Deshna Dvantrinshika

SR No.: 004662
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2007
Total Pages: 120
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 5 MB

Page 97

૭૪
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૫ આ રીતે અસંગભાવની પ્રાપ્તિમાં અનિયમ છે અર્થાત્ જે યોગીઓ આજ્ઞાના આદર દ્વારા તેના સ્મરણપૂર્વક વચનાનુષ્ઠાન સેવે છે, તે યોગીઓને વચનાનુષ્ઠાનકાળમાં હૃદયમાં ભગવાન ધ્યાનથી સાક્ષાતુ વિદ્યમાન છે, અને તેના ફળરૂપે તેઓ નિયમથી અસંગાનુષ્ઠાન પ્રાપ્ત કરે છે, પરંતુ તેની જેમ જે યોગીઓ પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાન સેવે છે, અને ઉત્તરમાં ભગવાનના અનુધ્યાનથી આત્માને વીતરાગભાવનાથી ભાવિત કરવા પ્રયત્ન કરે છે, તેઓને નિયમથી અસંગભાવ પ્રાપ્ત થાય તેવો નિયમ નથી; કેમ કે આવા યોગીઓને ધ્યાનથી સદા વીતરાગ હૈયામાં નથી, ફક્ત પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાન સેવ્યા પછી જ્યારે ભગવાનના સ્વરૂપનું અનુધ્યાન કરે છે, તેટલો કાળ માત્ર ભગવાન હૈયામાં છે. કદાચ એ અનુધ્યાનકાળમાં વિર્યનો પ્રકર્ષ થાય તો ક્ષણભર અસંગભાવ આવે, પરંતુ વચનાનુષ્ઠાનના સેવનને કારણે જેમ નિયમથી અસંગભાવ આવે, તેમ પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાનના સેવનના ઉત્તરમાં ભગવદ્ અનુધ્યાનથી અસંગઅનુષ્ઠાન પ્રાપ્ત થાય જ, એવો નિયમ નથી.
અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે સર્વ જીવોને પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાન સેવ્યા પછી ભગવાનના અનુધ્યાનથી અસંગઅનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ થાય એવો નિયમ નથી, છતાં કેટલાકને તો અસંગની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી અસંગભાવની પ્રાપ્તિમાં ભગવાનના અનુધ્યાનની જેમ તેની પૂર્વમાં સેવાયેલું પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાન પણ કારણ છે. તેથી જેમ વચનાનુષ્ઠાન અસંગભાવનું કારણ છે, તેમ પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાન પણ અસંગઅનુષ્ઠાનનું કારણ છે, તેમ સ્વીકારી શકાશે. તેથી કહે છે –
અનુષંગથી જ=આજ્ઞાના અનુષંગથી જ, અસંગનો સંભવ છે. આશય એ છે કે જેઓ વચનાનુષ્ઠાન સેવી શકતા નથી, પરંતુ સ્વશક્તિ અનુસાર પ્રીતિ-ભક્તિઅનુષ્ઠાન સેવે છે, અને ઉત્તરકાળમાં ભગવાનનું અનુધ્યાન કરે છે, અને શક્તિનો પ્રકર્ષ થાય ત્યારે અસંગભાવને પામે છે, તેઓમાં પણ ભગવાનની આજ્ઞાના આદરનો અનુષંગ થવાથી જ અસંગભાવની પ્રાપ્તિ છે અર્થાતું જ્યારે ભગવાનનું અનુધ્યાન કરે છે ત્યારે, ભગવાનની આજ્ઞા સર્વ ઉદ્યમથી વીતરાગ થવાને અનુકૂળ યત્ન કરવાની છે, તેવો આજ્ઞાનો આદર તેઓમાં વર્તે છે, અને તે આજ્ઞાના સેવનના યત્નથી જ અસંગભાવની પ્રાપ્તિ છે.