत
| उब्बुमा I, 119 उधर I, 138 | उब्वेत्ताल
उसणसेण I, 106 | उसौर I, 120
उसुत्र I. 120 I, 117 I, 107
| ऊदिय I, 104 | जमुत्तिय I, 89 | जर I, 129 | करणी I, 129 ऊल
I, 87 ऊसण I, 132 ऊसत्य I, 110 |
ऊसय I, 87 | जसल I, 102 | ऊसलिय I, 134 | जसविय I, 133 | ऊसाइय
...
उवलमत्ता उबलयभग्गा उवललय उवलुय उवसग्ग उबसेर उविय *उबट्ट
जत्रा
I, 113
I, 139 I, 141 I, 142 I, 143 I, 140 I, 139 I, 139
143 I, 140 I, 140
उव्वत्त
उव्वर उबरित्र उव्वहण
उब्वा
.
उव्वा
I, 141
उब्वाउल उबाडुत्र
I, 143 I, 141

Page #334

जसायंत ऊसार जसुभिय जसुक्किय ऊसुरुसुंभिय ऊहट्ठ
I, 172 I, 162 I, 165 I, 166 I, 162 I, 151 I, 164
I, 142
I. 161
155
ओंडल
INDEX I, 141 | ओअग्गि I, 140 श्रोअग्घिय I, 142
प्रोअल्ल I, 142
| ओआप
श्रोपाव I, 140
भोपाल ओपाली
प्रोपावल I, 144 ओइत्त I, 144 | भोइत्तण I, 146
अओइल्ल I, 145 I, 148 | श्रोकणी
प्रोक्किय 146
*श्रीक्वंडिय 146
*प्रोक्सिस
प्रोग्गाल I, 147
प्रोग्गिा I, 144 प्रोग्गीय
| ओघसर 145 | ओचुल्ल I, 147 *श्रोच्चल्लर I, 144 | *ओच्छट्ट I, 148| ओच्छत्त
ओच्छिय
प्रोजल्ल I, 149 प्रोज्जात्र I, 154 | अोझ
एक्कंग एक्कघरिन एक्कण्ड एकमुह एक्कल्लपुडिंग एक्कसाहिल्ल एक्कसिंबली एक्ककम एणुवासिम एत्तोप्य एमाण एमिणिया एराणी एल एलविल
147
145
I, 155 I, 158 I, 150 I, 159 I, 151 I, 112 I, 130 I, 151 I, 158 I, 149 I, 170 I, 153 I, 136 I, 100 I, 152 I, 150 I, 154 I, 154 I, 148
144
प्रोत्र प्रोअंक

Page #335

14
I, 159
*श्रोझमण *ओझरिय ओझरी अोभाय ओडड ओडण ओणिव्व ओणीवी ओणणा *ओत्तलहन श्रोत्या
I, 160 I, 160 I, 153 I, 159 I, 153 I, 159 I, 148
I, 153
158
T110
*श्रोत्थय
[.16
DESHINAMAMALA I, 103 | अोलयणी I, 133 ओलावा I, 157 ओलिंभा
ओलित्ती I, 156 ओलिप्प I, 155 ओलिप्पत्ती I, 151 | ओली I, 150 | अोलुको
अोलुपत्र
ओलुग्ग I. 1. | ओलुट्ट 151 ओलेहड
अोलणी
ओल्लरित्र I, 122 ओव
| अोवट्टिय
ओवठ्ठ 103 ओवड्डी I. 149 | ओवर
| भोवर
| ओवसेर I. 154 ओविय
ओसक्क I, 156 | ओसण I, 160 प्रोसस I, 162
ओसरित्र I, 156 | अोसरिया I, 160 प्रोसब्बिा
I, 163 _I, 161 I, 164 I, 172 I, 154 I, 163 I, 149 I, 162 I, 152 I, 151
प्रोस्थर प्रोस्थरित्र *श्रोत्यल्लपत्थना अोइंपिय अोप्या *श्रोभालण ओर ओरंपिय
I, 169
I. 171
148
157
171 I, 165
ओरत ओरल्लो
ओरिन ओरुज अोलइणी ओलइय श्रीलस्य ओलय
I, 157 ___I, 173 ___I, 167
I, 149 I, 155 I, 156 I, 171 I, 161 I, 168

Page #336

ओसा श्रसाश्र
श्रीसाअंत
श्रसाणिहाण
ओसार
श्रसित्र
ओसिंघिय
ओसिक्खिय
श्रोसित्त
ओसीअ
ओसीस
ओसंखिय
श्रसुद्ध
अहंक
हंस
श्रो
भोि
ओह
श्रोहडणी
ओहत्त
ओहरण
ओहरिस
मोहसिय
ओहाइय
मोहाडणी
महार
श्रीहित्य
चोहोरिअ
...
...
INDEX
I, 164 | ओहुअ
I, 152 | ओहुड
I, 170
ओहुर
I, 163
I, 149
I, 150
I, 162
I, 173
I, 158
I, 158
I, 152
I, 161
कइउल्ल
कइयंक
कइयंकस
कइलबइल्ल
कउन
कउल
I, 157 कउह
I158 कंकेल्लि
I, 168
कंकोड
I, 166
कंची
I, 159
कंटउच्चि
कंटाली
I, 153
I, 160 | कंटोल
I,156 | कंठ
I, 174
I, 169
I, 173
I, 158
I, 161
I, 167
I, 168
I, 163
कंठकुंची
कंठदोणार
कंठमल्ल
* कंट्ठिय
कंठिय
कंड
कंडपडवा
कंडूर
क
...
::::
...
15
I, 158
I, 157
I, 157
II, 21
II, 13
II, 13
II, 25
II, 56
II, 7
II, 5
II, 12
II, 7
II, 1
II, 17
II, 4
II, 7
II, 51
II, 18
II, 24
II, 20
II, 15
II, 15
II, 51
II, 25
II, 9

Page #337

DESHINAMAMALA
कंदी
कंदोड
कंपड
कंबर कक्कस
कक्कसार
.
I1, 16 II, 20 II, 20
I1,7 II, 19 II, 13 ___ II,6 II, 10 II, 25 II, 17 II, 52 II, 57 II, 56 II, 57 II, 21
II, 5 II, 58 II, 24
कक्किंड
II, 1 | कडंतर II, 51 | कडंतरित्र II, 4 | कडंभुत्र II, 1 कडच्छु II, 9 कडतला II, 7 कडप्प II, 13 | कडसी
कडार
| कडाहपरहस्थिय II, 5 | कडिखंभ II, 11 कडिल्ल I1, 19 | कडुयाल II, 53
कण II, 2 कणबल्ल II, 2 | कई II, 16 | "कणयंदी II, 11 | कणियारिय II, 17 | | कणिस II, 11 | कणेडिया II, 8| कणोवत्र II, 4 कसबाल II, 51 करमच्छुरी II, 15 कसम्मरिय II, 15 कसापास
कमाईधण
| कसास II, 56 | कसोच्छडिया
कक्वड कक्वडंगो करघाड कग्घायल
कच्छर कच्छुरित्र
कच्छुरी
II, 6
II, 21
कज्जउड कज्जव कमाल कटारी
II, 16
II, 23 II, 19
कड
कडअल्ल कडअल्ली कडा कडइल कडत
II, 22
II, 15|
344
...

Page #338

INDEX
...
II, 12 ___II, 14
कमोडिआ कसोढत्ती कसोल्ली *कयोस्सरिय कतवार कत्ता कद्दमित्र कप्परिय
करडु
कफाड
II, 20/ कराली
II, 22 करिया _II, 57 | करिल
II, 24 II, 11 करोड
II, 1| | करोडी II, 135 | कला II, 20 कलंक
II, 7 कलंकवई II, 55
II, 8 | कलम II, 51 | कलयदि II, 3 | कलवू II, 8 कलह II, 4 कलि II, 11 कलित्र II, 16 कलिंज
कमढ
कमणी
कमल कमित्र कम्हिन
II, 10
II, 6 II, 54
1I, 3 II, 54
II,8 II, 24
II, 3 II, 10 II, 58 II, 12 II,5
II, 2 II, 56 II, 11
II, 9 II, 53 II, 18 II, 2 II, 2 II, 9 II, 9 II, 3
कयल
___ II, 16 / कलिम
कयार *करअडी करअरी करदल्ली करंक करंज
करघायल
करड करणी करम करमरी करयंदी कराइणी
II, 17 कलेर II, 55 कल्लविय
II, 8 कल्ला II, 22 | कल्लोल II, 55 कल्होड II, 7 *कल्होडी
कवय II, 15 | कवास LI, 18| कविड II, 18| कविल
II, 6
II, 6

Page #339

18
कविस
कविसा
कव्वाड
कव्वाल
कसई
कसणसि
कसर
कसव्व
कसिया
कस्त
कस्तय
कहेड
काभ
कारणी
काउल्ल
काणच्छि
काणत्येव
काणी
कामकिसोर
कामिंजुल
कायंचुल
कायंदी
कार्यधुअ
कायपिउच्छा
कायल
कार
कारकड
*कारंकड़भ
...
:
...
...
944
633
***
414
244
***
24
...
...
***
www
317
242
www
800
***
302
345
0.0
BB
DESHINAMAMALA
II, 2
II, 5
II, 10 कारिम
II, 52 | काल
II, 6 कालय
II, 23
II, 4
II, 53
कालिंजण
II, 6 | कालिंजणी
II, 2
कालिंब
II, 12
II, 13
II, 26
I1, 21
कारा
*कारायणी
II 9
II, 24
कालवट्ठ
कालिश्रा
कालेन
कावलिय
कावी
कासार
कासिज्ज
कासिय
II, 29 काहल
II, 28 | काहलो
II, 30
काहल्ली
II, 29
काहार
II, 29 | काहिल
II, 28
काहेण
II, 29
faifan
II, 30
किंजक्व
II, 58
किंधर
II, 26
किंप
II, 30
किंबोड
II, 30 fafaf
::
***
***
...
...
...
***
***
⠀
***
***
***
***
***
...
II, 26
II, 18
II, 27
II, 26
II, 28
II, 28
II, 58
II, 29
II, 29
II, 59
II 29
II, 28
II, 26
II, 27
II, 27
II, 59
II, 58
II, 26
II, 59
II, 27
II, 28
II, 21
II, 31
II, 31
II, 32
II, 31
II, 31
II, 31

Page #340

19
किस्म किण्ह
INDEX II, 30 | कुंतीपोट्टलय II, 59| कुंदन
कुंदौर
II, 32
II, 33
| कुंधर
किमिराय किमिहरवसण किर किरिडरिया किलणी किलिंच किलिम्मिय किविड किविडी
II, 30 कुभिणी II, 61 कुंभिल II, 31 | कुंभिल्ल II, 11 | कुंभी
कुकुला कुक्कुड
II, 32
कौर
II, 37 ___II, 39
II, 32 II, 38 II, 62 II, 39 II, 34 II, 33 II, 37 II, 13 II, 36 II, 34 II, 41 II, 24 II, 35 II, 35 II, 37 II, 37 II, 37 II, 64
कोलणिया कोलय
कौला
II, 33
कुउपा कुजल कुंचल कुंटार
कुक्कुस कुक्खि कुच्छिमई | कुच्छिन्न कुट्टयरी कुट्टा कुट्टा कुडंग कुडय कुडिच्छ | कुडिया | कुडिल्लय
कुडौर II, 21 | कुडुच्चिय II, 36 | कुडड II, 38| कुडडगिलोई II, 34 | कुडडलेवणी
कुंड कुंडि कुंडियपेसण कुंढय कुंत
II, 63
II, 24
II, 41
कुंतल
कुंतली
कुंती
II, 19 II, 42
....

Page #341

20
कुट
कुणिया
कुतत्तो
कुत्थर
कुत्थुहवस्थ
कुछ
कुद्दण
कुप्पट
कुप्पर
कुमारी
कुमुली
कुम्मण
कुर
कुरुकुरिअ
कुरुचिज्ञ
कुरुच
कुरुड
कुरुमाण
कुरुल
कुलफंस
कुलसंत
कुन
कुझड
कुलरिय
कुल्ह
कुसण
कुभिल
कुसुमा
***
***
***
...
: :
D
DESHINAMAMALA
II, 62 कुसुमाल
II, 24 | कुसुमालि
II, 36 | कुइड
II, 13
कुहिणी
II, 38
कुहिय
II, 34 | कुहेड
II, 38 | कूड
II, 36 कूणिय
II, 64
कूल
II, 35
कूव
II 39 कूवल
II, 40 | कूसार
II, 40
केआ
II, 42 के अरबाण
II, 41 के
II, 39 | केलि (लो)
II, 63
कोइला
II, 40
II, 63
को आ
कोंडलिया
II, 42
कोंडिअ
II, 39
को दुल्लु
II, 61 | कोक्काय
II, 63 कोचप्प
II, 41 कोज्जप्प
II, 34
II, 35
कोट्ट
II, 40 कोटिंब II, 41 | कोही
कोज्झरिय
:
:
II, 10
II, 42
II, 36
II, 62
II, 35
II, 35
II, 43
II, 44
II, 43
II, 62
II, 43
II, 44
II, 44
II, 45
II, 44
II, 44
II, 49
II, 48
II, 50
II, 48
II, 49
II, 50.
II, 46
II, 46
II, 50
II, 45
II,47
II, 64

Page #342

INDEX
कोटुंभ कोडिय कोडिल कोडुंब *कोडड कोण
कोणु
II, 47 कोसलिया II, 47 | *कोसल्लिय II, 40 | कोहल्ली
II, 2 II, 33 II, 45 खंजण IT, 26 खंजर II, 45 |
खंड खंडई खंडिअ
खंधग्गि II, 45
खंधमंस खंधयहि खंधीधार
खम्गि II, 50 खच्चल्ल
खच्चोल खज्जि खज्जोत्र
कोस कोत्तलंका कोत्थर कोस्थल कोप्प कोई कोल कोलंब कोलाहल कोलि कोलित्त कोलोर कोल्लर कोल्हाहल कोल्हु कोविया कोस कोसट्टइरिया कोसय कोसल कोसलिय
II, 48
II, 71 II, 72 II, 69 II, 69 II, 69 II, 78 II, 69 II, 67 II, 68 II, TO II, 67 II, 72 II, 71
खटुंग खटिक्क
खडा खडक्की खडहडी
खडया 11, 12 | खड्ड
1,38
II, 68 II, 66
Banna.
.

Page #343

22
DESHINAMAMALA
II, 73 II, 73
खड्डा खडिडअ खणुसा खा खस्त्र खत्त
II, 73 II, 74
II, 74 II, 73 II, 74 II, 79
II, 76
लुंखुणी
II, 76
खप्पर *खप्पुर खम्मक्खम खरडिअ खरहिय खरिय खरल खलइय *खलगंडि खली
II, 71 II, 75
II, 66 खाडइय II, 67 | खारंफिडी II, 68
| खारय II, 66 खिंखिणी II, 68 खिखिंड II, 66 | खिक्विरी
खिज्जिय II, 69 | खित्तय
खंखुणय II, 79
खंडय
खुंपा II, 67 | खुट्ट II, 78 खुडड II, 71| खुड्डिय
खुणुक्खुडिया खुस खुत्त खुरुडुक्खुडी खुलुह
II, 74
: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :::
II, 74 II, 75 II, 76
II, 75
खब
II,74 II, 76
खल्लइय
II, 75
II, 71
खल्लिरी खव खवत्र खवडिय खवलिय खव्व खवुन खाझ्या
11, 74 II, 70 II, 75 II, 77 II, 76 II, 77 II, 80
खुल्लिरी खुवा खेयालु
खेल्लिय II, 77 | खोट्टी II, 68 खोड II, 73 | खोडपनालि
II, 72

Page #344

INDEX
खोल खोसला
...
II, 80 गणायमह II, 77 | गणेत्ती
गत्त गत्ताडी
गद्दभ II, 84 | गद्दह II, 81 | गद्दिय II, 83 गय
गयणरह II, 99
गयसाउल II, 82 *गयसाउल्ल II, 84 | गलस्थलिय
II, 100
.87
गंछत्र गंज गंजिन गंजोल्लिा गंड गंडौरी गंडीव गंदौणी गंधपिसाभ गंधलया गंधिय गंधेली गंधोल्ली *गग्गरी
गलिय
गज्ज
II, 87 II, 81 II, 86 II, 85 II, 86
II, 82 - II, 84
II, 84 II, 100
II, 85 II, 85 II, 88 II, 88 II, 83 II, 82 _II, 89
II, 89
II, 87 | गल्लप्फोड __ II,85 गवत्त
II, 83 | गहकल्लोल II, 100 गहण II, 99 गहणी II, 89 | गहर II, 81 | गहवइ
गहिय II, 85| गहिया
T1, 84 | गागज्ज ___II, 81 | गागज्जा
II, 81 गाडिय II, 81 गाणी II, 87 गामउड II, 86 | गामगोह
गज्जणसह गडयडी गडडरी गडडी
गड
गढ
गणगाड्या
गासम
...

Page #345

DESHINAMAMALA
:
*गामणिय गामणी गामरोड गामहा गामणी गायरी गाहुलि
II, 103 II, 93 II, 92
II, 93 ___ II, 94
II, 93 II, 94 II, 88
गुंजल्लिय
II, 94
II, 104 II, 94
II, 98
II, 98 II, 96
II, 89 | गुलिया II, 89 | गुलुगुंछिम
गुलुच्छ
गेंठ्य ___II, 84 | गेंठुल्ल II, 89 | गेंड
गेंडुई IT, 101
गज्ज II, 92 | गेज्जल II, 91| गैडड II, 90
गेगिहा II, 91 | गोअंट II, I01 | गोअंटा II, 101 गोअग्गा
90 गोअला II, 91 गोआलिया II, 92 II, 91 | गोंठी II, 93 | गोंड II, 101 | गोंडी
II, 92 गोंदीण II, 102 | गोच्चत्र
II, 93 | गोच्छा II, 102 II, 103 | गोणिक II, 92 गोमहा II, 90 गोया II, 1 | गोरंफिडी
II, 98
:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::
गुंफी
II, 98 II, 95
गांजी
II, 95
गुडदालिय गुडोलचिया गुत्ताहाण गुत्ति गुत्थंड गुप्पंत गुफगुमित्र गुमिल गुम्म गुम्मिय गुम्मी गुल
II, 94 II, 95
II, 97 __ II, 97
II, 95 II, 104
II, 97 II, 96 II, 89 II, 98
गोण
अ व

Page #346

गोरा
गोल
गोला
गोली
गोल्हा
गोवर गोवित्र गोविन
गोवी
गोस
गोसग्ग
गोसस गोह गोहुर
INDEX II, 104 | घरिल्ली
II, 95 | घरोल II, 104 | घरोली II, 95
घल्ल घायण घार घारंत घारी चित्र घिट्ट
धुंधुरुड II, 97 घुग्घुच्छणय
घुग्घुरि II, 96 घुग्घुस्सुसय
घुट्टषुणिय घुणधुणिया | धुत्तिय
| धुरुधुरि II, 107 | सिणिय
घुसिरसार ___II, 105 | घोर
II, 105 | घोरि
II. 107 | घोलिय ___II; 105| घोसाली
II, 106 II, 112 II, 107 | चउक्क II, 107. चउक्कर
II, 106 II, 106 II, 105 II, 105 II, 108 II, 108 II, 108 II, 107 II, 108 II, 108 II, 109 II, 110 II, 109 II, 109 II, 110 II, 110 II, 109 II, 109 II, 109 II, 110 II, 112 II, 111 II, 112 II, 111
II, 105 II, 106
घंध घंघोर घग्घर घट्ट घडियघडा घडी घणवाहि घस घम्मोई घम्मोडी
.. ...
... ...
-
...
घरघंट
III, 2 III, 5
घरयंद

Page #347

26
DESHINAMAMALA
III, 8
चउरचिंध चंग चंचप्पर चंडिक चंडिज्ज चंडिय चंडिल चंदइल्ल चंदठिया चंदवडाया चंदिल चंदोज्ज *चंदोज्जय चंभ
III, 6
III, 2
III, 7 चडुला III, 1 चडुलातिलय III, 4 | III, 2 चस्थरि III, 20 चप्फल III, 3 चरुल्लेव III, 3 | चवेडी III, 5 चवेण
चहुट्ट III, 7 चाउल
चाड III, 4 चार III, 4 *चारण III, 1 चारण्य III, 3 चारवाय III, 7 चालवास III,6 चास III, 20| चिंच III, 5 चिंचणी III, 2 चिंचा III, 6 चिंचिणिचिंचा III, 4 | चिंचिणी III, 7 चिंधाल III, 19 चिंफुल्लणी III, 4 | चिक्का III, 1 | चिक्खल्ल III, 1 चिच्च III, 5 चिच्चर
III, 3 III, I III, 2 III, 20 III, G III, III, 3 III, 2 III, 8 III,8 III, 21 III, 9 III, 9 III,9 III, 8 III, 1 III, 13 III, 10 III, 10
चकप्पा
चक्काभय
चक्कणाहय
...
चक्कल चक्कुलंडा चक्कोडा चक्वडिय चक्खुडडण चक्खुरक्खणी
चच्चिक
III, 10 ... III, 22
III, 13 III, 21
III, 11 ... III, 9, 10
III, 9
चडियार

Page #348

चिञ्चि चिणोठ्ठी
चित्तठित्र
चित्तदाउ
चित्तल
चिद्दविश्र
चिमिण
चिरया
चिरिंचिरा
चिरिक्का
चिरिचिरा
चिरिडिडहिल्ल
चिरिि
चिलिचिल
चिलिचील
चिल्ल
चिल्ला
चिल्लिरि
चिल्लूर
चवी
चीही
चुंचुणिच
चुंचुणिया
चुंचुमालि
चंचुय
चंचुलि
चुंचुलिपूर चुंचुलिय
...
...
***
...
...
***
...
***
...
INDEX
III, 10
III, 12
III, 12
III, 12
चुंछ
चुंभल
सुक्क
चुक्कुड
III, 4 चुन
III, 13 | *चुडुप्प
III, 11 चुडुप्पा
III, 11 | चुडुलो
III, 13 | चुण
III, 21 | चुणि
III, 13 चुसइअ
III, 14
चुपात्रा
III, 12 | चुणासौ
III, 12 चुप्प
III, 12
III 10
III, 9
चुप्पल
चुप्प लिय
चुप्पाला
III, 11 चुलुप्य
III, I1 चुल्ल
III, 14 | चुल्ली
III, 14 | चुल्लोडअ
III, 23 चू
III, 23 | चूड
III, 18 चेड
III, 16
चेलुंप
III, 23
* चोज्न
III, 18
चोट्टिया III, 23 | चोट
...
...
...
...
...
E
27
III, 15
III, 16
ITI, 14
III, 16
III, 14
III, 3
III, 3
III, 15
22
15
III, 17
III,
16
III, 16
III, 15
III, 16
III, 17
III, 17
III, I6
III, 22
III, 15
III, 17
III, III,
III, 18
III, 18
III, IO
III, 11
III, 14
III, 1
III, 19

Page #349

28
चोत्त
चोप्फुच्च
चोरली
चोल
छद्रल
छडय
छंकुई
छंट
छडक्खर
छडा
छद्दी
छप्पंती
छप्पस्स
छमलअ
छलिय
छल्लो
vast
छात्र
छाइल
छाई
छाण
छाणी
छाया
छार
छारय
कासी
छ
www
:
www
...
...
...
.ws
:.
DESHINAMAMALA
III, 19 छाही
III, 15 छिंछअ
III, 19
III, 18
छिंकटरमण
* छिंछय
किंछोली
छिंड
III, 24 छिक्क
III, 25 | छिक्कोअण
III, 24
छिक्कोट्टली
III, 33
छिक्कोलिय
III, 26 | छिस
III, 24 | छिमच्छोडण
III, 24 | छिणा
III, 25 | छिपाल
III, ,25
छिणाली
III, 25 | छिसोब्भवा
III, 24
III, 24
III, 25
छित्त
छिद्द
छिप्प
III, 33 fi
III, 35 | छिप्पंटूर
III, 26 छिप्पाल
छिप्पालुय
छिप्पिंडौ
छिप्पीर
III, 34
III, 34
III, 34
III, 26 | छल
III, 34 छिल्लर
III, 26
छिल्ली
...
...
...
***
...
64.
...
III, 26
III, 36
III, 30
III, 86
III, 27
III, 35
III, 36
III, 29
III, 37
III, 25
III, 27
III, 29
III, 27
III, 27
III, 27
III, 29
III, 27
III, 26
III, 36
III, 37
III, 38
III, 28
III, 29
III, 37
III, 28
III, 35
III, 28
III, 27

Page #350

INDEX
...
III, 36 | छोम्भ III, 27 छोभस्य III, 27 | छोभाइत्ती
छोह III, 29
::::
III, 33 III, 33 III, 39 III, 39
छिवत्र छिविय किव्व छिव्वोक्स छिहंडय छिहिंडिभिल्ल छुई कुंछुई कुंछमुसय
III, 28
.
a
III, 30
III, 30
*जपिचर
.
छुद्दहौर *कुम्भस्य छुरमडिड छुरहस्य छुरिया छुहिय छेत्र
III, 80 जंकयमुकत्र
III, 45 III, 24 जंगा
III, 40 III, 31 जंघाछेत्र
_III, 43 जंघाम
III, 42 III, 38 जंघालुय
IJI, 42 III, 33 | जंपण
III, 51 III, 31 |
III, 44 III, 31 *जंपेच्छिरमग्गिर ... III, 44 III, 31 जंबालय
III, 42 III, 30 जंबुन
III, 52 III, 38 | जंबुल
III, 41 III, 35 | जंभ
III, 40 III, 39 जंभण
III, 44 III, 31 | *जंभणभण
III, 44 III, 32 जंभल
III, 41 III, 32 जक्खरत्ति
III, 43 जगडिअ
III, 44 जगल
III, 41 III, 32| जच्च
III, 40 जच्चंदण III, 31 | *जच्छंद
III, 43 III, 33 | जच्छंदन ___III, 48
::::::::::::::::::::::
हुँडा केंडी
छत्तर छत्तसोवण्य
छभत्र *छेल छेला छली छोइस
III, 52

Page #351

30
जडिय
जणउत्त
जसोहण
जगह
जहली
जयण
जरंड
* जरड
जरलडिय
जरलविय
जवण
जवय
जवरय
जहणरोह
जहणूसव
जहाजाय
जहिमा
जाइ
जाउर
जाडी
जालघडिया
जिग्विय
जिसोन्भवा
जीवयमई
जुंजुरुड
जु
जुयल
जुयलिय
DESHINAMAMALA
III, 41 | जुरुमिल्ल
III, 52 | जय
III, 43
III, 51
III, 40
III, 40
III, 40
III, 40
III, 44
III, 44
II1, 41
III, 42
*जूरुम्मिलय
जेमण्य
जोअ
जोइंगण
जोइक्ख
जोइय
जोइर
जोइस
III, 46
III, 46
III, 46
III, 46
जोई
जोक्ख
III, 42
III, 44 जोड
III, 47
III, 47
III, 47
III, 47
जोग्गा
III, 45 | जोडि
III, 41
III, 42
III, 45
III, 45
III, 45
जोखलिया
जोयण
जोर
जोव
जोवारी
जोव्वणणीर
जोव्वणवे
जोव्वणोवय
कारिय
ख
भंखर
***
::
***
...
...
***
...
***
झ
...
III, 47
III, 47
III, 47
III, 48
III, 48
III, 50 III,
49
III, 50
III, 49
III, 49
III, 49
III, 48
III, 48
III, 49
III, 49
III, 50
III, 50
III, 48
III, 52
III, 50
III, 51
III, 51
III, 51
III, 56
III, 53
III,
54

Page #352

INDEX
...
झंखरिय भंटलिया झंटिय झंटी झंडली झंडुय झंडुलौ झंपणी झंपिय झक्किय झझरी झडी
III, 56 | झामित्र III,55| झारा III, 55| झिखिय III, 53 झिरिंड III, 54 | झिल्लिरिया III,53 झोण III, GI | मोरा III, 54 झुख
झंझसुसय
झुटण III, 54 | झुट्ठ III, 53
झत्ति III, 61 | *झमुझुमुसय III, 53 | झुल्लुरि III, 55 III, 55 झूसरिअ III, 54 | भेंडुअ III, 64 झर III, 56 झोंडलिया III, 53 | झोटि III, 56
झोडप्य III, 56 झोडिअ III, 60 भोलिका
III, 56 III, 57 III, 55 III, 57 III, G2 III, 62 III, 57 III, 58 III, 58 III, 58 III, 58 III, 58 III, 58
भत्थ
झमाल झरंक *झरंत
झरय
भरुय झलझलिया भला झलंकित्र झलुसिय झस झसिय भसुर
III, 59 III, 62 III, 69 III, 59 III, 60 III, 59 III, 59 III, 60 III, 56
III, 62
झाउल
IV, 4
III, 61 III, 57 | टंक III, 57 टंकि III, 57 | टंबर
झाड
IV, 1
भामर
...
IV,2

Page #353

32
टकारी
टट्टइआ
टप्परअ
टमर
टसर
सरोह
टार
टिंबरु
टिक्क
टिग्वर
टिप्पि
टुंट
टेंटा
टेकर
टोकण
टोक्कणखंड
टोल
टोलंब
ठइय ठरिय
उल्लय
ठविया
ठाण
ठाणिज्ज ठिक्क
ठियय ठिविय
2
⠀⠀
:::
⠀
***
:::
::
...
A
DESHINAMAMALA
IV, 2
IV, 1 डंड
IV, 2 डंडअ
IV, 1 *डंडी
IV, 1डंबर
IV,
IV, 2 डक्क
IV, 3
IV, 3
IV, 3 डफ
IV, 3
IV, 3
IV, 3
डंभित्र
डग्गल
डड्डाडी
डल
ड
डव्व
IV, 3
डहर
IV, 4 डहरी
IV, 4
डाउ
IV, 4
डायल
TV,
डाली
डाव
IV 5
डिंडिलिय
IV, 6
डिंडी
IV 5
डिंफिय
IV, 5 डिब्डर
IV, 5डियली IV, 5 डीण
डोक्य
IV, IV, 6 डोर
IV, 6 | डुंगर
:::
...
***
...
...
...
***
***
www
IV, 7 IV, 8
IV, 7
IV, 8
IV, 8
IV, G
IV, 8
IV, 8
IV, 7
IV, 7
IV, 7
IV, 6
IV, 8
IV, 7
IV, 12
IV, 9
IV, 9
IV, 6
IV, 10
IV, 7
IV, 9
IV, 9
IV, 9
IV, 10
IV, 10
IV, 10
IV, 11

Page #354

डुंघ डुंडुअ
डुंब
डोअ
डोंगिली
डोंगी
डोयण
डोल
डोला
डोलिअ
ढंक टंकणी
टंकुण
ढंखरौ
टंढ
टंढणी
टंढर
ढंढरिअ
ढंढसि
सय
ढक्कय
ढड्ढ
ढमर
ढयर
ढिंढय
टिक्कय
ज
E
64
...
:
***
INDEX
IV, 11 ढेंका
IV, 11
ढेंकी
IV, 11
ढेंकुण
ढि
IV, 11
IV, 12
IV, 13
टेल
ढोंघर
IV,9
IV, 9
IV, 11 | णइमासय IV, 12 गंद
दण
दा
दिक्ख
IV, I3 IV, 14 | णंदिणी
IV, 14
दिय
IV, 14 दी
IV, 16
एक
IV, 13 | णक्खत्तणे मि
IV, 16 | णच्चिर IV, 15 | गज्जर IV, 15 | णज्झर
IV, I4 | णडिग्र
णडुलो
IV, 14 IV, 13 | णडरी
IV, 17 ण्डडल
IV, 16 | * णड्डुलो
IV, 15 स
IV, 15
पत्या
...
***
A
...
:::
...
P
...
***
***
...
...
...
33
IV, 17
IV, 15
IV, 14
IV, 16
IV, 16
IV, 16
IV, 23
IV, 45
IV, 19
IV, 18
IV, 19
IV, 18
IV, 19
IV, 18
IV, 46
IV, 22
IV, 18
IV, 19
IV, 19
IV, 18
IV, 20
IV, 20
IV, 47
IV, 20
IV, 46
IV, 17

Page #355

DESHINAMAMALA
णद्दिन
णइंबवय णमसिय गलय णलिय गल्लय णवरित्र णवलया *णवसिय णवोद्धरण एव्व
IV, 38 IV, 27 IV, 51 IV, 35 IV, 33 IV, 29 IV, 47 IV, 32 IV, 41 TV, 28 IV, 40 IV, 27 IV, 26 IV, 36 IV, 34 IV, 37 IV, 37 IV, 25 IV, 34
गव्वाउत्त
IV, 20 णिरित्र IV, 18|णिउक्क IV, 47 | णिउक्कण
प्रिंदिणी
णिकज्ज TV, 20/णिक्कड
णिक्ख
णिक्खय 21 |णिक्खसरिय IV, 22 | णिक्वड
णिक्खुरित्र IV, 17 |णिगढ
णिग्गा णिग्गिस णिग्घट्ट
णिग्घोर IV, 28 णिच्छुड
| णिज्ज |णिज्जात्र | णिज्जूह | णिज्जोत्र णिज्जोमि णिभर णिमात्र
*णिजफर TV, 38
|णिक
| যিন্সি IV, 39. हि
गहमुह
णहरी
णहवल्ली
IV, 28
णाअ गाउड्ड गाउल्ल णामोक्कसिय णारोट णालंपित्र णालंबि णाहिदाम णाहिविच्छेत्र णिअंधण णिअंसण णिअक्कल
IV, 33 IV, 81 IV, 26 IV, 37 IV, 26 IV, 50 IV, 41 IV, 33

Page #356

डि पिमाला
चित्तिरडि
णित्तिरडिअ
हिंधस
विडम
चिमण
विमाय
सिम्म
विजय
चिप्पट्ट
णिप्पच्छ
णिफरिस
णिफेस
पिब्भग्ग
विभुग्ग
णिमेण
णिमेल
●णिमेला
णिसा
णिम्नंसु
णिम्य
पियडी
पियत्य
यिय
णियल
णियाणिया पियार
...
...
***
...
::::
INDEX
IV, 25 | णिरंगी
IV, 36 | णिरक्क
IV 40 णिरप्प
IV, 41 | णिरा
IV, 37
णिराद
IV, 38 बिराह
IV, 39 fuftan
IV 38 णिरिय
IV, 35 | णिरुत्त
IV, 38 | णिरुली IV, 31 णिरुवक्कय
IV, 49
णिलंक
IV, 37
पिल्लंक
IV, 29
पिल्लसिय
IV, 34 णिवच्छण
IV, 32 | विह
IV, 37 शिवाय
fufae
णिव्व
णिव्वढ
IV, 30
IV, 33
IV, 35
IV, 32
IV, 84
IV, 26
IV, 33
IV, 48
IV, 28 fuf
IV, 35 | णिव्बूढ णिव्वेढ
IV, 29
णिव्वमित्र
णिव्वलिय
णिव्वहण
णिव्वाण
णिविट्ठ
...
...
...
...
35
IV, 31
IV, 49
IV, 49
IV, 50
IV, 30
IV, 37
IV, 30
IV, 28
IV, 30
IV, 27
IV, 41
IV, 31
IV, 31
IV, 36
IV, 40
IV, 26
IV, 34
IV, 48
...
IV, 48
IV, 28
IV, 39
IV, 51
IV, 29
IV, 33
IV, 34
IV, 32
...IV, 29, 33
IV, 28

Page #357

36
DESHINAMAMALA
णिवेरिस णिसत्त णिमामिय णिसाय णिसुद्ध
गि सुय
IV, 37 | णडालो IV, 30 mडडरिया IV, 27 | पलच्छ
रणलिच्छौ णवच्छण णेसस्थि णेसर णोमि
णोलइया IV, 25 | णोलच्छा
णोव्व
IV, 43 IV, 45 IV, 44 IV, 44 IV, 40 IV, 44 IV, 44 IV, 81 IV, 36 IV, 36 IV, 17
V, 1 V, 19 V, 4
णिक णिस्तरिय णिहण णिहस णिहाअ णिहुअ णिहुण णिहुया णि हय णिहेलण णौपारण णीरंगी णीलकंठी णीसंपाय णीसणिया *णीसणी णीसार णौसौमित्र णीहरिय णुवस्स णला एउडड
V,7 V, 6
V,9
V, 4
, 26 | तंट
तंड TV, 51 तंतडी
तंतुक्खोडी तंबकिमि
| तंबकुसुम IV, 42 | तंबटक्कारी
तंबरत्ति
| तंबा IV, 41 | तंबिरा
तंबेही IV, 42 | तक्कणा IV, 25 | तग्ग IV, 43 तच्छिंड IV, 44 तही
V,5
V,1
V,4 V, 4
v,1 V, 3
V,1

Page #358

INDEX
तडफडिय
V,3
तडमड
V, 20
V, 19
तडवडा तण तणयमुहिया तणरासी तणवण्डौ तणसोली
V,2 v,
:: :: :: :: :
V,2
-
V,1
V, 2
तणेसी
V, 2 V,8
तसाय
V
.
V, 10 V, 10
तत्तिल तत्ती तत्तडिल्ल तद्दिअस तद्दिअसिय तद्दिअह तद्दियचय
V, 10 V, 10
v,9 तलार V,7 तलिम V,5 तल्ल v,1 तल्लड V, 9 | तल्लिच्छ V,6 तवन V,7| तवणी V,6| तसिय V, 3 | तहरी V,2/ तहल्लिया
ताडिअय V, 20 तामर V,6| | तामरस v,8 तारत्तर V,8| | तालप्फली
तालहल v,8| ताला V, 1 तालूर v, 2 | तिंगिच्छौ v, 20 तिंगिया V, | तिक्खालिय V, 4 तिणिस V, 7 तित्तिरिय V, 19 तित्ती
V,8 तित्तय ___v,7| तिमिंगिल v, 21 | *तिमिच्छ V, 9 | तिमिच्छाह
V, 11
V,7 V, 10 V, 21
तम
: :: :: :: :: :: :: :: :: ::
V, 12
V, 12
V, 13
तमण तमणी तरवट्ट तरस तरियव्व तल तलयागत्ति तलप्फल तलवत्त तलसारिय
V, 11 V, 12
V, 11
V, 12 V, 13
V, 13 V, 13

Page #359

38
DESHINAMAAMLA
तिमिण तिमिरिच्छ तिरिड तिरिडिय तिरिड्डी तिरोवद तिविडा
V, 17 V, 23 V, 18 V,4
V, 18
V, 11 | तेंड्य V, 13 | लेड V, II | तोअय V, 21 | तोतडी V, 12 | तोक्का V, 13 | तोडण V, 12
तोमरिय V, 12 | तोमरी V, 11 तोलण V, 14 तोवह V, 14
V, 18 V, 18 V, 17
तिविडी
तिव्व
V, 17
तुंगी
तोस
V, 23 V, 17
V, 16
तुंडोर तुंडू तुंतुक्खुडिअ तुंबिझी तुच्छ तुच्छड्य
V, 23
V, 26
V,25 V, 24 V, 24 V, 26 V,24 V, 24
तुम तुगिहक्क तुम्ही तुप्प तुरी तुलग्ग
V, 16
| थउब्ड 14 | थंडिल्ल V, 16 थंब V, 15| थक्क
थग्गया
थग्ध 14 | थट्टी
थत्तिय V, 22| थमिय V, 15/थर
थरहरिय V, 16 थरु
V, 16 | थलय ___V, 17 थव
V, 17 अवइल्ल
V, 26
तुलसी
तुसयजंभ
V,25 V, 24 V, 27 V,24 V, 25 V, 24 V, 26
तूलिणी तूहण

Page #360

थवी
थस
थोल
V, 30
थसल
V, 30
थाणिज्ज
INDEX V. 25 | थोर V, 25 V, 25 थोह V, 24 IV, 4 V, 25
दइय V, 30
दंत
दंतिम V, 27 |
दक्खज्ज
थाम
दअरी
थार
:::::::::::::
V, 27
दंडी
V, 30
V, 34 V, 34
V, 31
दच्छ
v, 33
थाह थिय थिमिय थिरणाम थिरसौस थुक्किय थएं किय थुडडहीर थुम थुरुणलणय थुलम थुन थूण
V, 35 V, 34
V, 34 V, 33 v, 36
V, 28 दडवड V, 31
दस्थर V, 28 | दमत्र V, 27 दय V, 28 दयच्छर V, 28 दयाइय V, 27 दयावण V, 29
दर
दरंदर V, 29 दरमत्ता V, 32 दरवन V, 32
दरवल्लणिहेलण V, 29
दरवल्लह V, 29 | दरविंदर • V, 29 | दरुम्मिल्ल
V, 30 | दलिय
V, 28
थूलघोण
:::::::::::
थेणिलिस
V, 37 V, 37 V, 36 V, 37 V, 37 V, 52 V, 37 V, 52
थेरासण थेवरिय थोत्र

Page #361

40
दव
दवर
दवहुत्त
दस
दसेर
दहबोल्लौ
दि
* दहित्यर
दहित्यार
* दहिमुह
दाअ
दादलिया
दामणी
दार
दारवंता
दारिया
दालिय
दिव
दिअलिअ
दिवसिय
दिप्पंत
दियजम
दियधुत्त
दियहत्त
दियाहम
दिल्लिदिलि
दिव्वासा
दीव
...
...
...
***
...
::
⠀⠀
DESHINAMAMALA
V, 33 |दीविया V, 35 | दोहजीह
V, 36 | दुक्खर
V, 34
दुदुमिणो
V, 33
दुदुमिय
V, 36
दुब
V, 35
टुक्कर
V, 36
दुक्कुक्कणिया
V, 36
V, 44
V, 38
V, 38
दुग्घुट्ट
V, 52 | दुचंडि
V, 38
दुक्कुह
दुक्ख
दुग्ग
दुचंबाल
V, 38
दुब्जाय
V, 38 | दुखिअत्य V, 88 | दुखिक V, 39 | दुखिखित्त
V, 39 दुत्ति
V, 40
दुत्य
V, 39 *दुत्यरुचंड
V, 39 दुत्थुरुहंडा
V, 41 दुत्योह
V, 40
दुहम
V, 39 दुहोलो
V, 40
दुअ V, 39 दुगंधियमुह V, 41 | दुद्दिणिश्रा
⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀
:::
...
⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀
V, 53
V, 41
V. 47
V, 45
V, 45
V, 48
V, 42
V, 48
V, 44
V, 42
V, 53
V, 44
V, 55
V, 54
V, 44
V, 53
V, 45
V. 45
V, 41
V, 42
V, 47
V, 47
V, 43
V, 44
V, 43
V, 42
V, 40
V, 54

Page #362

INDEX.
*दुद्धिणी टुहोलणी दुप्परियल टुब्बोल दुमंत दुमणी दुम्मदणी
____V, 50
V, 56 V,51 V, 51
V, 54 | दोवेलि V, 46 | दोस V, 55| दोसणित
| दोसाकरण V, 47 दोसाणिय V, 44 | दोसिणी V, 47 | दोहणहारी V, 44 दोहणी V, 46 दोहासल V, 46 / दोहा
V, 51 V, 50
V, 56 V, 48
V,60 V, 49
V, 42
दुरंदर दुरालोम दुलि दुल्ल दुल्लग्ग दुल्लसिया दुहन
V, 57
V, 41 V, 43 | V, 46 धंग: V, 45 धंधा
धंसाडि धणिय
धणिया V, 48| धणी
धमाउस धम्मत्र
दूणावेद दूसल
V, 59 V, 58 V, 58 V, 62 v, 58
v,63
धय
V, 57
धया
देवउष्फ देहणी दोपाल दोग्य . दोणन दोणका दोदिन
धर
धरग्ग धवल
V,57 V, 57 V, 58 V, 57 V, 59 V, 57
दोर.
धवलसउण V, 38 | धव

Page #363

42
DESHINAMAMALA
V,58 पठ्ठाण V, 59 | पइस
पइय पइरिक
पइहंत
धसल धाडि धाडी धाणूरिय धार धारा धारावास धुंधुमारा धुक्कुडुगिय धुक्कुडुय धुत्त धुयगाय
V, 59 | पउन V, 63|पउढ V, 60 पउण
पउत्थ
VI, 29
VI, 7 VI, 64 VI, 71 VI, 19 VI, 5
VI,4 VI, 65 VI, 66 VI, 33
IV, 4 VI, 67 VI, 3 VI, 8 VI, 17 VI, 27 VI, 23 VI, 20
पउमलत्र
धूण
धूमंग
धूमदार धूम धूमद्ययमहिसौ धूममहिसौ
पऊढ V, 57 | पएर
पएस
पंखुडि V, 61 पंचंगुलि V, 63 | पंचावमा V, 62 पंडरंग V, 61 पंडविय V, 61 | पती V, 61 | पंथुच्छुहणी V, 61 | पंपुत्र
| पंफुल्लिय V, 61 | पंसुल ___V, 61 | पक्क
पक्कग्गाह
VI, 2
धूमरी
धमसिहा धूमिया धूरिय *धूरियवट्ट धूलीवट्ट
V, 62
VI, 35 VI, 12 VI, 17 VI, 66 VI, 64 VI, 23
VI, 29
पक्कणी VI, 66 | पक्कसावध
पट्र

Page #364

पक्aडिय
पक्खरा
पक्वोडिय
पग्गेन
पचत्तर
पश्चबलोक
पश्ञ्चल
पञ्चवर
* पशुअ पचच्छुहणौ
पच्चुत्थ
* पशुचरिष
पचुद्दार
पचुहिय
पच्चूढ
पचह
पचेड
*पश्च्चोवणिअ
पच्चोवणी
पच्छी
पच्छेणय
पज्जण
पन्ना
पज्जुणसर
पट्टिसंग
पहुंचा
पडसुचा
पडश्वर
...
***
www
⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀
***
...
...
INDEX
VI, 20
पडल
VI, 10 पडवा
VI, 27 | पडाली
VI, 15 | पडितअ
VI, 21 पडिग्गिश्र
VI, 34 | पडिअमच
VI, 69
पडिएलिअ
VI, 15
पडिक्कय
VI, 25
पडिक्खर
VI, 35
पडिखंध
VI, 13 | पडिखंधी
VI, 24 पडिच्छ
VI, 24 पडिच्छंद
VI, 25 | पडिच्छिया
VI, 12
पडिणियंसण
VI, 5
VI, 15
पडित्थिर
पडिपिंडिय
VI, 14
VI, 25
VI, 24
VI, 24
VI, 1
VI, 24
VI, 11
VI, 1पडिल्ली
VI, 32 | पडिवेस
VI,
23 पडित
VI, 14 पडिसाअ
पडिय
पडियर
पडियलि
पडिरंजिय
पडिलग्गल
डिसार
पडसारी
...
***
...
www
***
...
...
...
www
...
www
www
43
VI, 5
VI, 6
VI, 9
VI, 32
VI, 74
VI, 31
VI, 32
VI, 19
VI, 25
VI, 28
VI, 28
VI, 16
VI, 24
VI, 21
VI, 36
VI, 20
VI, 34
VI, 12
VI, 17
VI, 28
VI, 32
VI, 33
VI65
VI, 21
VI, 18
VI, 17
VI, 16
VI, 22

Page #365

DESHINAMAMALA
पडिसिद्ध पडिसुत्ति पडिसूर पडिहत्य पडिहत्यौ पडौर पडुनालिय पड़जुवर
. VI, 71 पत्तण
VI, 18| पत्तपसाइया
VI, 18 | पत्तपिसालस VI, 19, 28 पत्तल
VI, 19 पत्तिसमिद्ध VI, 8 | पत्ती VI, 78| पत्थरभल्लिय VI, 31 | पत्थरा VI, 68 | पत्थरित्र VI, 14 | पत्थारी VI, 22 | पत्थिय
VI, 9 पत्थौण VI, 22 पहर VI, 1 पचार VI, 2 VI, 70 पप्पौत्र VI, 8 यफाड VI,6 पप्फिडिय VI,1 पम्फुत्र VI, 8 पप्फोडिय
पदभार VI, 30 पम्भोग
VI, 27 पम्हर ___VI, 30 पम्हल
VI, पम्हार VI, 3 पयट्टि VI, 3 पयट्टणी V, 68| ययय
पडुवइय पडुवत्ती पडोत्र पडोहर पड पछडस पण्डस्यौ पाडला पड्डस पाडी पण्डुमा पाभ पणअत्तिय घाबमा पणामणिया प्पणिय पपिया प्यपहन
VI, 64 VI, 2 VI, 2 VI, 14 VI, 14
VI, 2 VI, 36
VI, 8 VI, 20 VI, 69 VI, 10 VI, 11 VI, 10 VI, 13
VI, 1 IV, 12
VL,9 -VL,22
VI, 64 VI, 27 VI, 66
VL, 10 ___VI,3 VL, 13
VI, VI, 26 VI, 72 vi,6
पद्र

Page #366

पयल
पयला
पयला
पयलायभत्त
पयवइ पयाम
परक
परडा
परभा परमहत्त परिअडी परियड
INDEX VI, 7 | परिहलावित्र VI, 6 | परिहाय VI, 72 | परिहारइत्तिया VI, 36 | परिहारिणी VI, 16 | परिहाल VI, 9 | परय VI, 8 | परेवत्र VI, 5 | पल VI, 70 | पलस VI, 27 | पलसु VI, 29 पलहिय VI, 73 | पलही VI, 15 | पला VI, 13 | पलासी VI, 25 | पलिहा VI, 72 | पलिहस्स
पलिहाअ VI, 24 | पलोजीह VI, I2 पल्लवाय VI, 24 | पल्लविय VI, 33 | पवद्ध VI, 30 | पवरंग VI, 26 पवहाइय VI, 23 | पविया ___VI, 7 | पविरइय VI, 71. पविरंजित्र VI, 21 | पव्वइसल्ल VI, 21 पवन
VI, 25 VI, 37 VI, 31 VI, 29 VI, 12 VI, 18
VI, 1 VI, 10
VI,3 VI, 15 VI, 15
VI,8 VI, 14 VI, 80 VI, 16 VI, 16 VI, 35
परिउत्स्य
m
परिच्छूट परिभंत परियलिय *परियर परियलि परिलिय परिसवास परिवारित्र परिवास परिवाह परिह परिहच्छ *परिहहि परिहण
VI, 11 VI, 28 VI; 34
VI, 4 VI; 28 VI; 74 VI, 31 VI, 69
.
mmmmmm

Page #367

46
पव्विद
पसअ
पसंडि
पसरेह
पसवडक
पसाइया
पसिय
पसुहत्त
पसूच
पसेव
पहएल्ल
पहठ्ठ
पहण
पहणि
पहद
पहम्म
पहयर
पहिय
पहण्य
पो
पात्र
पाइय
पाउक
पाउग्ग
पाउग्गिश्र
पाउय
पाउरणी
पाऊ
***
***
...
www
...
...
***
***
...
...
...
www
***
...
DESHINAMAMALA
VI, 11
पाऊअ
VI, 4 पांडविय
VI, 10
पाडञ्चर
VI, 13
पाडल
VI, 30
पाडलसउण
VI, 2 | पाडवण
VI, 6 | पाडिअग्ग
VI, 29 | पाडिज्म
VI 9 पाडसार
VI, 22
arfefaf
VI, 18 पाडिसिरा
VI, 9 पाहिच्छी
VI5
AVI, 5
VI, 10
VI, 11
VI, 15
पाडुंगरी
पाडुक्क
पाडुच्ची
पाडुहुअ
पाण
पाणी
VI
VI, 73
VI, 26 | पाणाअअ
VI, 37
पाणाली
VI, 39
पामद्दा
VI, 41
पायड
VI, 41
VI, 42
VI, 38, 75
पायप्पहण
पायल
पारंक
VI, 43 पारंपर
VI, 75
पार
:::::
www
...
www
...
24.
***
24.
⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀
...
...
VI, 78
VI, 20
VI, 34
VI, 76
VI, 46
VI, 18
VI, 44
VI, 43
VI, 16
VI, 77
VI, 42
VI, 42
VI, 39
VI, 78
VI, 76
VI, 39
VI, 42
VI, 38
VI, 39
VI, 38
VI, 40
VI, 40
VI, 40
VI, 45
VI, 38
VI, 41
VI, 44
VI, 77

Page #368

27
INDFX
पारय
पारावर पारिहच्छी पारिहटि पारी पारअग्ग
VI, 37
पारुशल
VI, 38 | पिंजरुड VI, 43 पिंजिय VI, 42 *पिंजियय VI, 72 *पिंडरय
*पिंडलइय VI, 44 | पिंडी VI, 44 पिंडौर VI, 45 पिंमूली VI, 75 | पिच्छिली VI, 76 पिच्छी VI, 37
| पित VI, 45 | पिट्ठखउरा
पिडच्छा VI, 38 पिणा
पिणाई
पारुहल्ल
पाल
पालप्प पाली पालीबंध पालीहम्म
wwwwwwww
पाव
VI, 50 VI, 49 VI, 49 VI, 48 VI, 56 VI, 47 VI, 48 VI, 47 VI, 47 VI, 37 VI, 49 VI, 50 VI, 49 VI, 49 VI, 48 VI, 46 VI, 78 VI, 48 VI, 50 VI, 79 VI, 46 VI, 48 VI, 51 VI, 47 VI, 49 VI, 79 VI, 46 VI, 79
पास पासणित्र पासल्ल
| पिण्ही
पासाणि
पासाला पासावय पासी
VI, 76 पिप्पा VI, 41 पिप्पडा VI, 14
पिप्पडि VI, 43 पिप्पर VI, 37 | पिब्ब VI, 40 | पियण VI, 24
पियमाहवी VI, 49 पिरिडी
पिलण
पिल्लिरी VI, 46 | पिल्ह
पिहंड
पाहज्ज पित्रमा पिउली पिंगंग पिंचू पिछोलो
VI, 48
VI, 47 |

Page #369

48
DESHINAMAMALA
पिडुल पिहोअर पौड पौडरडु पौढ पौण पौलुट्ठ पुअंड पुत्राइणी पुआई पुंडइय
VI, 47 पुरोहड VI, 50 | पुलासित्र VI, 51 पुल्ली VI, 51 पुवाड VI, 51 | पूज VI, 51| पूंडरित्र VI, 51 | पूण VI, 53 | पूणी VI, 54 | पूया VI, 80 | पूरण VI, 54 | पूरी
VI, 15 VI, 55 VI, 79 VI, 52 VI, 56 VI, 57 VI, 56 VI, 56 VI, 54 VI, 56
:: :: :: :: :: :: :: :: :: : :
VI, 56
पंड
पुंढ
VT
བྷཱུ བྷྱ ཤྩ བྷཱུ,
पुंपुत्र
पेंडधव पेंडबाल
VI, 54
पेंडल
पेंडलिय
पंडार
पुडणी पुडइय पुडिंग पुणइ पुणवत्त पुस्साली पुत्थ पुप्पुत्र पुप्फा पुरिल्ल पुरिल्लदेव पुरिल्लपहाणा पुरुपुरिया पुरुड्य
::: :: ::
पेंडोली पेंढा
पेच्छा VI, 55 पेज्जल VI, 56 पेज्जाल VI, 55 | पेडइन VI, 55 : *पेड़
VI, 58 VI, 59 VI, 50 VI, 58 VI, 57
VI, 7 VI, 59 VI, 80

Page #370

INDEX
VI, 80 | पोरच्छ VI, 7 | पोरय VI, 57
पोलञ्चा | पोलिय
VI, 62 VI, 26 VI, 63 VI, 62 VI, 61 VI, 62
VI, 58 / पोसिन
पोहण
पेड्डा पेढाल पेयाल पेरण परिन पेरुल्लि पेल्लिय पेसण पेसण्यारी पहुण पोत्र पोअश्या पोअंड पोअंत पोअलग पोपाल पोइत्र पोइया पोउपा पोंड पोच्च -
wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww
VI, 57 VI, 57 VI, 59
फंफसत्र VI, 58 फंसण VI, 81 फंसुल
फंसुली फग्गु फड | *फर फर
फलही VI, 63 | फलियारी
फली
फसल 60 | फसलाणिय 60 | फसलिय
फमुल फिक्कि
फिडड VI, 60 फिप्प VI, 63 | फुटा VI, 60 | फुफुया
VI, 83 VI, 87 VI, 82 VI, 82 VI, 82 VI, 86 _I, 76 VI, 82 VI, 82 VI, 83 IV, 86 IV, 87 IV, 83 VI, 83 VI, 82 VI, 83 VI, 84 VI, 83 VI, 84 VI, 84
पोह
-
पोणिय पोणिया पोत्तत्र पोत्ती पोमर पोया

Page #371

50
DESHINAMAMALA
फुक्का फुक्की फुरिय फुल्लंधुभ फूत्र फेणबंध फेणवड फेलाया फेल फेल्लसण फेस फोम फोदय फोफा फोडियय फोस
VI, 83 | बचा VI, 84 | बप्प VI, 84 | बप्पीह
बष्फाउल VI, 85
बब्बरी VI, 85 | बब्भ
बमाल VI, 85 | बरुत्र VI, 85 बलमडडा VI, 86 | बलवट्टि VI, 87 | बलामोडि VI, 86 | बलिय
बव्वाड VI, 86
बहल बहुण
VI, 89 VI, 88 VI, 90 VI, 92 VI, 90 VI, 88 VI, 90
VI, 91 ___VI, 92
VI, 91 VI, 92 VI, 88
VI, 89 ___VI, 89, V,2
VI, 97 VI, 92 VI, 91 VI, 91 VI, 92 VI, 97 VI, 92 VI, 98
बाण
बदल *बउगी *बउहारी बंध
बहुराणा बहुरावा
बाउली III, 57 VI, 97
बालम बिआया बिंबोवणय *बिग्गाइया
बिग्गाई VI, 91 | बीअभ VI, 89 | बौधण VII, 47 | बीयजमण
बंधोल
*बंभणिया बंभणी बंभहर
बकर -
*बडवास

Page #372

बीलअ
बुंदि
बंदियो
बुंदीर
बुंबुअ
बुकण
बुक्का
बुकासार
*बुस
बुत्ती
बुलबुला
बेड
बेडा
बेलि
* बेसक्विन्न
* बेसण
बोंगिज्ञ
* बटण
बोंड
* बींद
बोंदि
बोकड बोड
बोडर
बोदर
* बोद्रह
बोल
बीव्व
O
...
24.
***
245
644
500
www
800
***
244
www
***
..
:
INDEX
बोहर
बोहारी
बोहित्य
VI, 93
VI, 98
VI, 94
VI, 98
VI, 94
VI, 94
iz
VI, 94 भंड
VI, 95 | भंडण
VII, 94 | भंडी
VI, 94 भंभल
VI, 95
भा
VI, 95 | गंभी
VI, 95 | भग्ग
VI, 95 भट्टि
VII, 79
HE
VII, 75 | भद्दसि
VI, 99
भद्दाकरि
VI, 96
भ्रममुह
VI, 96
भमस
VI, 99 | भमास
VI, 99
VI, 96
VI, 96
VI, 95
भलु
VI, 96
भनुंकी
VII, 80
भव्व
VI90
भा
VI, 96 | भात्र
भयवग्गाम
भरोच्छय
भलंत
:
www
भ
÷
www
VI, 100
. VI, 100, 109
VI, 101
VI, 109
VI, 110
VI, 100
VI, 99
...
:
www
51
VI, 97
VI, 97
VI, 96
:
VI, 99
VI, 100
VI, 100
VI, 102
V1, 102
VI, 101
VI, 101
VI, 101
VI, 102
VI, 102
VI, 101
VI, 99
VI, 101
VI, 100
VI, 101
VI, 102

Page #373

52
भाइल
भाउन्ना
भाउय
भायल
भावइया
भाविय
भासल
भासिय
भासंडि
भिंग
भिंगारी
भित्तर
भित्तिरूव
भिसंत
भिसिया
भुश्र
भुंड
भंडार
भुक्कण
भुक्वा
भुत्तृण
भुरुडिया
* भुरुकंडिय
भुरुहुंडिय
भूअ
भूअस
भूमि पिसा भन्न
„„
www
Bw.
...
ww.
***
www
www
...
E
DESHINAMAAMLA
VI, 104 भेजलय
VI, 103 | भेड
VI, 103 भेरु ंड
VI, I04 * भेलअ
VI, 104
VI, 103
VI, 103
VI, 104
VI, 103
VI, 104
VI, 105
भेलो
भोय
*भोत्तूण
भोय
भोरुड
भोल्लय
VI, 105
VI, 105
VI, 105
VI, 105
VI, 106
VI, 106 मई
VI, 106 म
VI, 110 | मउअ VI, 106
उडी
मइमोहणी
मइय
मइल
मइहर
VI, 106 मर
VI, 101 | मरंद
VI, 106 | मंडलि
VI106 | मं
VI, 107 मंगल
VI, 107
VI, 107
मंगलसफ
मंगुल
VI107 मंगु
640
:
⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀
म
:::
...
www
***
...
VI, 107
VI, 107
VI, 108
VI, 110
VI, 110
VI, 108
VI, 106
VI, 108
VI, 108
VI, 108
VI, 113
VI, 114 VI, 142
VI, 121 VI, 113
VI, 113
VI, 114
VI, 117
VI, 118
VI, 118
VI, 115
VI, 112
VI, 118
VI, 126
VI, 145
VI, 118

Page #374

मंच
*मंजिया
मंजीर
मंजुआ
*मंठ
मंडल
मंडिल
मंडी
मंतकव
मंति
मंतुषा
तेली
मंथर
मंदीर
मंधाय
मक्कडबंध
मक्कोड
मक्कोडा
मग्ग
मग्गणिर
मच्च
मज्जा
मनिय
मनोक
मज्झत्र
ममआर
मज्मंतिय
मझिम गंड
...
***
***
...
...
***
***
...
...
***
***
www
...
***
***
...
***
⠀⠀
INDEX
VI, 111
VI, 116
VI, 116
VI, 116
VI, 111
VI, 114
VI, 117
VI, 111
VI., 141
VI, 111
VI, 116 | मडुवइय
VI, 119 * मढिश्र
VI, 145 | मणिणायहर
VI, 141
मणिरया
VI, 119
VI, 127
VI, 142
VI, 142
VI, 111
VI, 124
मट्ट
महिय
मट्ठ
मड
मडप्फर
मडय
मडवोमा
मडह
मडहर
मडिया
मत्तबाल
मत्तलौ
मत्तालंब
ममक्का
मम्मण
मम्मणिया
VI, 111 | मम्मी
VI, 113 मड
VI, 144
VI, 118
VI, 115
VI, 121 VI, 124 मयाई V1, 125 | मयाली
मयण सलाया
मयणिवास
मयरंद
मयलवुत्तौ
...
...
www
...
...
635
...
www
23.
...
53
VI, 112
VI, 146
VI, 112
VI, 141
VI, 120
VI, 115
VI, 122
VI, 117
VI, 120
VI, 114
VI, 146
II, 75
VI, 128
VI, 126
VI, 122
VI, 113
VI, 123
VI, 143
VI, 141
VI, 123
VI, 112
VI, 115
VI, 119
VI, 126
VI, 123
VI, 125
VI, 115
VI,
116

Page #375

54
मरह
मराल
मराली
मरुल
मल
मलअ
मलपिय
मलवही
मलहर
मलिय
मलय
मल्लाणी
मल्हण
मसिण
महअर
महंग
महण
महत्यार
महर
महल
महाअत्त
महाण्ड
महाबिल
महाल
महालक्ख
महालवक्व
महावी
महासंउण
:
413
...
...
DESHINAMAMALA
VI, 120
महासहा
VI, 112 | महिसंद
VI, 142 महिसिक्क
VI, 114 | महुअ
VI, 111
महुमुह
VI, 144 | मडुरालिय
VI, 121
महेडड
मालिया
माइंदा
माइ
माइलि
VI, 124
VI, 120
VI, 144
VI, 145
VI, 112 | माउच्छ
VI, 119
माडया
VI, 118
माडिय
VI, 123
VI, 117
VI, 114
मासि
माणिय
मादलिया
VI, 125
माभाई
VI, 118 | *माभौसिय
THT
VI, 143 VI, 119TH
VI, 121 मायंद
VI, 121
मायंदी
VI, 116 | मारिलग्गा
VI, 121 माल
VI, 127 माला
VI, 122 | मालाकुंकुम VI, 127 | मालूर
...
: :
VI, 120
VI, 120
VI, 124
VI, 144
VI, 122
VI, 125
VI, 119
VI, 131
VI, 129
VI, 128
VI, 129
VI, 129
VI, 147
VI, 128
VI, 147
VI, 130
VI, 131
VI, 129
VI, 129
VI, 112
VI, 112
VI, 128
VI, 129
VI, 131
VI, 146
VI, 128
VI, 132
VI, 180

Page #376

INDEX
55
मासिय मासुरी
माह
माहारयण माहिल माहिवा माहुर
VI, 147
184 VI, 135 VI, 136 VI, 117 VI, 136 VI, 135 VI, 134 VI, 136 VI, 136 VI, 184 VI, 134
*मिंचण
मिणाय मित्तल मित्तिवत्र मिरिया मिहिया मौत्र , माइणौ मुंडा
VI, 134
... ... VI, 122 ] मुम्मुर
VI, 130 | मुयंगी ___VI, 128 | मुरई ___VI, 132 मुरिय
VI, 130 | मुरुमुंड VI, 131
सुरुमुरिय VI, 130 | मुलासिब
III, 30 | मुसह ___VI, 113 | मुहस्थडौ
126 | मुहरोमराइ VI, 132 | मुहल
VI, 132 मुहिय ___VI, 182 | *मुहिया
VI, 133 | मूअल .... ... VI, 135 | मूअल्ल ... VI, 133 मूसरि
मूसल ... ... VI, 135 | मूसा
VI, 147 मूसात्र VI, 117
मअज्ज ____VI, 136 | मेजर
VI, 118 | मेंठ ___VI, 118 मेंठी ___VI, 136 | मेडंभ
VI, 134 मेढ ___VI, 133 | मेरा
VI, 133 | मेली VI, 133 | मेहच्छोर
TITL
मुंडी सक्कय
मुक्कल मुकुंडी मुकुरुड
VI, 137 VI, 137 VI, 137 VI, 137 VI, 137 VI, 137 VI, 138 VI, 138 VI, 138 VI, 138 VI, 139 VI, 138 VI, 113
VI, 138 ___VI, 139
मुस्गस
सुरगुसु सुग्घुरुड मुहिक्का मणि
मुद्दी

Page #377

56
मेहर
मेहुण्य
मेणिया
मोअ
मोक्कणिया
मोग्गर
मोच
मोड
मोर
मोरय
रइगेल
* रगेली
रद्दलक्ख
रंग
रंजण
रंदुअ
रंभ
रग्गय
रच्छामय
रक्तक्खर
रत्तच्छ
रत्तय
रति
रती
रहि
रफ
रफडिया
***
***
...
***
***
www
र
...
...
DESHINAMAMALA
VI, 121 VI, 148
VI, 148 रञ्जा
VI, 148
वय
VI, 140 | रसद्द
VI, 139
रसाउ
VI, 139 रसाय
VI, 117 | रसाला
VI, 140 | अ
VI, 140 राडि
रायंबु
रायगड
रायला
राला
राविय
VII, 3
VII, 3
13
VII, 1
VII, 3
VII
VIJ,
रयणिडय
रयवली
राह
*रिंगणी
VII, 1
रिंगिय
VII, 3
रिंछोली
रिंडी
VII, VII, 4 | रिक्क
रिक्किय
VII, 13
VII, 3 | रिक्ख
VII, 1| रिक्खण
VII, 2 | रिग्ग
VII, 2 |रिच्छ
VII, 1रिच्छुभल VII, 4 रिट्ठ
...
...
***
...
***
...
...
: :
:
www
...
P
***
...
***
VII, 4
VII, 3
VII, 1
VII, 3
VII, 2
VII, 3
VII, 2
VII, 2
VII, 4
VII, 4
VII, 14
VII, 5 VII, 1
VII, 1
VII, 5 VII, 13
II, 4
VII
VII, 7
VII, 5
VII, 6
VII, 7
VII, 6
VII, 14
VII, 5
VII,6
VII, 7
VII 6

Page #378

रित्तूडिय
रिच
रिडि
रिप्प
रिमिण
रिरिय
रुअरुद्रमा रु'चणी
रुढ
'टिभ
चंद
रूप
रुवमिणी
रूवि
अविष
रेंकिय
*रेक्वण
रेणि
रवई
रेवब्जिय
रवय
रेवलिया
रेसपी
रेसिय
रहिय
रोकण - रोक्कणि
F
...
INDEX
VII, 8 | *रोक्कणिश्र
VII, 6 | रोघ
VII 6 | रोज्झ
VII 5 रो
VII, 7
रोड
VII, 7 रोडी
VII, 4 | रोड
VII, 8
VII, 8
VII
VII, 8
रोमराइ
रोमलयासय
मूसल
रोयणिया
रोर
रोल
VII, 14
VII 9
VII 9 रोलंब
VII. 9
रोह
VII, 11 | रोहित्र
VII, 14
VII, 14 लइअन VII, 9 | लक्ष्णी VII, 10 ल
VII 10 | लंच
VII, 9
VII 10 लंब
VII 15 लंबा
VII 9 लंबाल
VII, 10 लक्कुड
VII, 11
लक्ख
VII, 16 | लग्ग
लंपिक्ख
...
...
D
:
57.
VII, 16
VII. 11
VII, 12
VII, 11
VII, 11
VII, 15
VII, 15
VII, 12
VII, 12
V11, 12
VII, 12
VII, 11
VII, 15
VII, 2
VII, 16
VII, 12
VII, 19
VII, 18 VII, 18
VII, 17
VII, 19
VII, 26
VII, 26
VII, 19
VII, 19
VII, 17
VII, 17

Page #379

58.
लचय". लट्टय.
DESHINAMAMALA VII, 17 | लिहिबVII, 17
लील .. VII, 26
लोव | लुभ
VII, 28 VII, 23 VII, 22
VII, 23
VII,
VII.
लुंक
लडहक्खमिय लय लयण लयापुरिस सल्ल
VII, 18 लुंकणी VII, 27 लुंख .
VII, 20/लंखा
| लुंखाप
लल्लक
लसक तसुत्र खहुयवड सारच खाइन लामा सालंपिष
VII, VII, 23
VII, 23 ___VII, 28 ___VII, 23 VII, VII, 24
VII, 24 ___VII, 28
VII, 25 VII, 24 VII, 28 VII, 25 VII, 24 VII, 28 VII. 25 VII, 29 VII, 22 VII, 26 VII, 28
VII, 26 | लुंबि VII, 18
लुग्ग VII, 18
लुरणि VII, 18 | लूपा VII, 18 लेडुय VII, 20 | लेडुक्क VII, 27 | लेढिय VII, 19 | लेढुक्क VII, 21 VII, 27 लेहड VII, 21 | लेहुड VII, 21 *लोक
VII, 21 लोटिस ... VII, 21, VI, 73|| VII, 22
लोलंठिय VII, 28
लोखंविय VII, 21
लोहिल VII, 21 VII, 22 VII, 22 वाम . VII. 22/ इंगव
लेस
खावज सासयविहय
लोढ
लिंक - लिंकिय लिक्स लिक्खा लिष्टिय
सित्ति
VII, 34 VI, 100
लिसय

Page #380

वारोपण वदरोड वइवलप ववेता बउ वउलिय वयोवउपफ वयोवस्थ
-INDEX -- VII, 51 वग्गोरमय
VII, 42 वग्घात्र .. VII, 51
VII, 31 *वच्छिउड VII. 30 वच्छिमत्र VII, 44
वच्छोउत्तो VII, 50 वच्छौव VII, वज्जरा VII, वज्जा
वनिय वट्टमाण
वट्टा VII, 41
चक .
वंग वंगच्छ वंगेवडु
VII, 52 VII, 86 VII, 30 VII, 44 VII, 44 VII, 47 VII, 41 VII, 37 VII, 32 VII, 39 VII, 87 VII, SI VII, 34 VII, 40 VII, 82 VII,84 vil, 33 VII, 36 VII, 48 VII, 29 VII, 47 VII, 42 VII, 44
वंजर
वहिम
वहिव
'वंठ वंडुय
वड
वंद
VII, 29
वडह
वडड
वडप्प VII, 35 VII, 30 वडाली VII, 48 वडिसर VII, 30 VII, 35
वडडवास
वडडहुल्लि VII, 46 वडा VII, 45 | वडणमिर VII, 46 | वड़णसाल VII, 38 | वडवण .. VII, 38 | वडाविय VII, 40. | वष्टिया
वंफिम वंस
सप्फाल वंसी वाड वबडबंध वकल्लय वक्वारय वग्गंसिय धग्गय वोन 'वनोप
VII, 51
VII, 51
...
VII, 49 VII, 87 VII, 45 VII; 36

Page #381

160
वण . वण वणधि वणपक्कसायम
VII, 38
वणव
वणसवाई
यणाय
-वणार
.वाय.
वत -बत्तब
वत्तार
वत्ति । वस्थउड वस्थी -वदिकलिय बद्दल वडय वधि वही -वप्प वप्पिणवप्पीभ - वप्पौडिय वयोह *वप्फाउस विभय
DESHINAMAMALA VII, 82 *वमाल VII, 38 वम्मीसर
वम्ह VII, 52
वम्हल. VII, 37 वय VII, 52 | वयड .. VII, 35 | वयण VII, 37 | वयर VII, 83 | वयल VII, 37 वयली VII, 32 वर VII, 85 वरम VII, 41 वरइत्तVII, 31 वरउप्फ VII, 45 | वरंड VII, 31 वरडी VII, 50 *वरुन VII, 35 वरेइत्य VII, 36 | वलअंगी VII, 37
वलंगणिया VII, 30 वलगंगणी
वलमय ___VII, 85 वलय VII, 33||
वलयणी VII, 48 | वलयबाहु VII, 40, VI, 90 | *वलवट्टि ... ... VI, 92 | वलवाडी ... ... ..VII. 38| वलविय
. VI, 90 VII, 42 VII, 31 VII, 33 VII, 29 VII, 35 VII, 85 VII, 34 VII, 84 VII, 24 VII, 36 VII, 49 VII, 44 VII, 47 VII, 86 VII, 84
VI, 91 VII, 47 VII, 43 VII, 43 VII, 43 VII, 48 VII, 85 VII, 43 VII, 52
VI, 91 VII, 43 VII, 48
VII, 83

Page #382

यहि
वलिय
वलिया
वक्ष
वर्ष
वल्लर
नरौ
* वज्ञवाय
वनाच
वल्लादय
नी
aar
भ
ववसिय
aafr
वव्वाड
वसभुद्द
यसल
वह
-वहड
वहढोल
हु
बहुधारिणी
बहुचौ
वहुमास
बहुरा
बहुव्वा
- वहुहाडिणी
...
***
...
201
...
...
...
...
***
...
VII, 32, VI, 82
www
www
...
...
217
***
www
...
***
...
INDEX
***
VII, 32 होल
VII, 35
VII 34
VII, 31
VII, 36
वाउली
VII, 86 | वाडंतरा
VII, 32
वाडिम
VI, 26
VII, 84
VII, 45
VII, 32
वाडिल
वाडी
arfa
वाणअ
वाणवाल
VII, 49 | वायर
VII, 42
VII, 41
VII, 39
वाउ
वाउत्त
वाउझ
वाम
वामणिश्र
वामणिग्रा
VI1, 49
वामरि
VII, 33 | वामी
VII, 31
वाय
VII, 37
*वायउत्त
VII, 42
वायडघड
VII, 31
वायण
VII, 50
वायाड
VII, 41
वायार
VII, 46
वार
VII, 40
वारसिया
VII, 40
वारित्र
VII 50 | वारिज्ज
...
...
***
...
***
***
...
www
...
www
...
...
***
...
940
...
61
VII, 39
VII, 53
VII, 88
VII, 56
VI, 92
VII, 58
VII, 57
VII, 56
VII, 43
VII, 53
VII, 54
VII, 60
VII, 56
VII, 47
VII, 59
VII, 58
VII, 54
VII, 53
VII, 53
VII, 88
VII, 61
VII, 57
-VII, 56
VII, 56
VII, 54
. VII, 60
VII, 47
VII, 55

Page #383

:: :: :: :: :: :: :
DESHINAMAMALA VII, 48 | वियोल VII, 60 विचिणिय VII, 57| विक्कमण VII, 59 विक्केणुष VII, 60 विखंभ VII, 53 विक्खण VII, 55 विक्खास VII, 54 | विक्सिस VII, 58 विग्गोव VII, 55 विञ्चोयय VII, 57| विच्छडड VII, 59 | विच्छिय VII, 55 | विच्छेत्र VII, 59 विच्छोह VII, 60 विडा VII, 55 | विडंकिया VII, 55 विडप्प VII, 61 | *विडिंचिय
VII, 61 विडिञ्चिर ___VII, 64विडिम
VII, 39 | विडोमिय VII, 54 / विडड VII, 72 विडिडर VII, 69 | विडिडरिक्षा VII, 72 | विढणा VII, 33 | विणिब्बर
I, 129 विस्त VII, 72. *वित्त
वारुप वालंफोस वालय वालवास वासियाफोस वाली पाव वावड वावडय वावणी वावित्र वावोणय वासंदी वासवार वासवाल वासाची वासुली पाहगण *वाहगणप वाहणा वाहली वाहा विप्रोलिय विघंगि विसत्र विलंबल ... *विउवाढ विजरिय -
VII, 63 VII, 93 VII, 67 VII, 69 VII, 88 VII, 64 VII, 63 VII, 88 VII, 64 VII, 68 VII, 32 VII, 91 VII, 90 VII, 62
:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: : :
VII, 65
: :: :: :: :: :: :: ::
___VII, 67
VII, 65 VII, 69 VII, 69 VII, 89
VII, 57 ___VII, 38
VII, 90 VII, 67 VII, 62 VII, 68 VII, 64 VII, 33

Page #384

वित्त
विइंडिय
विहूया
विपित्त
विप्प
विप्पय
विप्पवर
विपिंडिय
विप्फाडिय
* विन्भमण
विब्भवण
विब्भेइय
विमइय
विमलहर
विमलिय
वियारिया
वियाल
वियालुभ
विरय
विरलिय
विरस
विरसमुह
विरह
विरहाल
विरिंचिष
विरिंचिर
* विरिंचिरा
विरिङ्ग
***
...
...
***
***
***
...
***
***
www
***
***
...
***
www
INDFX
VII, 91 faftu
VII, 70 विरु
VII 65
बिलअ
VII, 61
विलइय
VII, 57
विलमा
VII, 89
विलिंजरा
VII, 66
fafa
विलिबिली
VII, 70 VII. 70
विलुंप
VII, 68 | विलुंपि
VII, 68
VII, 67
7
विलुत्तहियच
विल्ल
VII, 71
fa
VII, 72
face
VII, 92
विष्वाच
VII, 71
विसंवाय
VII, 90
विसढ
VII, 68
विसमय
VII, 39 विसमिय
VII 71 | विसर
VII, 62
विसारभ
VII, 49 fauft
VII, 91 विसालभ
VII, 68 fafer
VII, 93 fafa
VII, 93 fai
VII 93 | विहस VII, 64 विहय
...
***
...
...
...
...
***
216
***
::::
68%
VII, 66
VII, 63
VII, 63
VII, 92
VII, 34
VII, 69
VII, 65
VII, 70
VII, 67
VII, 66
VII, 73
VII, 88
VII, 32
VII, 61
VII, 89
VII, 72
VII, 62
VII,66
VII, 92
VI1, 62
VII, 68
VII, 62
VII, 71
VII, 61
VII, 64
VII, 63
VIE, 63 VII, 64

Page #385

64
विहरिय
विहसिव्विय
विहाडण
विहाण
विहुं डुअ
वीअ
वीचि
*वीयजमण
वोलप
*वीलय
M
वौसु
युग्म
युप्फ
वेडिय
वे भन
वेल
वेड्या
ass
बँगी.
बैठसुरा
बँठि
वेंटि
*वेड
वेड अ
वेडिम
वेंडिकिन
वेन
www
...
www
...
63.
...
***
DESHINAMAMALA
VII 70 वेण
VII, 61 | वेणिय
VII, 71 वेणुणास
VII 90
वेत्त
VII 65 वेणा
VII, 93
VII, 73 VI, 93 वेय
VII, 73 वैयारिय
VI, 93 | वेरिन
VII, 73
VII 73 वेलंब
VII, 94
VII, 74
VII, 77 | वेलाइभ VII, 75 | वेली
VII, 95 ag
VII 76 बेलुक
* वेलणय
* वेला
VII 95 वेलुलिय
VII, 43 वेलूया
VI1, 78 | âm
VII 74 | वेश
VII, 76
VI, 95
VII, 78
VII, 77
वेल्लहल
वैज्ञा
वेज्ञाइय
वेवाय
VII, 78 |
संभरा
VII, 41 | बेस क्विन
...
...
...
...
...
...
***
...
...
***
www
www
www
***
...
VII,74
VII, 75
VII, 78
VII, 75
VII, 65 VII,
74
VII, 76
VII, 66
VII, 95
VII, 76
VII, 74
VII, 75
VII, 65
VII, 74
VII, 96
VII, 34
VII, 94
VII 63
VII, 77
VII, 65
VII 94
VII, 76
VII, 96
VII, 94
VII, 79
VII, 79
VII, 77
vir, 79

Page #386

INDEX
:: :: :: :: :
वेसण वेहवित्र वोकिन्न वोकिल्लिय वोच्चत्य वोजकमल वोमय वोकर वोद्रह वोभोसण वोमक वोरच्छ वोरल्लि *वोरल्ली *वोल वोवाल वोसट्ट वोसेश्र वोहार
:: :: :: :: ::
VII, 75 | सइलभ VII, 96 | सइलासय VII, 80 | सइसिलिंब VII, 82 सइमुह VII, 58 सउण VII, 80 सउलिय VII, 80 सउली VII, 96 संकडिन VII, 80| संकर VII, 82 संख VII, 80 संखद्रह VII, SO | संखवदन VII, 81 संखलय VII, 81 | संखलि
VI, 90 संखाल VII, 79 संगय VII, 81 संगह VII, 81 संगा VII, 81 | संगल
संगोढण
संगोलि VIII, 46 संघयण VIII, 21 | संघाडि VIII, 10 संघासय VIII, 10 संघोडि VIII, 19 संजत्य VIII, 19 | संजद्द VIII, 21 | संजमिय
___VIII, 19 ___VIII, 20
VIII, 20 VIII, 19
VIII, 3 VIII, 12
VIII, 8 VIII, 15 VIII, 6 VIII, 2 VIII, 14 VIII, 19 VIII, 16 VIII, 7 VIII, 6 VIII, 7 VIII, 4 VIII, 2 VIII, 4 VIII, 17
VIII, 4 VIII, 14
VIII, 7 VIII, 13
VIII, 8 VIII, 10
VIII, 9 VIII, 15
...
सभत्र
सभक्खगत्त
सज्म *सइमिय सइदंसण सइदिट्ठ सहरवसह

Page #387

66
DESHINAMAAMLA
संडो संडोलिन *संदट्ट संदट्ट्य संदेव संधारिय संधिय संपडिय संपणा संपमा संपत्तिया संपत्थिय संपा संपासंग संफ संफालि संभली संभव. संभुल्ल संवट्टि संवाअत्र संवेल्लिय संसप्पिय संसाहण सगय सगद्द *सग्गह सञ्चवित्र...
VIII, 2 | सच्चिल्लय VIII, 17 | सच्चेविय VIII, 18| सच्छह VIII, 18| सज्जिा VIII, 7 | सज्जोक VIII, 1 | सढ VIII, 8 |
| सढय VIII, 14 / सढि VIII, 8 सणि VIII, 8
| समत्तिय VIII, 18 | ससवित्र VIII, 11 सस्सिय
VIII, 2 सम मिय VIII, 11| सज्म VIII, 1 | सरहाई VIII, 5 | सत्तस्थ VIII, 9/ सत्तल्लो VIII, 4 | सत्तावीसंजोअण VIII, 7 VIII. 12 सत्तिपणा VIII, 48| सस्थ VIII, 12 |
| सस्थइय. VIII, 15 | सत्थर VIII, 16 सहाल VIII, 3 | सभर VIII, 6 | समइच्छिय VIII, 4 | समरसहाय VII, 17 समसौस
VIII, 14 VIII, 18
VIII, 9 VIII, 47
VIII, 3 VIII, 46 VIII, 3 VIII, 1 VIII, 47 VIII, 18 VIII, 50
VIII, 5. VIII, 48 VIII, 6 VIII, 9 VIII, 10
VIII, 4 -VIII, 22
VIII, 1 VIII, 16
VIII, 1 VIII, 13
VIII, 4 VIII, 10
VIII, 3 VIII, 20 VIII. 22 VIII, 50
...
सत्ति
......

Page #388

समसीसी
समुग्गिय समुच्छणी
समुच्छिय समुहणवणीय.
समुहहर सपिंजल
समोसि
arrat
सयढ
सयत्त
सयराह
सरति
सरभेय
सरली
सरलोभ
सरह
सरा
सराह
सराहब
सरिवाअ
सरिसाहुल
सरेवअ
सलली
सलहत्य
समुह
स्वाअ..
सवास
www
24.
140
...
***
...
INDEX
VIII, 13 सविस
VIII, 13 सव्वला
VIII, 17
ससराइय
सह
सहउत्थिश्रा
VIII, 49
VIII, 50
VIII, 21
सहगुह
VIII 50 | सहरला
VIII, 49
साइ
VIII 5
साइज्जिय
VIII, 11
साइय
VIII, 5
साउल
VIII, 11 साणइय
VIII,
साणर
VIII, 13 सामंती
VIII, 2
सामग्गिय
VIII, 15 सामरि
VIII, 47
VIII, 2
VIII, 5
VIII, 12
VHI 12
VIII, 9
VIII, 48
सामिय
सामुह
साय
*सायंदूर
सायंदूला
सारमिय
साराड
VIII, 3 | सारिच्छिया
VHI, 11
सारी
VIII, 21 सालंकी
VIII, 7 सालंगणी
VIII 5 | सालही
...
...
...
...
...
...
...
...
...
348
www
www
...
***
...
***
www
11A
408
67
VIII, 4
VIII, 6
VIII, 20
VIII, 1
VIII, 9
VIII, 16
VIII, 14
VIII, 22
VIII, 26
VIII, 25
VIII, 24
VIII, 13
VIII, 24
VIII, 23
VIII, 53
VIII, 23
VIII, 28
VIII, 23
VIII, 51
VIII, 51
VIII,
25
VIII. 25
VIII, 24
VIII, 27
VIII, 22
VIII, 24
VIII, 26
VIII, 24

Page #389

साला
सालाण
सालुभ सावत्र
सासवुल
साह साहजण साहंजय साहर साहिलय साही साहुली साहेनन सिअंग सिपाली सिंखल सिंग सिंग सिंगिणी सिंगरिवम्म सिंधु
DESHINAMAMALA VIII, 22 | सिंदवण VIII, 27 सिंदूर VIII, 52 | सिंदोला VIII, 23 सिंपुष VIII, 25 सिंबाडी VIII, 51 | सिंबीर VIII, 27 सिग्ग VIII, 27 | सिज्जूर VIII, 26 | सिराहा
VIII, 27 | सिस्था ___VIII,G| सिस्थि
VIII, 52 | सिद्ध VIII, 26 | सिहत्य VIII, 31 | सिप्प VIII, 32 | सिरिंग VIII, 10 | सिरिहही VIII, 28 सिरिमुह VIII, 31 | सिरिवत्र VIII, 31| सिरिवच्छीव VIII, 33 | सिखत्र VIII, 31 सिलिंब VIII, 29 | सिविणी VIII, 20|
सिव्वी VIII, 29 सिसिर VIII, 29 सिहंडइल VIII, 10 सिहरिणी VIII, 28 सिहरिक्षा VIII, 54 | सिहि
VIII, 32 VIII, 30 VIII, 29 VIII, 30 VIII, 29 VIII, 28 VIII, 28 VIII, 30 VIII, 53 VIII, 53 VIII, 28
VIII, 30 ___VIII, 31
VIII, 28 VIII, 32 VIII, 32 VIII, 32 VIII, 32 VIII, 33 VIII 30, VIII, 30 VIII, 29
VIII, 29 ... VIII, 31
VIII, 54 VIII, 33, I, 154 ... VIII, 33 ... VIII, 28
सिंड
सिंढ सिंढा सिंदी सिंदीर सिंदु सिंदुरय
afa

Page #390

INDEX
सुरंगि
सिहिण सौप्रणय सौअलि सोइया सौउग्गय सीमंतय सोय सौरोवहासिया *सोलुद्द सोलुट्टय सौसक सोसय सौहंडय सौहणही सौहर सौहलय सौहलिया सुप्रणा
VIII, 31 | सुदारुण VIII, 55 सुदुम्मणिया VIII, 55 | सुद्ध VIII, 34 | सुवाल VIII, 34 VIII, 35 सुरजे? VIII, 33 मुलस VIII. 36 सुलसमंजरी VIII, 35 सुलो VIII, 35 सुवस VIII, 34 सुवम बिंदु VIII, 34 सुवुस्सा VIII, 28 मुब्बिया VIII. 35 सुसंठिया VIII, 12 | मुहउत्थिा VIII, 34 सुहरा VIII, 55 | महरा VIII, 38 सुहल्लि VIII, 36 | VIII, 38 | सूअरि VIII, 38 सूइम VIII, 37 सूई . VIII, 40 सूयल VIII, 56| सूरंग VIII, 56 सूरण VIII, 39 सूरचा VIII, 36 सूरल्लि VIII, 39 | सूलच्छ
VIII, 39 VIII, 40 VIII, 33 VIII, 38 VIII, 37 VIII, 31 VIII, 37 VIII, 40 VIII, 36 VIII, 37 VIII, 40 VIII, 37 VIII, 38 VIII, 39
VIII, 9 VIII. 36 VIII, 56 VIII, 36 VIII, 36 VIII, 41 VIII, 39 VIII, 41 VIII, 38 VIII, 41 VIII, 41 VIII, 42
VIII, 57 ... . VIII, 42
सुई
मुहेलि
सुंकय
*मुंकल
सुंघिय सुकुमालिय
सुमाय सुकर सुढि सुबहसिय

Page #391

VIII, 45 VIII, 45 VIII, 45 VIII, 45 VIII, 37 VIII, 17 VIII, 58
सूलस्थारी सूला सेत्र सेआली सेबालु सेवाड सेज्जारिय सेहि सेयाल *मेरिभ सेरिभत्र सेरी सेलूस सेल्न सेवाल सेहरा सेक्षिय
DESHINAMAMALA VIII, 42 | सोवस्थ VIII, 41| सोव्वत्र VIII, 42 | सोसण VIII, 27 | सोसणी VIII, 44 सोहंजण VIII, 43 | सोहणी VIII, 43 | सोही VIII, 42 VIII, 58 VIII, 44 | इंजन VIII, 44 हक्कोच VIII, 57 | हक्खुत्त VIII. 21 घट्टमह VIII, 57 VIII, 43 VIII, 43
VIII, 1 VIII, 44 | हणु VIII. 44 हस्थ VIII, 39 हत्यच्छहणी VIII, 45 हत्थल VIII, 43 | हत्यल्ल
हत्थल्लिय VIII, 44 इस्थल्लो VIII, 46 हत्यार VIII, 44 | हस्थियचक्नु VIII, 58| इत्थिमन्न VIII, 46 | हस्थिवत्र
सोत्र सोत्ती सोमइय
VIII, 61 VIII, 60 VIII, 60 VIII, 65 VIII, 59 VIII, 74 VIII, 59 VIII, 59 VIII, 59 VIII, 59 VIII, 65 VIII, 73 VIII, 60 VIII, 64 VIII. 61 VIII, 60 VIII, 65 VIII, 63 VIII. 63
VIII, 45
सोमहिंद सोमहिङड सोमाण सोमाल सोलहावत्ता सोल
सोवण
सोवसमक्खिया
..

Page #392

eforfol
थोड
इचय
हमिय
हरपच्चुअ
हरि
हरिचंदण
हरिमिग्ग
हरियाली
इलप्प
हलबोल
हलहल
हलाहला
हलूर
हल फलिय
हि
vale
हविय
हसिरिया
हारा
हाल
डालाहल
* हालाहला
हालुभ
हाव
हाविर
हाय
हिंचिय
...
...
...
***
...
...
www
***
...
...
***
www
INDEX
VIII, 64 *हिंडोल
VIII, 73 हिंडोलण
VIII, 62
हिंडोलय
VIII, 62
fefau
VIII, 74
हिक्का
VIII, 59
हिक्कास
fefau
हिज्ज
चिट्ठ
VIII, 65
VIII, 63
VIII, 64
VIII, 61
VIII, 64
VIII, 74
VIII, 63
हिट्ठाहिड
हिडोलण्य
fe
*हित्य
हत्या
हिरडी
VIII, 62
VIII, 59
VIII. 62
fefta
VIII. 61
हरिमंथ
VIII. 62
हिरिवंग
VIII, 62
हिला
VIII, 66 | हिल्ला
VIII, 66 VIII 75
हल्लूरी हिल्लोडण
VIII, 75 हसोहिसा
VIII 66 | हर
VIII, 75
VIII, 75
VIII 62
हुं य
VIII, 68 | हुं कुरुव
हौरणा
हीसमय
...
...
...
www
...
...
...
***
...
***
***
3**
***
71
VIII 69
VIII, 76
VIII, 69
VIII, 68
VIII, 66
VIII, 69
VIII, 68
VIII, 67
VIII, 67
VIII, 67
VIII, 76
VIII, 67
VIII, 67
VIII, 67
VIII, 68
VIII, 69
VIII, 70
VIII, 63
VIII, 66
VIII 66
VIII 67
VIII, 69
VIII, 69
VIII, 70
VIII. 67
VIII, 68
VIII, 71
VIII, 71

Page #393

72
हुड
हुडुम
हुडुय
हुडडा
हुत्त
डी
हुलिय
हलुव्वी
⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀
F
...
DESHINAMAMALA
VIII, 70 हम
VIII 70 याल
VIII, 70
VIII, 70
VIII, 70
VIII, 71 | हेलु
VIII, 59 हेलुका
VIII, 71 |होरण
हेरंब
हेरिंब
हेला
ong:
LIBRA
***
www
...
VIII, 71 VIII, 72
VIII 76
VIII, 72
VIII, 71
VIII, 72
VIII. 72
VIII, 72

Page #394


Page #395

D.G.A. 86 CENTRAL ARCHAEOLOGICAL LIBRARY
NEW DELHI Issue record.
Call No.- R JPr4K/Hem/Ban-8731
Author- Hemacandra.
Title- DesInāmamāla.
Pt.1.
Borrower's Namo
Dalo of Issuo
Date of Return
s3 hef faseb. 29. del 21-404 Prof.Dev Raj Chanana 2/2/67_142
84130503
Desihama trata

Page #396
Kosa Brakut Diction Dicling - Prakint