Deshna Dvantrinshika

SR No.: 004662
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2007
Total Pages: 120
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 5 MB

Page 41

૧૮
દેશનાદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૧ તત્વથી=પરમાર્થથી, તેનું પંડિતનું, માર્ગાનુસારીપણું હોવાને કારણે ઉત્કૃષ્ટ આચારપણું છે. list ભાવાર્થ :બાલ, મધ્યમ અને પંડિત શ્રોતાનું સ્વરૂપ -
આત્મકલ્યાણ અર્થે તત્ત્વ સાંભળવાને અભિમુખ થયેલા જીવો ત્રણ પ્રકારના હોય છે : (૧) બાલ, (૨) મધ્યમ અને (૩) પંડિત.
(૧) બાલ :- બાલ જીવો પૂલ બુદ્ધિવાળા હોય છે. તેઓ ધર્મની પ્રવૃત્તિ કરતી વખતે બાહ્ય સ્થળ આચારમાત્રમાં રત રહેનારા હોય છે અર્થાતુ બાહ્ય તપની, ત્યાગની, સ્વાધ્યાયાદિની ઉચિત પ્રવૃત્તિમાં રત રહેનારા હોય છે, અને તેઓ સદ્ધર્માનુષ્ઠાનની પ્રવૃત્તિ કરતા હોવા છતાં બાલ છે=અવિવેકી છે; કેમ કે બાહ્ય આચારરૂપ લિંગમાત્રમાં પ્રધાનપણું હોવાને કારણે તેઓ અસ આરંભવાળા છે અર્થાત્ માત્ર બાહ્ય ક્રિયાઓ કરીને સંતોષ માનનારા છે, પરંતુ તે ક્રિયાઓ દ્વારા ચિત્તશુદ્ધિને=આત્મશુદ્ધિને, અનુરૂપ ઉચિત વિવેકવાળા નથી, માટે તેઓ અસદારંભવાળા છે.
(૨) મધ્યમ:- બાલ જીવો જેમ આત્મકલ્યાણની વૃત્તિથી બાહ્ય તપ-ત્યાગાદિના આચારો સેવવા પ્રત્યે અભિમુખ થયા છે, છતાં અવિવેકને કારણે પરિણામની શુદ્ધિ કરી શકતા નથી; તેમ મધ્યમ જીવો પણ આત્મકલ્યાણની વૃત્તિથી બાહ્ય તપ, ત્યાગ, સ્વાધ્યાયાદિ આચારો સેવે છે, પરંતુ તેઓ આચારો સાથે કંઈક પરિણામને પણ જોનારા છે. “મારો આ આચાર કેવા પ્રકારની શુદ્ધિ કરનારો છે ?' તેવા વૃત્તનું અન્વેષણ કરનારા છે. તેથી આચારોની સુંદરતાની અપેક્ષા રાખનારા હોવાથી મધ્યમ છે; કેમ કે બાલની અપેક્ષાએ મધ્યમ આચાર પાળનારા છે અર્થાત્ બાલ જીવો માત્ર સ્થળ તપ-ત્યાગાદિના આચારો પાળે છે, તેના કરતાં કંઈક પરિણામને જોનારા સુંદર આચારો પાળનારા મધ્યમ પ્રકૃતિવાળા જીવો છે, છતાં તેઓમાં તત્ત્વદૃષ્ટિનો હજી અભાવ છે.
(૩) પંડિત - વળી જેઓ બુદ્ધિમાન છે તેઓ માત્ર બાહ્ય આચારો કે બાહ્ય આચારોમાં અપેક્ષિત સુંદર ભાવો માત્રથી સંતોષ પામતા નથી, પરંતુ પોતાની સર્વ શક્તિથી શાસ્ત્રતત્ત્વની પરીક્ષા કરે છે; અને જે શાસ્ત્રવચનો કષ, છેદ અને