Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita dezanAdvAciMzikA zabdazaH vivecanA bIjI batrIzI 'vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracitA dvAnnizadvAciMzikA aMtargata dezanAdvAciMzikA zabdazaH vivecana ja mULa graMthakAra tathA TIkAkAra ja laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA - AzIrvAdadAtA vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SaDjharzanavettA, prAvacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA * vivecanakAra na paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 0 saMkalana-saMzodhanakArikA che. pa. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA samudAyanA prazAMtamUrti gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI surendrazrIjI mahArAjanA ziSyA sAdhvIjI bodhiratnAzrIjI : prakAzaka : Saeco 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA zabdazaH vivecana A vivecanakAra A paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2534 vi. saM. 2064 AvRtti : prathama ja nakala: 500 mUlya : rU. 45-00 R O = . * * * - ka Arthika sahayoga - pa. pU. A. zrI bhaktisUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA suvizAla gacchAdhipati pa. pU. A. zrI premasUrIzvarajI mahArAjanA AjJAvartinI svAdhyAyapriyA sA. surendrazrIjI mahArAjanA viduSI sA. bodhiratnAzrIjI ma. sA., sA. daSTiratnAzrIjI ma. sA. tathA sA. ArjavaratnAzrIjI ma. sA. (amArA phaI ma. sA.)nA sadupadezathI A dvAciMzikAnA prakAzanano saMpUrNa lAbha guNavaMtIbena harSadarAyA chaganalAla noMghaNavadaravALA (hAla muMbaI) taraphathI levAmAM Avela che. haste AziSa-bhAvanA-ku.zreyA, abhaya, megha-rUpala. * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * : mukhya prAptisthAna : mAtA 2. 5, jena marcanTa sosAyaTI, phlehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. | mudraka | navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phonaH (mo.) 9428500401 (ghara) 266 14603
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ FH prAptisthAna: * amadAvAda : gItArtha gaMgA zrInaTavarabhAI ema. zAha(AphrikAvALA) 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, 8 (079) 23604911, 32911471 amadAvAda-13. = (079) 27478512 muMbaI: zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI. zrI himAMzubhAI ena. zeTha viSNu mahala, trIje mALe, e-241, azoka samrATa, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA velarsanI DI-roDa, carcageTa, muMbaI-40OO20. upara, malADa (I.), muMbaI-400097. = (022) 22814048 8 (022) 3ra438434 (mo.) 9322264851 * jAmanagaraH zrI lalitabhAI dharamazI zrI udayabhAI zAha 302, caMdanabALA epArTamenTa, C/o. mahAvIra agarabattI varkasa javAharalAla naheru roDa, C-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, sarvodaya pArzvanAthanagara, jAmanagara-361001. jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), muMbaI-80. (022) 25980614, 25689030 * 2 (0288) ra678513 * surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 1 (0261) 3228623 * rAjakoTa: zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 2 (0281) 2233120 * BANGALORE: Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market. D. S. Lane. Chickpet Cross, Bangalore-53. = (080) (O) 22875262, (R) 22259925
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya - "gItArtha gaMgAnuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tatvonAM rahasyonuM naya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIrthapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, aneka zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSao tathA zrAvaka-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecakonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyagujJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgAnA prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananA pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA - (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananA pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadaSTisamuccaya 3. karmavAda karNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! pa. darzanAcAra, 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praznottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vinaya, siddhi, viniyoga) 15. rainazAsana sthApanA 16. cittavRtti 17. zrAvavara re vAra vrata pUrva vidyApa 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA"
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. praznottarI 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. ninazAsana svataMtra dharma yA maMtravAya ? 24. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra Chang Chang 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (guja.) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! (aMgrejI) Chang saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ : gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSata prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7, viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. phUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhu sAmarthyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSadvAciMzikA-27 zabdazaH vivecana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. dIkSAdvAciMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhaktivyavasthApanadrAviMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjala yogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecanA 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecanA 34. jinamahatvatAviMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNa dvAciMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAbiMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecanA 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRtti dvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecanA 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAciMzikA-3 zabdazaH vivecana t gItArtha gaMgA aMtargata - gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho " . 1. dharmatIrtha bhAga-1
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dvAtriMzadvAtriMzikA' graMthanI 'dezanAdvAtriMzikA'nA zabdazaH vivecana saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika vizvakalyANakara zrI jinazAsananA gaganane jJAnAlokathI prakAzita ane prabhAvita karanArA aneka mahApuruSomAM svapa2darzananiSNAta, prakAMDa vidvAna, vistRta-sacoTa-spaSTa-saMdehamukta sAhityanA samartha sarjaka, sarvanayamaya vANI vahAvanAra, nyAyavizArada, nyAyAcArya mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnuM AgavuM sthAna che. teozrInA vizALa sAhityajagatamAM judA judA batrIza viSayo upara viSayavAra 32-32 arthagaMbhIra zlokothI karAyela vizada chaNAvaTavALo, tathA 5050 zloka pramANa, adbhuta, adhyayanIya, 'tattvArtha dIpikA' nAmanI svopajJavRttithI samalaMkRta, A 'dvAtriMzadvAtriMzikA' graMtha, pU. upAdhyAyajInI eka Master Piece - uttama namUnArUpa amara kRti che. varSonI akhaMDa sAdhanA ane jIvananA vividha anubhavonA paripAkarUpe eka-ekathI caDiyAtA graMtharatnonuM sarjana mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjAe karyuM che ane e graMtharatnono prakAza aneka jijJAsuonA aMtarane ajavALato rahyo che. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA vidvAnomAM 'laghuharibhadra'nI prasiddhine pAmelA che. jIvananA aMta sudhI emanuM sAhityasarjananuM kArya cAlatuM ja rahyuM che. lagabhaga aDhI dAyakA sudhI upAdhyAyapade ArUDha rahIne teozrIe jinazAsanane jayavaMtu rAkhyuM che. pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjAnI bahumukhI pratibhAe bhAgye ja koI viSaya aNakheDyo rAkhyo che. 'dvAtriMzadvAtriMzikA' graMthanuM A bIjuM prakaraNa 'dezanAdvAtriMzikA' che. dezanA=dharmopadeza, dharmadezaka upadezake A dharmopadeza kone Apavo ? kyAre Apavo ? kevI rIte Apavo ? te aMge vividha bhUmikAnA zrotAono tathA pAtra-apAtra jIvono UMDANapUrvaka vicAra A 'dezanAdvAtriMzikA'mAM suMdara rIte batAvavAmAM Avela che. bAla, madhyama ane paMDita trividha zrotA che. jema suvaidya dardInA dardane anurUpa auSadha Ape che, tema upadezake mAtra anugrahabuddhithI nahIM, paraMtu
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/prAstAvika zrotA svabhUmikAnusAra ucita pravRtti karI guNavRddhi kare ane tenA klezano nAza thAya, tevI dezanA ApavI joIe, ema bloka-1mAM jaNAvyuM. zrotAnA bAlAdi bhAvanI apekSA vagara yathArtha prarUpaNA karavAthI upadezakane karmabaMdhanI prApti thAya che, ane vANInA viveka vinA ke bAlAdinA bheda mujaba anusaraNa vinA dezanA ApanArane anarthanI prApti thAya che, ane dezAdine ane puruSAdine jANanAra upadezakane ja ekAMte nirjarAnI prApti thAya che ityAdi zloka-rathI pamAM batAvyuM. tyArabAda zloka-1thI 9mAM bAla, madhyama ane paMDita zrotAviSayaka vAta karIne zloka-9mAM jaNAvyuM ke utsarga-apavAdathI yukta, pratyakSAdi pramANathI aviruddha arthavALuM, daMparyanI vizuddhivALuM zAstratattva che, te paMDitapuruSathI nneya che, ane paMDitapuruSane zAstratattvanI prApti zrutajJAna, cittAjJAna ane bhAvanAjJAnanA kramathI thAya che. tethI te traNa jJAnaviSayaka zloka-10thI 19 sudhI vistArathI vAta karI. tyArabAda bAla, madhyama ane paMDitane ApavA yogya dezanAnuM svarUpa zloka-20thI 24 sudhI jaNAvyuM. tyArabAda vacananA ArAdhanathI ja dharma ane vacananA bAdhanathI adharma che, evuM rahasya jANIne paMDitapuruSa sarvajJanA vacanAnusAra pravRtti kare che, ane e rIte paMDitapuruSane zAstranA Adara dvArA hRdayastha jina hote chate dhyAnanuM prakRSTa phaLa samarasanI prApti thAya che, ane vacanAnuSThAnathI asaMgaanuSThAnanI prApti thAya che, te vAta zloka-25-26mAM jaNAvI tathA bAla ane madhyamane ekanayanI dezanAthI ja buddhinI parikarmaNA thAya che, tema zloka-26mAM batAvyuM. AvI bAla ane madhyamane apAyelI pramANadezanA paNa apramANadezanA kema bane, te zloka27mAM jaNAvI, zloka-28mAM bAla ane madhyamane dezanAnA viSayamAM zuM maryAdA che, te jaNAvatAM kahyuM ke anya pAsethI eka nayanuM jJAna prApta karI Avela zrotAne ajJAta nayAMtara kahevuM, ityAdi spaSTIkaraNa karIne saMvijJabhAvita bAla ane pAsatthAbhAvita bAlane dAnaviSayaka upadeza ApavAnI maryAdA zloka-29mAM batAvI. vaLI durnayanA abhinivezavALA paNa tattvanA arthI zrotAne kaI rIte upadeza Apavo te vAta zloka-30mAM jaNAvI. A rIte dezanA ApanAra saddharmadezakathI dharmanI vRddhi thAya che, tema batAvyA pachI gItArtha pratyenI potAnI bhaktinI abhivyaktirUpe A dvArnAizikAno upasaMhAra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/prAstAvika karatAM zloka-31-32mAM graMthakArazrI jaNAve che ke "dharmadezanA ApavAnI je kaLA gItArtha pAse che, tenA ja prabhAvathI kalikAlamAM jinazAsana jAjvalyamAna che. tethI jagatanA jIvone AnaMda ApanAra bhagavAnanA dharmanA dezaka evA gItArtha munine koTI koTI vaMdana ho !" yogamArgasaMdarzaka guruvaryonI satata varasatI divya kRpAvRSTi ane nirmaLa amIdraSTithI, ane yogamArgamarmajJa ane mane yogamArgano bodha karAvavAmAM dharmabodhakara evA sva. pa. pU. moTA paMDita mahArAja pU. mohajitavijayajI mahArAjAe jagADelI jJAnayoganI sAdhanAnI rucithI, pa. pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA ane pa. pU. yazovijayajI mahArAjAnA saMvegavardhaka yogagraMthonA abhyAsamAM niraMtara mAro yatna thato rahyo. mAruM jaMghAbaLa kSINa thatAM mAre amadAvAda mukAme sthiravAsa karavAnuM thayuM. tethI sUkSmaprajJAsaMpanna, satata yogagraMthonA paThana-pAThanamAM rata, paMDita pravarazrI pravINabhAI pAse adhyayana karatAM karatAM temanI preraNA ane kRpAthI, teozrI jainazAsananA jJAnanidhine ajavALIne je yogamArgane jagata samakSa vaheto mUkavAnuM kArya karI rahyA che, te graMthonA zabdazaH vivecananuM lekhanakArya karI tenI saMkalanA karavAnI puNya taka prApta thaI, jenA kAraNe nAdurasta tabiyatamAM paNa prasannatA jaLavAI rahI. kharekhara ! mArA jIvanamAM cittanI prasannatA mATe svAdhyAyarUpI saMjIvanIe auSadhanuM kArya karela che. A zrutabhaktinuM kArya yogamArgamAM mane rata banAvI aMte mane pUrNa banAve, ane svaadhyAtmAdi yogonI nirmaLatA mATe karAyela A prayAsa sva-para upakAraka bane, ane lekhana anubhavamAM palaTAya ke jethI yogInAtha paramAtmAe batAvelA yogamArgane pAmIne AtmaguNonI anubhUtimAM ramaNa karuM, tevI yogInAtha paramAtmA pAse prArthanA karuM chuM. A graMthanA gujarAtI vivecananA pUphasaMzodhananA kAryamAM zratopAsaka, zrutabhaktikAraka, suzrAvaka zrI zAMtilAla zivalAla zAhano suMdara sahyoga prApta thayo che ane sAdhvIjI daSTiratnAzrIno tathA sAdhvIjI ArjavaratnAzrIno A graMthanA sarjanamAM suMdara sahAyakabhAva prApta thayo che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/prAstAvika 'dhAtrizikA' graMthanuM vivaraNa lakhavAmAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM chadmasthatAne kAraNe taraNatAraNa jinezvara devonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to "micchA mi dukkaDa' mAMguM . prAMte huM tathA sarva bhavya mumukSu sAdhako A graMthanA paThana-pAThana-zravaNaciMtana-manana-nididhyAsananA baLathI vahelI take parama ane carama zAzvata vizrAMtisthAnane pAmIe e ja zubhakAmanA... - -"mbhAgamatu sarvagIvAnAma" - vi. saM. 2014, caitra vada-3, tA. 23-4-2008, budhavAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. vairAgyavAridhi pa. pU. bhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra gacchAdhipati pa. pU. premasUrIzvarajI mahArAjAnA AjJAvartinI sAdhvIjI jaya-lAvaNyahemazrIjI ma. sA.nA ziSyA tapasvIratnA, svAdhyAyapriyA pa. pU. sA. surendrazrIjI ma.sA.nA ziSyA bhavaviraherachu sAdhvIzrI bodhiratnAzrIjI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAhAviMzikA/saMkalanA 'dvAmiMzadvAaizikA' graMthanI bIjI dezanAdvAciMzikA'nA padArthonI saMkalanA prathama "dAnahAtrizikAmAM dAnanuM svarUpa batAvyuM. have upadezadAtA dAnAMtarAya karma na bAMdhe tadarthe dezanAno viveka Avazyaka che. tethI dezanAnA viveka arthe dezanAdvAtrizikA batAve che. upadezake kevI dezanA ApavI ? - zrotA traNa prakAranA che : (1) bAla, (2) madhyama ane (3) paMDita. tethI upadezake bAla, madhyama ane paMDita zrotAnA yathArtha svarUpane jANIne tadanusAra sarvanA klezano nAza kare tevI dezanA ApavI joIe. AnAthI e phalita thAya ke je prakAre zrotAne tattva pratyeno pakSapAta vadhe ane tenA kAraNe zrotA ucita pravRtti karIne guNavRddhi kare te prakArano upadeza ApavAmAM Ave to te upadeza zrotAnA klezano nAza karanAro bane. mATe upadezake zrotAnI yogyatAno nirNaya karIne tene guNavRddhinuM kAraNa bane tevI dezanA ApavI joIe; paraMta zrotAnI yogyatA kevI che ? teno viveka na hoya ane mAtra anugrahabuddhithI zrotAne dharmano upadeza ApatA hoya to te upadezathI zrotAnuM hita thAya ke na paNa thAya, paraMtu ayathArtha dezanA ApavAthI vaktAne ekAMte karmabaMdhanI prApti thAya. A rIte upadezanI maryAdA nakkI karyA pachI graMthakArazrIe zrotAnA bAlAdi traNa prakAronuM lakSaNa batAvyuM, jethI upadezaka zrotAnA svarUpane jANI zake. bAlAdi zrotAnAM lakSaNo A pramANe che -- bAla bAhya AcAramAM rata hoya che, madhyama sUkSma yatanAvALA AcAronA pakSapAtavALA hoya che, ane paMDita sarva yatnathI zAstratattvano nirNaya karavAnA prayatnavALA hoya che. bAla jIvo - bAlajIvonI pravRtti mAtra bAhya AcArane prAdhAnya ApanArI hovAthI asaAraMbhavALI che, ema graMthakArazrI kahe che, ane tethI upadeza vakhate AvA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/saMkalanA bAlajIvone bAhya AcAro sevavAnuM batAve che arthAt kahe che ke upadezake sarvaviratine abhimukha evA bAlajIvone samyag loca Adi saMyamanI bAhya AcaraNA batAvavI. 6 ahIM vicArakane prazna thAya ke bAlajIvonI pravRtti bAhyAcArane pradhAna karanArI hovAthI teo asaraMbhavALA che, to temane tevA bAhya AcArano upadeza kema Apyo ? tenuM tAtparya e che ke bAlajIvonI oLakhanuM liMga temanI bAhya AcArane dharmarUpe jonArI dRSTi che, paraMtu vivekanirapekSa te bAhya AcAro kalyANanuM kAraNa nathI. tethI je bAlajIvo tattvanA arthI che teo tattvane jANavA mATe upadezaka pAse Ave tyAre upadezaka dharmanuM rahasya batAve to, temanI buddhi pakva nahIM hovAthI teone dharmanI prApti thAya nahIM; paraMtu bAhya AcAranI rucivALA evA bAlajIvone vivekapUrvaka bAhya AcAra sevavAno upadeza ApavAmAM Ave to temane te upadeza dharmarUpe pratIta thAya; ane bAhya AcAronA sevana dvArA ane kaMIka vivekapUrvakanI bAhya pravRtti dvArA teo paripakva thAya tyAre, uttarauttaranI bhUmikAnI prApti dvArA dharmanA rahasyane prApta kare che. tethI upadezaka bAlajIvone kaMIka vivekathI yukta evI bAhya AcaraNAno upadeza Ape che. bAlajIvo mAtra bAhya AcaraNAne dharmarUpe grahaNa kare che, te suMdara nathI, te batAvavA mATe zloka-7mAM tevI bAhya AcaraNAnI niMdA karela che. madhyama jIvo H madhyama jIvo mAtra bAhya kriyAmAM rata nathI, paraMtu bAhya kriyAomAM sUkSma yatanA thatI hoya tene dharmarUpe grahaNa kare che, ane potAnA bodha anusAra sUkSma yatanAvALI AcaraNAmAM rata rahe che. madhyama jIvonI A AcaraNA paNa paramArthathI samyag nathI, te batAvavA mATe zloka-8mAM kahyuM ke gurudoSathI yukta evAM sUkSma yatanAvALAM anuSThAno paNa tyAjya che, tethI madhyama jIvone abhimata evI AcaraNA paNa paramArthathI tattvanI prApti karAvanAra nathI. tethI upadeza vakhate upadezaka madhyama jIvone paNa saMyamanA sUkSma AcAro dharmarUpe batAve che, jethI madhyama jIvone te dharmarUpe pratIta thAya, ane te rIte AcAro sevIne jyAre teonI buddhi paripakva thAya tyAre teo dharmanA rahasyane prApta kare.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/saMkalanA paMDita jIvo - tattvanA arthI evA budha puruSo mAtra kriyAothI saMtoSa mAnanArA nathI, paraMtu sarva yatnathI zAstranA paramArthane jANavA yatna kare che. AvA jIvone zAstrano paramArtha batAvavAmAM Ave to teone tattvanI prApti thAya. tethI zAstratattva budhathI prApta thAya tevuM che, ane te zAstratattva zrutajJAna, cintAjJAna ane bhAvanAjJAna e traNa bhUmikAvALuM che. zrutajJAna ane cintAjJAnanI uttaramAM jyAre bhAvanAjJAna pragaTe tyAre budhane paNa zAstranA paramArthanI prApti thAya che. tyAM sudhI budha jIvo paNa ucita kriyAone karanArA hoya che; chatAM teonI ruci mAtra AcAramAM ke mAtra AcAranI sUkSma yatanAmAM hotI nathI, paNa mokSanA uddezathI je AcAro zAstroe batAvyA che, te AcAronuM tAtparya zAstranI sUkSmadraSTithI grahaNa karIne tene sevavAnI vRttivALA hoya che. tethI tevA budha puruSone zAstra pratyenuM daDha valaNa thAya tevo saMkSepathI upadeza zloka24-2pamAM Apela che. te upadeza sAMbhaLIne zrotAne zAstra jANavA pratyenuM baddha valaNa thAya, ane zrutajJAna ane cittAjJAnanA kramathI bhAvanAjJAnanI prApti kare, tyAre sarva kalyANanI paraMparAne prApta kare che. vaLI zAstratattvanI prApti zrutajJAna, cintAjJAna ane bhAvanAjJAnanA kramathI thAya che, tenuM svarUpa A pramANe che - (1) zrutajJAna :- sarvadarzana sAthe ekavAkyatAvALAM je vacano che, jema ahiMsAdi vrato, tenAthI thayelA bodharUpa zrutajJAna che, ane te vacanono bodha pramANa-nayanA adhigamathI rahita hoya che. jema koThAramAM raheluM bIja surakSita hoya che, tema A zrutajJAna uttaranA cintAjJAnanI niSpattinA bIjarUpe surakSita hoya che. tethI e phalita thAya ke sarva zAstronAM avirodhI evAM vacanothI bodha karyA pachI te bodha uttaranA cintAjJAnanuM kAraNa bane te rIte zrutajJAnamAM surakSita hoya che, kema ke zrutajJAnavALAne tattvanI jijJAsA hoya che ane sAmagrI maLatAM tenAthI cintAjJAna pragaTe che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/saMkalanA (2) cintAjJAna - cintAjJAna naya-pramANasApekSa bodhasvarUpa che, ane koI ekAda padArthaviSayaka cintAjJAna pragaTyA pachI te cintAjJAna anya anya padArthaviSayaka pragaTe che. jema pANImAM raheluM telanuM biMdu prasare che, tema pragaTa thayeluM cittAjJAna adhika adhika viSayamAM vistArane pAme che. vaLI A cintAjJAna mahAvAkyArthathI utpanna thanAruM che ane sUkSma buddhigamya evI yuktio vaDe syAdvAdathI saMgata che. (3) bhAvanAjJAna :- cintAjJAna pragaTyA pachI te cittAjJAnathI thayelA bodhanA paramArthane punaH punaH bhAvana karIne AtmAmAM sthira karavAmAM Ave tyAre bhAvanAjJAna pragaTe che, ane A bhAvanAjJAnano bodha sarva pravRttimAM bhagavAnanI AjJAne pradhAna karanAro che; ane A bhAvanAjJAnathI karAyelI pravRtti bhagavAnanI AjJAnI pradhAnatApUrvaka thatI hovAthI ekAMte kalyANanuM kAraNa che. bhAvanAjJAna dvArA kramazaH kevaLajJAnanI prApti : budha puruSone dharmanuM rahasya batAvavAno upadeza zloka-24mAM batAvyo, ane A rIte AjJAna Adara dvArA bhagavAna hRdayamAM hote chate samarasanI prApti thAya che ema zloka-2pamAM kahyuM. tethI e phalita thAya ke bhAvanAjJAnavALA puruSa sarva pravRtti bhagavAnanI AjJAnA smaraNapUrvaka kare che, tethI teone sarva pravRttikALamAM vItarAga lakSyarUpe saMsthita che, ane vItarAgatAnA upAyabhUta temanuM vacana upAyarUpe saMsthita che. A rIte temanA vacanAnusAra sadA pravRtti karatA hovAthI bhAvanAjJAnavALA puruSanA haiyAmAM vItarAga sadA sthira che. tethI bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti karIne jyAre teo asaMgabhAvane pAme che, tyAre paramAtmA samAna vItarAgabhAvanI prApti thAya che, je dhyAnanuM paramaphaLa che; ane A samarasa Apatti prakarSabhAvane pAmIne kevaLajJAnanI prAptinuM kAraNa che. bhAvanAjJAnarahita jIvonI dharmabuddhithI karAtI pravRtti paNa avivekamUlaka - zloka-17mAM kahyuM ke bhAvanAjJAna vinA dharmanI buddhi paNa cAritralakSmI mATe nathI arthAtuM cAritranI niSpatti mATe nathI; ane temAM dRSTAMta ApyuM ke
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtrizikA/saMkalanA koI zrAvake glAna sAdhune auSadhadAnano abhigraha karyo, ane potAne auSadhadAnano lAbha prApta na thayo tyAre potAne adhanya mAne che. A vakhate tenI abhisaMdhi sAdhunA glAnapaNAmAM che, te teno aviveka che; tenI jema bhAvanAjJAna vagaranA jIvo dharmabuddhithI je pravRtti kare che, temAM temano aviveka che. tenAthI e phalita thAya ke ArAdhaka evA paNa bAlajIvo ke ArAdhaka evA paNa madhyama jIvo ke ArAdhaka evA paMDita puruSo paNa jyAM sudhI bhAvanAjJAnathI saMpanna thatA nathI, tyAM sudhI temanI dharmanI pravRtti cAritranI lakSmI mATe samartha nathI, paraMtu glAnane auSadha ApavAno abhigraha karanArA puruSanA jevI avivekavALI che. ahIM vizeSa e che ke jema jema bAlajIvo sadupadezakanA vacanAnusAra pakva buddhivALA thAya che, tema tema temano aviveka ghaTato jAya che ane kaMIka vivekathI saMvalita pravRtti thAya che; ane madhyama jIvone bAlajIvo karatAM vadhu vivekavALI pravRtti hatI, to paNa temanI pravRttimAM aviveka hato, te aviveka sadupadezakanA vacanathI ghaTato jAya che ane vizeSa vizeSa vivekayukta pravRtti thAya che; ane paMDita puruSo mArgAnusArI buddhivALA hovAthI sarva yatnathI zAstratattvanI parIkSA kare che, te temano viveka che; topaNa zrutajJAna ane cintAjJAnanA kramathI bhAvanAjJAnane pAmyA nathI tyAM sudhI teonuM dharmAnuSThAna bhagavAnanA vacanAnusAra saMpUrNa banatuM nathI. tethI te aMzathI teonA anuSThAnamAM paNa aviveka che, ane jyAre teo bhAvanAjJAnathI saMpanna thAya che tyAre sarva udyamathI karAyeluM temanuM anuSThAna mohanA unmelanane anurUpa bane che, ane pUrNa vivekathI yukta temanuM A anuSThAna prakarSane pAmIne asaMgabhAvanI prAptinuM kAraNa bane che. bAlAdi jIvone apAtI eka nayanI dezanA paNa pramANadezanA kema? - bhagavAnanI dezanAno yathArtha bodha karAvavA arthe dharmanuM rahasya jema budha puruSane ApyuM, tema yathAkrame sarva jIvone ApavAmAM Ave to teone yathArtha bodha thAya, anyathA thAya nahIM. tema chatAM bAla ane madhyamane AzrayIne sadupadezaka mAtra vyavahArAdi pradhAna dezanA kema Ape che ? tenI spaSTatA zloka-26mAM karI ke A rIte ja bAlAdinI buddhi parikamita thAya che, ane
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 dezanAdvAciMzikA/saMkalanA tethI je nayanuM kathana teone karavAmAM Ave che, tenAthI pratipakSa nayano bodha karavA mATe teo samartha bane che. tenAthI e phalita thAya ke bAlAdi jIvone bAhya kriyAo vivekapUrvakanI karavAno upadeza ApavAthI bAlAdi jIvo upadeza anusAra svabhUmikA pramANe vivekapUrvaka pravRtti karaze, ane te vivekanA baLathI temane pratIti thaze ke "A vyavahAranayanI kriyAothI zubha bhAvo thAya che, ane te zubha bhAvonI niSpattimAM kriyAo prabaLa kAraNa che;" ane jyAre temanI buddhi pakva thaze tyAre temane nizcayanayanuM tAtparya batAvavAmAM Avaze, ane tyAre nizcayanayanA tAtparya sAthe vyavahAranuM samyaka yojana karavA teo samartha banaze. vaLI bAlAdi jIvone utsarganI AcaraNA pradhAnarUpe batAvelI hovAthI te utsarganI AcaraNAthI thatA zubha bhAvo temane svAnubhavasiddha bane che. tyArabAda pakvabuddhivALA evA teone apavAdanI AcaraNA batAvavAmAM Ave tyAre, te apavAdanI AcaraNA paNa utsargane abhimata pariNAma sAthe upayogI thAya te rIte joDavA teo samartha bane che; paraMtu jo prathama utsarganI AcaraNA batAvyA vagara dharmanA rahasyarUpe "bhagavAnanAM vacano utsarga-apavAdarUpa che tema batAvavAmAM Ave, to utsarga ane apavAdane yathAsthAne joDavA mATe asamartha evA te bAlAjIvo vinAzane pAme. tethI bAlAdi jIvone AzrayIne apAyelI eka nayanI dezanA paNa yogyatAthI pramANadezanA ja che. Ama chatAM A pramANe vicAra nahi karIne bAlAdine zAstrAnusArI pramANadezanA ApavAmAM Ave to te pramANadezanA nathI; kema ke apakva buddhivALA evA bAlAdi jIvono te dezanAthI nAza thAya che, paraMtu te ja dezanA jo paMDita puruSone ApavAmAM Ave to pramANadezanA bane che. zrotAnI ruci anusAra naya ane nayAntara batAvavAnuM prayojana - zloka-28mAM kahyuM ke zrotAne AdimAM tenI ruci anusAra naya batAvavo joIe, ane tyArapachI nayAntara kahevuM joIe. tethI e phalita thayuM ke bAlajIvone sthUla AcAranI rUci che. tethI evA jIvone kaMIka vivekathI yukta evA pUla AcArono upadeza ApavAmAM Ave to temanI buddhi pakva thAya, ane tyArapachI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 dezanAAtrizikA/saMkalanA nayAntara kahevuM joIe; ane koIka bAla ke madhyama puruSa svabhUmikA anusAra te naya anya pAsethI prApta karIne Avelo hoya, to tenAthI uparanI bhUmikAno naya tene batAvavo joIe. jema ke bAlanI buddhinI parikarmaNA mATe je upadezanI apekSA che, tevo upadeza koI anya vaktA pAsethI prApta karIne Avelo hoya, to tene madhyama jIvone anukULa sUkSma AcAro batAvavA joIe, jethI te bAlajIva madhyama bane; ane koI madhyama puruSa svabhUmikA anusAra anya pAsethI tattvane prApta karIne Avelo hoya, to tene baMdha karavA mATe nayAttaranI dezanA ApavI joIe, ane jyAre baMne nayonI prApti tene thAya tyAre te budha bane che; ane budha banela evo te puruSa zAstronuM samyaka yojana karIne zrutajJAna ane cintAjJAnanA kramathI bhAvanAjJAnasaMpanna bane tyAre sarva kalyANanI paraMparAnI prApti kare che. paraMtu koI bAla ke madhyama zrotA upadezakanI kudezanA vaDe durnayanA abhinivezavALo thayelo hoya to tene te naya karatAM nayAntarano upadeza ApavAnI vidhi nathI; paraMtu tenA durnayane daDha rIte dUSita karavAnI vidhi che, jethI teno ekAMta abhiniveza dUra thAya, ane baMne nayone kramasara samajIne ucita sthAne joDe tyAre tene paNa yathArtha tattvanI prApti thAya. bhinna bhinna zrotAne AzrayIne A prakAranI upadezanI vidhi je gItArtha jANe che, tenA ja prabhAvathI kalikALamAM paNa dharmanI vRddhi thAya che. chabasthatAne kAraNe A graMthanA vivecanamAM vItarAga paramAtmAnI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha ajANatAM kAMI paNa lakhAyuM hoya to trividhe trividha "micchA mi dukkaDaM mAMguM chuM. - pravINacaMdra khImajI motA vi. saM. 2014, caitra vada-3, tA. 23-4-2008, budhavAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zloka naM. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. anukramaNikA viSaya upadezake bAla, madhyama ane paMDita zrotAnI apekSAe upadeza ApavAnI vidhi. bAla, madhyama ane paMDita zrotAnuM svarUpa. bAhya AcaraNAmAtrane dharmarUpe svIkAravAnI bAlanI avivekavALI dRSTi. guru-lAghava vagaranA sUkSma yatanAvALA AcAramAM dharmane jonArI madhyamanI avivekavALI dRSTi. 9-10-11| (i) paMDita-eka-gamya evA zAstranuM svarUpa. (ii) zrutajJAnanuM svarUpa. cintAjJAnanuM svarUpa. 12. 13. bhAvanAjJAnanuM svarUpa. 14. dezanAdvAtriMzikA/anukramaNikA zrotAnA bAlAdibhAvanI apekSA vagara yathArtha prarUpaNA paNa upadezaka mATe karmabaMdhanuM kAraNa. dezAdine ane puruSAdine jANanAra vaktAne AzrayIne ja upadezakane ekAMte nirjarAnI prApti. upadezamAM bAlAdinA bheda vinA dezanA ApanArane anarthanI prAptinI yukti. vANInA viveka vagaranA upadezakathI zrotAne anarthanI prApti. zrutajJAnamAM kaMIka viparyAsa ane cintAjJAnamAM madhyasthabhAva. 15. 16. bhAvanAjJAnanuM phaLa. bhAvanAjJAnavALA yogInI pravRtti. pAnA naM. 1thI 4 5thI 7 7thI 9 9thI 14 14thI 16 16thI 19 20thI 22 22thI 25 25thI 35 35thI 37 38thI 41 41thI 44 45thI 48 48thI 52
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtrizikA/anukramaNikA (zloka naM. viSaya pAnA naM. 17-18. | bhAvanAjJAna vagaranA sarva jIvonI dharmabuddhi paNa avivekathI yukta. parathI pa8 19. | (i) bhAvanAjJAnathI zAstratattvanI prApti. | (ii) bhAvanAjJAnathI prApta evuM zAstra ja paralokanI pravRttimAM pramANabhUta. pa8thI 60 20-21. | bAlane ApavA yogya dezanAnuM svarUpa. 60thI 13 22-23. | madhyamane ApavA yogya dezanAnuM svarUpa. u4thI paMDitane ApavA yogya dezanAnuM svarUpa. 17thI 19 25. | (i) budhane apAyelI dezanAthI prApta thayelA dharmanA phaLa svarUpe samarasanI prApti. (ii) paMDita puruSathI levAyela vacanAnuSThAnathI asaMgaanuSThAnanI prApti. 99thI 75 bAla ane madhyamane eka nayanI dezanAthI buddhinI parikarmaNA. 7pathI 78 | (i) bAla ane madhyamane apAyelI eka nayanI | dezanA paNa phaLanI apekSAe pramANadezanA. (ii) bAla ane madhyamano viveka karyA vinA apAyelI pramANadezanA paNa apramANadezanA. [ 78thI 81 28. bAla ane madhyama zrotAne kaI maryAdAthI dezanA ApavI tenI yukti. 81thI 83 (i) eka nayathI parikarmita mativALAne anya nayanI dezanA ApavAmAM zAstranI yukti. (i) saMvignabhAvita bAla ane pAsatyAbhAvita bAlane dAnaviSayaka upadeza ApavAnI maryAdAnuM svarUpa. 84thI 88 27.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zloka naM. viSaya durrayanA abhinivezavALA paNa tattvanA arthI zrotA AgaLa upadezanI maryAdAnuM svarUpa. 31. prastuta graMthamAM batAvela dharmadezanAnI maryAdAne jANIne upadeza ApanAra gItArthothI dharmanI vRddhi. gItArtha upadezaka pratye graMthakArano bhaktibhAva. 30. 32. dezanAdvAtriMzikA/anukramaNikA pAnA naM. 88thI 93 93thI 95 94thI 95
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM hrI~ aha~ namaH / OM hrIM zrIzaGkhadharapArzvanAthAya namaH / huM namaH | nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracitA svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata dezanALabrizioI-2 pUrvakAsiMzikA sAthe saMbaMdha :___ AdyAyAM dvAtriMzikAyAM dAnamuktaM, tadantarAyabhIrutvaM ca mukhyo guNaH, tacca dezanAvivekanirvAhyamitIyamadhunA vivicyate - artha : AdyAtrizikAmAM=prathama dAna dvAaizikAmAM, dAna kahevAyuM dAnanuM svarUpa kahevAyuM, ane tenA aMtarAyanuM bhIrutvakadAnanA aMtarAyanuM bhIrupaNuM, mukhya guNa che=yoganI sAdhanAmAM mahattvano guNa che, ane te=dAnAMtarAyabhIrupaNuM, dezanAnA vivekathI nirvAhya che. ethI have A=dezanA, vivecana karAya che. bhAvArtha cAra prakAranA dharmamAM dAnadharma prathama che. tethI prathama kAtrizikAmAM dAnanuM svarUpa batAvyuM, ane te pramANe dAnamAM udyama karIne zrAvako yogamArganI prAthamika bhUmikA AtmAmAM pragaTa kare che. je zrAvako svabodha anusAra dAnadharmamAM udyama karatA hoya tevA zrAvakone je upadezako samyagU upadeza ApatA nathI, te
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-1 upadezako zrAvakanI dAnadharmanI pravRttimAM aMtarAyabhUta bane che, ane je upadezako viparIta upadeza ApIne zrAvakanA dAnadharmamAM aMtarAya bAMdhe che, te upadezako potAne yogamArganI prAptimAM vigna kare tevA karmo bAMdhe che. tethI AtmakalyANa arthe dAnAMtarAyanuM bhIrupaNuM mukhya guNa che, ane te guNa dezanAnA vivekathI nirvAhya che, tethI have dezanAnuM vivecana kare che. ahIM vizeSa e che ke zrAvakanA jIvanamAM dAna-zIla-tapa ane bhAva e cAra prakArano dharma hoya che, to paNa zrAvakane dAnadharma mukhya hoya che, ane zIlAdi dharmo alpa aMzamAM hovAthI gauNa hoya che; ane sAdhune zIlAdi dharmo mukhya hoya che, ane sAdhuo zrAvakone temanI bhUmikAnusAra dAnadharmano upadeza Ape che, te rUpe sAdhune dAnadharma gauNarUpe hoya che. tethI upadezakoe dAnazIla-tapa ane bhAvarUpa je zrAvakono dharma che, tenI vRddhi thAya te rIte upadeza Apavo joIe; je dezanAnA vivekathI nirvAhya che. tethI dAnadharmanA kathana pachI dezanAdvatrizikA batAve che. zloka : yathAsthAnaM guNotpatteH suvaidyeneva bheSajam / bAlAdyapekSayA deyA dezanA klezanAzinI / / 1 / / anvayArthaH suvedaneva meSanA--suvaidya vaDe auSadhanI jema yathAsthAne guNottara = yathAsthAna guNa utpatti hovAthI vAtAdyapekSA=bAlAdinI apekSAe rajozanAzinI phleza nAza karanArI rezanA=dezanA saiyA-ApavI joIe=sAdhue dezanA ApavI joIe. ||1| zlokArca - suvaidya vaDe auSadhanI jema yathAsthAna guNa utpatti hovAthI bAlAdinI apekSAe klezanAza karanArI dezanA sAdhue ApavI joIe. II1iaa. * 'vAnApekSA' - ahIM 'vathI madhyama ane paMDitanuM grahaNa karavuM.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAhAviMzikA/zloka-1 TIkA - yathAsthAnamiti-suvaidyena bheSajamiva, bAlAdyapekSayA bAlAdyAnuguNyena, dezanA deyA, sAdhuneti zeSaH, kiM bhUtA? klezanAzinI bhAvadhAtusAmyena doSApahA, kuta ? ityAha - yathAsthAnaM-sthAnamanatikramya, guNotpatteH, yathA hi sadapyauSadhaM taruNAdiyogyaM bAlAdInAM na guNAya tathA dharmadezanA'pi madhyamAdiyogyA bAlAdInAM na guNAyeti yathAsthAnametatriyogo nyAyyaH / / 1 / / TIkArya : suvecena ...... nAththa: suvaidya vaDe auSadhanI jema bAlAdinI apekSAe= bAlAdinA anusaraNathI, sAdhue dezanA ApavI joIe. mULazlokamAM sAdhunA' zabda adhyAhAra che, tethI TIkAmAM sAdhunoti zeSa: kahela che. kevA prakAranI? kevA prakAranI dezanA ApavI joIe? klezano nAza karanArIzrotAne bhAvadhAtunA sAgathI doSane haranArI, dezanA ApavI joIe. kema? ethI kahe che=bAlAdinI apekSAe dezanA kema ApavI joIe? ethI kahe che - yathAsthAna=sthAnane atikrama karyA vagara bAlAdisthAnane atikramaNa karyA vagara, guNautpatti hovAthI=dezanAthI guNanI utpatti hovAthI, bAlAdinI apekSAe dezanA ApavI joIe, ema avaya che. dRSTAntadASTantika bhAvane spaSTa kare che - je pramANe yuvAtAdine yogya suMdara paNa auSadha bAlAdinA guNa mATe nathI, te pramANe madhyamAdine yogya dharmadizatA paNa bAlAdinA guNa mATe nathI. ethI yathAsthAna bAlAdi zrotAnA sthAnane anurUpa, Ano viyoganA dezanAnuM niyojana, vyAdhya che. 1 "sA' - ahIM 'pi'thI e kahevuM che ke asarogane ananurUpa, auSadha to guNane mATe nathI, paraMtu rogane anurUpa evuM sad paNa taruNAdine yogya auSadha bAlAdine guNa mATe nathI.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAhAtrizikA/zloka-1 'tA'i - ahIM 'rithI bAla ane vRddhanuM grahaNa karavuM. ja vAtAva' - ahIM 'virathI taruNa ane vRddhanuM grahaNa karavuM. dharmavezana' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke bhAvaroganA nAzanuM kAraNa na bane evI adharma dezanA to guNane mATe nathI, paraMtu zrotAnA bhAvaroganA nAzanuM kAraNa bane evI madhyamAdi zrotAne yogya dharmadezanA paNa bAlAdine guNa mATe nathI. madhyamava' - ahIM 'thiI bAla ane paMDitanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - upadezakane bAla, madhyama ane paMDita zrotAnI apekSAe upadeza ApavAnI vidhi - jema suvaidya rogane anurUpa ucita auSadha Ape tyAre rogI bAla che, taruNa che ke vRddha che teno paNa khyAla rAkhIne te pramANe auSadha Ape che; kema ke bAlAdinI apekSA rAkhyA vagara roganuM ucita auSadha paNa hitakArI banatuM nathI. tema sAdhue bAlAdinI apekSA rAkhIne dharmadezanA ApavI joIe; kema ke bAlAdinI apekSAe apAyelI dezanA ja guNane karanArI thAya che, mAtra dharmadezanA ApavAthI dharmanI niSpatti thatI nathI. ahIM klezanA nAzane karanArI dezanA ApavI joIe," ema kahyuM, ane teno artha TIkAmAM karyo ke "bhAvadhAtunA sAmyathI doSane nAza karanArI dezanA ApavI joIe." tethI e prApta thAya ke jema auSadha saptadhAtumaya dehanI viSamatAne dUra karIne dehanA Arogyane pragaTa kare che, tema ucita dezanA AtmAnA ratnatrayInA pariNAmarUpa bhAvadhAtumAM thayelI viSamatAne dUra karIne bhAvaArogyane prApta karAve che. jIvanuM viparIta jJAna, viparIta rUci ane viparIta pravRtti te ratnatrayIrUpa bhAvadhAtunI viSamatA che, ane sadezanAthI yogya zrotAmAM jeTalA aMzamAM samyagujJAna, samyaguruci ane sabhyapravRtti pragaTe teTalA aMzamAM bhAvadhAtunI viSamatA dUra thAya che, ane bhAvaArogya pragaTa thAya che. IIII
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAAtrizikA/zloka-2 avataraNikA - vipakSe bAdhamAha - avataraNikArya : vipakSamAM bAlAdinI apekSA rAkhyA vagara dezanA ApavArUpa vipakSamAM, bAdhane kahe che=dharmanI prAptine badale anarthanI prApti thavArUpa bAbate kahe che - zloka : unmArganayanAt puMsAmanyathA vA kuzIlatA / sanmArgadrumadAhAya vahnijvAlA prasajyate / / 2 / / anvayArtha: anyathA vA=ane anyathA=ane bAlAdinA sthAnanI apekSA rAkhyA vitA dezanA ApavAmAM puMsA--puruSone zrotArUpa puruSone, sanmAnayana= unmArgamAM laI javAthI sanmAlidAye sanmArgarUpa vRkSanA dAha mATe vadinakvInA zatratA=agninI javALArUpa kuzIlatA prasanyateprApta thaze-upadezakane kuzIlatA prApta thaze. rA zlokArtha : ane anyathA dezanA ApavAmAM zrotArUpa puruSone unmArgamAM laI javAthI sanmArgarUpa vRkSanA dAha mATe agninI jvALA jevI kuzIlatA upadezakane prApta thaze. IIII. TIkA - unmArgeti-anyathA yathAsthAnaM dezanAyA adAne, puMsAM dhyAdhyakaraNadvAreNonmArganayanAt vA kuzIlatA prasajyate / kimbhUtA? sanmArgadrumANAM dAhAya vahnijvAlA, anAbhogenApi svataH pareSAM mArgabhedaprasaGgasya prabalApAyahetutvAditi bhAvaH / / 2 / / TIkArya : gAthA .. mAtra cheane anyathA ane yathAsthAna dezanAne nahIM ApavAmAM, puruSone zrotArUpa puruSone, buddhinA AMdhyakaraNa dvArA unmArgamAM
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-2 nayana thatuM hovAthI kuzIlatA prApta thaze-upadezakane kuzIlatA prApta thaze. kevA prakAranI kuzIlatA prApta thaze ? te spaSTa kare che - sanmArgavRkSanA dAha mATe agninI jvALArUpa-bhagavAna vaDe batAvAyelA sanmArgarUpa vRkSane bALavA mATe agninI jvALArUpa, kuzIlatA upadezakane prApta thaze, ema avaya che. ahIM prazna thAya ke saddharmanA upadezanI pravRttine kuzIlatA kema kahI zakAya ? temAM hetu kahe che - anAbhogathI paNa potAnA dvArA bIjAnA mArgabhedanA prasaMganuM prabaLa apAyanuM hetupaNuM che, e bhAva che. parA 'gAmona' - ahIM 'pa'thI e kahevuM che ke AbhogathI to paranA mArgano bheda baLavAna anarthano hetu che, paraMtu anAbhogathI paNa paranA mArganA bhedano prasaMga baLavAna anarthano hetu che. bhAvArtha - zrotAnA bAlAdi bhAvanI apekSA vagara yathArtha prarUpaNA paNa upadezaka mATe karmabaMdhanuM kAraNa - zloka-1mAM kahyuM ke sAdhue bAlAdinI apekSA rAkhIne klezano nAza karanArI dezanA ApavI joIe. tene ja sudaDha karavA mATe kahe che ke jo sAdhu bAlAdinI apekSA rAkhyA vinA mAtra "mAre dharmopadeza Apavo che" eTalI buddhi karIne dezanA Ape, to zrotArUpa puruSane anurUpa dezanA nahIM hovAthI zrotAnI buddhino viparyAsa thAya che; ane zrotAnI buddhinA viparyAsane kAraNe zrotA unmArgamAM gamana kare che, temAM upadezaka kAraNa che. tethI upadezakanI dezanAnI kriyA kuzIlatArUpa che; kema ke tenA upadeza dvArA sanmArgarUpa vRkSano nAza thAya che. mATe te dezanA sanmArgarUpI vRkSone bALavA mATe agninI jvALArUpa che. ahIM koIne prazna thAya ke upadezakane koInuM ahita karavAno Azaya nathI ke sanmArganA nAzano adhyavasAya nathI, tethI zubhAzayathI apAyelI te dezanAne kuzIlatArUpa kema kahI zakAya? tethI kahe che -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAhAviMzikA/zloka-2-3 anAbhogathI paNa potAnA dvArA koIne mArgabheda karavAmAM Ave arthAt bhagavAnanA mArgathI anya mArgamAM laI javAmAM Ave, to te pravRtti prabaLa= baLavAna, apAyano=anarthano hetu che arthAt saMyamajIvanamAM koI pramAda thAya, tenAthI je anartha thAya, tenA karatAM ghaNo adhika anartha viparIta dezanAthI thAya che. tethI sAdhue anAbhogathI paNa viparIta dezanA apAya nahIM tevo yatna karavo joIe. zA avataraNikA - nanvevaM "na bhavati dharmaH, zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt bruvato'nugrahabuddhyA vaktustvekAntato bhavati" iti vAcakavacanaM vyAhanyeta, ataH khalu anugrahadhiyA AgamArthopadezamAtrameveSTasAdhanatayA pratIyate, zroturbhAvastu durgraha ityaashngkaayaamAha - avataraNikArya : A rIte-pUrvamAM kahyuM e rIte pUrvamAM kahyuM ke bAlAdinI apekSA rAkhyA vagara dezanA ApavAmAM Ave to upadezakane kuzIlatAnI prApti thAya e rIte, "sarva zrotAne hitazravaNathI ekAMte dharma thato nathI, anugrahabuddhithI bolanAra vaktAne ekAMte dharma thAya che." (tatvArthakArikA-29) e prakAranuM vAcakavacana-umAsvAtijI mahArAjAnuM vacana, haNAya che arthAt vacanano apalApa thAya che. AthI pUrvamAM kahyuM ke A rIte vAcakavacana haNAya che AthI, kharekhara ! anugrahabuddhithI AgamArthano upadezamAtra ja ISTasAdhanapaNArUpe pratIta thAya che vaktAne nirjarAnA sAdhanapaNArUpe pratIta thAya che; paraMtu zrotAno bhAva durraha che=A zrotAne kaI dezanA ApavI ucita che, ane A zrotAne kaI dezanA ApavI ucita nathI, teno nirNaya karavo duSkara che, e prakAranI AzaMkAmAM kahe che - zloka : anugrahadhiyA vaktumitvaM niyamena yat / bhaNitaM tattu dezAdipuruSAdividaM prati / / 3 / /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-3 anvayArtha : anugrathivA anugrahabuddhithI vA=vaktAnuM nivamena niyamathI dharmIpaNuM =je maLataMtra kahevAyuM-umAsvAtijI mahArAja vaDe je kahevAyuM, ta--te su-vaLI rezalipuruSAvivivaM prati=dezAdi ane puruSAdi jANanArA puruSane AzrayIne che. sA. zlokArca - anugrahabuddhithI vaktAnuM niyamathI dhamapaNuM je kahevAyuM umAsvAtijI mahArAja vaDe kahevAyuM, te vaLI dezAdi ane puruSAdi jANanArA puruSane AzrayIne che. II3II "tezAdri - ahIM thiI kALanuM grahaNa karavuM. TIkAH__ anugraheti-anugrahadhiyA vaktuH dharmopadeSTuH dharmitvaM nirjarAbhAgitvam, niyamenaikAntena, yadbhaNitaM tattu dezAdIn puruSAdIMzca vetti yastaM prati, na tu tajjJAne zaktimasphorayantaM prati / / 3 / / TIkArca - manugrathivI ... prati | anugrahabuddhithI vaktAnuM dharmopadezakanuM, niyamathI=ekAMtathI, dharmIpaNuM nirjarAbhAgIpaNuM, je kahevAyuM-vAcaka umAsvAtijI vaDe kahevAyuM, te vaLI dezAdi ane puruSAdine je jANe che tene AzrayIne che; paraMtu tenA jJAnamAM= dezAditA ane puruSAdinA jJAnamAM, zaktine nahIM phoravanArA puruSane AzrayIne nahIM. II bhAvArtha :dezAdine ane puruSAdine jANanAra vaktAne AzrayIne ja upadezakane ekAMte nirjarAnI prApti - vAcakavacana pramANe anugrahabuddhithI upadeza ApanArane ekAMte dharma thAya che. tethI zrotAne zAstronA arthano upadeza Apavo e ja mAtra iSTa che, paraMtu
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAbiMzikA/zloka-3-4 bAlAdinI apekSAe dezanA ApavI joIe, evo artha phalita thato nathI; tema avataraNikAmAM pUrvapakSIe zaMkA karela. tenA nirAkaraNarUpe graMthakArazrI kahe che ke vAcakavacana pramANe anugrahabuddhithI upadeza ApanArane ekAMte nirjarAbhAgI kahela che, e kathana sarva upadezakane AzrayIne kahela nathI, paraMtu dezakALane jANIne ane puruSAdine jANIne arthAt "A puruSa bAla che, madhyama che" ityAdi jANIne athavA zrotAne jANIne arthAt A zrotA kayA darzanathI vAsita che ityAdi jANIne je upadezaka upadeza Ape che, tevA upadezakane AzrayIne kahela che. tethI tevA upadezakano upadeza ekAMte nirjarAnuM kAraNa che, ema vAcakavacanathI phalita thAya che. llal avataraNikA : nanu puruSAdibhedena dezanAbhedo na yuktaH, rAjaraGkayorekarUpeNaiva dezanAbhidhAnAt, tathA cAcArasUtraM - "jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai, jahA tucchasa velyar tadA puOUsa tya" [kAvArI sUtra-102, patra-241] ti, sUtrollaGghanaM ca mahate'nAyetyAzaGkyAha - avataraNikArya : puruSAdinA bhedathI dezanAbheda yukta nathI; kema ke rAjA ane raMkane eka svarUpe ja dezanAnuM kathana che, ane te prakAre AcArasUtra che-rAjA ane raMkane eka rUpe ja dezanA ApavI joIe te prakAre AcArasUtra che. "je prakAre puNyazALIne=rAjA vagerene kahe te pramANe tucchanetradaridrIne kahe, je pramANe tucchane kahe te pramANe puNyazALIne kahe." (AcArAMga sUtra-101) ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che, ane sUtranuM ullaMghana mahAanartha mATe che, e prakAranI AzaMkA karIne tenA nirAkaraNa arthe graMthakArazrI kahe che - bhAvArtha - vAca kavacana pramANe anugrahabuddhithI upadeza ApanArane ekAMte dharma thAya che, tethI zAstravacanano upadeza Apavo te upadezaka mATe ekAMte nirjarAnuM kAraNa che; paraMtu "A zrotA bAla che, madhyama che ityAdino vicAra karavo
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 dezanAdvAtriMzikA/bloka-4 vaktA mATe zakya nathI, ema zloka-3nI avataraNikAmAM kahela. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrIe zloka-3mAM sthApana karyuM ke dezAdi ane puruSAdine jANanAra vaktAne AzrayIne ja vaktAne ekAMte nirjarA vAcakavacanathI phalita thAya che. have A kathana koIkane iSTa jaNAtuM nathI. tethI zaMkA kare che ke AcArAMgamAM rAjA ane TaMkane samAna dezanA ApavAnuM kathana karyuM che, mATe puruSAdinA bhedathI dezanAno bheda ucita nathI. tethI vAcakavacanano artha e ja karavo joIe ke anugrahabuddhithI je dharmopadeza Ape che te upadezakane ekAMte nirjarA thAya che. A prakAranA zaMkAkAranA AzayanuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - zloka H ko'yaM puruSa ityAdivacanAdata eva ca / parSadAdivivekAcca vyakto mandasya nigrahaH ||4 || anvayArtha : atava ==ane AthI ja=bAlAdine jANyA vinA dezanA ApavAmAM karmabaMdha thAya che AthI ja, joya puruSa tyAvi vacanA='A puruSa koNa che ?' ityAdi vacana hovAne kAraNe varSanAviviveAjya ane parSadAdino viveka hovAne kAraNe manvasva=maMdano-dezAdi-puruSAdi jJAnanA abhAvavALA upadezakano nigrahaH nigraha vyavaktaH=vyakta che-apasiddhAntanA upadezarUpa nigraha vyakta che. / / 4 / / zlokArtha : ane AthI ja=bAlAdine jANyA vinA dezanA ApavAmAM karmabaMdha thAya che AthI ja, 'A puruSa koNa che ?' ityAdi vacana hovAne kAraNe ane parSadAdino viveka hovAne kAraNe, maMdano=dezAdi-puruSAdi jJAnanA abhAvavALA upadezano, nigraha vyakta che=apasiddhAntanA upadezarUpa nigraha vyakta che. I[4] * 'varNAvi viveAvya' - ahIM 'vi'thI puruSanuM grahaNa karavuM.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 dezanAdvAciMzikA/zloka-4 TIkA : ko'yamiti-ata eva ca-viparyaye doSAdeva ca, ko'yaM puruSa ityAdivacanAnandyAvazyakAdau, parSadAdInAM vivekA=vivecanAt ca, mandasya dezAdipuruSAdijJAnAbhAvavato vaktuH, nigrahaH apasiddhAntalakSaNaH, vyaktaH prakaTa eva / ayaM bhAvaH- uktAcArasUtraM sAdhodharmavyAkhyAne nirIhatAmAtradyotakameva, rAjAderabhiprAyAnanusaraNe prakaTadoSopadarzanapUrvamanupadameva tatra puruSAdidezAdiparijJAnavattvena dezanAdhikAritvAbhivyaJjanAt / taduktaM - "avi ya haNe aNAiyamANe etthaM pi jANa seyaM ti Nasthi keyaM purise kaMca Nae tti" (AcArAGga sUtra-102, patra 145/ 146) / kiJcaivaM puruSAdiparijJAnAnAvazyakatve parSadAdiguNadoSopavarNanaM tatra tatra vyarthaM syAditi / / 4 / / TIkArca - gata va ra .... thAviti | ane AthI ja viparyayamAM doSa che AthI ja=bAlAdino vicAra karyA vagara dharmadezanA ApavAthI karmabaMdhanI prApti che AthI ja, naMdi-AvazyakAdi sUtramAM 'A puruSa koNa che ?' ityAdi vacana hovAne kAraNe=upadezakanA upadezane AzrayIne taMdI-AvazyakAdimAM "A puruSa koNa che?' ityAdi vicAraNA Avazyaka che, tene batAvanAruM vacana hovAne kAraNe, ane parSadAdino viveka hovAne kAraNe=parSadAdinuM vivecana hovAne kAraNe arthAt naMdI-AvazyakAdimAM zrotAnI parvadA kevA kevA prakAranI hoya che, tenuM vivecana hovAne kAraNe, maMdano dezAdi-puruSAdinA jJAnanA abhAvavALA evA vaktAno, apasiddhAMtarUpa nigraha vyakta ja cheeteno upadeza apasiddhAMta che, e prakArano nigraha naMdI AdinA vacanathI pragaTa ja che. pUrvamAM naMdi-AvazyakAdinA vacanathI spaSTa karyuM ke dezAdi ane puruSAdine nahIM jANanAra evA vaktAne upadezanI pravRttithI karmabaMdhanI prApti thAya che. tethI prazna thAya ke AcArAMgamAM to puruSAdinA bhedane karavAno niSedha karyo che, to te kathana kaI apekSAe saMgata thAya? tethI tene spaSTa karavA mATe " mAva:'thI graMthakArazrI kahe che -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-4 A bhAva che - ukta AcArasUtra=avataraNikAmAM uddharaNarUpe Apela AcArasUtra, dharmavyAkhyAnamAM sAdhunI nirIhatAmAtranuM dyotaka ja che; kema ke rAjAdinA abhiprAyanA ananusaraNamAM pragaTa doSanA upadarzanapUrvaka anupada ja='nA pustra tya' ityAdi AcArAMgasUtranA pachInA padamAM ja, puruSAdi ane dezAdinA parijJAnarUpe dezanAdhikArIpaNAnuM abhivyaMjana che=kathana che. 12 te kahevAyuM che=rAjAdinA abhiprAyanA anusaraNa vinA dezanAmAM pragaTa doSa che, ane puruSAdi ane dezAdinA parijJAnavALA vaktA ja dezanAnA adhikArI che, te AcArAMga sUtra-102mAM kahevAyuM che - "ya=ane vaLI gaLAvamAmAM haLe avi=anAdara karAto rAjA haNe paNa ttva vi nA=dharmadezanAmAM paNa jANa. dharmadezanAmAM zuM jANa ? te spaSTa kare che - sevaM ti sthi=zreya e nathI=dharmadezanA puruSAdine jANyA vagara ApavAmAM Ave te zreya che, e nathI, 'yaM rise ~ na tti'=A puruSa kayo che ? kone namelo che ?= kayA devatAne namelo che ? ityAdi dvArA parSadAdino viveka batAve che. (AcArAMga sUtra-102) uddharaNamAM avi=tti saMbhAvanA arthamAM che. vaLI A rIte=vAcakavacanano artha e pramANe karavAmAM Ave ke anugrahabuddhithI bolanAra sarva vaktAne ekAMte nirjarA thAya che e rIte, puruSAdinA parijJAnanuM anAvazyakapaNuM hote chate=upadezakane upadeza ApatI vakhate puruSAdinA parijJAnanI anAvazyakatA hote chate, parSadAdinA guNadoSanuM upavarNana tyAM tyAM=te te zAstramAM, vyartha thAya. 'kRti' zabda TIkAnI samAptimAM che. 545 jai 'puruSAvirijJAnAnAvazyatve' - ahIM 'vi'thI parSadAnuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : upadezamAM bAlAdinA bheda vinA dezanA ApanArane anarthanI prApti : : zloka-3mAM kahyuM ke dezAdi ane puruSAdine nahIM jANanAra vaktA anugrahabuddhithI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/bloka-4 paNa AgamanA arthano upadeza Ape to karmabaMdharUpa aniSTanI prApti thAya che. AthI je vaktA dezAdi ane puruSAdinA jJAnavALA nathI, tevA maMda vaktAno nigraha vyakta che arthAt tevA vaktA dezanAnA anadhikArI che, e rUpa nigraha vyakta che. vaLI naMdi-AvazyakAdimAM "A puruSa koNa che?' ityAdi vacana dvArA upadeza sAMbhaLavA AvelA puruSonA svarUpanuM varNana karyuM che. tenAthI paNa nakkI thAya che ke je vaktAne puruSAdinuM jJAna nathI, te vaktA anugrahabuddhithI dharmopadeza Ape topaNa teno nigraha vyakta che. vaLI naMdi-AvazyakAdimAM parSadAno viveka batAvela hovAthI paNa dezAdi ane puruSAdine nahIM jANanArA evA maMda vaktAno nigraha vyakta che. ahIM prazna thAya ke vaktA anugrahabuddhithI zAstranA arthono upadeza Ape che, paraMtu dezAdi-puruSAdine jANato nathI, tene karmabaMdhanI prApti thAya che, tema svIkArIe, to AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke "je puNyazALIne kahevuM joIe te tucchane kahevuM joIe', te vacana kaI rIte saMgata thAya ? kema ke te vacana pramANe to dezanA ApanAra vaktAe puruSAdino bheda karavo joIe nahIM, evo artha phalita thAya. te prakAranI zaMkAmAM kahe che - dharmavyAkhyAna vakhate sAdhue nirIhatA mAtramAM yatna karavo joIe,' te batAvavA arthe avataraNikAmAM kahela AcArAMgasUtra che arthAtu "puNyazALI zrotA prati pakSapAta rAkhavo ane sAmAnya zrotA prati upekSA karavI te ucita nathI;' paraMtu puNyazALI ke sAmAnya zrotA prati madhyasthabhAva rAkhIne upadeza Apavo joIe, te batAvavA arthe AcArAMgasUtra che; paraMtu kathA zrotAmAM kevI yogyatA che ityAdi vicArano niSedha AcArAMgasUtrathI thato nathI. mATe upadezake zrotAnI yogyatA nakkI karavA arthe "A zrotA bAla che, madhyama che ke prAjJa che' teno vicAra avazya karavo joIe; ane tenI puSTi karavA arthe kahe che ke rAjAdinA abhiprAyanA ananusaraNamAM pragaTa doSanuM varNana AcArAMgasUtramAM karyuM che, ane tyArapachI tarata ja puruSAdinA parijJAnavALA vaktAne dezanAnA adhikArI kahyA che. tethI AcArAMgasUtra dezAdi parijJAna vagaranA upadezakane upadezathI nirjarA thAya che, tema batAvatuM nathI.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 dezanAdvAciMzikA/zloka-4-5 A rIte AcArAMgasUtranA vacanathI paNa dezAdi ane puruSAdine jANanAra vaktAne ja anugrahabuddhithI dharma thAya che, ema phalita thAya che. vaLI tenI puSTi karavA mATe kahe che ke jo upadezakane mAtra anugrahabuddhithI dharmopadeza ApavAmAM nirjarA thatI hoya to puruSAdinA parijJAnanI anAvazyakatA che, tema phalita thAya, ane tema svIkArIe to te te zAstromAM parSadAdinA guNadoSanuM varNana che te vyartha siddha thAya; ane AgamamAM parSadAdinA guNadoSanuM varNana che, mATe paNa upadezake parSadAne jANIne tenI yogyatAnusAra upadeza Apavo joIe, anyathA karmabaMdhanI prApti thAya. 4 avataraNikA : prathama zlokamAM batAvyuM ke sAdhue bAlAdinI apekSAe klezano nAza karanArI dezanA ApavI joIe. tyArapachI zloka-2mAM kahyuM ke bAlAdinI apekSA rAkhyA vinA dezanA Ape to sAdhunI te dezanAnI pravRti kuzIlatArUpa siddha thAya. tyAM zaMkA thaI ke vAcakavacana pramANe anugrahabuddhithI upadeza ApanArane ekAMte nirjarA thAya che, tethI bAlAdinI apekSA rAkhIne dezanA ApavI joIe, tevo artha saMgata thato nathI. tenuM spaSTIkaraNa zloka-3-4mAM karIne sthApana karyuM ke dezAdi ane puruSAdi jANakAra puruSane AzrayIne anugrahabuddhithI apAtI dezanAthI ekAMte nirjarA thAya che. have jeo puruSAdine jANanArA nathI ane dezanA Ape che, teo kevo anartha utpanna kare che? te batAve che - bloka - ajJAtavAgvivekAnAM paNDitatvAbhimAninAm / viSaM yadvartate vAci mukhe nAzIviSasya tat / / 5 / / anvayArtha ajJAtavAvivenA--ajJAta che vANIno viveka jemane evA patitvamimananA--paMDitapaNAnA abhimAnavALA sAdhunI vArikavANImAM truje viSe vartate viSa varte che ta-te viSa kAzIviSaca=sarpanA mu9 na=mukhamAM nathI. pA.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 dezanAdvAciMzikA/zloka-pa zlokArca - ajJAta che vANIno viveka jemane evA paMDitapaNAnA abhimAnavALA sAdhunI vANImAM je viSa varte che, te viSa sarpanA mukhamAM nathI. IfpaI TIkA : ajJAteti-ajJAto vAgvivekaH zuddhAzuddhayogyAyogyaviSayatvAdirUpo yaisteSAM, paNDitatvAbhimAninAM, vAci=bhASAyAM, viSaM yanmithyAtvarUpaM vartate tadAzIviSasya= vyAlasya mukhe na, anekajanmaduHkhadaM hyekamanyaccaikajanmaduHkhadameveti / / 5 / / TIkArya : zuddhAzuddha, yogyAyogya viSayavAdirUpa vANIno viveka=A dezanAno viSaya zuddha che ke azuddha che, ane dezanAnA viSayabhUta zrotA yogya che ke ayogya che, e rUpa vANIno viveka, nathI jaNAyo jeo vaDe, tevA paMDitapaNAnA abhimAnavALA sAdhunI vANImAMebhASAmAM, je mithyAtvarUpa viSa varte che, te sarpanA mukhamAM nathI; kema ke eka=sAdhunI vANImAM raheluM viSa, aneka janmanA duHkhane ApanAruM che, ane aca=sarpanA mukhamAM raheluM viSa, eka janmanA duHkhane ja ApanAruM che. pA. bhAvArtha :vANInA viveka vagaranA upadezathI zrotAne anarthanI prApti - yogya zrotAne yogamArganI prApti karAvavA arthe zrotAnI bhUmikAne anurUpa kaI dezanA zuddha che ? ane kaI dezanA azuddha che? arthAt prAthamika bhUmikAnI, dezaviratinI ke sarvaviratinI kaI dezanA "A zrotAne hitakArI che, mATe zuddha che?" ane tenAthI viparIta prakAranI kaI dezanA "A zrotAne hitakArI nathI, mATe azuddha che?" tenuM upadezakane jJAna Avazyaka che. vaLI je zrotA je dezanAne yogya hoya te zrotAne te dezanA ApavI joIe. tethI te yogyatAno nirNaya karavA arthe A zrotA bAla che, madhyama che ke prAjJa che, teno paNa vicAra upadezakane Avazyaka che; kema ke bAlAdino nirNaya karIne ucita dezanA ApavAmAM Ave to teonuM hita thAya che, ane viparIta dezanAthI ahita thAya che. tethI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 dezanAdvAaizikA/zloka-pa-6 jema zrotAnI bhUmikA pramANe dezanAnA vivekanI AvazyakatA che, tema zrotAnI buddhinI pakvatAnA bhedathI paNa dezanAnA bhedanI AvazyakatA che; ane je vaktAne zuddhAzuddha, yogyAyogya viSayavAdirUpa vANIno viveka nathI, ane mAtra zAstro bhaNIne pote zAstro samajAvI zake che evuM paMDitapaNAnuM abhimAna che, evA sAdhunI vANImAM mithyAtvarUpa viSa varte che, je sarpanA mukhamAM paNa nathI; kema ke sarpanA mukhamAM raheluM viSa pudgalAtmaka che, jethI sarpa jene haMsa Ape tene eka bhavanA mRtyunI prApti thAya, jyAre sAdhunI vANImAM vartatuM viparyAsarUpa viSa, zrotAnI buddhino viparyAsa karAvIne zrotAone sanmArgathI dUra karIne duraMta saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane che. tethI aneka janmonA duHkhane denAruM bane che. ApaNA avataraNikA - bAlAdInAM lakSaNamAha - avataraNitArtha - bAlAdinAM lakSaNone kahe che - bhAvArtha : bAlAdinI apekSAe klezano nAza karanArI dezanA ApavI joIe, ema zloka-1mAM kahyuM, ane tenAthI viparIta dezanA zrotAnA ahitane karanArI che, tema zloka-5 sudhI sthApana karyuM. tethI upadezake bAlAdinA svarUpanuM jJAna karIne te pramANe dezanA ApavI joIe, ema phalita thAya. tethI upadezaka mATe bAlAdinA svarUpanuM jJAna Avazyaka che. mATe have bAlAdinAM lakSaNo batAve che - zloka : tatra bAlo rato liGge vRttAnveSI tu madhyamaH / paNDitaH sarvayatnena zAstratattvaM parIkSate / / 6 / / anyathArtha - tatra tyAM te bAlAdi zrotAo madhye nittA =liMgamAM rataliMgamAtramAM rata vAtA=bAla sukavaLI vRttAnveSI-AcArane zodhanAra AcAranA prAdhAnyanI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/zloka-6 17 apekSAvALA madhyamaH=madhyama che ttvataH=paMDita sarvavatnena=sarva yatnathI zAstratattva=zAstranA tattvane parIkSate parIkSA kare che. III1 zlokArtha : : te bAlAdi zrotAo madhye je liMgamAM rata che te bAla che, vaLI AcArane zodhanAra madhyama che, jyAre paMDita sarva yatnathI zAstratattvanI parIkSA kare che. 19 TIkA H tavrutti-taMtra teSu-bAlAvikSu madhye, nii=hiAmAtre, rato vAntaH, liGgamAtraprAdhAnyApekSayA'sadArambhatvAt, vRttAnveSI tu vRttaprAdhAnyApekSI tu bAlApekSayA madhyamAcAratvAt, yastu sarvayatnena zAstratattvaM parIkSate sa paNDitaH, tattvatastasya mArgAnusAritayotkRSTAcAratvAt / / 6 / / madhyama, TIkArya : teSu mArgAnusAritayotkRSTAcAratvAt / / tyAM=te bAlAdi zrotAo madhye, liMgamAM=liMgamAtramAM rata bAla che-avivekI che. ..... ahIM prazna thAya ke liMgamAtramAM rata hoya tene bAla kema kahyo ? temAM hetu kahe che - liMgamAtramAM prAdhAnyanI apekSA hovAne kAraNe asad AraMbhapaNuM che= bAhya AcaraNAmAtramAM pradhAnapaNe apekSA hovAne kAraNe bAlAdinuM asadAraMbhapaNuM che. vaLI vRttAnveSI=vaLI AcAranA prAdhAnyanI apekSAvALA, madhyama che; kema ke bAlatI apekSAe madhyama AcArapaNuM che=bAlano sthULa AcAra che ane madhyamano madhyama AcAra che. vaLI je sarva yatnathI zAstranI parIkSA kare che te paMDita che. ahIM prazna thAya ke sarva yatnathI zAstranI parIkSA kare che, tene paMDita arthAt buddhimAna kema kahyo ? tethI hetu kahe che --
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 dezanAdvAciMzikA/bloka-1 tatvathI=paramArthathI, tenuM paMDitanuM, mArgAnusArIpaNuM hovAne kAraNe utkRSTa AcArapaNuM che. list bhAvArtha :bAla, madhyama ane paMDita zrotAnuM svarUpa - AtmakalyANa arthe tattva sAMbhaLavAne abhimukha thayelA jIvo traNa prakAranA hoya che : (1) bAla, (2) madhyama ane (3) paMDita. (1) bAla :- bAla jIvo pUla buddhivALA hoya che. teo dharmanI pravRtti karatI vakhate bAhya sthaLa AcAramAtramAM rata rahenArA hoya che arthAtu bAhya tapanI, tyAganI, svAdhyAyAdinI ucita pravRttimAM rata rahenArA hoya che, ane teo saddharmAnuSThAnanI pravRtti karatA hovA chatAM bAla che=avivekI che; kema ke bAhya AcArarUpa liMgamAtramAM pradhAnapaNuM hovAne kAraNe teo asa AraMbhavALA che arthAt mAtra bAhya kriyAo karIne saMtoSa mAnanArA che, paraMtu te kriyAo dvArA cittazuddhine=Atmazuddhine, anurUpa ucita vivekavALA nathI, mATe teo asadAraMbhavALA che. (2) madhyama:- bAla jIvo jema AtmakalyANanI vRttithI bAhya tapa-tyAgAdinA AcAro sevavA pratye abhimukha thayA che, chatAM avivekane kAraNe pariNAmanI zuddhi karI zakatA nathI; tema madhyama jIvo paNa AtmakalyANanI vRttithI bAhya tapa, tyAga, svAdhyAyAdi AcAro seve che, paraMtu teo AcAro sAthe kaMIka pariNAmane paNa jonArA che. "mAro A AcAra kevA prakAranI zuddhi karanAro che ?' tevA vRttanuM anveSaNa karanArA che. tethI AcAronI suMdaratAnI apekSA rAkhanArA hovAthI madhyama che; kema ke bAlanI apekSAe madhyama AcAra pALanArA che arthAt bAla jIvo mAtra sthaLa tapa-tyAgAdinA AcAro pALe che, tenA karatAM kaMIka pariNAmane jonArA suMdara AcAro pALanArA madhyama prakRtivALA jIvo che, chatAM teomAM tattvadRSTino hajI abhAva che. (3) paMDita - vaLI jeo buddhimAna che teo mAtra bAhya AcAro ke bAhya AcAromAM apekSita suMdara bhAvo mAtrathI saMtoSa pAmatA nathI, paraMtu potAnI sarva zaktithI zAstratattvanI parIkSA kare che; ane je zAstravacano kaSa, cheda ane
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-6 tApathI zuddha jaNAya che, te zAstravacanone anusAra sarva ucita pravRttio kare che. AvA jIvo paMDita che; kema ke paMDita puruSo mArgAnusArI buddhivALA hovAthI bAla ane madhyama karatAM utkRSTa AcAravALA che, arthAt tattvadRSTivALA che. Azaya e che ke bAla, madhyama ane paMDita traNe kalyANanA arthe dharmanI pravRttio karatA hoya che, chatAM : (1) bAla jIvo pUla buddhivALA hovAthI mAtra bAhya kriyAomAM dharmabuddhine dhAraNa karanArA hoya che, paraMtu te kriyAonI sUkSma yatanA prati upekSAvALA hoya che, mATe teo bAla che. (2) vaLI madhyama jIvo kaMIka vivekavALA hovAthI je bAhya AcAro pALe che, te AcAronI zAstravacana anusAra sUkSma yatanAmAM prayatnavALA hoya che, Ama chatAM sarva yatnathI zAstratattvanI parIkSA karanArA hotA nathI, tethI teonI pravRtti pUrNa vivekavALI nathI; topaNa bAlanI apekSAe kaMIka vivekavALI AcAranI pravRtti che, mATe teo madhyama che. (3) vaLI buddhimAna puruSo mahAprajJAvALA hovAthI utkRSTa AcAravALA che, tethI sarva yatnathI zAstratattvanI parIkSA kare che; kema ke teo jANe che ke sarva zAstro mokSanA arthe che ane zAstramAM batAvAyelI tapa-tyAgAdi pravRtti paNa mokSanA arthe che. vaLI teo zAstramAM batAvAyelI tapa-tyAgAdinI pravRtti kaI rIte karavAthI mokSanuM kAraNa bane ? te jANavA mATe sarva yatnathI udyama kare che, ane zAstrAnusAre sevavA mATe paNa sarva yatnathI udyama kare che. AvA buddhimAna puruSothI karAtuM zAstrAnusArI anuSThAna sAkSAt ke paraMparAe asaMgabhAvanuM kAraNa bane che. vaLI AvA buddhimAna puruSo svazaktinuM samAlocana karIne guru-lAghavanI ciMtApUrvaka anuSThAna seve che arthAt "A anuSThAna A rIte sevavAthI mahAphaLa Apaze ane A rIte sevavAthI laghutAne karaze." e prakAranI ciMtApUrvaka, je anuSThAna sevavAmAM potAnI zakti hoya te anuSThAnane ucita rIte sevIne uttara uttaranI bhUmikAne prApta kare che. A rIte buddhimAna puruSo sarva zAstranI parIkSA karIne svabhUmikA anusAra AcAro sevavAmAM udyama kare che, tethI teo utkRSTa AcAravALA che, mATe teo paMDita che. IIkA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dezanAdvAciMzikA/zloka-7 avataraNikA : pUrvazloka-6mAM kahyuM ke liMgamAtramAM rata bAla che ane liMgamAtramAM rata hovAne kAraNe bAla asadAraMbhavALA che. teo asaAraMbhavALA kema che ? te have spaSTa kare che - zloka : gRhatyAgAdikaM liGgaM bAhyaM zuddhiM vinA vRthA / na bheSajaM vinArogyaM vaidyaveSeNa rogiNaH / / 7 / / anvayArtha : vAdya gRhatyAti ti=bAhya evAM gRhatyAgAdika liMga zuddhi vinA= aMtatatvanA viveka vinA vRthA=nirarthaka che, meSane vinA auSadha vinA vaidyavereja=vaidyanA vezathI pina =rogIne mArothaM =Arogya nathI=Arogya prApta thatuM nathI. IIkA zlokArca - bAhya evAM gRhatyAgAdika liMga aMta:tattvanA viveka vinA nirarthaka che, auSadha vinA vedhanA vezathI rogIne Arogya nathI-Arogya prApta thatuM nathI. Iloil 'gRhatyA di' - ahIM 'marathI tapa-tyAgAdi bAhya AcaraNAonuM grahaNa karavuM. TIkA - - gRheti-gRhatyAgAdikaM bAhya-bahirvati liGgaM, zuddhiM vinA=antastattvavivekamantarA, vRthA nirarthakaM, na hi rogiNo bheSajopayogaM vinA vaidyaveSadhAraNamAtreNArogyaM bhavati, ata evaitatparairapi mithyAcAraphalamucyate, tallakSaNaM cedaM - "bAhyendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran / ndriyarthanuM vimUhAtmA mithyAvAra: rU 3vyate" || rUti pachA TIkArya : gRhatyAdi..... " rUti . gRhatyAgAdi bAhya bahirvati liMga, zuddhi vinAaMtatatvanA viveka vinA, vRthA che nirarthaka che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 dezanAdvAciMzikA/zloka-7 bahiliMga aMtaHzuddhi vinA nirarthaka che, te daSTAMtathI spaSTa kare che - jema auSadhanA upayoga vinA vaidyanA vezadhAraNamAtrathI rogIne Arogya thatuM nathI ja, AthI ja para vaDe paNa, mithyA AcAra che phaLa jene evo A bAhya tyAga kahevAyo che; ane tenuM lakSaNa A che para vaDe kahevAyuM che, tenuM svarUpa A che - "bAhya indriyono saMyama karIne indriyanA arthone manathI smaraNa karato ja rahe che, te vimUDhAtmA mithyAcAravALo kahevAya che." (bhagavadgItA-3/6) ti' zabda bhagavadgItAnA uddharaNanI samAptimAM che. hA "parerapi' - ahIM 'pathI e kahevuM che ke aMtatattvanA viveka vinA bAhya tyAga vRthA che, tema graMthakArazrI vaDe to kahevAyuM che, paraMtu anya vaDe paNa bAhyatyAgane mithyAcAra phaLavALo kahevAyo che. bhAvArtha :bAhya AcaraNAmAtrane dharmarUpe svIkAravAnI bAlanI avivekavALI daSTi : jema koI rogI puruSa auSadhanA sevana vinA vaidyanA vezamAtrane dhAraNa kare, eTalAmAtrathI Arogya prApta thatuM nathI; tema gharano tyAga, saMyamagrahaNanI kriyA ke saMyamanI bAhya AcaraNAo rUpa liMgamAtra grahaNa karavAmAM Ave, ane te kriyAo dvArA aMta:tattvanA viveka mATe yatna na karavAmAM Ave arthAt te te kriyAthI apekSita AtmAnI zuddhi mATe yatna na karavAmAM Ave, to te gRhatyAgAdi vyartha che. AthI bIjAo vaDe paNa A bAhya tyAgane mithyAcAranA phaLavALo kahevAyo che arthAt A bAhyatyAganuM phaLa mithyAcAranuM sevana che. ahIM vizeSa e che ke vaidyanA vezanA dhAraNasthAnIya=paheravAsthAnIya, bAhya kriyAo che. auSadhasevanasthAnIya te kriyAone avalaMbIne karAtI aMtaraMga zuddhi che; kema ke vaidyano veza dhAraNa karela hoya te puruSa ucita auSadha Ape che, te auSadhanA sevanathI roga maTe che. tema bAhya sAdhunA AcAro vaidyanA vezasthAnIya che ane te AcAro je prakAranI aMtaraMga AcaraNA karavAnuM kahe che te prakAranI yatanA karavAmAM Ave to te vaidyathI apAyelA auSadhanuM sevana thAya che tethI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dezanAdvAciMzikA/bloka-7-8 jeo yatanApUrvaka bAhyakriyAo karatA hoya teonI te kriyAothI auSadhanI prAptitulya aMtaraMga bhAvo thAya che, je bhAvonA saMskAro AtmA upara paDavAthI AtmAmAM mohanA saMskAro ghaTe che, tethI roga maTe che. mATe jeo aMtaraMga zuddhi mATe yatanA karatA nathI, paNa mAtra bAhya AcAro pALe che, teonA te bAhya AcAro asaAraMbharUpa che, ane je jIvo dharmabuddhithI Avo asaAraMbha karavAmAM rata che, teone bAla kahela che arthAt avivekI kahela che; kema ke te bAla jIvo vaidyanA vezanA dhAraNatulya bAhyakriyAo kare che, paraMtu viveka nahIM hovAthI karAtI bAhyakriyA dvArA auSadhasevanatulya aMtaraMga yatanA karatA nathI. tethI temano bhAvavyAdhi maTato nathI. liLA avataraNikA : zloka-pa-6mAM bAla, madhyama ane paMDitanuM svarUpa batAvyuM. tyArapachI bAla jIvo vaDe dharmabuddhithI karAto bAhya tyAga asaAraMbharUpa che, tema zloka-7mAM yuktithI sthApana karyuM. have madhyama jIvonA AcAro paNa avivekavALA hovAthI tyAjya che, te batAvavA arthe kahe che - zloka : gurudoSakRtAM vRttamapi tyAjyaM laghutyajAm / jADyatyAgAya patanaM jvalati jvalane yathA / / 8 / / anvayArtha : yathA=jema gIcatyA=ThaMDInA tyAga mATe vRti zvatane-baLatA agnimAM patinaM paDavuM tyAjya che, tema nathucanAnA nAnA doSano tyAga karanArA paNa "oSavRtAM-moTA doSane karanArAonuM vRttazAcaraNa cIcaMtyAya che. [8] zlokArca - jema ThaMDInA tyAga mATe baLatA agnimAM paDavuM tyAjya che, tema nAnA doSano tyAga karanArA, paNa moTA doSane karanArAonuM AyaraNa tyAjya che. ll8. ana
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-8 TIkA - gurviti-vRttaM khalu asadArambhanivRttimadanuSThAnaM, tacca kArye hetUpacAreNa yaccAritramucyate tatkSAyopazamikatvAcchuddhameva, yattu kIAdyarthaM tadvadAbhAsate tallaghutyajAmapi-sUkSmadoSAkaraNayatnavatAmapi, gurUn doSAn pravacanopaghAtakAriNaH kurvanti ye teSAM sambandhi tyAjyaM yathA jADyatyAgAya= aGgazaityApanayanAya jvalati jvalane patanam / / 8 / / TIkArya : vRtta ravanuM ..... patanam II zlokamAM batAvela "vRtta" zabdano artha spaSTa kare che - vRta kharekhara asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna che, ane tene asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna, kAryamAM cAritranA kAryamAM, hetunA upacArathI=cAritrarUpa hetunA upacArathI, je cAritra kahevAya che, tenuM cAritra zabdathI ullekha karAtuM asadAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna, kSAyopathamikapaNuM hovAthI zuddha ja che. vaLI je kIrti Adi mATe tenI jema zuddhanI jema bhAse che, te tyAjya che zuddhanI jema bhAsatuM evuM te anuSThAna tyAjya che. konuM te anuSThAna tyAjya che ? te spaSTa kare che - laghudoSano tyAga karanArA evA paNa=sUkSmadoSamAM akaraNanA yatvavALA evA paNa, pravacananA upaghAta karanArA evA gurudoSa jeo kare che teo saMbaMdhI te anuSThAna tyAjaya che, ema avaya che; je pramANe jAcanA tyAga mATe=aMganI zItalatAne dUra karavA mATe, baLatA agnimAM paDavuM tyAjya che. ITA ja "traputvanAmag'=sUkSmadraSiArayatnavatApi' - ahIM 'ja'thI e kahevuM che ke sUkSmadoSanA akaraNamAM yatnavALA na hoya tevA gurudoSane karanArAonuM anuSThAna to tyAjya che ja, paraMtu sUkSmadoSanA akaraNamAM yatnavALA paNa gurudoSane karanArA evA teo saMbaMdhI te anuSThAna tyAjya che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dezanAhAtrizikA/zloka-8 bhAvArtha - guru-lAghava vagaranA sUkSma yatanAvALA AcAramAM dharmane jonArI madhyamanI avivekavALI daSTi: madhyama buddhivALA jIvo vRttanA anveSI hoya che, ane vRtta asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna che. A asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna jIvamAM vartatI cAritranI pariNatinuM kArya che, ane cAritranI pariNatinA kAryarUpa asaAraMbhanI nivRttivALA anuSThAnamAM cAritrarUpa hetunA upacArathI tene cAritra kahevAya che. tethI cAritranI pariNatithI yukta evuM asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna kSayopazamabhAvavALuM che, mATe te anuSThAna zuddha ja che; paraMtu jeo kIrti Adi mATe tevuM anuSThAna Acare che, te anuSThAna zuddha anuSThAna jevuM bhAse che, vastutaH te anuSThAna zuddha nathI; ane je jIvo saMyamanA sUkSma doSonA akaraNamAM yatnavALA che, Ama chatAM guru-lAghavano bodha nahIM hovAthI pravacananA upaghAta karanArA guru doSone seve che, teonuM asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna paNa kIrti Adi arthaka hovAthI tyAjya che. jema ThaMDInA nivartana arthe baLatA agnimAM paDavuM tyAjya che, tema guru doSane karanArA puruSanuM sUkSma doSanA nivAraNamAM yatanAvALuM anuSThAna tyAjya che. ahIM vizeSa e che ke je jIvo kalyANanA arthI che ane saMyamAdinI pravRtti kare che, teo paNa jyAre saMjJAne vaza thaIne anuSThAna seve che, tyAre teonuM anuSThAna zuddha banatuM nathI; kema ke mohathI abhivyakta thatI cetanArUpa saMjJAthI te anuSThAna pravarte che; ane te jIvo jyAre bhagavAnanA vacanathI vAsita thaIne sadaMtaHkaraNapUrvaka pravRtti kare che, tyAre teonuM te anuSThAna zuddha bane che. ane je jIvone sUkSmabodha nathI, Ama chatAM saMyamanA AcAromAM sUkSmadoSone nahIM karavAnA yatnavALA che, chatAM mArgAnusArI buddhi nahIM hovAthI pravacananA upaghAtane karanArA moTA doSo seve che, teonuM asaAraMbhanI nivRttivALuM anuSThAna paNa tyAjya che. AvA pravacananA upaghAtavALA ane sUkSmadoSonI yatanAvALA anuSThAnane madhyamabuddhi jIvo kalyANanuM kAraNa mAne che, ane tevI AcaraNAo kare che; kema ke madhyama buddhivALA jIvone utsargamArganA AcAromAM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 dezanAdvAciMzikA/zloka-8-9 atyaMta ruci hoya che, tethI tevA AcAro pALavA atyaMta yatanA kare che. Ama chatAM gItArthanA sAnnidhyamAM rahevAthI je ucita pravRtti thAya che temAM apavAdathI doSo sevavAthI pravacananA upaghAtano parihAra thAya che, te madhyamabuddhine rucatuM nathI; kema ke utsargamArgamAM atyaMta ruci hovAnA kAraNe lAbhAlAbhano vicAra karIne gItArtho je karavAnuM kahe che te temane dharmarUpa bhAsatuM nathI. tethI madhyama buddhivALA jIvoe svIkAreluM anuSThAna paNa paramArthathI vivekamUlaka nathI. phakta bAla jIvo je mAtra bAhya AcArane dharma mAne che, tenA karatAM madhyama baddhivALA jIvo kaMIka vivekavALA hoya che; tethI zAstramAM batAvela yatanApUrvaka anuSThAna sevavAnA pariNAmavALA hoya che; chatAM budhapuruSa jevI utsargaapavAdamAM samyagu yatna karAve tevI mArgAnusArI mati nathI. II avataraNikA : bAla, madhyama ane paMDitanuM svarUpa zloka-6mAM batAvyuM. tyAra pachI bAla je bAhya AcAromAM rata rahe che, te asaAraMbharUpa che, mATe tenI AcaraNAo vivekamUlaka nathI, tema zloka-7mAM batAvyuM. tyAra pachI madhyama buddhivALA jIvo je AcAra pALe che, te sUkSmadoSanA akaraNanA yatnavALA hovA chatAM viziSTa mArgAnusArI prajJA nahIM hovAne kAraNe gurudoSane karanArA hovAthI tenA AcAro paNa tyAjaya che, ema zloka8mAM batAvyuM. have paMDita puruSo je sarvayatnathI zAstratatvanI parIkSA kare che, temanA AcAra utkRSTa AcAra che. te batAvavA arthe kahe che - zloka : zAstratattvaM budhajJeyamutsargAdisamanvitam / tad dRSTeSTAviruddhArthamaidamparyavizuddhimat / / 9 / / anvayArtha: satsarrisamanvita-utsagadithI samanvita dRSTaviruddhArthazdaSTa-ISTa aviruddha arthavALuM 5vizuddhi -audaMparyanI vizuddhivALuM evuM je zAstraviM=zAstratatva che, te yuvayaM paMDita puruSathI jJaya che. IGu
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 dezanAdvAciMzikA/zloka-9 zlokArtha : utsargathI samanvita, daSTa-ISTa-aviruddha arthavALuM, daMparyanI vizuddhivALuM evuM je zAstratatva che, te paMDita puruSathI reya che. Dell noMdha :- zlokamAM tal zabda che mATe "t zabda adhyAhAra che. TIkA - zAstreti-zAstratattvaM budhajJeyaM paNDitaikagamyam, utsargAdibhiH samanvitam AdinA'pavAdanizcayavyavahArAdigrahaH tad dRSTeSTAbhyAM pratyakSAdinAgamAntareNa cAviruddhArthaM, tathA aidamparyavizuddhimattAtparyataH zuddham / / 9 / / TIkArtha zAstratattva .... zuddhanyA te zAstratatva budhathI joya che paMDitaekagamya che, utsargAdi samanvita che. "gAdithI apavAda, nizcayanaya, vyavahAranaya AdinuM grahaNa karavuM. vaLI te zAstratattva kevuM che? te spaSTa kare che - daSTa-ISTanI sAthe= pratyakSAdinI sAthe ane AgamAtaranI sAthe, aviruddha arthavALuM che, ane edaMparyanI zuddhivALuM che tAtparyathI zuddha che. pahelA pratyakSAvinAmAntarekha' - ahIM 'dithI anumAnapramANanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :paMDita-eka-gamya evA zAstranuM svarUpa - zAstratattva utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAra AdithI yukta che, ane pratyakSa ane anumAnanI sAthe aviruddhArthavALuM che. vaLI AgamAttaranI sAthe aviruddhArthavALuM che ane aidatparyanI zuddhivALuM che=tAtparyathI sarva ucita pravRttio karAvanAra hovAthI zuddha che; ane AvuM zAstratattva budhapuruSothI gamya che. AnAthI e phalita thAya ke bAlajIvo paNa zAstrane AzrayIne paralokanA hita arthe pravRtti kare che; paraMtu temAM kalyANanI arthitA hovA chatAM viveka nathI, mAtra sthUla AcArone dharmabuddhithI grahaNa karIne zAstravacanAnusAra pravRtti
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-9, 10-11 27 kare che. mATe temanI zAstravacanAnusAra thatI pravRtti paNa avivekavALI che. madhyama buddhivALA jIvo paNa zAstravacanane avalaMbIne AtmahitArthe pravRtti kare che, ane zAstravacanone avalaMbIne sUkSmadoSanA parihAranI yatanA paNa kare che; Ama chatAM mArgAnusArI buddhi nahIM hovAthI gurulAghavanuM paryAlocana karI zakatA nathI, tethI teonI zAstrane avalaMbIne thatI pravRtti paNa avivekamUlaka che. zAstratattva 52mArthathI kevuM che ? te prastuta zlokamAM batAvela che, ane tevuM zAstratattva budhapuruSa samajI zake che. tethI zAstravacanathI budhapuruSanI je pravRtti thAya che, te mArgAnusArI hovAthI utkRSTa AcArarUpa hoya che. ahIM vizeSa e che ke zAstravacana mokSa arthe pravRtti karavAnuM kahe che, ane mokSane mATe kyAreka autsargika AcAro upayogI che, to kyAreka apavAdika AcAro paNa upayogI che, ane budhapuruSa potAnI zaktinuM samAlocana karIne zAstravacanAnusAra utsarga-apavAdanuM yathAsthAne yojana ka2I zake che; jyAre madhyama buddhivALA jIvo ke bAlajIvo zAstravacanone ucita rIte joDI zakatA nathI. vaLI te zAstratattva pratyakSathI ane anumAnathI dekhAtA padArtho sAthe virodhavALuM nathI, ane anya zAstranI sAthe paNa virodhavALuM nathI, ane te zAstratattva paNa pratyakSathI, anumAnathI ke AgamAMtarathI aviruddhapaNe budhapuruSa ucita rIte joDI zake che; paraMtu jeo tevA budha nathI, teo te zAstravacanane te rIte joDI zakatA nathI. vaLI, saMveganI vRddhi dvArA asaMgabhAvanI prApti karAvavI, te zAstratattvanuM edaMparya che; ane AvuM aidaMparyanI vizuddhivALuM zAstratattva mArgAnusArI buddhi hovAne kAraNe budhapuruSo yathArtha jANI zake che, paraMtu bAla ane madhyama jANI zakatA nathI. tethI te aidaMparyane jANavA mATe paMDita puruSo sarva yatnathI zAstratattvanI parIkSA kare che. ||cl| avataraNikA : zloka-9mAM kahyuM ke zAstratattva budhapuruSathI jJeya che. tyAM prazna thAya ke budhapuruSa zAstratattvane kaI rIte jANI zake ? tethI kahe che -
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 dezanAhAviMzikA/zloka-10-11 bloka - zrutacintottarotpanabhAvanAbhAvyamastyadaH / zrutaM sarvAnugAdvAkyAtpramANanayavarjitAt / / 10 / / utpannamavinaSTaM ca bIjaM koSThagataM yathA / parasparavibhinnoktapadArthaviSayaM tu na / / 11 / / anvayArtha - kRSiknottarotpannamAvanAmAvya--kRta ane cittAnI uttaramAM arthAt zrutajJAna ane cittAjJAtanI uttaramAM, utpanna thayela bhAvanAthI bhAvya arthAt bhAvanAjJAnathI sugraha tAtparyavALuM =AkazAstratatva gati che. have zrutajJAnanuM svarUpa batAve che - pramAniyanatAt sarvAnuNyA =pramANanayavajita evA sarvAnuga vAkyathI arthAt pramANanayavajita evA sarvazAstranI sAthe avirodhI nirmIta arthavALA vAkyathI satpanna-utpanna thayeluM ane kathA zoSThata vInaM=je pramANe koSThagata bIja vitaruM-avinaSTa che, te pramANe avinaSTa evuM jJAna, kRtaM=zruta che. tu vaLI parasparavimitrovattAvArthaviSayaM na=paraspara bhinna ukta padArtha viSayavALuM nathI. II10-11 zlokArtha : zrutajJAna ane cittAjJAnanI uttaramAM utpanna thayela bhAvanAjJAnathI sugraha tAtparyavALuM =zAatattva, che. have zrutajJAnanuM svarUpa batAve che - pramANanayavarjita evA sarvAnuga vAkyathI utpanna thayeluM, ane je pramANe koSThagata bIja avinaSTa che, te pramANe avinaSTa evuM jJAna zrata che. vaLI paraspara bhinna ukta padArtha viSayavALuM nathI. II10-11
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 dezanAdvAciMzikA/zloka-10-11 TIkA : zruteti-zrutacintAbhyAmuttarotpannA yA bhAvanA tayA bhAvyaM-sugrahatAtparyakam, ada: zAstratattvamasti, tatra zrutaM sarvAnugAt sarvazAstrAvirodhinirNItArthAt, vAkyAt pramANanayavarjitAt-pramANanayAdhigamarahitAt, padArthamAtrAvagrahottarasya vAkyArthasya kathambhAvAkAGkSAgarbhatvenehArUpatvAt, pramANanayAdhigamayozca naivavejJApAyarUpI nA TIkArya : zravittAmyAnuM .. patthAt II zruta ane cittA dvArA uttaramAM utpanna thayelI je bhAvanA, tenAthI bhAvya saMgraha tAtparyavALuM, A=zAstratatva che. tyAM zruta, cittA ane bhAvanAjJAnamAM, zruta pramANanayajita evA= pramANanayanA adhigamarahita evA, sarvane anusaranArA=sarva zAstra sAthe avirodhI nirmIta arthavALA, vAkyathI utpanna thayeluM jJAna zrata che, ema uttaranA zloka-11nA utpanna' zabda sAthe saMbaMdha che. ahIM prazna thAya ke pramANanayathI varjita ane sarvAnuga evA vAkyathI utpanna thayelA jJAnane zrutajJAna kema kahyuM? tethI kahe che - padArthamAtranA avagrahanA uttaranA vAkyArthanuM, kathaMbhAvaAkAMkSAgarbhapaNuM hovAne kAraNe IhArUpapaNuM hovAthI, ane pramANamayanA adhigamanuM kRsta ane eka dezanuM apAyarUpapaNuM hovAthI, te benA varjana arthe kRsta ane eka dezanA apAyarUpa vAkyanA, ane kathaMbhAvaAkAMkSAgarbhasvarUpa IhArUpa vAkyanA varjana arthe, pramANasayavajita sarvAnuga vAkyathI utpanna thayeluM jJAna mutajJAna che, ema kahela che. 10 TIkA : utpannamiti-utpannamityatra prAktanapaJcamyantasyAnvayaH, jJAnamiti vyavahitottarazlokasthamatrAnuSajyate, evamagre'pi, avinaSTaM ca yathA koSThagataM bIjam, parasparavibhinnoktA ye padArthAstadviSayaM tu na, tasya sandeharUpatvAt, yaistu vAcyArthamAtraviSayasyAtra vyavaccheda ucyate tairvizakalitasyaivAyameSTavyaH, na tu dIrdhekopayogA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30. dezanAdvAtrizikAzloka-10-11 nusyUtasya padavAkyamahAvAkyaidamparyArthamUrtikasya, tasyopadezapadaprasiddhatvAditi dhyeyam, yadvA tatra svatantrasaMjJAvyavaccheda eveSyate iti na doSaH / / 11 / / TIkArca - satyamityaMtra.... kRti roSa | zloka-11nA prAraMbhamAM 'utpanna' zabda che, emAM prApta paMcamyAno avaya chepUrvanA zloka-10mAM paMcamI aMtavALA pramANanayabiMtAt sarvAnu vAvayAt' no avaya che. vyavahita evA uttara zlokamAM "jJAna' zabda che, e ahIM-'utpanna' zabda pachI, anusaraNa karAya che=uttaranA zloka-12 pachInA vyavadhAnavALA zloka-13mAM rahela "jJAna" zabda 'utpanna' zabda pachI anusaraNa karAya che. e pramANe AgaLa paNa=zloka-12mAM paNa 'jJAna' zabdano avaya karavo= "madAvAvayarthanaM jJAna' e pramANe avaya karavo. AnAthI e prApta thAya te pramANanayavarjita sarvAnuga vAkyathI utpanna thayeluM jJAna zrata che. vaLI te zrutajJAna kevuM che ? te spaSTa kare che - ane aviSTa che=je pramANe koSThagata bIja aviSTa che. vaLI paraspara vibhinna ukta evA je padArtho bhinna-bhinna mAnyatAthI kahevAyelA je padArtho, tenA viSayavALuM nathI; kema ke tenuM saMdeharUpapaNuM che. pUrvamAM zrutajJAnanA svarUpanuM varNana karyuM. te viSayamAM keTalAka kahe che ke padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane audaMparyArtharUpa cAra prakArano bodha che, temAM padArtha mAtrano je bodha che, te zrutajJAna nathI. tenuM tAtparya zuM che? te spaSTa karavA arthe kahe che - vaLI jeo vaDe vAcyArthamAtra viSayano padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyArtha ane edaMparyArtharUpa je bodha che, temAMthI padArthamAtra bodharUpatA vAcyArthImAtranA viSayavo, ahIM zrutajJAnamAM, vyavaccheda kahevAya che, teo vaDe vizakalitano ja padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane edaMparyArtha sAthe asaMlagna evA padArthamAtrano ja, A vyavaccheda, svIkAravo joIe, paraMtu padArtha-vAkyamahAvAkya-edaMparyArthamUrtika evA dIrgha-eka-upayoga anusmRta vAcyArthano vyavaccheda nahIM-pada-vAkya-mahAvAkya-edaMparyArthamUrtika je dIrgha eka upayoga
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-10-11 31 che tenI sAthe saMlagna evA padArthanA bodhano vyavaccheda zratamAM svIkAravo joIe nahIM; kema ke tenuM vAkya-mahAvAkya-edaMparthamUrtika dIrgha-ekaupayoga sAthe saMlagna evA padArthanA bodhanuM, upadezapadamAM prasiddhapaNuM che zrutarUpe upadezapadamAM kathana che, e pramANe jANavuM athavA tyAM vAcyArthamAtranA viSayamAM=padArthAdi cAra prakAranA bodha aMtargata padArthanA bodhamAM, svataMtranI svasiddhAMtanI, saMjJAno vyavaccheda ja icchAya che svataMtranI zrata, ciMtA ane bhAvanArUpa je saMjJA che, temAM mRtasaMjJAno vyavaccheda ja IcchAya che, ethI doSa nathI. 11aaaa bhAvArtha :paMDita-eka-gamya evA zAstranuM svarUpa ane zrutajJAnanuM svarUpa - pUrvazlokamAM kahyuM ke zAstratattvanA paramArthane budhapuruSa jANI zake che. tethI have budhapuruSa zAstratattvanA paramArthane kaI rIte jANI zake che? te spaSTa kare budhapuruSa zAstratattvane prathama zrutarUpe jANe che, ane tyArapachI budhapuruSane zrutanA baLathI cintAjJAna utpanna thAya che, ane zruta ane cittAnA uttaramAM bhAvanAjJAna pragaTe che, ane te bhAvanAjJAnathI sugraha tAtparyavALuM zAstratattva che. ethI budhapuruSa svazakti anusAra zAstratattvamAM yatna kare, ane jyAre bhAvanAjJAnathI saMpanna bane, tyAre zAstratattvanA paramArthane prApta kare che. ahIM prazna thAya ke zruta, cittA ane bhAvanAjJAna zuM che? tethI kramasara te traNe jJAnonuM svarUpa batAve che - zrutajJAna e pramANa-nayanA bodhathI rahita che; kema ke pramANa-nayano bodha cintAjJAnamAM hoya che. vaLI zrutajJAna jema pramANanayathI rahita evAM vAkyothI thAya che, tema sarvAnuga evA vAkyathI thAya che=sarva zAstro sAthe avirodharUpe nirmIta arthavALAM vAkyothI thAya che. jema sarva darzanazAstro ahiMsAdine dharma kahe che, hiMsAdine dharma kahetAM nathI. vaLI sarva darzanakAro mokSa arthe dharmano upadeza Ape che, ane mokSano upAya sarvasaMgarahita avasthA che, tema batAve
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 dezanAdvatrizikA/zloka-10-11 che, tethI mokSanA arthIe mokSanA upAyabhUta asaMgabhAva, ane asaMgabhAvanI prAptinA kAraNarUpa ahiMsAdimAM yatna karavo joIe, tema kahe che. AvA prakAranuM, sarva zAstro sAthe avirodhI, nirNAta arthavALAM vAkyothI utpanna thayeluM jJAna zrutajJAna che. tethI zAstro bhaNavA mATe udyama karanAra budhapuruSa sarva prathama sarva zAstrone jANavA yatna kare tyAre, sarva zAstro sAthe ekavAkyatAvALA padArthono yathArtha bodha kare che. ahIM prazna thAya ke "pramANanayarahita sarvAnuga" evA vAkyathI utpanna thanArA jJAnane zrutajJAna kema kahyuM? tethI TIkAmAM spaSTatA kare che ke padArthamAtranA avagrahanA uttaramAM utpanna thatA vAkyarthanuM kathaMbhAvaAkAMkSAgarbhapaNuM hovAne kAraNe IhArUpapaNuM che, ane IhArUpa bodha nirNAta arthavALo nathI, mATe vAkyanuM vizeSaNa "sarvAnuga" kahela che, jethI IhArUpa vAkyano vyavaccheda thAya. tethI e phalita thAya ke pramANanayarahita evA vAkyathI thatuM jJAna zrutajJAna che, ema kahevAmAM Ave to IhArUpa jJAnane paNa zrutajJAna kahevuM paDe; paraMtu IdArUpa jJAna nirNayarUpa nathI, tethI te zrutajJAna nathI; kema ke zrutajJAna to nirmIta arthavALuM che; ane 'sanuIAt vavayAt' kahevAthI badhAM darzanonI sAthe ahiMsAdi padArtho avirodhI che, mATe A vastu Ama ja che', evA nirNayavALA arthane batAvanArAM vAkyothI utpanna thanAruM zrutajJAna che. vaLI A zrutajJAna avinaSTa che arthAt jema koThAramAM raheluM bIja avinaSTa hoya che, ane bhUmi, jalasiMcanAdi sAmagrIne pAmIne te bIjamAMthI aMkurA Adi thAya che, tema budhapuruSa zAstravacana dvArA zrutajJAnane prApta kare che tyAre, tenuM zrutajJAna avinaSTa bIja jevuM hoya che; ane vizeSa sAmagrIne pAmIne temAMthI cittAjJAnane anurUpa aMkurA pragaTe che, je kramasara vRddhi pAmIne pramANanayanA bodharUpa cittAjJAnanuM kAraNa banaze. vaLI A zrutajJAna paraspara vibhinna rIte kahevAyelA padArthonA viSayavALuM nathI arthAt koIka darzanakAra AtmAdi padArthone kSaNika mAne che, to koIka darzanakAra AtmAdi padArthone nitya mAne che. A prakAranA paraspara bhinnarUpe kahevAyelA je padArtho che, tenA viSayavALuM A zrutajJAna nathI; kema ke tevAM vAkyothI thato bodha saMdeharUpa che, ane zrutajJAna saMdeharUpa nathI.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 dezanAdvAciMzikA/zloka-10-11 ahIM saMkSepathI e prApta thAya ke zrutajJAna yathArtha bodharUpa che, saMdeharUpa nathI, ane kathaMbhAvaAkAMkSAgarbha IhArUpa paNa nathI, ane te bodha uttarottara vRddhi pAmIne cintAjJAnanuM kAraNa bane che; joke A zrutanA bodhavALA jIvone paNa keTalAMka zAstravacanothI kathaMbhAvaAkAMkSArUpa IhA varte che, paraMtu te jJAnane zrutarUpe grahaNa karela nathI; ane AvA kRtavALA puruSone bhinna bhinna mAnyatAovALAM vacanomAM saMdeha paNa hoya che, ane te saMdeha tattvanI jijJAsAnuM kAraNa banato hoya che, to paNa tene zruta tarIke grahaNa karela nathI. 'tu .... zrutajJAnanuM svarUpa pUrvamAM batAvyuM ane kahyuM ke te zrutajJAna padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyArtha ane aidaMparyArthanA bodha aMtargata pramANanayavarjita sarvAnuga vAkyathI thanArA bodhasvarUpa che. AmAM keTalAka kahe che ke "te zrutajJAnamAM vAcyArthamAtra viSayavALo je bodha che, teno vyavaccheda che arthAt koIpaNa zAstravacanano bodha karatI vakhate zAstravacananAM padothI je prathama arthabodha thAya che, te padArthabodharUpa che, ane te padArthabodharUpa vArthamAtra viSayano zrutajJAnamAM vyavaccheda che arthAt te bodha zrutajJAna nathI." teone graMthakArazrI kahe che ke teoe vizakalita arthAt padArthajJAnathI audaMparyArtha sudhI na laI jAya evA padArthanA bodhano zrutajJAnamAM vyavaccheda svIkAravo joIe; paraMtu je jIvone padArtha, vAkyartha, mahAvAkSArtha ane aidaMparyArthano je dIrtha eka upayoga varte che, tadaMtargata je padArthano bodha che, teno zrutajJAnamAM ja aMtarbhAva karavo joIe; kema ke upadezapadagraMthamAM te rIte prasiddha che. Azaya e che ke matijJAna ane zrutajJAnamAMthI zrutajJAna cAra bhUmikAvALuM che= pada-vAkya-mahAvAkya ane audaMparyayarUpa che, ema upadezapadamAM kahela che; ane temAM padathI ane vAkyathI thanAro je bodha che te zrutajJAnarUpa che, mahAvAkyathI thanAro je bodha che te cintAjJAnarUpa che, ane edaMparyathI thanAro je bodha che te bhAvanAjJAnarUpa che, A prakAre upadezapadamAM vibhAga che. tethI padathI ane vAkyathI thanArA bodhano zrutajJAnamAM aMtarbhAva karavo joIe; ane je loko padathI thanArA bodhano zrutajJAnamAM aMtarbhAva karatA nathI, teoe je bodha vAkyArtha, mahAvAkyartha ane audaMparyArtha sAthe asaMlagna che, evA padathI thanArA bodhane "zrutajJAna nathI' ema svIkAravuM joIe; paraMtu uttaramAM vAkyAdi
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 dezanAdvAtriMzikA/bloka-10-11 bodha thavAnuM kAraNa bane tevA padathI thanArA bodhane zrutajJAnarUpe ja svIkAravo joIe. AnAthI e phalita thAya ke je jIvo zAstravacanothI padano bodha kare che, tyArapachI uttaramAM tapadanA arthaviSayaka bodha karavAnI vizeSa jijJAsAvALA nathI, teone te padothI thayelo bodha padArtha, vAkyArNAdirUpe thaIne aidaMparyArthamAM vizrAMta thanAra nathI, tethI teono padathI thanAro bodha zrutajJAnarUpa nathI; paraMtu jeone zAstravacanonA padathI sAmAnya bodha thayo che, ane uttaramAM tarata ke dIrghakALanA vyavadhAna pachI sAmagrI maLatAM uttara-uttaranuM jJAna thavAnuM che, tevA jIvono padathI thanAro bodha zrutajJAnamAM aMtarbhAva pAme che. 'yadA'..... athavA anyanA kathananuM samAdhAna bIjI rIte kare che - tyAM=jeo padathI thanAra bodhane zrutajJAnarUpe svIkAratA nathI, te sthAnamAM, teo vaDe svataMtranI=svasiddhAMtanI, 'zruta' e prakAranI saMjJAno vyavaccheda ja icchAya che, mATe doSa nathI. Azaya e che ke zAstravacananA baLathI prathama padArthano bodha thAya che, pachI vAkyArthano, pachI mahAvAkyArthano ane pachI aidaMparyArthano bodha thAya che, te sarva bodha mati Adi pAMca jJAno prasiddha che temAMthI zrutajJAnasvarUpa che; ane A zrutajJAnano paNa zruta, cittA ane bhAvanArUpe vibhAga ka2vAmAM Avyo che, ane padathI thanArA bodhamAM 'zruta' e prakAranI saMjJAno vyavaccheda che arthAt padathI thanArA bodhane zrutajJAna kahevAmAM AvatuM nathI, paraMtu zrutaajJAna kahevAmAM Ave che, ane jyAre padathI uttaramAM vAkyathI bodha thAya che tene zrutajJAna kahevAmAM Ave che, ane mahAvAkyathI je bodha thAya che tene cintAjJAna kahevAmAM Ave che, ane aidaMparyathI je bodha thAya che tene bhAvanAjJAna kahevAmAM Ave che. tethI vizakalita padajJAnamAM=padArtha Adi kramathI aidaMparya sudhI thatA bodha sAthe je saMlagna na hoya tevA vizakalita padajJAnamAM, ke vizakalita na hoya tevA paNa padajJAnamAM zrutajJAnanI saMjJAno vyavaccheda karAya che arthAt zrutajJAnanI pUrvabhUmikArUpa te bodha che, chatAM te bodha kalyANanuM kAraNa nathI mATe tene zrutajJAna kahevAtuM nathI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAaizikA/bloka-10-11-12 ahIM vizeSa e che ke padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane audaMparyArtharUpa zrutajJAnano dIrgha eka upayoga che. tadaMtargata je vAkyarthano bodha che, te kathaMbhAvaAkAMkSAgarbha IhArUpa che, ane sarva zAstra sAthe avirodharUpe nirNAta arthavALA vAkyarUpe paNa che; ane te be vAkya aMtargata kathaMbhAvaAkAMkSAgarbha IhArUpa jJAna zrata, cintA ane bhAvanArUpa jJAnamAMthI je zrutajJAna che, te rUpa nathI; paraMtu sarva zAstra sAthe avirodhI nirmIta arthavALA vAkyArtharUpa jJAna zrutajJAna che. zrutajJAna viSaya-tRSNAne zamAvanAra "svAdu jala' jevuM che. tethI te saMzayarUpa ke "A kathana kaI apekSAe che' tevI jijJAsArUpatrakathaMbhAvaAkAMkSArUpa, svIkArI zakAya nahIM, paraMtu "A Ama ja che' evA nirNayarUpa jJAna ja zrutajJAna svIkArI zakAya; tethI budhapuruSa jyAre madhyasthabhAvathI sarva darzanono abhyAsa kare che tyAre, prathama sarva darzanonI ekavAkyatAvALA padArthono bodha thAya che te zrutajJAna che. jemAM AtmAnuM suMdara svarUpa saMsArathI para avasthA jaNAya che, teno upAya asaMgabhAva dekhAya che ane tenA aMgarUpe ahiMsAdi dekhAya che, jemAM sarvadarzanonI ekavAkyatA che. tyAra pachI vizeSa jijJAsA thAya che, jene kAraNe te budha puruSa kaSAdithI sarvazAstronI parIkSA kare che, jenAthI te budha puruSane kramasara ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna pragaTe che, e pramANe hArda che. ll10-11 avataraNikA : zrutajJAnanuM svarUpa batAvyA pachI have cittAzAnanuM svarUpa batAve che - zloka : mahAvAkyArthajaM sUkSmayuktyA syAdvAdasaGgatam / cintAmayaM visarpi syAttailabindurivAmbhasi / / 12 / / anvayArtha : madAvAvayArthabaM=mahAvAkyArthathI utpanna thayeluM si taivivuriva visarSaka pANImAM telanA biMdunI jema prasarSaNa pAmatuM sUkSmayuracA dAvAta= sUkSma yukti dvArA syAdvAdasaMgata evuM jJAna vittAmayaMkacittAmaya che. II1aaaa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 dezanAdvAtriMzikA|zloka-12 zlokArtha H mahAvAkyArthathI utpanna thayeluM, pANImAM telanA biMdunI jema prasarpaNa pAmatuM, sUkSma yukti dvArA syAdvAdasaMgata evuM jJAna cintAmaya jJAna che. [12]I * 'svAdavisAtam' pada pachI zloka-13nA 'jJAnaM' padano anvaya karavo. TIkA H maheti mahAvAkyArthena vastvAkAGkSArUpeNa, janitaM sUkSmayA - sUkSmabuddhigamyayA yuktyA, syAdvAdena = saptabhaGgyAtmakena, saGgataM jJAnam, ambhasi tailabinduriva, visarvi=pravardhamAna, cintAmayaM svAt / / TIkArya : mahAvAkyArthena sthAt / / vastunI AkAMkSArUpa mahAvAkyArthathI utpanna thayela, sUkSma evI=sUkSma buddhigamya evI, yukti dvArA saptabhaMgyAtmaka syAcanathI saMgata, jJAna, pANImAM telanA biMdunI jema prasaraNa pAmatuM= pravardhamAna cintAmaya che. / 12 / bhAvArtha:cintAjJAnanuM svarUpa : zAstravacanathI bodha karatI vakhate prathama padArthano bodha thAya che, pachI vAkyArthano bodha thAya che ane pachI mahAvAkyArthano bodha thAya che; ane mahAvAkyArtha vastunI AkAMkSArUpa che arthAt padArthanuM pAramArthika svarUpa zuM che ? tene batAvavAnI AkAMkSAvALuM mahAvAkyArtha che, ane mahAvAkyArthathI utpanna thayeluM cittAmaya jJAna che. vaLI A cintAmaya jJAna sUkSma yuktithI saMgata saptabhaMgyAtmaka syAdvAdanI dRSTithI yukta che. vaLI eka padArthaviSayaka cintAjJAna pragaTyA pachI anya anya padArthaviSayaka cintAjJAna pragaTe che. tethI pANImAM paDeluM telanuM biMdu jema pravardhamAna hoya che, tema cintAmaya jJAna pravardhamAna che. ahIM vizeSa e che ke zrutajJAna paNa nirNayarUpa che ane cintAjJAna paNa nirNayarUpa che. Ama chatAM zrutajJAnamAM pramANathI ke nayathI nirNaya nathI ane
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-12 cintAjJAnamAM pramANathI ke nayathI nirNaya che; kema ke cintAjJAna saptabhaMgyAtmaka syAdvAdathI saMgata che; ane te saptabhaMgI vikalAdeza svabhAvavALI hoya to te saptabhaMgIthI thato bodha nayarUpa che, ane te saptabhaMgI sakalAdeza svabhAvavALI hoya to te saptabhaMgIthI thato bodha pramANarUpa che. vaLI sAta bhAMgAothI vicAra karavAmAtrathI A jJAna thatuM nathI, paraMtu sUkSma yuktipUrvaka te te nayadRSTinuM ke pramANadRSTinuM avalokana karIne sAta bhAMgAothI bodha karavAthI A jJAna thAya che. pUrvamAM zrutajJAnanuM svarUpa batAvyuM te pramANe tattvajijJAsune sarva darzana sAthe aviruddha evA ahiMsAdi dharmo kalyANanuM kAraNa che tevuM zrutajJAna thAya tyArapachI te tattvajijJAsu madhyasthabhAvathI sarva darzanonAM vacano vicAre che tyAre, te te darzanonAM vacano kaI apekSAe che? teno vicAra te jijJAsu puruSa kare che arthAt kapilAdinI nityadezanA kaI apekSAe svIkArI zakAya ? teno Uha kare che. te Uha vastunA svarUpane jANavAnI AkAMkSArUpa mahAvAkyArtha svarUpa che, ane jyAre tene nirNaya thAya ke jo AtmAne ekAMta nitya svIkArIe to hiMsA-ahiMsAdi saMgata thAya nahIM, ane hiMsA-ahiMsAdi saMgata thAya nahIM to mokSa mATe hiMsAno tyAga ane ahiMsAmAM yatna karAya che te paNa saMgata thAya nahIM. mATe AtmAne nitya kahenAruM kapiladarzananuM vacana koI eka nayanI dRSTithI svIkArIe to ja saMgata thAya. 39 te rIte bauddhanuM vacana paNa ekAMta kSaNika svIkArIe to mokSamArganI pravRtti saMgata thAya nahIM. mATe AtmAne nitya-anitya ja svIkAravo ucita che. A rIte sarva sthAnomAM Uha karavAthI jyAre te budhapuruSane kaSa-chedatApathI jainadarzana zuddha jaNAya che, tyAre te budhapuruSane ciMtAjJAna pragaTe che; ane A ciMtAjJAna koI eka sthAnamAM pragaTa thAya pachI sarva darzanonA padArthaviSayaka Uha thavAthI kramasara pANImAM rahelA telabiMdunI jema vadhatuM jAya che; ane jyAre A rIte Uhane kAraNe sarvatra naya-pramANanI draSTi joDavAnI prajJA vistAra pAme che tyAre, te budhapuruSane bhagavAnanA zAsananA paramArthano bodha thAya che. tyAra pachI te budhapuruSa bhagavAnanAM vacanothI atyaMta bhAvita thAya tyAre bhAvanAjJAna pragaTe che. II12aa
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zanAdvAtriMzisi/PGTs-13 svtshis:cittAmaya jJAnanuM svarUpa batAvyA pachI bhAvanAmaya jJAnanuM svarUpa batA cha - ets : sarvatrAjJApuraskAri jJAnaM syAd bhAvanAmayam / azuddhajAtyaratnAbhAsamaM tAtparyavRttitaH / / 13 / / manvayArtha : sarvatra=mahAvAzyArthathI faild mana viSayamA AjJApuraskAri-mAzAne mAgaNa 122 tAtparyavRttitaH tAtparyavRtithI thanA azuddhajAtyaratnAbhAsamaM= sazuddha tyaratnanI mAmA hai jJAna-zAna bhAvanAmayaM syAt bhAvanAmaya che. // 13 // doArtha : mahAvAkyathI nirmIta arthanA viSayamAM AjJAne AgaLa karanAra, tAtparyavRtithI thanAruM, azuddha jAtyaratnanI AbhA jevuM jJAna bhAvanAmaya cha. / / 13 / / TI : sarvatreti-sarvatra=mahAvAkyanirNIte'rthe, vipakSazaGkAnirAsadADhAya AjJApuraskAri-bhagavadAjJAprAdhAnyadyotakaM, tAtparyavRttito jAyamAnaM jJAnaM bhAvanAmayaM syAt, azuddhajAtyaratnasya svabhAvata eva anyajIvaratnebhyo'dhikajJAnadIptisvabhAvasya bhavyarUpasya, AbhAsamaM=kAntitulyam / ekasya vAkyasya kathaM zrutAdayo vyApArA iti parapratyavasthAne tu yathendriyasya tava savikalpake jananIye satrikarSAdaya ityuttaramadhikamupadezarahasye vipaJcitamasmAbhiH / / 13 / / ToDArtha : sarvatra ..... kAntitulyaM / vipakSanI zAna rAnI Pad mATe sarvatra mahAvAkyathI nirmIta arthanA viSayamAM sarvatra, AzApuraskAra =bhagavad
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 dezanAdvAciMzikA/zloka-13 AjJAtI pradhAnatAnuM dyotaka, tAtparyavRttithI thatuM jJAna bhAvanAmaya che. . vaLI te bhAvanAmaya jJAna kevuM che? te spaSTa kare che - azuddha jAtyaratvanI=svabhAvathI ja anya jIvaratnathI adhika jJAnanI dIptino svabhAva che jene evA bhavyarUpa azuddha jAtyaratnatI, AbhA jevuM=kAnti tulya, bhAvanAmaya jJAna che. zAstronA tAtparyane kahenAra eka vAkyathI zrotAne kramasara zruta, cintA ane bhAvanAjJAna thAya che, ema pUrvamAM kahyuM. tyAM taiyAyika zaMkA kare che -- veca .. vipazvitasmifmaH | eka vAkyanA=vidhi ke niSedhane kahenArA zAstranA eka vAkyanA, kevI rIte zrutAdi vyApAro thAya? kevI rIte zrutaciMtA-bhAvanAnA vyApAro thAya? e prakAranuM paranuM pratyavasthAna hote chate yAyikano virodha hote chate, graMthakArazrI kahe che - je pramANe tane indriyanuM savikalpaka jAnIya hote chate=IndriyanuM savikalpaka jJAna jAtIya hote chate, savikarNAdi che=prathama sahikarSa, pachI nirvikalpa bodha, ane pachI savikalpa bodha che; te pramANe ekavAkyanA muta, ciMtA ane bhAvanAjJAnarUpa vyApArI che, e prakArano uttara che. adhika varNana amArA vaDe 'upadezarahasyamAM kahevAyuM che. 13 "' - ahIM 'thiI nivikalpa bodha ane vikalpa bodhanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha : bhAvanAjJAnanuM svarUpa : cintAjJAna pragaTyA pachI bhAvanAjJAna pragaTe che, ane cintAjJAnamAM vipakSanI zaMkAno nirAsa thayelo hoya che arthAt te te nayadRSTithI athavA pramANadRSTithI "A padArtha Ama ja che' tevo nirNaya thayelo hovAthI padArthanI viparIta zaMkAno nirAsa thayelo hoya che; ane viparIta zaMkAnA nirAsanane daDha karavA mATe bhAvanAjJAnamAM mahAvAkyathI nirNAta arthamAM bhagavAnanI AjJAne AgaLa karavAmAM Ave che arthAt bhagavAnanI AjJA sarvatra nirapekSa thaIne asaMgabhAvamAM udyama karavAnuM kahe che. tethI mahAvAkyathI je bodha thayo che, te bodha asaMgabhAvanuM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. dezanAdvAciMzikA/zloka-13 kAraNa kaI rIte bane? te rIte te bodhanuM yojana karIne potAnA jIvanamAM AcaravA mATe udyama karavAmAM Ave che. vaLI A jJAna tAtparyavRttithI jAyamAna che arthAt bhagavAne je vacano kahyAM che, te sarva vacanonuM aMtima tAtparya zuM che ? te tAtparyanA grahaNathI thanAruM A bhAvanAjJAna che. tethI bhAvanAjJAnavALA yogI bhagavAnanAM sarva vacanone ucita sthAne yojana karIne hitamAM pravRtti ane atithI nivRtti karI zake che. vaLI A bhAvanAjJAna azuddha jAtyaratnanI AbhA jevuM che arthAt zuddha jAtyaratnanI kAMti to anya ratno karatAM adhika hoya che, paraMtu te jAtyaratna jyAre maLathI yukta hoya che, tyAre paNa anya ratno karatAM adhika dIptivALAM hoya che, tema anya jIvarUpI ratnomAM je yogamArgano bodha che, tenA kAraNe te jIvomAM je jJAnanI dIpti che, te dIpti karatAM jJAnanI adhika dIptivALA bhAvanAjJAnavALA jIvo che. ahIM azuddha jAtyaratna kahevAnuM kAraNa e che ke bhAvanAjJAna e zrutajJAnanA kSayopazamarUpa che, ane te vakhate paNa jJAnAvaraNIyakarmanA udayane kAraNe cetanA azuddha che; topaNa jema azuddha avasthAkALamAM paNa jAtyaratnanI adhika dIpti hoya che, tema jIvanI azuddha avasthAnA kALamAM paNa zruta ane cintAjJAnanI je dIpti che, tenA karatAM adhika dIpti bhAvanAjJAnanI che. tethI bhAvanAjJAna sarvajJanA vacanane ucita sthAne joDIne ekAMte hitane anukULa pravRtti karavAnuM kAraNa bane che. hasya ... zrutajJAnano bodha karAvanAra koIpaNa eka vAkyathI prathama zrutajJAna thAya che, pachI cittAjJAna thAya che ane pachI bhAvanAjJAna thAya che. A prakAranI bodhanI maryAdA che. tyAM naiyAyika zaMkA kare che ke koIpaNa vAkyathI zAbdabodha thAya tyArapachI te vAkya anya bodhanuM kAraNa banatuM nathI. tethI eka vAkyathI prathama zrutajJAna thAya pachI cintAjJAna thAya ane pachI bhAvanAjJAna thAya, tema kaI rIte svIkArI zakAya ? arthAt svIkArI zakAya nahIM. tene graMthakArazrI kahe che - je pramANe tArA matamAM naiyAyikanA matamAM, indriyathI savikalpa jJAna utpanna thAya che, te sthAnamAM prathama indriya ane viSayano saMnikarSa thAya che,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-13-14 41 pachI nirvikalpa bodha thAya che ane tyArapachI savikalpa jJAna thAya che, tema zAstranA vacanathI tAtparyArthane grahaNa karanAra bhAvanAjJAnavALA puruSane zAstravacanathI prathama zrutajJAna thAya che, pachI pramANanayathI paryAlocana kare che tyAre cintAjJAna pragaTe che, ane cintAjJAna pachI vipakSanI zaMkAnA nirAsane daDha karavA mATe AjJApuraskArI evuM bhAvanAjJAna pragaTe che. ahIM vizeSa e che ke bAla, madhyama ane budha traNe kalyANanA arthI jIvo che, ane teo svaprajJA anusAra dharma karavAmAM yatna kare che; paraMtu budhapuruSa jevI prajJA bAla ane madhyama jIvomAM nathI. tethI teo je je darzanane pAmyA hoya te te darzana anusAra svabhUmikA pramANe dharmamAM yatna kare che; jyAre budhapuruSa haMmezAM ati nipuNatAthI tattvane jANavA yatna kare che. tethI tevA budhapuruSane jyAre syAdvAdanI prApti thAya che tyAre je ciMtAjJAna pragaTe che, te ciMtAjJAnathI te budhapuruSa AtmAne atyaMta bhAvita kare che. te vakhate te mahAtmAnuM jaNAya che ke sarvajJa-vItarAganuM vacana dareka jIvane svabhUmikA anusAra vItarAga thavAnI yogya dizA batAve che. tethI tevA budhapuruSa svabhUmikA anusAra je koI prayatna kare che tyAM bhagavAnanI AjJAnA paramArthane jANIne te pramANe ja yatna kare che. je teomAM pragaTa thayela bhAvanAjJAnanuM kArya che. AthI ja bhAvanAjJAna amRta jevuM che. ll13mA avataraNikA : zloka-9mAM kahyuM ke zAstratatva paMDita-eka-gamya che, ane zloka-6mAM kahela ke paMDita puruSa sarvayatnathI zAstratatvanI parIkSA kare che, ane zloka10mAM kahyuM ke paMDita puruSa sarvayatnathI zAstratatvanI parIkSA kare che tyAre tene prathama zrutajJAna thAya che, pachI citAjJAna thAya che ane tyArapachI bhAvatAjJAna thAya che ane tenAthI zAstratatvanA paramArthanI prApti thAya che. tyAra pachI zrutajJAna, cittAjJAna ane bhAvanAjJAna zuM che? tenuM svarUpa batAvyuM. have zrutajJAnamAM ane citAjJAnamAM kevI manovRtti hoya che ? te batAvavA arthe kahe che -
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dezanAdvAciMzikA/zloka-14 zloka : Adye'viruddhArthatayA manAk syAd darzanagrahaH / dvitIye buddhimAdhyasthyacintAyogAtkadApi na / / 14 / / anvayArtha Aghe Aghe hote chate zrutajJAna hote chate gavaruddhArthatA=aviruddhArthapaNuM hovAne kAraNe=avyadarzananI ahiMsAdinI mAnyatA sAthe svadarzananI mAnyatAnuM aviruddhArthapaNuM hovAne kAraNe manAI thoDoka vanaprada=svadarzanano Agraha sthA-thAya che. ditI=bIjuM hote chate cittAjJAna hote jIte vRddhimattAyo-buddhinA mAdhyasthapaNAthI citavatano yoga hovAne kAraNe vApi kyAreya nathI =darzanagraha thato nathI. II14nA zlokA : zrutajJAna hote chate aviruddhArthapaNuM hovAne kAraNe=anyadarzananI ahiMsAdinI mAnyatA sAthe svadarzananI mAnyatAnuM aviruddhArthapaNuM hovAne kAraNe, thoDoka svadarzanano Agraha thAya che. cittAjJAna hote chate buddhinA mAdhyasthapaNAthI cittavanano yoga hovAne kAraNe kyAreya darzanagraha thato nathI. II14nA TIkA - Adya iti-Adye=zrutamaye jJAne sati, manAk ISat, aviruddhArthatayA svAbhimatasya darzanagraho bhavati, asmadIyaM darzanaM zobhanaM nAnyadityevaMrUpaH / dvitIye-cintAmaye jJAne sati, buddhernayapramANAdhigamarUpAyA mAdhyasthyena= svaparatantroktasya nyAyabalAyAtasyArthasya samarthanasAmarthyAvizeSarUpeNa, cintAyogAt kadApi na syAd darzanagrahaH, ata evAnyatrApyavisaMvAdino'rthasya dRSTivAdamUlakatvAttanirAkaraNe dRSTivAdasyaiva tattvato nirAkaraNamiti vyaktam upavezapade 24tA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-14 TIkArya : muvezadde / / Adya hote chate=zrutamaya jJAna hote chate, svaabhimatanuM aviruddhArthapaNuM hovAne kAraNe=svadarzanane abhimata evA ahiMsAdinuM anya darzanonA kathana sAthe aviruddhArthapaNuM hovAne kAraNe, manAk=thoDoka 'amAruM darzana zobhana che, anyanuM nahIM' evA svarUpavALo darzanagraha thAya che-svadarzana pratyeno adRDha evo asatya pakSapAta hovAne kAraNe sAmagrI maLatAM nivartana pAme tevo darzanagraha thAya che. 43 bIjuM hote chate=cintAmaya jJAna hote chate naya ane pramANanA bodharUpa buddhinA madhyasthapaNAthI=svaparataMtramAM kahevAyelA yuktinA baLathI prApta arthanA samarthananA sAmarthyanA avizeSarUpa madhyasthapaNAthI, cintAno yoga hovAne kAraNe kyAreya darzanagraha thato nathI. AthI ja=koIpaNa darzana pratyenA pakSapAtarUpa darzanagraha thato nathI AthI ja, anyatra paNa avisaMvAdI arthanuM dRSTivAdamUlakapaNuM hovAthI tenA nirAkaraNamAM tattvathI dRSTivAdanuM ja nirAkaraNa che, e pramANe upadezapadamAM vyakta che=upadezapadamAM kahevAyuM che. ||14|| bhAvArtha: zrutajJAnamAM kaMIka viparyAsa ane cintAjJAnamAM madhyastha bhAva : mokSanA kAraNa bane evA mati Adi pAMca jJAnamAMthI je zrutajJAna che te traNa bhUmikAmAM vibhakta che : (1) zrutajJAna, (2) cintAjJAna ane (3) bhAvanAjJAna. (1) zrutajJAna :- zAstravacanathI zrutajJAnanI bhUmikAvALuM jJAna thAya che tyAre yogamArgane kahenArAM suMdara vacano potAnA darzanamAM dekhAya, ane te vacano sAthe koI darzanakArone virodha nathI tevuM jaNAya tyAre svadarzana pratyeno thoDoka pakSapAta utpanna thAya che arthAt 'amAruM darzana suMdara che, anyanuM nahIM' e prakArano asatya pakSapAta utpanna thAya che. jema ke 'sarva darzanakAroe ahiMsA, satya, acaurya Adine dharmarUpe kahela che, ane ApaNA darzanamAM paNa
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 dezanAdvAciMzikA/zloka-14 tenuM suMdara svarUpa che, mATe ApaNuM darzana zreSTha che." A prakArano asatya pakSapAta zrutajJAnamAM saMbhave che; tema chatAM A zrutajJAnamAM mithyAbhiniveza nathI, paraMtu tattva pratyeno pakSapAta che. tethI sAmagrI maLe tyAre A prakArano darzanagraha nivartana pAme tevo che. mATe zrutajJAnamAM darzanagraha alpa che, tema kahela che. (2) cittAjJAna :- vaLI zrutajJAna pragaTyA pachI tenA bodha upara vizeSa sAmagrInA baLathI cintAjJAna pragaTe che tyAre, buddhi naya ane pramANanA bodhavALI bane che, ane tethI buddhimAM madhyasthabhAva pragaTe chearthAt sarva darzanomAM rahelA tattvamAtra pratye pakSapAta pragaTe che; paraMtu "A ApaNA darzananuM vacana che ane A paradarzananuM vacana che tevI buddhithI svadarzana pratyeno pakSapAta thato nathI, paraMtu svadarzanamAM ke paradarzanamAM yuktiyukta artha dekhAya tene samarthana karavAnuM sAmarthya samAnarUpe varte tevo madhyasthabhAva hoya che, ane tevA madhyasthabhAvathI tattvanuM ciMtavana cittAjJAnamAM hoya che. tethI cittAjJAnamAM kyAreya svadarzanano asatya pakSapAta hoto nathI. vaLI 'cintAjJAnamAM naya ane pramANathI pariSkRta buddhi hoya che, ane tenA kAraNe darzanagraha hoto nathI', ema kahyuM. tenI puSTi karavA mATe kahe che ke AthI ja "anyadarzanamAM paNa avisaMvAdI artha dRSTivAdamUlaka che, ane jo tenuM nirAkaraNa karavAmAM Ave to tattvathI dRSTivAdanuM ja nirAkaraNa che,' e pramANe upadezapadamAM kahela che. AnAthI e prApta thAya ke dRSTivAda eTale naya-pramANathI sarva dRSTiono yathArtha bodha; ane te dRSTivAda sarvajJae batAvela che, ane dRSTivAdathI dekhAto padArtha avisaMvAdI hoya che, ane tevA avisaMvAdI padArtho koIpaNa darzanakAra kahetA hoya to madhyasthabuddhivALAne te tattvarUpe grahaNa thAya che. tethI cittAjJAnavALA yogIo madhyasthabuddhivALA hovAne kAraNe koIpaNa darzana pratyenA pakSapAtavALA nathI, paraMtu tattvane kahenArA evA dRSTivAda pratyenA pakSapAtavALA che. tethI koIpaNa darzanamAM rahela tattvane teo tattvarUpe svIkAre che. I14mA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 dezanAdvAtrizikA/zloka-15 savatarasi : zloka-14mAM zrutajJAna ane cittAjJAnakALamAM vartatI manovRtti batAvI. have bhAvatAjJAnakALamAM vartatI manovRttine batAve che - ats : sarvatraiva hitA vRttiH samApattyAnurUpayA / jJAne saJjIvinIcArajJAtena carame smRtA / / 15 / / manvayArtha : caramejJAne=A2ma na hAta cha arthAt mApanAmaya na hod sd anurUpayA samApattyA anu35 mevI samApatithI sarvatraiva-sarvatra bhavyasamudAya35 sarvatra 4 saMjIvinIcArajJAtena=saMpanI yArA dRSTAMtathI hitA vRttiH=SON pravRtti smRtA-pAI cha. ||15|| RoDArtha : bhAvanAmaya jJAna hote chate anurUpa evI samApatithI bhavyasamudAyamAM cArisaMjIvanI cAranA daSTAMtathI hitakArI pravRti kahevAI che. ll1paIL TI : sarvatreti-sarvatraiva-bhavyasamudAye, hitA=hitakAriNI, vRttiH pravRttiH, samApattyA sarvAnugrahapariNatyA, anurUpayA ucitayA, saJjIvinIcArajJAtena carame jJAne bhAvanAmaye smRtaa| atrAyaM bhAvArtho vRddhairupadizyate- yathA kila kayAcit striyA kRtrimagavIkRtasya svapatyurvaTavRkSAdhaHsthitayA vidyAdharIvacanenopalabdhasvabhAvalAbhopAyabhAvaM saMjIvinIsadbhAvaM tatra viziSyAjAnAnayA tatpradezavartinI sarvaiva cAristasya cAritA anuSaGgataH saJjIvinyupabhogAcca sa puruSaH saMvRtta iti, evaM sarvatraiva kRpAparaM bhAvanAjJAnaM bhavati, hitaM tu yogyatAniyatasambhavamiti / / 15 / /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 dezanAdvAaizikA/bloka-15 TIkArca - sarvatra ....samamiti | bhavyasamudAyarUpa sarvatra ja hitakAriNI pravRtti kahevAI che - kevA prakAranI pariNatithI hitakAriNI pravRtti kahevAI che? te spaSTa kare che - anurUpa evI samApatithI-ucita evI sarvane anugraha karavAnI pariNatithI hitakArI pravRtti kahevAI che. kyAM ane kaI rIte hitakArI pravRtti kahevAI che? te spaSTa kare che - saMjIvanI cAranA dagaMtathI carama evA bhAvanAjJAnamAM hitakArI pravRtti kahevAI che. ahIMebhAvanAjJAnaviSayaka saMjIvanI cAranA dRSTAMtamAM A bhAvArtha vRddho vaDe kahevAya che - je pramANe vidhAdharInA vacanathI prApta karAyo che, kRtrima gAyarUpe karAyelA svapatinA svabhAvalAbhanA upAyabhAvarUpa saMjIvanInA saddabhAvane jeNe evI, tyAM vaTavRkSanI nIce rahelI saMjIvanIne vizeSa karIne nahIM jANatI, vaTavRkSanI nIce rahelI koIka strI vaDe, tene= svapatine, ta-pradezavartI sarva ja cAro carAvAyo, ane anuSaMgathI=sarva cArAnA caravAnA anuSaMgathI, saMjIvanIno upabhoga thavAne kAraNe te puruSa thayo. vaMtrae rIte-potAnA patine saMjIvanI carAvavA arthe koIka strIe jema sarva ja cAro carAvyo ane anuSaMgathI saMjIvanIno upabhoga thayo e rIte, sarvatra ja yogya jIvomAM bhAvatAjJAna kRpApara thAya che=bhAvanAjJAnavALA puruSa kRpA karavAmAM tatpara thAya che. vaLI hita yogyatA niyata saMbhave cheH zrotArUpa puruSanI yogyatAnA anusAra hita saMbhave che. pA. ja "saMvRtta ti'mAM 'rUti' zabda kathAnakanI samApti mATe che, ane "yotiniyatasamavati'mAM 'ti' zabda ahIM A bhAvArtha vRddho vaDe upadeza apAya che, tema kahyuM, te kathananI samApti mATe che. bhAvArtha :bhAvanAjJAnavALA yogInI pravRtti :(3) bhAvanAjJAna :- cintAjJAna thayA pachI yogI cintAjJAnamAM thayelA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/zloka-15 bodhanuM parAvartana karIne AtmAne atyaMta bhAvita kare che tyAre bhAvanAjJAnanI pariNati pragaTe che, ane bhAvanAjJAnathI saMpanna thayelA yogIo sarvatra atyaMta ucita pravRtti karanArA hoya che. tethI sarvane anugraha karavAnI ucita pariNatithI yogya jIvone u5kA2 ka2vA yatna kare che, je upakAranI pravRtti saMjIvanI cAranA dRSTAMtathI bhAvanAjJAnamAM manAI che. jema potAnA patine saMjIvanI carAvavA arthe te pradezavartI sarva cAro carAvIne te strIe potAnA patine puruSa banAvyo, tema je jIvo bhagavAnanA zAsanane pAmyA nathI, tethI saMjIvanIne caratA nathI, Ama chatAM tattvanI prAptine mATe yogyatAvALA che, tevA jIvonA upakArArthe bhAvanAjJAnavALA yogIo temane sarva devo pratye madhyasthabhAva utpanna thAya ane tattvano pakSapAta thAya tevo upadeza ApIne temane saMjIvanIno cAro caratA kare che. 47 jema koI yogya jIva vizeSa bodhavALo na hoya ane svadarzanano pakSapAta karato hoya to te jIva tattvanI prApti karI zake nahIM, paraMtu svadarzananI je koI mAnyatA che, teTalA mAtramAM ja udyamavALo rahe che. evA jIvane jo tattvAtattvanI vizeSa prajJA pragaTAvavA arthe madhyasthabhAva utpanna karAve, ane tattvano rAga utpanna karAve, to te jIva tattvanI jijJAsAthI sarva yogIo pAse tattva sAMbhaLavA jAya; ane jema jema anya anya pAse tattvazravaNa kare, tema tema tattvAtattvanA vibhAgane anukULa tenI buddhi pariSkRta bane che; ane jyAre tenI buddhimAM sarvajJae kahela tattva ja tattvarUpe bhAse che, tyAre saMjIvanI jevA bhagavAnanA vacananI prApti thavAthI te pazu jevo jIva puruSa bane che. ahIM TIkAmAM kahyuM ke 'A rIte arthAt je rIte te strI potAnA pati pratye kRpApara hatI tethI sarva cAro carAvyo, e rIte, bhAvanAjJAna sarvatra kRpApara thAya che.' tenAthI e prApta thAya ke je rIte te strIe sarva cAro carAvIne potAnA patine puruSa banAvyo, e rIte bhAvanAjJAnavALA yogI saMjIvanI nahIM caranArA evA puruSane sarva cAro carAvIne saMjIvanI carAvavA yatna kare che; ane jeo saMjIvanI carI rahyA che, tevA jainadarzanane pAmelA yogIone vizeSa prakArano bodha karAvIne vizeSa saMjIvanI carAve che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 dezanAdvAciMzikA/zloka-15-16 TIkAmAM kahyuM ke "te jIvonI yogyatA pramANe hita thAya che. tenAthI e prApta thAya ke bhAvanAjJAnavALA yogIo sarvane saMjIvanI carAvatA hoya che, topaNa keTalAka jIvone te bhavamAM saMjIvanInI prApti na paNa thAya, ane keTalAka jIvone te bhavamAM saMjIvanInI prApti thAya paNa kharI. tethI zrotAnI yogyatA pramANe hitano saMbhava che, A arthamAM dRSTAnta-dArrAntikabhAvanuM yojana karavuM; paraMtu jema te strIne vaTavRkSanI nIce rahelI vanaspatiomAM koIka vanaspati saMjIvanI che eTaluM ja mAtra jJAna hatuM. paraMtu kaI vanaspativizeSa saMjIvanI che, tenuM jJAna na hatuM; tema prastuta bhAvanAjJAnavALA yogIne saMjIvanInuM jJAna nathI, mATe sarva cAro carAve che, tevA arthamAM dRSTAntanuM yojana karavuM nahIM, paraMtu zrotAne saMjIvanInuM jJAna nathI tethI tene sarva cAro carAve che, te arthamAM dRSTAMtanuM yojana karavuM. II1paNA avataraNikA : etasyaiva phalamabhiSTauti - avataraNitArtha - AnA ja phaLanI=bhAvanAjJAnanA phaLanI stuti kare che - bhAvArtha : bhAvanAjJAnathI ja karyuM kRtya baLavAna che ane kayuM kRtya abaLavAna che, teno ucita nirNaya thaI zake che. e rUpa bhAvanAjJAnanA phaLane batAvIne bhAvanAjJAnanuM mahatva batAve che -- zloka : etenaivopavAsAdevaiyAvRttyAdighAtinaH / nityatvamekabhaktAderjAnanti balavattayA / / 16 / / anvayArtha: pateneva AnA vaDe ja bhAvanAjJAna vaDe ja, vaiyAvRjyAviyAtinA =vaiyAvRtyAdi guNano ghAta karanAra evA 35vAsA =upavAsAdithI pamavattA =eka
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 dezanAdvAtrizikA/bloka-16 bhaktAdinuM vetravattA=baLavAnapaNArUpe nityatvanityapaNuM=nAnti jANe che. II16 zlokArca - bhAvanAjJAna vaDe ja vaiyAvRtyAdi guNano ghAta karanAra evA upavAsAdithI ekabhaktAdinuM baLavAnapaNArUpe nityapaNuM-sArvadikapaNuM jANe che. II16o. upavAsA' - ahIM 'vithI chaThThanA pAraNe chaThTha, aThThamanA pAraNe aThThamanuM grahaNa karavuM. 'vaiyAvRri' - ahIM 'thiI svAdhyAyAdinuM grahaNa karavuM. 'pamavatadi' - ahIM 'dithI biyAsaNuM-porisI ityAdinuM grahaNa karavuM. TIkA - eteneti-etenaiva-bhAvanAjJAnenaiva, upAvAsAdevaiyAvRttyAdibalavadguNaghAtinaH sakAzAt, balavattayA nityatvaM sArvadikatvaM "aho NiccaM tavokamma" ityAdyAgamaprasiddhamekabhaktAderjAnanti nizcinvanti upadezapadAdikartAraH, anyathA hi yathAzrutArthamAtragrAhI ekabhaktApekSayopavAsAdereva balavattvazravaNAt pUrvAparavirodhodbhAvanenaiva mriyeteti bhaavH| vistarastUpadezarahasye / / 16 / / TIkArya - patenaiva ... tUparezaradaze AnA vaDe ja bhAvanAjJAna vaDe ja, vaiyAvRtyAdirUpa balavAna guNono ghAta karanAra evA upavAsAdithI, ekabhaktAdinuM "aho ! nitya tapakarma' ItyAdi AgamaprasiddharU5= dazavaikAlikasUtramAM prasiddha evuM, balavAnapaNArUpe nityapaNuM=sArvadikapaNuM, upadezapadAdinA kartA nizcaya kare che. anyathA di=bhAvanAjJAna vagara yathAzrutArthamAtragrAhI evo puruSa ekabhaktAdinI apekSAe upavAsAdinA ja balavAnapaNAnuM zravaNa hovAne kAraNe pUrvAparanA virodhanA ubhAvanathI ja mara=mUMjhAya, e bhAva che. vaLI vistAra upadezarahasyamAM che. 16
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 dezanAdvAtrizikA/zloka-10 bhAvArtha : bhAvanAjJAnanuM phaLa : koIpaNa dharmAnuSThAna nirlepatAnI vRddhi dvArA nirjarAnuM kAraNa bane che, ane koI sAdhaka guNavAnanA guNonI bhaktinA adhyavasAyathI samyak vaiyAvaccAdi karIne nirjarA karI zake tevA hoya, Ama chatAM tevA sAdhaka upavAsAdi kare, ane jo temanI upavAsAdinI pravRttithI vaiyAvaccAdi kRtyomAM zaithilya AvatuM hoya, athavA to vaiyAvRtyAdi kRtya thaI zakatAM na hoya, to te upavAsAdinI pravRtti baLavAna guNakArI evA vaiyAvRjyAdinI ghAta karanArI che. AvA vaiyAvRjyAdirUpa baLavAna guNone ghAta karanArA upavAsAdithI nitya ekAsaNAne balavAnarUpe upadezapadAdinA kartA pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja bhAvanAjJAnathI jANe che. Azaya e che ke zAstramAM "gada gada tavo ' ityAdi vacana che. te vacanathI ekAsaNuM nitya tapakarma che evo artha prApta thAya che; ane te ekAsaNAnuM nitya tapa, vaiyAvRtyAdino ghAta karanArA upavAsAdi karatAM baLavAna che, e prakArano nirNaya bhAvanAjJAnathI ja thaI zake che, paraMtu zrutajJAna ke cintAjJAnathI thaI zakato nathI. ahIM vizeSa e che ke "maro vyaM tavompa" e prakAranA AgamavacanathI e phalita thAya che ke nitya ekAsaNuM karanArA sAdhu mahAtapa karIne nirjarA kare che. tenAthI e prApta thAya ke je sAdhu apramAdabhAvathI saMyamamAM udyamazIla hoya, ane vaiyAvaccAdi sarva ucita kRtyo svazakti anusAra guNanI vRddhi thAya e rIte karatA hoya, ane aNAhArIbhAvanI vRddhi thAya e rIte nitya ekAsaNuM Adi karatA hoya, to teonuM nitya ekAsaNAnuM tapa ghaNI nirjarAnuM kAraNa che, ane tethI sadA kartavya che; ane je sAdhu potAnAM anya ucita kRtyo sidAya e rIte upavAsAdi ke aThThamAdi karatA hoya to teonA upavAsAdi ke aThThamAdi tapa karatAM prastuta nitya ekAsaNAnuM tapa balavAna che, e prakArano nirNaya bhAvanAjJAnathI thAya che; kema ke bhAvanAjJAna AjJA puraskArI che, ane bhagavAnanI AjJA zaktinA prakarSathI vItarAgatAne anukULa udyama karavAnI che; ane je
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-16 51 sAdhu sarva ucita kRtyo karIne vItarAgatAne anukULa nirlepatAnI vRddhi karavA arthe sarva zaktithI udyama kare che, ane te udyamamAM nyUnatA na Ave te mATe upavAsAdi tapanuM varjana karIne nitya ekAsaNuM Adi karatA hoya, te sAdhu mATe nitya ekAsaNAnuM tapa upavAsAdi karatAM baLavAna che. * vaLI jeone bhAvanAjJAna pragaTyuM nathI, teo sarvatra bhagavAnanI AjJAne AgaLa karIne pravRtti kema karavI, teno nirNaya karI zakatA nathI. tethI zAstranAM vacanothI prApta thatA arthone grahaNa kare tyAre, zAstramAM to 'ekAsaNuM Adi tapa karatAM upavAsAdi tapa baLavAna che' tema prasiddha che, ane "ao nirvya tavomAMM" e kathana dvArA upavAsAdi karatAM ekAsaNAne balavAnarUpe sAMbhaLe, to teone zAstravacanono paraspara virodha dekhAya. tethI tattvanirNaya ka2vAmAM teo mUMjhAya che. mATe ucita sthAne zAstravacanone joDIne kayA saMyogomAM zuM baLavAna che, teno nirNaya bhAvanAjJAnasaMpanna puruSa karI zake che. vaLI ekAsaNA Adine zAstrakAroe nitya tapa kahyo che, ane upavAsAdine naimittika tapa kahyo che, teno artha e nathI ke sAdhue upavAsAdinI zakti hoya topaNa nitya ekAsaNuM ja ka2vuM joIe ane parvatithie ja upavAsAdi karavA joIe; ane jo tema svIkAravAmAM Ave to gautamAdi mahAmunio chaThThanA pAraNe chaThTha karatA hatA, tene paNa anucita svIkAravAnI Apatti Ave. vastutaH jenI zakti mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa karavAnI hoya teNe apramAdabhAvanI vRddhi arthe chaThThanA pAraNe chaThTha ka2vo ucita nathI, paraMtu nitya mAsakSamaNanA pA2Ne mAsakSamaNa karIne sarva anya ucita kRtyomAM zakti pho2vavI joIe, jethI apramAdabhAvanI vRddhi thAya, ane te te ucita kRtyo dvArA saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya; paraMtu je sAdhumAM mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi karavAnuM sAmarthya nathI, ane anya ucita baLavAna yogothI saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI zake tevA hoya, Ama chatAM tene gauNa karIne mAsakSamaNAdi kare to teno niSedha che. tema je sAdhu upavAsAdi karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI na zake, ane saMyamanA kaMDakonI vRddhine anukULa svAdhyAya ke vaiyAvaccAdino vyAghAta karIne upavAsAdimAM yatna kare, to upavAsAdi nityakarmarUpe iSTa nathI, paraMtu evA sAdhue nirjarA arthe nitya ekAsaNuM karavuM
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dezanAdvAciMzikA/zloka-16-17 ucita che. eTaluM ja nahIM paNa ekAsaNuM karavAthI balavAna yogano nAza thato hoya to biyAsaNuM Adi karIne paNa te mahAtmA balavAna yoganuM sevana kare to ucita che. tethI e phalita thAya ke zaktisaMpanna mATe to sarva ucita kRtyomAM zakti phoravavApUrvaka nitya mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karavAM e ja nityakarma che. AthI ja vIrabhagavAne pUrvabhavamAM mAsakSamaNane pAraNe mAsakSamaNa karIne dIrghakALa sudhI vIzasthAnakanI ArAdhanA karI hatI. ll11aaaa avataraNikA - pUrvazloka-16mAM kahyuM ke bhAvanAjJAtavALA puruSa kayA sthAne kaI pravRtti nirjarA pratye balavAna kAraNa che, teno nirNaya karI zake che. anya jIvo zAstravacanathI paNa ucita nirNaya karI zakatA nathI. have te kathanane spaSTa karavA arthe kahe che - zloka - vinaitannUnamajJeSu dharmadhIrapi na zriye / gRhItaglAnabhaiSajyapradAnAbhigraheSviva / / 17 / / anvayArthI - pRthrItatAnameSacakalAnAmibri =grahaNa karAyo che glAnane auSadha ApavAno abhigraha jenA vaDe evA puruSomAM jema tad vinA=AnA vinA=bhAvanAjJAna vinA gapu=ajJa jIvomAM=pUrvApara anusaMdhAnavikala evA ajJa jIvomAM tharSathI dharmabuddhi paNa nUna--nizcita na zive lakSmI mATe nathI cAritranI saMpatti mATe nathI. nA zlokArca - grahaNa karAyo che glAnane auSadha ApavAno abhigraha jenA vaDe evA puruSomAM jema, bhAvanAjJAna vinA ajJa jIvomAM dharmabuddhi paNa nizcita cAritranI saMpatti mATe nathI. ll17nA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 dezanAhAsiMcikA/bloka-17 TIkA - vineti-etad-bhAvanAjJAnaM vinA, nUnaM nizcitaM, dharmadhIrapi=dharmabuddhirapi, na zriye cAritralakSmyai prabhavati, gRhIto glAnabhaiSajyapradAnasya abhigraho 'glAnAya mayA bhaiSajyaM dAtavyamityevaMrUpo yaisteSu iva ajJeSu puurvaapraanusndhaanvizajoSa' pAchA TIkArya : mAvanAne ...... pUrvoparAnusaMthAvitnag | AnA vinA=bhAvatAjJAna vinA, dharmadhI paNa dharmabuddhi paNa, nUnaMnizcita, lakSmI mATe nathIcAritralakSmI mATe samartha thatI nathI. kevA jIvomAM dharmabuddhi cAritranI niSpattinuM kAraNa banatI nathI, te batAve che - grahaNa karAyo che glAnane auSadhapradAnano abhigraha jemanA vaDe= mAre glAnane auSadha ApavuM joIe evA prakArano grahaNa karAyo che abhigraha jemanA vaDe, teomAM jema, pUrvApara-anusaMdhAnavikala evA ajJa puruSomAM dharmabuddhi paNa cAritralakSmI mATe nathI, ema avaya che. 1thA bhAvArtha :bhAvanAjJAna vagaranA jIvonI dharmabuddhi paNa avivekayukta : ghaNAM zAstro bhaNelA hoya, topaNa pramANa ane nayathI bodha karIne bhagavAnanAM vacanothI bhAvita thavA mATe jeoe udyama karyo nathI, tevA jIvo bhAvanAjJAnasaMpanna nathI, ane bhAvanAjJAna jeomAM pragaTyuM nathI, tevA jIvo zAstranAM vacanonuM pUrvApara anusaMdhAna karI zakatA nathI, tethI ajJa che. jema koI puruSe "mAre glAnane auSadha ApavuM' e prakArano abhigraha dharmabuddhithI grahaNa karela hoya, ane te abhigrahano paramArtha zuM che te jANato na hoya, tyAre jo te puruSane koIne Sadha ApavAno prasaMga prApta na thAya to mane mahAtmAno lAbha maLyo nahIM' e prakAre kheda kare che; paraMtu glAnanI vaiyAvaccane kahenArA bhagavAnanA vacananA paramArthane jANato nathI. tema bhAvanAjJAna vikala ajJa puruSa paNa zAstranA paramArthane jANato nathI, ane tevo puruSa
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 dezanAdvAciMzikA/zloka-17 dharmabuddhithI paNa cAritrAcAranI kriyAo kare ke tapAdi kare, topaNa tenI cAritrAcAranI kriyAo ke tapAdi, cAritranI prApti mATe thatA nathI. ahIM vizeSa e che ke jo strAnuM prativarati mam prativarati A prakAranA zAstravacanane sAMbhaLIne koIne glAna sAdhunI bhakti karavAno pariNAma thAya, ane abhigraha grahaNa kare ke "A cAturmAsamAM jo koI mahAtmA glAna thAya to mAre teone auSadhAdi ApavAM to A prakArano teno abhigraha glAna sAdhunI bhakti karavAnA adhyavasAyarUpa che mATe suMdara che. Ama chatAM glAnanI bhakti karavAnuM kahenArAM zAstravacanono paramArtha nahIM jANato hovAthI te abhigrahadhArI ajJa puruSa, koI sAdhu glAna na thAya ane potAne auSadha pradAnAdino lAbha na maLe tyAre je kheda kare che temAM kAraNa tenuM ajJAna che. vastutaH koI sAdhu zaktinA utkarSathI saMyamayogamAM utkarSa karatA hoya, ane glAnatvane kAraNe temanA saMyamayogamAM zaithilya AvatuM hoya, tyAre tene dUra karIne teonA saMyamayogane daDha karavAmAM sahAyaka thavuM te mahAnirjarAnuM kAraNa che, paraMtu auSadhapradAnanA lAbha mATe glAnatva icchavuM te to mahA aviveka che. jene tevo bodha hoya tevA viveka puruSane to koI paNa sAdhu glAna na thAya temAM pramoda thAya che, ane sAdhu glAna thayA hoya tyAre teone auSadha ApIne temanI glAni pote dUra kare tyAre paNa pramoda thAya che. te A rIte - koI sAdhu glAna na thAya tyAre vivekI zrAvaka vicAre ke "sarva mahAtmAo saMyamayogamAM sudaDha yatna karI rahyA che, teo glAna na thayA te suMdara thayuM' ane koI sAdhu glAna thAya tyAre vicAre ke "kharekhara ! A sAdhu glAna thayA te suMdara na thayuM, paraMtu have huM teonI glAni dUra karIne teonA saMyamayogane sudRDha pravartAvavAmAM sahAyaka banuM' ema vicArI auSadhAdi dvArA te mahAtmAnI glAni dUra thAya tevA prayatna kare che; ane temanI glAni dUra thAya tyAre tene harSa thAya che ke "A mahAtmA glAni dUra thavAthI have saMyamayoganI suMdara ArAdhanA karaze." AvA prakArano harSa saMyama pratyenA pakSapAtathI UThelo hovAthI nirjarAnuM kAraNa bane che; paraMtu abhigrahane grahaNa karanAra puruSa anna hoya to auSadhapradAnano lAbha na thAya tyAre jema ucita bhAva karI zakato nathI, tema bhAvanAjJAna vinAno ajJa puruSa paNa saMyamanAM ucita anuSThAno ucita rIte
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-17-18 papa joDI zakato nahIM hovAne kAraNe, te anuSThAnothI mohanuM unmelana thAya tevA samyapha bhAva karI zakato nathI. II1NA avataraNikA - pUrvazloka-17mAM kahyuM ke glAnane oSadhapradAnanA grahaNa karAyelA abhigrahavALA puruSanI jema, bhAvanAjJAna vinA ajJa puruSamAM thatI dharmabuddhi paNa cAritralakSmInuM kAraNa banatI nathI. have te abhigrahadhArI puruSanA daSTAMtanuM tAtparya spaSTa kare che - zloka : teSAM tathAvidhAprAptau svAdhanyatvavibhAvinAm / cittaM hi tattvataH sAdhuglAnabhAvAbhisandhimat / / 18 / / anvayArtha : tathavighAkAto tevA prakAranI aprAptimAM tevA prakAranA glAnanI aprAptimAM svAtha tvavibhAvinA--potAnA adhatvane mAnanArA evA teSAM teonuM vitaMtracita, di=je kAraNathI tattvataH tatvathI sAthustAnamAvAmasancima=sAdhunA glAnabhAvanI abhisaMdhivALuM che, I18 zlokArca :-- teva: prakAranA glAnanI aprAptimAM potAnA adhanyatvane mAnanArA evA teonuM citta, je kAraNathI tattvathI sAdhunA glAnabhAvanI abhisaMdhivALuM che, II18l. TIkA : teSAmiti-teSAM gRhItoktAbhigrahANAM, tathAvidhasya glAnasyAprAptI, svAdhanyatvavibhAvinAM 'aho'hamadhanyo na siddhaM me vAnchitaM' ityevamAlocanaparANAM, cittaM hi=yataH, tattvato'bhigrahaviSayAprAptau zokagamanalakSaNAd bhAvAt, sAdhUnAM glAnabhAve'bhisandhimad=abhiprAyAnvitaM bhavati / bhAvanAnvitazca naivaM pratijAnIte / yataH parairapyevamiSyate / yadAha tArAvAptau rAmaM prati sugrIvaH -
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 dezanAdvAciMzikA/zloka-18 "gaSyava narAM yAtu yarvayopAM mama | nara: pratyuSArIya vipalluM namate 7m" || rUti ! evaM dAnadIkSAdikamapi bhAvanAM vinA sthUlabuddhayA na zriye, kiM tvanarthakRdeva / yaduktamaSTake - "rva viruddhanAvI norate navA | pravruvidhAne zAstronyAyavayite" |1(aSTa prarara-7) rUtti 28 TIkArca - teSAM .. rUti che tevA prakAranA glAnanI aprAptimAM potAnuM auSadha grahaNa kare tevA prakAranA glAnanI aprAptimAM, svaadhanyatva vibhAvata karanArA="aho ! huM adhavya chuM, mAruM Icchita siddha thayuM nahIM', e prakAre AlocanamAM parAyaNa evA, teonuM gRhIta ukta abhigrahadhArIonuM, citta diyataH=je kAraNathI abhigrahanA viSayanI aprAptimAM zokagamatarUpa bhAva hovAne kAraNe, tatvathI sAdhunA glAdabhAvamAM abhisaMdhivALuM cheH sAdhunA glAnabhAvaviSayaka abhiprAyavALuM che; ane je kAraNathI bhAvanAjJAnathI avita, A rIte=je rIte sAdhune glAnabhAvamAM abhisaMdhi thAya e rIte, pratijJA karatA nathI arthAt "jo koI glAna prApta thAya to huM teone auSadha ApIza' e prakAranA abhigrahane kare che, jethI glAsa sAdhunI aprAptimAM zokagamato pariNAma thAya nahIM, ane je kAraNathI para vaDe paNa A pramANe kahevAyuM che=AgaLa batAve che e pramANe kahevAyuM che. valAda ....... jene kahe che=para vaDe je kahevAyuM che, tene kahe che - tArAnI prAptimAM rAma prati sugrIva kahe che - "je tamArA vaDe mane upakAra karAyo, aMgomAM ja jarAne pAmo=te tamAro upakAra mArA aMgomAM ja vinAzane pAmo. AnAthI zuM prApta thAya ? te spaSTa karavA arthe kahe che - nara=upakAra karanAra puruSa, pratyupakAra mATe ApattimAM phaLane prApta kare che." (upakAra karanAra puruSa ApattimAM Ave to teno pratyupakAra thaI zake, AthI sugrIva rAmane kahe che tamAro pratyupakAra karavAno prasaMga ja mane prApta na thAo.)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 dezanAdvAciMzikA/zloka-18 ti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. e rIte=je rIte bhAvatAjJAna vinA dharmabuddhi cAritranI vRddhi mATe nathI e rIte, bhAvanAjJAna vinA pUlabuddhithI dAdIkSAdika paNa= pUlabuddhithI karAtuM dAna ane skUlabuddhithI grahaNa karAtI dIkSAdi paNa, zreya mATe nathIeguNasaMpatti mATe nathI, paraMtu anarthakRta ja che. je kahevAyuM che=je aSTaka prakaraNa 21-7mAM kahevAyuM che. "A rIte=dharmabuddhithI glAnane auSadhadAnano abhigraha karAya che temAM paNa dharmano vyAghAta che e rIte, sadA hItamAM uttamanI gati hovAne kAraNe hIna kRtyamAM uttama kRtyano bodha hovAne kAraNe, viruddha dAnAdimAM ane zAstrokta vyAyathI bAdhita evA pravrajyAdi vidhAnamAM dharmano vyAghAta ja jANavo, ema aSTaka-21, zloka-8 sAthe saMbaMdha che." (aSTaka prakaraNa-21-7) ti' zabda uddharaNanI samAptimAM che. II18. ja 'AnavIkSavikramapi' - ahIM 'mathI mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa AdinuM grahaNa karavuM, ane 'pa'thI e kahevuM che ke glAnauSadhadAnano abhigraha to zreya mATe nathI, paraMtu tevAM dAnadIkSAdi paNa zreya mATe nathI. bhAvArtha :bhAvanAjJAna vagaranA jIvonI dharmabuddhi paNa avivekathI yukta : koIka ArAdhaka jIva upadezaka pAsethI sAMbhaLe ke "glAnane auSadha ApavuM te mahAphaLavALuM che", ane te sAMbhaLIne glAna sAdhune auSadha ApavAno abhilASa thAya ane abhigraha grahaNa kare ke "glAna sAdhune mAre auSadha ApavuM;' paraMtu koI sAdhu glAna thAya nahIM ane auSadhadAnanI pravRtti thAya nahIM, tyAre te ArAdhaka jIvane thAya ke "huM adhanya chuM ke mAruM icchita siddha thayuM nahIM." A prakAranI tenI vicAraNA abhigrahanA viSayanI aprAptithI zokanuM kAraNa bane che, tethI tenI vicAraNA arthathI sAdhu glAna thAya tevA abhiprAyavALI che. vastuta: bhAvanAjJAnavALA puruSa A rIte pratijJA kare nahIM arthAt bhAvanAjJAnarahita ArAdhaka jIve pratijJA karI ke "glAnane mAre auSadha ApavuM', e prakAre bhAvanAjJAnavALA pratijJA kare nahIM, paraMtu "jo koI sAdhu glAna thAya to mAre auSadha ApavuM' e prakAre pratijJA kare arthAt sAdhu
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 dezanAdvAciMzikA/zloka-18-19 saMyamanI ArAdhanA samyak kare ane glAna na thAya e ja mane iSTa che, paraMtu karmanA doSathI koI sAdhu glAna thAya ane teonI ArAdhanA skUlanA pAmatI hoya tyAre huM teone auSadhapradAna dvArA temanI saMyamanI ArAdhanAmAM nimitta banuM e prakAranA abhiprAyathI bhAvanAjJAnavALA puruSa abhigraha grahaNa kare. vaLI bhAvanAjJAna vagaranA jIvo je rIte glAnane auSadhapradAna viSayaka abhigraha kare che, te rIte anya paNa koI dharmAnuSThAna pUla buddhithI kare arthAt skUla buddhithI dAna Ape, dIkSA le athavA anya koI dharmAnuSThAna kare, te sarva dharmAnuSThAnamAM aviveka vartato hovAthI anartha karanAra che; jyAre bhAvanAjJAnathI yukta puruSa je koI abhigraha grahaNa kare ke je koI dharmAnuSThAna kare, te sarva bhagavAnanI AjJAne AgaLa karIne ucita pravRttirUpa hovAthI ekAMte nirjarAnuM kAraNa che. ahIM vizeSa e che ke zrutajJAna, cintAjJAna ane bhAvanAjJAna : A traNe prakAranAM jJAno mokSane anukULa ucita pravRtti karAvanArAM che, tethI kalyANanAM kAraNa che; topaNa bhAvanAjJAnamAM je pUrNa viveka che, tevo viveka zrutajJAna ane cittAjJAnavALAne nathI. tethI teonI pravRttimAM je aMzathI aviveka saMlagna che, te aMzathI temanuM kRtya anarthane karanAra che; ane je aMzathI yathArtha bodha che, te aMzathI temanuM kRtya kalyANanuM kAraNa che. 18 avataraNikA - itthaM ca bhAvanaiva sarvakriyAjIvAturiti nigamayati - avatAraNikArya : ane A rIte zloka-17-18mAM sthApana karyuM e rIte, bhAvanA ja= bhAvanAjJAta ja, sarva kriyAno jIvAta che=sarva kriyAno prANa che, e pramANe nigamata kare che - zloka : tasmAd bhAvanayA bhAvyaM zAstratattvaM vinAparam / paralokavidhau mAnaM balavannAtra dRzyate / / 19 / /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa9 dezanAdvAtrizikA/zloka-19 anvayArtha : tA-te kAraNathI=bhAvatAzAnathI sarva kriyAo kalyANanI paraMparAnuM kAraNa bane che ane bhAvanAjJAnathI rahita sarva kriyAo dharmano vyAghAta karanArI thAya che te kAraNathI, traahIM=jagatamAM mAvanA mAgaeNzAstratattva vinA=bhAvanA vaDe bhAvya evA zAstratattva vinA vaparazbIjuM koI paratnovigho paralokavidhimAM vanavA--baLavAta mAnaM pramANa nadRzya dekhAtuM nathI. 19 zlokArca - te kAraNathI ahIM jagatamAM, bhAvanA vaDe bhAvya evA zAstratattva vinA bIjuM koI paralokavidhimAM baLavAna pramANa dekhAtuM nathI. ll19ll TIkA : tasmAditi-paralokavidhau-dharmakriyAyAM mAna-pramANaM balavad=anyAnupajIvi T26TI. TIkArca - paratnovitha ... cInupanIrava paralokavidhino artha spaSTa kare che - paralokavidhimAM dharmakriyAmAM, mAna=pramANa, balavAna atyaanupajIvI anya nathI zAstratatva ja che, e prakArano zloka sAthe TIkAno saMbaMdha che. 19 bhAvArtha(i) bhAvanAjJAnathI zAstratattvanI prApti H (ii) bhAvanAjJAnathI prApta evuM zAstra ja paralokanI pravRttimAM pramANabhUtaH paraloka arthe karAtI dharmakriyA kayA phaLane Ape che, te pratyakSathI dekhAtI vastu nathI, tema anumAnathI paNa nirNaya thAya tema nathI, paraMtu zAstravacanathI ja te kriyAnA phaLano nirNaya thAya che. tethI dharmakriyAthI kayuM phaLa prApta thaze, temAM baLavAna pramANa zAstratattva che, anya koI baLavAna pramANa nathI; ane
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ So dezanAdvAtrizikAzloka-10-20 zAstratattvano bodha paNa mAtra zabdonA arthano bodha karavAthI thato nathI, paraMtu zrutajJAna, cittAjJAna ane bhAvanAjJAnanA kramathI thAya che; ane te traNa prakAranA bodhamAM paNa zrutajJAna ane cittAjJAnathI thayelAM zAstravacanono bodha dharmakriyAmAM baLavAna pramANa nathI, paraMtu bhAvanAjJAnathI prApta thayelo bodha ja dharmakriyAmAM baLavAna pramANa che arthAt paralokanI pravRttimAM pramANabhUta che. AnAthI e prApta thAya ke kaI pravRtti ucita che ane kaI pravRtti anucita che, teno nirNaya bhAvanAjJAnathI thAya che; ane nirNAta thayelI ucita pravRtti paNa kaI rIte sevavAmAM Ave to lakSyanI prAptinuM kAraNa bane, ane kaI rIte sevavAmAM Ave to lakSyanI prAptinuM kAraNa na bane, teno nirNaya paNa bhAvanAjJAnathI thAya che. tethI je yogIne bhAvanAjJAnathI zAstratattvano bodha thayo che, ane tene anurUpa kriyA kare che, teone te kriyAonuM je phaLa sarvajJae kahyuM che, te phaLa prApta thAya che. ll1lI. avatarANikA : zloka-1mAM kahyuM ke upadezake bAlAdinI apekSAe dezanA ApavI joIe. tyArapachI zloka-6mAM bAla, madhyama ane paMDita puruSanuM lakSaNa batAvyuM, ane tyArapachI dharmanI pravRtti bAlajIvo kevI kare che, tenuM svarUpa zloka-7mAM batAvyuM, madhyama jIvo dharmanI pravRtti kevI kare che tenuM svarUpa zloka-8mAM batAvyuM, ane paMDita puruSothI zAstratatva joya che, tenuM svarUpa zloka-9mAM batAvyuM. tyArapachI zAstrano paramArtha zruta, cittA ane tenI uttaramAM utpanna thatI bhAvanAthI prApta thAya che, ema batAvIne, zrutajJAna, cittAjJAna ane bhAvanAjJAnanuM svarUpa batAvyuM. have dharmane atyaMta abhimukha thayela evA bAlane kevA prakArano dharmano upadeza Apavo joIe, te batAve che - zloka : bAhyakriyApradhAnaiva deyA bAlasya dezanA / sevanIyastadAcAro yathA'sau svAsthyamaznute / / 20 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/zloka-20-21 anvayArtha : vAtasya=bAlane vAdyayiApradhAnana=bAhyakriyApradhAna ja vezanA=dezanA vevA= ApavI joIe, taddAcAra:-te AcAra sevanIyaH-sevavo joIe=upadezake sevavo joIe, vathA=je rIte so=A=bAla svAsthyam=svAsthyane anute= 414. 112011 zlokArtha : bAlane bAhyakriyApradhAna ja dezanA ApavI joIe, te AcAra sevavo joIe-je AcArano bAlane upadeza Ape che te AcAra upadezake sevavo joIe, je rIte A=bAla, svasthatAne pAme. II20nA TIkA H vAgheti-spaSTaH / / / / TIkArya : vAgheti-spaSTaH / / zlokArtha spaSTa hovAthI graMthakArazrIe TIkA lakhela nathI. / / 20 / / avataraNikA : bAlane kevA prakAranI bAhyakriyApradhAna dezanA ApavI joIe ? te spaSTa kare che - zloka H samyagloco dharA zayyA tapazcitraM parISahAH / alpopadhitvamityAdi bAhyaM bAlasya kathyate / / 21 / / 61 anvayArtha: sabhya jovaH-samyag loca=deha pratyenAM mamatva ane kaSTa pratyeno dveSa ocho thAya e prakAre loca, gharA zavvA=bhUmi upara zayyA, tapazcitra citra prakArano tapa, parISahA=pariSaho, alpodhitvamitvAti=alpaupadhipaNuM ityAdi vAhyaM=bAhya AcAro vAsya=bAlane te=kahevAya che. / 21 /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/bloka-20-21 zlokArca - samyam loca, bhUmi upara zayyA, citra prakArano tapa, pariSaho, alpaupadhipaNuM ItyAdi bAhya AyAro bAlane kahevAya che. 1] noMdha :- ahIM 'sI' zabdanuM yojana badhA AcAro sAthe che. TIkA : samyagiti-AdinA'nupAnatkatvaM, rajanyAM praharadvayaM svApaH, mahatI piNDavizuddhiH, dravyAdyabhigrahAH, vikRtityAgaH, ekasikthAdipAraNakaM, aniyatavihArakalpaH nityaM kAyotsargazca ityAdikaM gRhyate / / 21 / / TIkArya : vinA ... pRdyate | zlokamAM tyavi' zabdamAM 'matithI zuM grahaNa karavuM te spaSTa kare che -- anupAnavaM=sAdhue pagarakhAM vAparavAM joIe nahIM tathA rAtre praharadvayanI nidrA, mahAviMDavizuddhi, dravyAdino abhigraha=dravya-kSetra-kALa-bhAvane AzrayIne bhikSAgrahaNaviSayaka abhigraha, vigaI tyAga, eka dANAdithI pAraNuM, aniyata vihArakalpa tavakalpI vihArano AcAra, nitya kAyotsarga ItyAdi zlokamAM rahelA "mAhithI grahaNa karAya che. 21 bhAvArtha :(1) bAlAjIvane ApavA yogya dezanAnuM svarUpa : dharma sAMbhaLavA abhimukha thayelA jIvomAMthI jeo bAla che, teo skUla dRSTithI AcArane jonArA che; ane tevA bAlajIvomAM paNa keTalAka prAthamika bhUmikAnA dharmane sevavAnI vRttivALA hoya che, to keTalAka saMyamane abhimukha thAya tevI vRttivALA paNa hoya che. temAM je bAlajIvo saMyamane abhimukha thAya tevI vRttivALA che, teone sAme rAkhIne kevI dezanA ApavI joIe ? te ahIM batAvatAM kahe che ke bAlajIvone bAhyakriyAo dharmarUpe pratibhAsamAna thAya che, paraMtu zAstrono paramArtha dharmarUpe pratibhAzamAna thato nathI. tethI tevA bAlajIvone zAstrano sUkSma viveka batAvavAmAM Ave to paramArthane prApta karI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 dezanAhAviMzikA/glopha-20-21 zake nahIM, paraMtu temanI buddhimAM pratibhAsamAna thAya tevA saMyamanA AcAro batAvavAthI bAlajIvone te AcAro dharmarUpe grahaNa thAya che. tevA bAlajIvone AzrayIne upadezake saMyamajIvananI sarva ucita AcaraNAo batAvavI joIe, ane svayaM paNa te AcAro e rIte sevavA joIe ke te joIne bAla paNa te prakAranA AcAro sevavAne abhimukha bhAvavALo thAya, ane bAhya sArA AcAro sevIne mohathI kaMIka anAkuLa avasthArUpa svAthyane prApta kare. bAlane saMyamajIvanamAM samyagu locano upadeza Apavo joIe arthAt saMyamajIvana grahaNa karIne vibhUSA pratyenuM mamatva tyAga karavA arthe ane kaSTa pratye dveSa na thAya tadarthe loca karavo joIe, tema upadeza Apavo joIe. vaLI zarIra pratyenA mamatvanA tyAga arthe sAdhue bhUmi upara zayyA karavI joIe, judA judA tapa karavA joIe, pariSado sahana karavA joIe ane saMyamane upakAraka hoya, eTalI ja alpa pramANamAM upadhi rAkhavI joIe, A prakArano upadeza bAlane ApavAmAM Ave che. vaLI piMDavizuddhi batAvavA dvArA sAdhunA bhikSAviSayaka sarva doSo batAvavAmAM Ave, jethI bAlajIvo nirdoSa bhikSA pratyenA pakSapAtavALA thAya; vaLI vizeSa prakAranA saMyamanA pariNAmanI vRddhi arthe dravya-kSetra-kALa-bhAvane AzrayIne bhikSAviSayaka judA judA abhigrahono upadeza Ape, je sAMbhaLIne bAlajIvone AvuM tyAgamaya saMyamajIvana kalyANanuM kAraNa che" tevI buddhi thAya. vaLI vigaIono tyAga, navakalpI vihAra, pagarakhAMno tyAga, rAtre be praharanI nidrA, anAjanA eka dANAthI pAraNuM Adi, tathA haMmezAM kAyotsargamudrAmAM rahIne zubhadhyAna karavAno upadeza ApavAmAM Ave, to tevI ucita kriyA karIne bAlajIvo mohanA pariNAmamAMthI kaMIka mukta thaIne ArAdhakabhAvane pAme. tethI upadezake tevo upadeza Apavo joIe. ahIM bAhya kriyAno upadeza Apavo joIe, tema kahyuM nathI, paraMtu bAhya kriyApradhAna ja upadeza Apavo joIe tema kahela che. tethI arthathI e phalita thAya ke pariNAmanI zuddhinuM kAraNa bane tevI pariNatithI viziSTa evI bAhya kriyAno upadeza Ape, jethI bAhya kriyAnI pradhAnatA prApta thAya ane gauNarUpe pariNatinI vizuddhi paNa prApta thAya. 20-21aaaa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 dezanAdvAtriMzikA[zloka-22-23 avataraNikA : saMyamadharmane abhimukha bAlajIvone kevI dezanA ApavI joIe ? te zloka-20-21mAM batAvyuM. have saMyamadharmane abhimukha thayela madhyama jIvone kevI dezanA ApavI joIe ? te batAve che zloka H madhyamasya punarvAcyaM vRttaM yatsAdhusaGgatam samyagIryAsamityAdi trikoTIzuddhabhojanam / / 22 / / vayaH krameNAdhyayanazravaNadhyAnasaGgatiH / sadAzayenAnugataM pAratantrayaM gurorapi / / 23 / / - anvayArthaH madhyamasya punaH=madhyama puruSane vaLI sAdhusAtaM yat vRtta=sAdhusaMgata je AcAro che, te vAcyuM=kahevA joIe. te sAdhusaMgata AcAro kevA kahevA joIe ? tene spaSTa kare che samyagIrvAmitvAti=samyag IryAsamiti Adi, trijoTIzuddhamonana=trikoTI zuddha bhojana, vavaH meLa=vayanA kramathI gadhyayanazravaLadhyAnasatiH-adhyayana, zravaNa ane dhyAnanI saMgati, savAzavenAnu Ata=sadAzayathI yukta pArataMtryapuro:= gurunuM pArataMtrya. 22-235 zlokArtha : madhyama puruSane vaLI sAdhusaMgata je AcAro che, te kahevA joIe. sAdhune saMgata evA kayA AcAro kahevA joIe ? tene spaSTa kare che samyag IryAsamiti Adi, trikoTI zuddha bhojana, vayanA kramathI adhyayana, zravaNa ane dhyAnanI saMgati ane sadAcArathI yukta gurunuM pArataMtrya, 22-23 * zloka-23mAM 'pi' zabda pAdapUrti mATe che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-22-23 TIkA H madhyamasyeti- AdinA'nyapravacanamAtRgrahaH, tisraH koTyo rAgadveSamoharUpAH, kRtakAritAnumatibhedena hananapacanakrayarUpA vA / / 22 / / TIkArcaHvinA. varUpA vA / / 'gAri'thI='samyagIrvAmitvAti'nA 'Avi'zabdathI, anya pravacanamAtAnuM grahaNa karavuM. rAga, dveSa, moharUpa traNa koTI athavA kRta, kArita, anumatinA bhedathI hanana, pacana ane krayarUpa traNa koTI. / / 22 / / TIMkA H ar iti kramo'tra prathame vayasyadhyayanaM dvitIye'rthazravaNaM tRtIye ca dhyAnena bhAvanamityevaMrUpaH / sadAzayaH saMsArakSayaheturgururayamiti kuzalapariNAmaH / / 23 / / TIkArya H kramo'tra zalarAma: / / ahIM=adhyayana, zravaNa ane dhyAnanA viSayamAM, prathama vayamAM adhyayana, bIjI vayamAM arthanuM zravaNa ane trIjI vayamAM dhyAnathI bhAvata=dhyAnathI AtmAne bhAvita karavo, evA svarUpavALo krama che. ..... 65 zloka-23nA pUrvArdhanuM spaSTIkaraNa karyA pachI zloka-23nA uttarArdhamAM kahela 'sadAzayathI yukta gurunuM pArataMtrya' temAM sadAzayano artha spaSTa kare che - 'saMsArakSayano hetu A guru che' e prakArano kuzaLa pariNAma sadAzaya che. / / 23 / / bhAvArtha: madhyama jIvone ApavA yogya dezanAnuM svarUpa : madhyama jIvo bAhya AcAramAM paNa sUkSmatAne jonArA hoya che, ane tevA jIvone AcAraviSayaka vizeSa sUkSmatAvALo bodha thAya tevo upadeza ApavAmAM Ave to teone te dharma dharmarUpe pratibhAsamAna thAya che; ane tevI rIte dharmane sevIne prAjJa bane che ke jethI madhyamamAMthI paMDitapaNAne prApta karIne zAstranA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 dezanAdvAtriMzikA/bloka-22-23 paramArthane prApta kare che; ane AvA madhyamabuddhi jIvo jo sarvaviratine abhimukhabhAvavALA thAya tevA hoya to upadezaka teonI buddhine anurUpa pAMca samiti ane traNa guptino vistArathI bodha karAve. vaLI saMyamajIvanamAM traNa koTIthI zuddha bhojana karavuM joIe, teno upadeza Ape, ane te traNa koTI be rIte thAya che, te A rIte (1) rAga, dveSa ane moharahita zuddha bhojana karavuM joIe arthAt sAdhue AhAragrahaNanI kriyAthI mAMDIne bhojananI pravRtti paryaMta kyAMya rAga na thAya, kyAMya dveSa na thAya ane kyAMya tattvanA viparyAsarUpa moha na thAya te rIte trikoTIzuddha pravRtti karavI joIe, jethI rAga, dveSa ane mohathI anAkuLa evI bhojananI pravRtti saMyamavRddhinuM kAraNa bane. - (2) kRta, kArita ane anumatinA bhedathI hanana, pacana ane yarUpa trikoTIzuddha bhojana grahaNa kare arthAt kRta, kArita ane anumatinA bhedathI hanana kriyA na thAya, kRta, kArita ane anumatinA bhedathI pacanakriyA na thAya ane kRta, kArita ane anumatinA bhedathI kharIdavAnI kriyA na thAya, e rIte AhAra grahaNa karIne bhojana kare, jethI bhojananI pravRtti saMyamavRddhinuM kAraNa bane. vaLI sAdhue vayanA kramathI adhyayana, zravaNa ane dhyAna karavAM joIe, e prakArano madhyama jIvone upadeza Ape arthAt (1) prathama vayamAM zAstronuM adhyayana karavuM joIe=sAmAnya arthanA bodhapUrvaka sUtranuM grahaNa karavuM joIe, (2) dvitIya vayamAM zAstronA arthanuM zravaNa karavuM joIe=zAstronA paramArthanI prApti thAya te rIte gItArtho pAsethI arthanuM zravaNa ka2vuM joIe ane (3) tRtIya vayamAM dhyAnathI AtmAne bhAvita karavo joIe, jethI A saMsArano aMta thAya. A prakArano upadeza madhyama jIvone apAya che. vaLI sadAzayapUrvaka gurunA pArataMtryano upadeza apAya che arthAt 'gRti zAstratattvamati guru: '=je zAstratattvane batAve te guru che, ane tevA guru saMsA2kSayano hetu che, e prakAranA kuzaLa pariNAmapUrvaka guNavAna gurune parataMtra thaIne ArAdhanA karavAthI AtmAnuM hita thAya che, e prakArano madhyama jIvone upadeza Apavo joIe. 22-233
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAaizikA/zloka-24 avataraNikA : tatvanA icchuka evA budhapuruSane kevI dezanA ApavI joIe ? te batAve che - zloka : vacanArAdhanAddharmo'dharmastasya ca bAdhanAt / dharmaguhyamidaM vAcyaM budhasya ca vipazcitA / / 24 / / anvayArtha vayanArAthanAvicatanI ArAdhanAthI gha=dharma che ra=ane tasya tenA vacananA vAghanAnTibAdhanathI atharma-adharma che. rUTuM tharna --A dharmanuM rahasya vipasthita paMDita puruSe juthastha budhane vacce kahevuM joIe. ll14nA zlokArya : vacananA ArAdhanathI dharma che ane tenA=vacananA, bAdhanathI adharma che' A dharmanuM rahasya paMDita puruSe budhane kahevuM joIe. ra4ll TIkA - vacaneti-vacanArAdhanAt AgamArAdhanayaiva dharmaH, tasya-vacanasya, bAdhanAdevAdharmaH nAnyatraikAnta ityetadupasarjanIkRtasakalakriyaM pradhAnIkRtabhagavadvacanaM dharmaguhyaM budhasya vipazcitA vAcyaM, vacanAyattatvAtsarvAnuSThAnasya / / 24 / / TIkArya : vayanArAthanI.... sarvAnuSThAnI A vacananI ArAdhanAthI ja=AgamanI ArAdhanAthI ja, dharma che, ane tenA vacananA, bAdhanathI ja adharma che, anyatra ekAMta nathI=vacananA ArAdhanathI ja dharma che ane vacananA bAdhAthI ja adharma che, e sivAya anya sarvadharmAnuSThAnanI pravRttiomAM ekAMta nathI. ethI upasarjanIkRta sakala kriyAvALuM ane pradhAnIkRta bhagavad vacavALuM evuM A dharmanuM rahasya budhapuruSane paMDita puruSe kahevuM joIe; kema ke sarva anuSThAnonuM vacanane AdhInapaNuM che. rajA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 dezanAdvAciMzikA/zloka-24 bhAvArtha zloka-kamAM kahyuM ke paMDita puruSo sarva yatnathI zAstratattvanI parIkSA kare che. tethI e phalita thAya ke paMDita puruSo bAhya AcAramAtrathI ke sUkSma yatanAvALA AcAramAtrathI dharmamAM utsAhita thatA nathI, paraMtu sarva AcAronuM rahasya zAstramAM zuM batAvyuM che? tene jANavA mATe udyama kare tevI manovRttivALA hoya che. AvA paMDita zrotAone gItArtha upadezaka temanI prakRtine jANIne kalyANanuM kAraNa bane evo upadeza Ape che, ane te vakhate saMyamanA kevA AcAro kalyANanuM kAraNa che ? tenI pradhAnatAthI dharmano upadeza ApatA nathI, paraMtu sArarUpe kahe che ke "vItarAga sarvajJae batAvela AgamanI ArAdhanAthI ja dharma che, ane Agamano bAdha thAya te prakAranI pravRttithI ja adharma che." A upadezamAM dharmanI sarva AcaraNAo gauNa karAya che, ane bhagavAnanA vacananI pradhAnatA batAvAI che arthAt dharmanI sarva AcaraNAo karavAno niSedha karAyo nathI, paraMtu bhagavAnanA vacanAnusAra je koI dharmanI AcaraNA che te ja kalyANanuM kAraNa che, ane bhagavAnanA vacananA smaraNa vagara je koI dharmanI paNa AcaraNA che, te kalyANanuM kAraNa nathI, tema batAvAya che; kema ke sarva dharmAnuSThAno bhagavAnanA vacanane AdhIna che. tethI dharmAnuSThAnanA sevananuM mahattva nathI, paraMtu bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne te anusAra karAyeluM anuSThAna ja kalyANanuM kAraNa che, A prakArano upadeza ApavAthI paMDita puruSa prakRtithI zAstratattvanI parIkSA karavAnI manovRttivALA hatA, ane te ja kartavya che tevuM upadezaka pAsethI paNa jJAna thavAthI svazakti anusAra zAstranA paramArthane jANavA mATe udyama kare che, ane temAM ja temane dharmabuddhi thAya che. tethI AvA paMDita puruSo zrutajJAna ane cintAjJAnanA kramathI bhAvanAjJAnarUpe zAstranA paramArthane prApta kare che, jethI bhagavAnanA vacananA paramArthane prApta karIne bhagavAnanA vacanAnusAra sarva ucita anuSThAno sevI zake che. tethI paMDita puruSonI buddhi viziSTa mArgAnusArI bane che arthAt prathama zAstratattvanI parIkSA karavAnA valaNarUpa mArgAnusArI buddhi hatI, tyAra pachI upadezaka pAsethI dharmanuM rahasya prApta thavAthI zaktinA prakarSathI zAstravacananA paramArthane jANavA mATe yatna kare evI mArgAnusArI buddhi bane che, ane zruta, cittA ane bhAvanArUpe zAstratatvane pAmyA pachI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-24-25 sarva pravRttio bhagavAnanA vacananA smaraNa nIce karIne ekAMte hitanI prApti kare tevI mArgAnusArI bane che. 24 avatAraNikA : gItArtha upadezaka paMDitazrotAne kevo upadeza Ape te zloka-24mAM batAvyuM. te upadeza je paMDita zrotAne samyapha pariNamana pAme te paMDita zrotA zAstronA paramArthane jANIne kalyANa arthe sarvatra AjJAne pradhAna karanAra bane che. have tevA paMDitazrotAne zuM phaLa prApta thAya che ? te batAve che - bloka : itthamAjJAdaradvArA hRdayasthe jine sati / bhavetsamarasApattiH phalaM dhyAnasya yA param / / 25 / / anvayArtha : rUstha--A rIte-upadezake dharmanuM rahasya batAvyuM ane e dharmanA rahasyane pAmIne budhapuruSa sarvatra sarvajJatA vacanAnusAra pravRtti kare che e rIte, vAsAvarakara =AjJAnA Adara dvArA hRdayastha nine sati=hadayastha jita hote chate sArasApatti-samarasanI prApti mavenTathAya, yA=je je samarasanI prApti dhyAna dhyAnanuM para--prakRSTa nazphaLa che. 1rapA zlokArca - A rIte upadezake dharmanuM rahasya batAvyuM ane e dharmanA rahasyane pAmIne budhapuruSa sarvatra sarvajJanA vacanAnusAra pravRtti kare che e rIte, AjJAnA Adara dvArA jina hRdayastha hote chate samarasanI prApti thAya che, je dhyAnanuM prakRSTa phaLa che. ripo TIkA : itthamiti-ittham anayA rItyA, AjJAdaradvArA bhagavadvacanabahumAnadvAreNa, hRdayasthe-dhyAnasAkSAtkRte, jine sati bhavet, samarasApattiH samatApattiH, yA dhyAnasya paraM-prakRSTaM phalam / tadAha - 'saiveha yogimAteti' (SoDazaka. 2/15) itthaM ca samApattisajJakAsaGgAnuSThAnaphalakasya vacanAnuSThAnasya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtrizikA/zloka-25 AjJAdaradvAraivopapatterayameva garIyAniti phalitam, kriyAntare ca naitadupapattiH, na ca tadanantaraM bhagavadanudhyAnAdupapattiH, aniyamAdanuSaGgata evaasnggsamavanveti rahI TIkArca - rUmanA rItyA ....... vIgheti | A rIte upadezake dharmanuM rahasya batAvyuM ane e dharmanA rahasyane pAmIne budhapuruSa sarvatra sarvajJatA vacanAnusAra pravRtti kare che e rIte, AjJAtA Adara dvArA=bhagavadyacananA bahumAna dvArA=sarva pravRttikALamAM bhagavAnanI AjJAnA smaraNapUrvaka pravRtti karavAthI ullasita thatA bhagavadravacananA bahumAna dvArA, jita hote chate=dhyAnathI sAkSAtkRta jina hRdayastha hote chate, samarasanI Apatti thAya che=samatAnI prApti thAya che, je dhyAnanuM parama prakRSTa phaLa che. tene kahe che A samarasatI Apatti e dhyAnanuM paramaphaLa che, tene SoDazaka-2-15mAM kahe che : "leveda ..... sI parva=te ja=samApatti ja=bhagavAnanI sAthe upayogarUpe ekatAnI prApti ja, phuda=saMsAramAM, yogInI mAtA che=mokSanA ananya kAraNarUpa ratnatrayInI pariNativALA evA yogInI mAtA che." (SoDazaka-2/15). ane A rIte=pUrvamAM kahyuM ke AjJAnA Adara dvArA hRdayamAM bhagavAna hote chate samarasanI Apatti thAya che e rIte, samAparisaMzaka evuM= bhagavAnanI sAthe upayogathI ekatAnI prApti thAya evI samApati saMjJAvALuM evuM asaMgAnuSThAnarU5 phaLa che jenuM evA vacanAnuSThAnanI AjJAnA Adara dvArA ja upapati hovAthI, A jaAjJAno Adara ja, zreSTha che, e pramANe phalita thayuM=dharmanAM anya anuSThAno karatAM AtmakalyANa arthe bhagavAnanI AjJA pratyeno Adara ja zreSTha che, e phalita thayuM; ane kriyAtara hote chatevacanAnuSThAna karatAM anya kriyA hote chate bAla ane madhyama puruSathI sevAtI prIti, bhakti anuSThAnarUpa dharmakriyA hote chate, AnI upapatti nathI=asaMgAnuSThAnanI upapatti nathI. ahIM prazna thAya ke vacanAnuSThAnathI anya prakAranI prIti, bhakti-anuSThAnarUpa dharmakriyA karyA pachI bhagavAnanA svarUpanuM anudhyAna karavAthI bhagavAnanA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-25 71 svarUpamAM tanmayatAnI prApti thAya to asaMgabhAvanI prApti thaI zake che. tethI kahe che - ane tenA anaMtara vacanAnuSThAna sivAyanI prIti, bhaktianuSThAnarUpa avya kriyA karyA pachI, bhagavAnanA anudhyAnathI upapati che, ema na kahevuM bhagavAnanA svarUpanA ciMtavanathI asaMgaanuSThAnanI prApti che, ema na kahevuM; kema ke aniyama che-vacanAnuSThAna sivAyanI anya kriyAo karyA pachI bhagavAnanA svarUpanA ciMtavanathI asaMgaanuSThAnanI prApti thAya ja evo niyama nathI. ahIM pUrvapakSI kahe ke sarva jIvone vacanAnuSThAnathI anya evA prIti,bhaktianuSThAna karyA pachI bhagavAnanA anudhyAnathI asaMgaanuSThAna prApta na thAya topaNa keTalAka jIvone to tenI prApti thaI zake che. tethI bIjo hetu kahe che - anuSaMgathI ja asaMgano saMbhava che=bhagavAna pratyenA AdaratA anuSaMgathI ja asaMgaanuSThAnano saMbhava che arthAt vacanAnuSThAnamAM jema sadA paramAtmAnuM dhyAna vartatuM hovAne kAraNe vacanaanuSThAnathI asaMgaanuSThAna prApta thAya che, tevuM asaMgaanuSThAna kriyAntara karyA pachI bhagavAnanA anudhyAnathI thAya nahIM, paraMtu bhagavAnanA anudhyAnane kAraNe anuSaMgathI=kiMcit aMzathI, asaMgano saMbhava che. paraMtu vacanaanuSThAnanA uttaramAM jevuM astulita vRttivALuM asaMgaanuSThAna thAya che tevuM akhalita vRttivALuM asaMgaanuSThAna thatuM nathI, mATe asaMgaanuSThAnatA athae AjJAnA AdaramAM ja udyama karavo joIe, ema avaya che. ti' zabda kathananI samAptimAM che. parapA bhAvArtha :(i) budhane apAyelI dezanAthI prApta dharmanA svarUpe samarasanI prApti - (ii) paMDitapuruSathI sevAyelA vacanAnuSThAnathI asaMgaanuSThAnanI prApti - budhapuruSone upadezaka dharmanuM rahasya Ape che, ane te dharmanA rahasyane prApta karIne budhapuruSo bhagavAnanA vacana pratye AdaravALA thAya che. tethI sarva
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 dezanAdvAciMzikA/zloka-25 udyamathI zAstratattvanI parIkSA kare che, ane kaSAdithI zuddha zAstrane pramANarUpe svIkAre che, ane te zAstranA adhyayanathI kramasara zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna prApta kare che, ane tyAra pachI paNa mAtra dharmaanuSThAna karavA utsAhita thatA nathI, paraMtu bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne je ucita anuSThAna svakRtisAdhya hoya te anuSThAna seve che, ane dareka anuSThAnanA sevanakALamAM bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa kare che. tethI AjJAnA smaraNa dvArA AvA budhapuruSonA haiyAmAM sadA vItarAga saMsthita che, ane vItarAgane haiyAmAM rAkhIne temanA vacana pramANe anuSThAna sevIne te vacanAnuSThAna dvArA budhapuruSo krama karIne asaMgaanuSThAnane prApta kare che, je paramAtmAnI sAthe samarasanI ApattirUpa che; kema ke vacanAnuSThAnanA sevanakALamAM sadA vItarAga haiyAmAM vartatA hovAthI dhyAnathI vitarAgabhAva potAnAmAM sAkSAt thAya che, tyAre pote vItarAgabhAvavALA bane che; ane A avasthAmAM jema kSAyikabhAvanA vItarAga sarvatra saMga vagaranA hoya che, tema kSayopazamabhAvanA vitarAga evA A yogI sarvatra saMga vagaranA bane che. ane A samarasanI Apatti dhyAnanuM prakRSTa phaLa che arthAt vacanAnuSThAnanA sevanakALamAM bhagavAnanI AjJAnA smaraNa dvArA pravRtti karatI vakhate sadA bhagavAnanuM dhyAna vartatuM hatuM, tenuM prakRSTa phaLa A samarasanI Apatti che, ane A samarasanI Apatti yogInI mAtA che arthAt bhagavAnanA dhyAnathI bhagavAnanI jema vItarAgabhAva potAnAmAM pragaTa thavAne kAraNe yogI pote ratnatrayInI pariNatirUpa bane che. tethI bhagavAnanI sAthe samAna rasanI prApti e ratnatrayInI ekatAnI pariNativALA yogInI mAtA che. pUrvanA kathanano phalitArtha 'lya rathI batAvatAM kahe che - budhapuruSa AjJAnA Adara dvArA sadA bhagavAnane haiyAmAM rAkhIne sarva anuSThAnonI pravRtti kare che, jenA kAraNe krame karIne samarasanI prApti thAya che, ema pUrvamAM kahyuM. tethI e phalita thAya ke AjJAnA Adara dvArA ja vacanAnuSThAnanI upapatti che, ane A vacanAnuSThAna, uttarottara prakarSane pAmIne samApattisaMjJAvALA
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-25 asaMgaanuSThAnanuM kAraNa bane che. mATe bAhya anuSThAnanA sevana karatAM AjJAno Adara zreSTha che arthAt bAhya anuSThAno suMdara rIte sevAtAM hoya, topaNa jo bhagavAnanI AjJAthI niyaMtrita thaIne sevAtAM na hoya, to te vacanAnuSThAna banatAM nathI, ane jo bhagavAnanI AjJAthI niyaMtrita thaIne sevAtAM hoya to vacanAnuSThAna bane che. mATe sarva anuSThAnonA sevana karatAM bhagavAnanI AjJAno Adara ja zreSTha che; kema ke sarva anuSThAnonA sevananuM prayojana asaMgabhAvanI prApti che, ane AjJAno Adara vacanAnuSThAna utpanna karAvIne asaMgabhAvanI prApti karAve che. tethI e phalita thAya che ke sarva anuSThAnomAM bhagavAnanI AjJAno Adara ja zreSTha che, ane bhagavAnanA vacananuM pUrvamAM smaraNa na hoya evI kriyA hote chate asaMgaanuSThAnanI upapatti nathI. Azaya e che ke mokSa arthe bAhya suMdara AcaraNAo karAtI hoya ane sUkSma yatanApUrvaka paNa AcaraNA karAtI hoya, Ama chatAM sarva anuSThAno bhagavAnanA vacananA smaraNapUrvaka zAstrathI niyaMtrita karAtAM na hoya to te kriyAthI asaMgaanuSThAnanI upapatti nathI. pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke AjJAno Adara na hoya arthAt bhagavad AjJAnA smaraNapUrvaka AjJAthI niyaMtrita kriyA karAtI na hoya to asaMgaanuSThAnanI prApti nathI. tyAM koIka kahe ke koI sAdhaka sarvaanuSThAna AjJAthI niyaMtrita karI zakatA na hoya, paraMtu bhagavAna pratyenA bahumAnane kAraNe bhagavAne batAvelAM sadanuSThAno sevatA hoya, ane tyArapachI ucita avasare bhagavAnanA svarUpanuM anudhyAna karatA hoya, arthAtu bhagavAna vItarAgasarvajJa che ane jIvanI sArabhUta avasthA e ja che" e prakAre ciMtavana karatA hoya, ane te ciMtavanathI temano AtmA vItarAgabhAvathI bhAvita bane tyAre asaMgaanuSThAnanI upapatti thaze, arthAt te sAdhaka vItarAganI jema sarvatra saMga vagaranI pariNativALA thaze. mATe jema AjJAno Adara vacanAnuSThAnanI prApti dvArA asaMgabhAvanuM kAraNa che, tema prIti, bhaktirUpa sadanuSThAno paNa asaMgabhAvanI prAptinuM kAraNa banaze. tene graMthakArazrI kahe che -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 dezanAdvAciMzikA/zloka-25 A rIte asaMgabhAvanI prAptimAM aniyama che arthAt je yogIo AjJAnA Adara dvArA tenA smaraNapUrvaka vacanAnuSThAna seve che, te yogIone vacanAnuSThAnakALamAM hRdayamAM bhagavAna dhyAnathI sAkSAtu vidyamAna che, ane tenA phaLarUpe teo niyamathI asaMgAnuSThAna prApta kare che, paraMtu tenI jema je yogIo prIti-bhaktianuSThAna seve che, ane uttaramAM bhagavAnanA anudhyAnathI AtmAne vItarAgabhAvanAthI bhAvita karavA prayatna kare che, teone niyamathI asaMgabhAva prApta thAya tevo niyama nathI; kema ke AvA yogIone dhyAnathI sadA vItarAga haiyAmAM nathI, phakta prIti-bhaktianuSThAna sevyA pachI jyAre bhagavAnanA svarUpanuM anudhyAna kare che, teTalo kALa mAtra bhagavAna haiyAmAM che. kadAca e anudhyAnakALamAM viryano prakarSa thAya to kSaNabhara asaMgabhAva Ave, paraMtu vacanAnuSThAnanA sevanane kAraNe jema niyamathI asaMgabhAva Ave, tema prIti-bhaktianuSThAnanA sevananA uttaramAM bhagavad anudhyAnathI asaMgaanuSThAna prApta thAya ja, evo niyama nathI. ahIM pUrvapakSI kahe ke sarva jIvone prIti-bhaktianuSThAna sevyA pachI bhagavAnanA anudhyAnathI asaMgaanuSThAnanI prApti thAya evo niyama nathI, chatAM keTalAkane to asaMganI prApti thAya che. tethI asaMgabhAvanI prAptimAM bhagavAnanA anudhyAnanI jema tenI pUrvamAM sevAyeluM prIti-bhaktianuSThAna paNa kAraNa che. tethI jema vacanAnuSThAna asaMgabhAvanuM kAraNa che, tema prIti-bhaktianuSThAna paNa asaMgaanuSThAnanuM kAraNa che, tema svIkArI zakAze. tethI kahe che - anuSaMgathI ja=AjJAnA anuSaMgathI ja, asaMgano saMbhava che. Azaya e che ke jeo vacanAnuSThAna sevI zakatA nathI, paraMtu svazakti anusAra prIti-bhaktianuSThAna seve che, ane uttarakALamAM bhagavAnanuM anudhyAna kare che, ane zaktino prakarSa thAya tyAre asaMgabhAvane pAme che, teomAM paNa bhagavAnanI AjJAnA Adarano anuSaMga thavAthI ja asaMgabhAvanI prApti che arthAtuM jyAre bhagavAnanuM anudhyAna kare che tyAre, bhagavAnanI AjJA sarva udyamathI vItarAga thavAne anukULa yatna karavAnI che, tevo AjJAno Adara teomAM varte che, ane te AjJAnA sevananA yatnathI ja asaMgabhAvanI prApti che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 dezanAdvAciMzikA/zloka-2pa-26 ahIM vizeSa e che ke budhapuruSane kevo upadeza Apavo joIe, te zloka24mAM batAvyuM, ane tenAthI budhapuruSane AjJAno Adara pragaTe che, jenA phaLarUpe samarasanI Apatti thAya che, ema kahyuM. tethI e phalita thayuM ke bAlajIvo je dharmAnuSThAna seve che, ane madhyama puruSo je prakAranI sUkSma yatanAthI dharmAnuSThAno seve che, te sarva sAkSAt asaMgabhAvanAM kAraNa nathI, paraMtu budhapuruSa vaDe sevAyeluM vacanAnuSThAna asaMgabhAvanuM sAkSAt kAraNa che. tethI budhapuruSonuM anuSThAna ja ekAMte mArgAnusArI che. pappA avataraNikA : upadezake bAlAdine AzrayIne kevI dezanA ApavI joIe, tenuM varNana pUrvamAM karyuM, ane tyAM bAla ane madhyama vyavahArAdimAtra pradhAna evI eka vayanI dezanA batAvI. tethI prazna thAya ke upadezake sarva tayone ucita sthAne joDI bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti karavArUpa dharmaguhyano upadeza jema budhane Apyo, tema upadezaka bAlAdine sarva kayothI upadeza na Ape to teonuM hita kaI rIte thAya ? tethI kahe che - zloka : dezanaikanayAkrAntA kathaM bAlAdyapekSayA / iti ceditthameva syAttabuddhiparikarmaNA / / 26 / / anvayArtha vAttApekSayA=bAlAdinI apekSAe navIntAkezana =eka tayathI AkrAnta dezanA=vyavahArAdimAtrapradhAna dezanA artha kevI rIte? kevI rIte ghaTe? ti =ema jo tuM-pUrvapakSI kaheto ho, to graMthakArazrI kahe che: rUtyameva A rIte ja=bAlAdine eka nayathI dezanA ApavAnuM pUrvamAM batAvyuM e rIte ja tavRddhiparivarbaLA cA-tenI buddhinI parikarmA thAya, bAlAdinI buddhi arthAttara grahaNamAM sakSama bane. ara6
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 zlokArtha : bAlAdinI apekSAe ekanayathI AkrAMta dezanA=vyavahArAdimAtrapradhAna dezanA, kevI rIte ghaTe? ema jo tuM=pUrvapakSI kaheto ho, to graMthakArazrI kahe che : dezanAdvAtriMzikA|zloka-26 A rIte ja tenI buddhinI parikarmaNA thAya=bAlAdinI buddhi arthAntara grahaNamAM sakSama bane. II26II TIkA H dezati-dharmaguhyAnuktau bAlAdyapekSayA, ekanayAkrAntA = vyavahArAdimAtrapradhAnA, dezanA kathaM yujyate ? "egaMte hoi micchattaM" iti vacanAditi cet itthameva = bAlAdyapekSayA vyavahArAdimAtraprAdhAnyenaiva tadbuddherbAlAdibuddheH parikarmaNA arthAntaragrahaNasaukaryarUpA syAt itthaM cAtrArthAntarapratipakSA (pratikSepA)bhAvAnnayAntaravyavasthApanapariNAmAcca na doSa:, ziSyamatiparikarmaNArthamekanayadezanAyA api sammatyAdau vyutpAdanAt / / 26 / / TIkArya : dharmaguhyAnuktI vyutpAvanAt / dharmaguhyanI anukti hote chate=dharmanA rahasyabhUta sarvanayasApekSa pramANadezanAnuM kathana nahIM hote chate, bAlAdinI apekSAthI ekanayaAkrAMta dezanA kevI rIte ghaTe?-ekanayaAkrAMta dezanA ApavI kevI rIte saMgata thAya? arthAt saMgata thAya nahIM; kema ke "ekAMtamAM mithyAtva che" e prakAranuM vacana che, ema jo pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che ..... - A rIte ja=bAlAdinI apekSAe vyavahArAdimAtranuM pradhAnapaNuM hovAthI ja=dezanAmAM vyavahArAdimAtranuM pradhAnapaNuM hovAthI ja, tenI buddhinI= bAlAdinI buddhinI, parikarmaNA thAya=arthAntarane grahaNa karavAnA saukaryarUpa parikarmaNA thAya. Dtha ==ane A rIte=bAlAdinI apekSAe eka nayanI pradhAnatAthI upadezaka dezanA Ape e rIte, ahIM=bAlAdinI apekSAe eka nayathI apAtI dezanAmAM, arthAntara pratikSepano abhAva hovAne
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 dezanAdvAciMzikA/zloka-26 kAraNe ane tayAtara vyavasthApanano pariNAma hovAne kAraNe doSa nathI; kema ke ziSyamatinI parikameNA mATe eka nayanI dezanAnuM paNa "sammati' AdimAM vyutpAdana karAyuM che=kathana karAyuM che. rA. ka vyavahAravimAtrapradhAnA' - ahIM 'nAdithI utsarganuM grahaNa karavuM. zlokanI TIkAnA aMte Apela "arthAntara pratikSepano abhAva, ane nayanAntara vyavasthApanano pariNAma,' e be pariNAmothI saMvalita dezanA hovAne kAraNe te dezanA doSarUpa nathI. e be dezanAnI nirdoSatAnA janaka hetu che, ane "ziSyamatinI parikarmaNA mATe eka nayanI dezanAnuM saMmatimAM vyutpAdana che e dezanAnI nirdoSatAno anumApaka hetu che. bhAvArtha :bAla ane madhyamane eka nayanI dezanAthI buddhinI parikarmaNA : upadezaka budhapuruSane zloka-24mAM batAvyuM evuM dharmanuM rahasya batAve che. tenAthI e prApta thAya ke bhagavAnanuM vacana utsarga-apavAda, vyavahAranayanizcayanaya AdithI saMvalita che, ane te te nayone te te sthAne joDIne ucita pravRtti karavAmAM Ave to dharma thAya, ane tenAthI viparIta pravRtti karavAmAM Ave to adharma thAya.' A prakAranuM dharmanuM rahasya batAvavAthI zrotAne pramANano bodha thAya che; ane te prakAre pramANano bodha karAvavo e bhagavAnanA zAsanano paramArtha che. tenA badale bAla ane madhyama jIvone AzrayIne vyavahArAdimAtra-pradhAna dezanA ApavAmAM Ave to teonuM hita kaI rIte thAya ?; kema ke eka nayanA kathanathI mithyAtvanI prApti thAya che, e prakAranuM vacana che. A prakAranI zaMkAno javAba ApatAM graMthakArazrI kahe che -- bAla ane madhyama jIvone vyavahArAdi-mAtra-pradhAna dezanA ApavAmAM Ave to teonI buddhi anya nayanA arthone grahaNa karavAne anukULa paripakva thAya che. tethI eka nayanI dezanA ApavAmAM paNa doSa nathI; kema ke eka nayanI dezanA ApatI vakhate upadezakano Azaya anya nayano pratikSepa karavAno nathI, paraMtu zrotA eka nayathI parikamita mativALo thAya tyAre tene nayAntarano bodha karAvavAno pariNAma che. AthI ja upadezaka vyavahAranayathI dezanA ApatI vakhate paNa mAtra kriyAno upadeza ApatA nathI, paraMtu nizcayanayane abhimata
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-26-27 pariNAmothI saMvalita kriyAono upadeza Ape che, jethI te prakAranI kriyAo karIne bAla ane madhyama jIvo kaMIka nizcayane abhimata evA pariNAmamAM udyama karanArA bane che; jethI kriyA dvArA kaMIka pariNAmono paNa anubhava thAya che. te anubhavanA baLathI teonI buddhi paripakva bane che, ane teone nirNaya thAya che ke ucita kriyAo dvArA pariNAmonI zuddhi thAya che. tyArapachI nizcayanayapradhAna evI dezanA ApavAmAM Ave tyAre, teonI mati nizcayanayane ucita sthAne joDavAne anukULa paripakva thayelI hovAthI, nizcayanayanA paramArthane pAme che. tene badale jo prathama bhUmikAmAM vyavahAra pradhAna dezanA na ApavAmAM Ave ane nizcaya ane vyavahAra ubhayanuM kathana svasvasthAnane AzrayIne batAvavAmAM Ave, to aparipakva buddhivALA evA teo te baMne nayanA paramArthane pAmI zake nahIM. tethI koI tattvanI prApti thAya nahIM, ane nizcayapradhAna vAto grahaNa karIne vyavahArano apalApa karanArA thAya to bhAvimAM paNa vyavahAranI prAptino saMbhava rahe nahIM. tene badale prathama bhUmikA pramANe vyavahAranayano upadeza ApavAmAM Ave, ane tatsavalita nizcayanaya gauNarUpe batAvavAmAM Ave, to nizcayanayane abhimata pariNAmothI yukta vyavahAranayanI kriyAo karIne pakva buddhivALA thAya, ane tyArapachI nizcayanayano paramArtha grahaNa kare tyAre budha puruSonI jema dharmanA rahasyane prApta kare. tethI ziSyamatinI parikarmaNA mATe eka nayanI dezanA ApavAnuM paNa saMmatitarkamAM kahela che. tethI bAlAdinI apekSAe eka nayanI dezanA ApavI doSarUpa nathI. ll2kA avataraNikA : pUrvazloka-26mAM yuktithI sthApana karyuM ke bAlAdinI apekSAe eka nayanI dezanA paNa bAlAdi jIvonI buddhinI parikarmaNAnuM kAraNa che. tethI te jIvone apAtI dezanA tatvathI pramANadezanA che, te batAvavA arthe kahe che - bloka : pramANadezanaiveyaM tato yogyatayA matA / dravyataH sApi no mAnaM vaiparItyaM yayA bhavet / / 27 / /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 dezanAdvAbiMzikA/zloka-27 anyathArtha - tata =te kAraNathI bAlAdine apAtI eka vayanI dezanAthI bAlAdi jIvonI buddhinI parikamaNA thAya che te kAraNathI, rUvaeN AbAlAdine apAtI eka nayanI dezanA rAjyatA prAivezanaiva matA=yogyapaNAthI pramANadezanA ja manAI che eka nayanI dezanA pramANanA bodhanI prAptinI yogyatAvALI hovAthI pramANadezanA ja manAI che. dravyataH sApa dravyathI te paNa zrotAne pramANanA bodhanuM kAraNa na bane evI mAtra bAhya rIte apAtI pramANadezanA paNa na mAna=mAna nathI=pramANa nathI, athA=jenA vaDe je sarva tayanI dezanA vaDe parIyaM bhavetsarvaparItya thAya. rA. zlokArca - te kAraNathI A bAlAdine apAtI eka nayanI dezanA, yogyapaNAthI pramANadezanA ja manAI che. dravyathI te paNa te pramANadezanA paNa pramANa nathI ke jenA vaDe vaiparItya thAya. ra7ll TIkA : pramANeti-tadiyaM yogyatayA pramANadezanaiva matA, vyutpAdayiSyamANanayAntarasamAhAreNa tattvopapatteH, tadbhAvena tatphalasambhavAcca, dravyataH phalAnupayogalakSaNAt sApi-pramANadezanApi, no mAnaM na pramANaM, yayA vaiparItyaM dhyaanthynakSavi bhavet ra7AA TIkArya : tavAM tattvopapaH, te kAraNathI bAlAdine apAtI eka vayanI dezanAthI bAlAdi jIvonI buddhinuM parikarmaNa thatuM hovAthI, A=bAlAdine apAtI eka vayanI dezanA, yogyapaNAthI pramANadezanA ja manAI che= pramANadezanAnI yogyatA hovAne kAraNe eka nayanI dezanA pramANadezanA ja manAI che; kema ke vyutpAdayiSyamANa tayAAranA samAhArathI tatvanI upapatti che vyavahArapradhAna dezanA ApyA pachI zrotA vyavahAranayanI ucita kriyAo karIne nipuNa bane, pachI zrotAne nizcayanayAdinA samAhArathI zrotAne nizcayanayanuM grahaNa thavAthI, tatvanI upapatti thAya che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 dezanAdvAsiMzikA/zloka-27 ahIM prazna thAya ke jyAre vyavahAranayapradhAna dezanA Ape che, tyAre tattvanI upapatti thatI nathI, paraMtu jyAre buddhi parikarmita thaze ane nayAntaranI prApti thaze, tyAre tattvanI prApti thaze. tethI vartamAnamAM e dezanAne pramANadezanA kaI rIte kahI zakAya ? tethI bIjo hetu kahe che - tamAna ... bhavet aa tabhAvathI taphalano saMbhava che bAlAdinI buddhi eka tayathI parikamita thayA pachI upadezaka dvArA nayAtarano upadeza ApavAmAM Ave to tayAAranA bodhatA bhAvane kAraNe pramANadezanAnA phaLano saMbhava che. phalaanupayoga lakSaNa dravyathI pramANadezanA paNa arthAt zrotAne yathArtha bodha karAvavo te dezanAnuM phaLa che, ane te phaLa prApta na thAya tevI pramANadezanA paNa, mAna nathI=pramANa nathI ke jenA vaDe buddhinA aMdhApA svarUpa vaiparitya thAya. rA. bhAvArtha - (i) bAla ane madhyamane apAyelI eka nayanI dezanA paNa phaLanI apekSAe pramANadezanA :(ii) bAla ane madhyamano viveka karyA vinA apAyelI pramANadezanA paNa apramANadezanA : pUrvazloka-26mAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke bAla ane madhyama jIvone vyavahArAdi-mAtra-pradhAna dezanA ApavAthI teonI buddhi parikamita thAya che. tethI bAlAdine apAtI eka nayanI dezanA paNa tattvathI pramANadezanA ja che; kema ke te eka nayanI dezanAmAM pramANa dezanAnuM kArya karavAnI yogyatA che arthAtu vartamAnamAM eka nayano bodha karAvIne, zrotAnI buddhi paripakva thayA pachI nayAntarano upadeza ApavAmAM Avaze tyAre, zrotAne anya nayano bodha thavAthI pramANabodha thaze arthAt zrotAne bhagavAnanA vacanano yathArtha bodha karAvavo e pramANadezanAnuM prayojana che, ane jyAre bAla ane madhyama jIvonI buddhi pakva thaze tyAre vaktA vyavahAranayAdithI anya evA nizcayanayAdino bodha karAvIne zrotAne ubhayanayano bodha karAvaze, tyAre dharmanA guhyanI prApti thaze. tethI Adya bhUmikAmAM eka nayanI dezanA paNa pramANadezanA che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA|zloka-27-28 81 vaLI koI vaktA A bAla jIva che ke A madhyama jIva che evo vicAra karyA vinA, prathama bhUmikAmAM dharmanA guhyarUpa pramANadezanA Ape to te pramANadezanA paNa dravyathI pramANadezanA che, phaLathI pramANadezanA nathI, mATe pramANa nathI; kema ke je dezanAthI zrotAnI buddhimAM viparyAsarUpa buddhinuM AMdhya prApta thAya, te dezanA pramANadezanA kahevAya nahIM. 'AjJA pramANa che' e vacanathI bhagavAnanA sarva nayorUpa vacanone ucita joDIne sarvatra pravRtti karavI e pramANa che tevo artha prApta thAya, tethI dharmanA guhyarUpa pramANadezanA che. II27 avataraNikA : zloka-26mAM kahyuM ke bAla ane madhyama jIvonI apekSAe vyavahArAdimAtra-pradhAna evI eka nayanI dezanA ApavAthI teonI buddhi parikarmita thAya che. tethI tevA jIvone apAtI dezanAnA viSayamAM zuM maryAdA che ? te spaSTa kare che - zloka H Adau yathAruci zrAvyaM tato vAcyaM nayAntaram / jJAte tvekanaye'nyasmAt pariziSTaM pradarzayet / / 28 / / anvayArtha :-- Avo=AdimAM vaghArupiyathAruci zrAvyuM=zrotAne nayavacanarUpa jinavacana saMbhaLAvavuM joIe, tata:=tyArapachI navAntara=nayAntarane vAvyuM=kahevuM joIe. tu=vaLI anyasmA=anya puruSa pAsethI navejJAte=eka naya jJAta thaye chate=zrotA dvArA eka nayano bodha prApta thaye chate pariziSTa=ajJAta evuM nayAntara pravarNave=batAvavuM joIe. / / 28aaaa zlokArtha H zrotAne AdimAM yathAruci nayavacanarUpa jinavacana saMbhaLAvavuM joIe, tyArapachI nayAntarane kahevuM joIe. vaLI anya puruSa pAsethI eka naya jJAta thaye chate ajJAta evuM nayAntara batAvavuM joIe. II28 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 dezanAdvAciMzikA/zloka-28 TIkA : AdAviti-Adau-prathamaM, yathAruci=zrotRrucyanusArinayAguNyena, zrAvyaM jinavacanam, tataH svapAratantryaM buddhiparikarmaNAM ca zroturjJAtvA nayAntaraM vAcyam, anyasmAt svavyatiriktAttvekasminnaye zrotrA jJAte sati pariziSTam ajJAtanayAntaraM pradarzayet, aprAptaprApaNagarIyastvAnmahatAmArambhasya / / 28 / / TIkArca - mAvo prathamaM .... madatAmArama0 / AdimAM=prathama-upadeza sAMbhaLavA mATe AvelA abhinava zrotAne prathama, yathAruci=zrotAnI rucine anusaranArA naya anusAra zrAvya jinavacana saMbhaLAvavuM joIe. tyArapachI zrotAnuM svapArataMtra ane buddhinI parikamaNAne jANIne nayAttara kahevuM joIe. vaLI potAnAthI vyatirikta evA anya puruSa pAsethI zrotA vaDe eka naya jJAta thaye chate pariziSTa-ajJAta evuM nayAttara kahevuM joIe; kema ke mahAna puruSanA AraMbhanuM aprApyatA prApaNamAM garIyasapaNuM che. 28 bhAvArtha :bAla ane madhyama zrotAne dezanA ApavAnI maryAdA - bAla ane madhyamane AzrayIne upadezakanA upadezanI maryAdA zuM che? te prastuta zlokamAM batAve che. te A pramANe - je zrotA dharma sAMbhaLavAne abhimukha thayela che, te zrotAnI ruci kevA prakAranI che, tenuM jJAna karIne tenI rucine anusaranArA nayathI tene jinavacana saMbhaLAvavuM joIe. jema ke tattvanA arthI bAlajIvo bAhya AcaraNA pratyenI rucivALA hoya che, tethI tevA jIvone AzrayIne pariNAmalakSI bAhya AcaraNA batAvavI joIe ke je tenA dvArA dharmabuddhithI grahaNa thAya, ane te rIte dharmane sevIne temanI buddhi parikarmita thAya. tenA badale te bAla zrotAone AdimAM temanI rucine anusAra upadeza na ApavAmAM Ave, paraMtu madhyama jIvonI rucine yogya sUkSma yatanAvALI bAhya AcaraNAno upadeza ApavAmAM Ave, to bAlabuddhi hovAthI tenA paramArthane teo grahaNa karI zake nahIM, kema ke bAlajIvonI sthUla ruci hovAne kAraNe madhyama jIvone yogya sUkSma yatanAvALo dharma te
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/bloka-28 bAlajIvothI grahaNa thAya nahIM. tethI hita mATe AvelA paNa bAlajIvonuM upadezakanA upadezathI hita thAya nahIM. vaLI je zrotAo madhyama buddhivALA che, teo sUkSma yatanAvALI bAhya AcaraNAone dharmarUpe jonArA che. tevA jIvone sUkSma yatanApUrvaka kevI AcaraNA ka2vAthI dharma niSpanna thAya ? te prakAranI nayaSTine batAvanAra jinavacanathI upadeza Apavo joIe; jethI te vacanathI AcaraNA karavAthI temane dharmanI prApti thAya, ane te rIte dharmane sevIne temanI buddhi parikarmita thAya. AnA badale madhyama jIvone sthUla AcAramAtrane anukULa batAvanAra evo jinavacanano upadeza ApavAmAM Ave to temane te upadeza rocaka lAge nahIM, paraMtu 'A upadezaka tattvane jANatA nathI' tevI buddhi thavAthI dharma sAMbhaLavAthI vimukha paNa thAya; ane paMDitane ApavA yogya evo dharmaguhyano upadeza madhyama jIvone ApavAmAM Ave to temane tattvanI prApti thAya nahIM. tethI madhyama jIvone temanI ruci anusAra sUkSma yatanAvALI AcaraNAono upadeza Apavo joIe. vaLI pUrvamAM batAvyuM e prakAre upadezaka yathAsthAna upadeza Ape to bAla ke madhyama jIvone upadeza sAMbhaLIne 'A upadezaka dharmane yathArtha batAvanArA che' evI buddhi sthira thAya, jethI te bAla ke madhyama jIvo dharma arthe tevA upadezakane parataMtra thaIne tattvano nirNaya ka2vA yatna kare; ane jyAre te bAla ke madhyama jIvonI buddhi tattvane punaH punaH sAMbhaLIne tadanusAra yathAzakti AcaraNA karIne parikarmita thAya, tyAre te bAla ke madhyama jIvone upadezake nayAntara kahevuM joIe. <3 vaLI koI bAla ke madhyama zrotA anya koI puruSa pAsethI potAnI bhUmikAne ucita nayanI dezanA sAMbhaLIne parikarmita mativALA thayA hoya, to tevA zrotAne AzrayIne ajJAta evuM nayAntara kahevuM joIe; kema ke sarva jIvonA kalyANa arthe upadeza ApanArA evA mahApuruSono AraMbha aprAptane prApta karAvavAmAM ja saphaLa che arthAt je zrotA potAnI ruci anusAra nayanA marmane anya pAsethI pAmela che, tevA zrotAne te nayanuM pharI kathana karavuM te piSTapeSaNa che, paraMtu tenAthI anya nayano bodha karAvIne tenI matine parikarmita karavI te ja upadezaka mATe ucita che. ||28||
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtrizikA/zloka-29 avataraNikA : bAla ane madhyama jIvone AzrayIne pramANadezanA ApavAthI hita thAya nahIM, paraMtu teonI bhUmikA anusAra eka tayatI dezanA ApavAthI teonI mati parikarmita thAya che, ema pUrvamAM yuktithI sthApana karyuM; ane bAla ke madhyama zrotA avya pAsethI eka layanuM jJAna prApta karIne AvelA hoya to tevA zrotAne ajJAta nayAtara kahevuM joIe, ema pUrvazlokamAM kahyuM. tenI ja puSTi karavA mATe AgamavacananI sAkSI batAve che - bloka : saMvignabhAvitA ye syurye ca pArzvasthabhAvitAH / muktvA dravyAdikaM teSAM zuddhoJchaM tena darzitam / / 29 / / anvayArtha: tene te kAraNathI=eka naya anya pAsethI jANelo hoya tevA zrotAne ajJAta evA nayAtaranuM kathana karavuM joIe te kAraNathI re=jeo saMvinabhAvitA: yu =saMvibhAvita hoya =ane =jeo pArzvamavitA = pArzvasthabhAvita hoya tevAM teone dravyAdi mundrA dravyAdikane choDIne zuddhISTha zitaSkazuddha ucha batAvAyuM che= sAdhune zuddha piMDa Apavo joIe e prakArano upadeza bRhatkalpabhASyamAM batAvAyo che. ra9 zlokArca - te kAraNathI jeo saMvijhabhAvita che ane jeo pArthasthabhAvita che, teone dravyAdikane choDIne zuddha ucha batAvAyuM che. |ra9ll TIkAH saMvigneti-saMvignabhAvitA bAlAH paNDitAzca syuH, pArzvasthavAsitA bAlAH syuH, tatra pArzvasthavAsitA bAlA AbhinivezikAzca bodhyAH, ye saMvignabhAvitA bAlAste'pariNatAH yathApariNatimajAnAnA dravyAdikamavizeSatayA ekAntavyavasthAnAH, tena hetunA, ye saMvignabhAvitAH, syuH, ye ca pArzvasthabhAvitAH, teSAM dravyAdikaM muktvA, AdinA kSetrAdigrahaH, zuddhoJchaM=zuddhapiNDavidhAnaM darzitaM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8pa dezanAdvAtrizikA/zloka-29 "saMviggabhAviANaM luddhayadiThThantabhAviANaM ca / muttUNa khittakAlaM bhAvaM ca kahiMti suddhaMJchaM" / / [bR.ka.bhA. gAthA 1607 ca nizitha bhASya gAthA 1647] ityAdinA bRhatkalpAdau, atra hi saMvignabhAvitAn prati dravyAdikAraNeSvazuddhasyApi vyutpAdanaM, pArzvasthabhAvitAn prati ca zuddhoJchavidhereva tatsArthakamiti , rUtaratu piSTapeSatulyamiti mArA TIkArca - vinimAvatA .. tumati | saMvignabhAvita bAla hoya, paMDito hoya, ane pAsthavAsita bAla hoya, ane temAM saMvi4bhAvita bAla ane pArzvasthavAsita bAlamAM, pArzvasthavAsita bAla Abhinivezika jANavA=jitavacanathI anyathA prakAre thayelA potAnA bodhamAM kaMIka AgrahavALA jANavA; ane je saMvigvabhAvita bAla che, teo apariNata cheHyathA pariNAmane nahIM jANatArA teo dravyAdikane avizeSapaNA vaDe ekAMta vyavasthAnavALA che= dravyAdikanI viSamatAne kAraNe sAdhune doSita bhikSA ApavAnI vidhi che, ane dravyAdikanI viSamatA vinA sAdhune zuddha bhikSA ApavAnI vidhi che', e prakAranI vizeSatA vinA, sAdhune bhikSA ApavA viSayaka zuddhAzuddhano vibhAga karyA vinA, bhikSA ApavAnI pariNativALA che. te kAraNathI pUrvazlokamAM kahyuM ke eka vaya anya pAsethI bhaNelo hoya tevA zrotAne ajJAta evA nayAMtaranuM kathana karavuM joIe te kAraNathI, jeo saMvignabhAvita hoya jeo saMvinrabhAvita bAla hoya, ane jeo pArzvasthabhAvita hoyapArzvasthabhAvita bAla hoya, teone dravyAdikane choDIne zuddha uchanuM zuddha piMDa ApavAnuM, "vi7mAvikA .....suddha' ityAdi vaDe bRhatkalpAdimAM batAvAyuM cheHbRhatkalpabhASya gAthA1607 ane nizithabhASya gAthA-1647mAM batAvAyuM che. ' bRhatkalpabhASyanI gAthAno artha A pramANe che - "saMvijhabhAvita evA bAlane ane lubdhaka daSTAMtathI bhAvita bAlana=pArzvasvabhAvita bAlane, kSetra, kALa ane bhAvane choDIne zuddha uMchane kahe che." (ba.ka.bhA. gAthA1607 ane nizitha bhASya gAthA-1647).
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAbiMzikA/zloka-29 ahIM=bRhatkalpabhASyamAM saMvignabhAvita evA bAlane ane lubdhaka dAMtathI bhAvita evA bAlane zuddha uchano upadeza ApavAnuM kahyuM emAM, saMvi4bhAvita prati dravyAdi kAraNomAM azuddhanuM paNa vyutpAdana che="zrAvake dravyAdi kAraNomAM susAdhune azuddha paNa dAna ApavuM joIe" e prakAre AnuSaMgika kathana paNa upadezaka kahe, ane pArzvasvabhAvita bAla jIvo prati zuddha uchanI vidhinuM ja te vyutpAdana, sArthaka che, e pramANe prApta thAya che. vaLI itara pArzvasthabhAvita bAla jIvo prati zuddha vidhine choDIne azuddhanuM vyutpAdana, piSTapeSaNa tulya che. ti' zabda "tra di'thI 'tum' sudhInA kathananI samAptimAM che. parA "vRdAvo' - ahIM "matithI nizithabhASyanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha() ekanayathI parikarmita mativALAne anya nayanI dezanA ApavAmAM zAstranI yukti :(i) saMvignabhAvita bAla ane pArthasthabhAvita bAlane dAnaviSayaka upadeza ApavAnI maryAdAnuM svarUpa -. pUrvazlokamAM graMthakArazrIe kahyuM ke anya pAsethI eka naya jANIne AvelA zrotAne ajJAta evuM nayAntara kahevuM joIe, jethI zrotAne ubhaya nayano bodha thAya; ane e vacana svIkAravAmAM AgamavacananI sAkSI Ape che -- jema ke koI bAlajIvo dAnanI rucivALA hoya, ane sAdhune dAna ApavAnA viSayamAM zuddhAzuddhano vibhAga karyA vinA mAtra dAna ApavuM, evI pariNativALA hoya, tevA jIvone anya nayano bodha karAvavA mATe kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne azuddha dAna ApavA aMgeno upadeza choDIne zuddha dAna ApavAno upadeza Apavo joIe; jethI zrotAne jema dAna ApavAno pariNAma che, tema dAna ApavA viSayaka ucita viveka pragaTa thAya arthAt sAdhune sAmAnyathI zuddha dAna ApavuM joIe, evo samyagu bodha thAya, ane tethI tenuM apAtuM dAna vivekapUrvakanuM bane. saMvignabhAvita jIvo be prakAranA hoya che : (1) bAla, ane (2) paMDita.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAciMzikA/zloka-29 pUrvamAM graMthakArazrIe bAla, madhyama ane paMDita ema traNa prakAranA zrotA batAvyA. temAMthI jeonI dRSTi jinavacananA paramArthane prApta karI zakI nathI, Ama chatAM kalyANanA arthe dharma karavA mATe pravRtta thayA che, teo bAla che, ane jeo jinavacananA paramArthane pAmelA che, teo paMDita che. temAM saMvignathI bhAvita thayelA jIvo keTalAka bAla hoya che ane keTalAka paMDita hoya che; paraMtu pArthasthathI bhAvita mAtra bAlajIvo ja hoya che, kema ke teone jinavacananuM rahasya prApta thayeluM hotuM nathI. vaLI A pArzvasthathI bhAvita bAlajIvo abhinivezavALA hoya che; kema ke lubdhakanA dRSTAMtathI pArzvastha sAdhuo sAdhune bhikSA ApavI e ja tamAruM kartavya che' evo upadeza Ape che. tethI gRhastha sAdhune bhikSA ApavAnA viSayamAM zuddhAzuddhanI vicAraNA karavAnI nathI, e prakArano abhiniveza pArzvasthabhAvita bAlajIvone hoya che. Ama chatAM jeo kalyANanA arthI che ane susAdhu pAse dharma sAMbhaLavA Ave tyAre susAdhu teone samyagbodha karAvavA yatna kare to teono abhiniveza nivartana pAme tevo che. tevA pArthasthabhAvita bAlajIvone AzrayIne ane saMvignabhAvita bAla jIvone AzrayIne upadezanI samAna vidhi ahIM batAvela che. jeo saMvignabhAvita bAla che, teo apariNata che. viSama saMyogomAM zuddha bhikSAnI prApti na hoya tyAre sAdhune azuddha bhikSA ApavI joIe, tevo viveka temane nathI, paraMtu sarva saMyogomAM zuddhAzuddhano viveka karyA vagara bhikSA ApavAnI vRttivALA che; chatAM pArthasthabhAvita bAlajIvo jevo abhiniveza nathI, tethI samajI zake tevA che. AvA saMvignabhAvita bAla ane pArzvasthabhAvita bAla, mahAtmA pAse dAnaviSayaka tattva sAMbhaLavA mATe AvelA hoya, ane mahAtmA teone kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne azuddha bhikSAnA kathanane choDIne "sAdhune zuddha bhikSA ApavI joIe" e prakArano upadeza Ape, to teone zuddhAzuddhanA viveka vinA je dAna ApavAno pariNAma hato, temAM viveka pragaTe. tethI zuddhAzuddhanA vivekapUrvaka dAna ApIne teo vizeSa prakAranA phaLane prApta kare. ahIM TIkAmAM kahyuM ke saMvinrabhAvita evA bAlane AzrayIne dravyAdi kAraNomAM azuddhanuM paNa vyutpAdana kare=azuddha bhikSA ApavAnuM kahe. tethI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 dezanAdvAiizakA/zloka-28-30 saMvignabhAvita bAla zuddhAzuddhanA vivekapUrvaka pravRtti kare tevI saMbhAvanA che; kema ke azuddha bhikSA ApavAnA abhinivezavALA nathI. tethI teone viSama saMyogomAM sAdhune azuddha bhikSA ApavAnuM kahevAthI tevA viSama saMyogo na hoya to sAdhune zuddha bhikSA ApavI joIe, tevo bodha thAya che. vaLI pArthasthabhAvita bAla pratye zuddha bhikSAviSayaka upadeza ApavAnI vidhi sArthaka che, azuddha bhikSA ApavAnuM kathana karavuM piSTapeSaNa tulya che ema kahyuM tenAthI e phalita thAya ke pArthasthabhAvita bAlajIvone azuddha bhikSA ApavAno sarvathA niSedha karavo nathI, paraMtu pArzvasthabhAvita bAlajIvo zuddhAzuddhano viveka karyA vinA bhikSA ApavAnA abhinivezavALA che, tethI te manovRttivALAne viSama saMyogomAM azuddha bhikSA ApavAnuM kathana karavuM te piSTapeSaNa tulya che. tenA badale "viSama saMyogo choDIne zuddha dAna ApavuM joIe tevo upadeza ApavAmAM Ave to, viSama saMyogo vinA paNa zuddhAzuddhanA viveka vinA dAna ApavAno teono abhiniveza hato te dUra thaze, ane sarva saMyogomAM azuddha paNa dAna ApavAnI teonI manovRtti che tenuM viSama saMyogomAM rakSaNa thaze, ane viSama saMyogonA abhAvamAM zuddha dAna ApatA thaze arthAt viSama saMyogomAM apavAdathI azuddha dAna ApavAnA valaNavALA banaze, ane viSama saMyogo na hoya to zuddha bhikSA ApavAnA valaNavALA banaze. tethI pArzvasthabhAvita bAlajIvo paNa te prakAranA upadezathI dAnaviSayaka utsarga-apavAdanA paramArthane samajIne vivekapUrvaka dAna karanArA bane che. rilA avataraNikA : zloka-28mAM kahyuM ke anya pAsethI eka nayanuM jJAna karIne AvelA zrotAne upadezaka ajJAta tathanuM kathana kare. have koI zrotA avya pAsethI eka nayanuM jJAna karIne Avela hoya, ane te nathamAM ekAMta abhiniveza hoya, to tevA zrotAne kaI rIte upadeza Apavo joIe ? te batAve che - zloka : durnayAbhiniveze tu taM dRDhaM dUSayedapi / duSTAMzacchedato nAchI dUSayedviSakaNTakaH / / 30 / /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 dezanAdvAciMzikA/zloka-30 anvayArtha - tu vaLI turnAminiveza=durNayano abhiniveza hote chate taMtra tene durNayane kRDha tUSA =atyaMta dUSita paNa kare. suSAMzataH =duSTa aMzanA chedathI viSavTa =viSakaMTaka saMdhI=pagane na tUSa--dUSita karato nathI. 30 zlokArca - vaLI durnayano abhiniveza hote chate tene atyaMta dUSita paNa kare, duSTa aMzanA chedathI viSakaMTaka pagane dUSita karato nathI. Il3oll ja kUpa' - ahIM 'pathI e kahevuM che ke zrotA eka nayanuM anya pAsethI jJAna karIne Avato hoya to vaktA tenAthI anya nayanuM kathana to kare, paraMtu anya pAsethI eka nayanuM jJAna karI ekAMta grahaNarUpa durnayanA abhinivezavALo hoya to te zrotA AgaLa vaktA te durnayane atyaMta dUSita paNa kare. TIkA : durnayeti-parasya kudezanayA durnayAbhiniveze tvekAntagraharUpe jJAte, taM durnayaM, dRDhaM dUSayedapi, yato duSTAMzasya chedato viSakaNTakaH aMghrI na dUSayedevamihApi durnayalavacchede dvAvapi nayau susthitAvavatiSThete iti / na caivamitarAMzapratikSepAd durnayApattiH, tasya prakRtanayadUSaNAtAtparyeNa nayAntaraprAdhAnyagrAhakatvena pareSAM tarkavadanugrAhakatvena tatra tatra vyavasthitatvAt, nirNItametanayarahasye / / 30 / / TIkArca - parastha ..... navarace || paranI kudezanA vaDe ekAMtagraharUpa durnayano abhiniveza jJAta thaye chate zrotAne eka nayatA grahaNa svarUpa durNayano abhiniveza jaNAye chate, upadezaka te durbayane atyaMta dUSita paNa kare; jethI duSTa aMzanA chedathI viSakaMTaka=pagamAM pravezela viSavALo kAMTo, pagane dUSita na kare-pagano vinAza na kare. e rIte je rIte duSTa aMzanA chedathI viSakaMTaka pagane dUSita karato nathI, e rIte, ahIM paNa durnayanA abhinivezavALA zrotAmAM paNa, durnayalavanA chedamAM baMne paNa kayo susthita rahe che. ti' zabda mULazlokasparzI TIkAnI samAptimAM che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 dezanAdvAciMzikA/zloka-30 ane A rIte-durnayatA abhinivezavALAnA te durNayane atyaMta dUSita karavAmAM Ave e rIte, ItarAMzanA pratikSepathI durnayanI Apatti nathI; kema ke tenuM ItarAMzanA pratikSepanuM, prakRta vayanA dUSaNanuM atAtparya hovAne kAraNe zrotAne ekAMtarUpe jJAta evA prakRti nayanA dUSaNanuM atAtparya hovAne kAraNe, nayAttaranA prAdhAnyanuM grAhakapaNuM hovAthI=zrotA je nayanA abhinivezavALo che, te tayathI anya nayanA prAdhAnya grahaNa karanAra evo upadezakano upadeza hovAthI, paranA tarkanI jemaetaiyAyikane tarka pramANarUpe abhimata nahIM hovA chatAM pramANanA anugrAhakarUpe abhimata che tema, tyAM tyAM te te zAstromAM, anugrAhakavarUpe=Itara nayanA pratikSepanuM ubhayanayanA bodhamAM anugrAhakatvarUpe, vyavasthitapaNuM che. A=ItarAMzanA pratikSepamAM durnayanI Apatti nathI e, 'tayarahasyamAM nirNAta che. 30 || bhAvArtha :durnayanA abhinivezavALA paNa tattvanA arthI zrotA AgaLa upadezanI maryAdAnuM svarUpaH bAla ke madhyama zrotA koI anya pAsethI eka nayanuM jJAna karIne Avela hoya to vaktAe te zrotAne anya nayano bodha karAvavo joIe, ema zloka-28mAM kahyuM. have koI zrotA anya pAsethI eka nayano bodha karIne Avela hoya, Ama chatAM te upadezakanI kudezanAne kAraNe te zrotAne durnayano abhiniveza thayo che, e pramANe vaktAne jJAna thAya, ane jo zrotA tattvano arthI che tevuM jJAna thAya to te zrotAe karelA eka nayanA bodhane vaktA atyaMta dUSita paNa kare. jema koInA pagamAM viSavALo kAMTo lAgelo hoya, to te kAMTo kADhavAmAtrathI zarIramAM viSa phelAtuM baMdha thatuM nathI, paraMtu je sthAnamAM viSakAMTo lAgelo che, teTalA bhAgano cheda karI nAMkhavAmAM Ave to te viSano kAMTo pagane dUSita kare nahIM. e rIte je zrotA eka nayanA abhinivezavALA che, te zrotAnA te abhinivezanA nivartana arthe tenA pratipakSa naya dvArA tenA abhimata nayanuM khaMDana karavAmAM Ave tyAre, te zrotAne pote svIkArela nayano je ekAMta abhiniveza che, te nivartana pAme che. tethI A upadeza dvArA durnayalavano cheda
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtriMzikA/mloka-30 1 karAye chate arthAt upadeza dvArA sAmenAne abhimata te te nayano ja saMpUrNa cheda karAto nathI, paraMtu te nayamAM je ekAMta abhiniveza hato teTalA ja sthAnamAtrarUpa durnayalavano cheda karAye chate, baMne paNa nayo susthita thAya che; kema ke ekAMtano abhiniveza javAthI tene abhimata naya anyanayasApekSa bane che. tethI baMne nayo paraspara sApekSa thaIne susthita bane che. ahIM prazna thAya ke upadezaka durrayanA abhinivezavALA zrotA pratye itarAMzano pratikSepa kare=potAne je naya sthApana karavAno che, tenAthI itarAMza je zrotA svIkAre che, teno pratikSepa kare, to vaktA je nayanuM sthApana kare che tene durnaya svIkAravAnI Apatti Ave; kema ke je naya itarAMzano pratikSepa kare te durnaya kahevAya, e prakAranuM vacana che. tene avalaMbIne ahIM prastuta zrotAne bodha karAvavA arthe tenA grahaNa karAyelA nayathI itara nayanI prarUpaNAne badale, tenA grahaNa karAyelA nayanA ja pratikSepamAM prayatna karavAmAM Ave, to vaktAno upadeza durnayarUpa thaze, ema na kahevuM; kema ke vaktAno Azaya zrotAne abhimata nayane dUSita karavAno nathI, paraMtu tenA ekAMta grahanA tyAga arthe tene abhimata nayane dUSaNa Ape che, jenAthI zrotA dvArA nayAntaranA prAdhAnyanuM grahaNa thAya che. tethI te upadeza zrotAne abhimata nayanuM khaMDana karanAra hovA chatAM te khaMDana yathArtha bodha karavAmAM anugrAhaka che, e pramANe te te sthAne vyavasthita che. uparyukta kathanamAM dRSTAMta Ape che ke naiyAyiko tarkane pramANa svIkAratA nathI, ane kahe che ke tarka pramANarUpa nahIM hovA chatAM pramANanA bodhamAM anugrAhaka che. tema prastuta vaktAno upadeza zrotAne abhimata nayanA khaMDanano hovAthI pramANarUpa nathI, topaNa pramANano anugrAhaka che. ahIM naiyAyikono Azaya e che ke 'ri vahnirna cArvAda dhUmopi na svAt e pramANe tarka karavAmAM Ave che, tyAM tarka karanArane te sthAnamAM vahni paNa abhimata che ane dhUma paNa abhimata che, ane dhUma pratyakSathI gRhIta che; Ama chatAM 'vahni na hoya to dhUma paNa na hoya' te vacana potAne abhimata padArthathI viruddha vaktavyarUpa che. tethI A tarka pramANa nathI, topaNa potAno padArtha yathArtha che, tema sthApana karavA A tarka anugrAhaka bane che. tethI naiyAyiko kahe che, 'prAmANika bodha karAvavAmAM tarka anugrAhaka che, paNa svayaM pramANabhUta
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dezanAdvAciMzikA/zloka-30 nathI.' te rIte prastutamAM te upadezaka anya nayane dUSita kare che, te svayaM yathArtha bodharUpa nathI, paraMtu te dUSaNa dvArA ekAMtano cheda thavAthI zrotAne prAmANika bodha thaze. tethI zrotAne prAmANika bodha karavAmAM te duSTa aMzano cheda anugrAhaka che. jema pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjAe savAso gAthAnA stavanamAM azuddha vyavahAranayanI mAnyatAvALA zrotAne AzrayIne prathama DhALamAM azuddha vyavahAranayanuM jorazorathI khaMDana karyuM che, ane kahyuM che - jJAna-darzana-caraNa guNa vinA, je karAve kulAcAra re; lUMTiyA teNe jaga dekhatAM, kihAM kare loka pokAra re.' svAmI sImaMdharA ! vinatI (13) A kathana dvArA pU. upAdhyAyajI mahArAjAe nizcayanayane abhimata evo je pariNAma, tenAthI nirapekSa evI vyavahAranayanI kriyAne atyaMta dUSita karI, ane tyArapachI tattvanA arthI zrotAne nizcayanaya ja kalyANanuM kAraNa che, tema traNa DhALamAM sthApana karyuM. A rIte ekAMta vyavahAranayanA dUSaNa arthe traNa DhALa dvArA vyavahAranayane atyaMta dUSita karyo, Ama chatAM vastutaH upAdhyAyajI mahArAjAnuM bhagavAne batAvelA vyavahAranayanA dUSaNanuM tAtparya nathI, chatAM upAdhyAyajI mahArAjAnA A pratipAdanathI zrotAnI buddhimAM nizcayanaya ja ekAMte kalyANanuM kAraNa che, evI buddhi sthira thAya che. tethI zrotAne AzrayIne pAMcamI DhALanA prAraMbhamAM kahe che -- ema nizcayanaya sAMbhaLIjI bole eka ajANa, AdarazuM ame jJAnane jI, zuM kIje paccakhANa ? sobhAgI jina ! sImaMdhara ! suNo vAta. (51) arthAtu zrotA kahe che ke ame jJAnane AdarazuM arthAtu nizcayanayane abhimata pariNAmamAM ja yatna karIzuM, paraMtu paccakhANa nahIM karIe arthAt vyavahAranayanI kriyAo karIzuM nahIM. A rIte vyavahAranaya kalyANanuM kAraNa nathI, tevI zrotAnI buddhi sthira thAya tyAre, nayAntaranA prAdhAnyanuM sthApana karavA arthe graMthakArazrI upAdhyAyajI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAjhizikA/bloka-30, 31-32 mahArAjA kahe che ke kAryano arthI tenAM kAraNomAM yatna kare che, tema nizcayanayano arthI nizcayanayanA upAyabhUta evA vyavahAramAM yatna kare che; ane A rIte sthApana karavAthI je ekAMta evA vyavahAranayanuM prathama DhALamAM khaMDana karyuM te khaMDana nizcayana nirapekSa evA vyavahArarUpa itarAMzanuM pratikSepI hovAne kAraNe pramANa nathI, topaNa pramANano anugrAhaka hovAne kAraNe upacArathI pramANa che arthAt zrotAne nizcayanaya ane vyavahAranayano yathArtha bodha karAvIne pramANajJAna karAve che. tethI te pramANajJAna utpanna karavAmAM vyavahAranayanA khaMDananuM vaktavya anugrAhaka che, e pramANe te te sthAnamAM kahela che, ane A aMgeno nirNaya graMthakArazrIe "nayarahasya' graMthamAM karela che. I3 || avatAraNikA - dezanAdvAaizikAmAM kahelA vaktavyanuM nigamata karatAM graMthakArazrI kahe che - zloka : jAnAti dAtuM gItArtho ya evaM dharmadezanAm / kalikAle'pi tasyaiva prabhAvAddharma edhate / / 31 / / anvacArtha - vaM A rIte pUrvamAM dezanAnI maryAdAnuM varNana karyuM e rIte nItArtha =je gItArtha tharmavezanA tuM dharmadezanA devAnuM nAnAti jANe che, tava mAvA-tenA ja prabhAvathI te upadezakanA upadezatA ja prabhAvathI nivaDapatrakalikALamAM paNa thathare=dharma vRddhi pAme che. 31 zlokArca - A rIte je gItArtha dharmadezanAne devAnuM jANe che, tenA ja prabhAvathI kalikALamAM paNa dharma vRddhi pAme che. [31] TIkA :nAnAtIti-vya: sArUAA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 dezanAdvAciMzikA/zloka-31-32 TIkArya : zlokArtha spaSTa hovAthI graMthakArazrIe TIkA lakhela nathI. li31II zloka : gItArthAya jagajjantuparamAnandadAyine / munaye bhagavaddharmadezakAya namo namaH / / 32 / / anvayArthaH nAkhrastuparamAnandrayane jagatanA jIvone paramAnaMda ApanArA varSavezavAya bhagavAnanA dharmanA dezaka tAryAya munaHgItArtha munine ramo nama:=namaskAra thAo, namaskAra thAo. i32aaaa zlokArca - jagatanA jIvone paramAnaMda ApanArA bhagavAnanA dharmanA dezaka gItArtha munine namaskAra thAo, namaskAra thAo. Il3ravA TIkA : tathati : rUra TIkArya : zlokArtha spaSTa hovAthI graMthakArazrIe TIkA lakhela nathI. II32aaaa bhAvArthagItArtha upadezaka pratye graMthakArazrIno bhakitabhAva : pUrvamAM bAla, madhyama ane paMDita zrotAne kevo upadeza Apavo joIe, tenuM saMkSepathI varNana karyuM. te varNana pramANe dezanAnI maryAdAnA yathArtha paramArthane je vaktA jANe che, tevA dharmadezaka gItArtha puruSa dezanA ApavAnuM jANe che, ane tevA gItArtha puruSanA ja prabhAvathI kalikALamAM paNa yogya zrotAomAM dharmanI vRddhi thAya che. AnAthI e phalita thAya ke je vaktA A prakAranA dezanAnA paramArthane jANatA nathI ane bhagavAnanA vacanano upadeza Ape che, teonA prabhAvathI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ lpa dezanAdvAciMzikA/zloka-31-32 bAhya rIte dharmanI pravRttio thatI hoya topaNa paramArthathI guNasthAnakanI vRddhine anurUpa dharma thato nathI; ane jo bhUmikAne anurUpa saddharmanuM sevana karavAmAM Ave to te saddharma uttara uttaranI bhUmikAnI vRddhi dvArA avazya mokSarUpa phaLamAM vizrAMta thAya che; ane yogya upadezaka zrotAnI bhUmikA pramANe upadeza ApIne te zrotAne uttara uttaranI bhUmikAno bodha karAvIne dharmanI vRddhi kare che, tethI kalikALamAM paNa saddharmadezaka gItArthathI ja dharmanI vRddhi thAya che. A rIte saddharmadezakathI ja dharmanI vRddhi thAya che, ema batAvyA pachI, evA uttama gItArtha puruSo pratyenI potAnI bhaktinI abhivyakti arthe aMtima zlokamAM graMthakArazrI kahe che ke jagatanA jIvone parama AnaMda ApanArA yogya jIvone yogamArga pradAna karIne parama AnaMdane ApanArA, evA dharmadezaka gItArtha munine ame vAraMvAra namaskAra karIe chIe. I31-3zA | ti rezanAaizivA pArA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ "nAnAti vAtuM fiArtho, ya evaM dharmadezanAm / kalikAle'pi tasyaiva, pramAvIddhaf gdhate ?" ' "A rIte je gItArtha dharmadezanAne ' ApavAnuM jANe che, 'tenA ja prabhAvathI kalikALamAM paNa 'dharma vRddhi pAme che." : prakAzaka. DAZtha .. DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380009. Teli./pheksa: (079) 26604911, phona : (079) 32911401 SP E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680