________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨ નયન થતું હોવાથી કુશીલતા પ્રાપ્ત થશે-ઉપદેશકને કુશીલતા પ્રાપ્ત થશે.
કેવા પ્રકારની કુશીલતા પ્રાપ્ત થશે ? તે સ્પષ્ટ કરે છે –
સન્માર્ગવૃક્ષના દાહ માટે અગ્નિની જ્વાળારૂપ–ભગવાન વડે બતાવાયેલા સન્માર્ગરૂપ વૃક્ષને બાળવા માટે અગ્નિની જ્વાળારૂપ, કુશીલતા ઉપદેશકને પ્રાપ્ત થશે, એમ અવય છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સદ્ધર્મના ઉપદેશની પ્રવૃત્તિને કુશીલતા કેમ કહી શકાય ? તેમાં હેતુ કહે છે –
અનાભોગથી પણ પોતાના દ્વારા બીજાના માર્ગભેદના પ્રસંગનું પ્રબળ અપાયનું હેતુપણું છે, એ ભાવ છે. પરા
‘ગામોન’ - અહીં ‘પ'થી એ કહેવું છે કે આભોગથી તો પરના માર્ગનો ભેદ બળવાન અનર્થનો હેતુ છે, પરંતુ અનાભોગથી પણ પરના માર્ગના ભેદનો પ્રસંગ બળવાન અનર્થનો હેતુ છે. ભાવાર્થ - શ્રોતાના બાલાદિ ભાવની અપેક્ષા વગર યથાર્થ પ્રરૂપણા પણ ઉપદેશક માટે કર્મબંધનું કારણ -
શ્લોક-૧માં કહ્યું કે સાધુએ બાલાદિની અપેક્ષા રાખીને ક્લેશનો નાશ કરનારી દેશના આપવી જોઈએ. તેને જ સુદઢ કરવા માટે કહે છે કે જો સાધુ બાલાદિની અપેક્ષા રાખ્યા વિના માત્ર “મારે ધર્મોપદેશ આપવો છે” એટલી બુદ્ધિ કરીને દેશના આપે, તો શ્રોતારૂપ પુરુષને અનુરૂપ દેશના નહીં હોવાથી શ્રોતાની બુદ્ધિનો વિપર્યાસ થાય છે; અને શ્રોતાની બુદ્ધિના વિપર્યાસને કારણે શ્રોતા ઉન્માર્ગમાં ગમન કરે છે, તેમાં ઉપદેશક કારણ છે. તેથી ઉપદેશકની દેશનાની ક્રિયા કુશીલતારૂપ છે; કેમ કે તેના ઉપદેશ દ્વારા સન્માર્ગરૂપ વૃક્ષનો નાશ થાય છે. માટે તે દેશના સન્માર્ગરૂપી વૃક્ષોને બાળવા માટે અગ્નિની જ્વાળારૂપ છે.
અહીં કોઈને પ્રશ્ન થાય કે ઉપદેશકને કોઈનું અહિત કરવાનો આશય નથી કે સન્માર્ગના નાશનો અધ્યવસાય નથી, તેથી શુભાશયથી અપાયેલી તે દેશનાને કુશીલતારૂપ કેમ કહી શકાય? તેથી કહે છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
