________________
દેશનાદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૫
૭૧ સ્વરૂપમાં તન્મયતાની પ્રાપ્તિ થાય તો અસંગભાવની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. તેથી કહે છે –
અને તેના અનંતર વચનાનુષ્ઠાન સિવાયની પ્રીતિ, ભક્તિઅનુષ્ઠાનરૂપ અવ્ય ક્રિયા કર્યા પછી, ભગવાનના અનુધ્યાનથી ઉપપતિ છે, એમ ન કહેવું ભગવાનના સ્વરૂપના ચિંતવનથી અસંગઅનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ છે, એમ ન કહેવું; કેમ કે અનિયમ છે-વચનાનુષ્ઠાન સિવાયની અન્ય ક્રિયાઓ કર્યા પછી ભગવાનના સ્વરૂપના ચિંતવનથી અસંગઅનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ થાય જ એવો નિયમ નથી.
અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે સર્વ જીવોને વચનાનુષ્ઠાનથી અન્ય એવા પ્રીતિ,ભક્તિઅનુષ્ઠાન કર્યા પછી ભગવાનના અનુધ્યાનથી અસંગઅનુષ્ઠાન પ્રાપ્ત ન થાય તોપણ કેટલાક જીવોને તો તેની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. તેથી બીજો હેતુ કહે છે –
અનુષંગથી જ અસંગનો સંભવ છે=ભગવાન પ્રત્યેના આદરતા અનુષંગથી જ અસંગઅનુષ્ઠાનનો સંભવ છે અર્થાત્ વચનાનુષ્ઠાનમાં જેમ સદા પરમાત્માનું ધ્યાન વર્તતું હોવાને કારણે વચનઅનુષ્ઠાનથી અસંગઅનુષ્ઠાન પ્રાપ્ત થાય છે, તેવું અસંગઅનુષ્ઠાન ક્રિયાન્તર કર્યા પછી ભગવાનના અનુધ્યાનથી થાય નહીં, પરંતુ ભગવાનના અનુધ્યાનને કારણે અનુષંગથી=કિંચિત્ અંશથી, અસંગનો સંભવ છે. પરંતુ વચનઅનુષ્ઠાનના ઉત્તરમાં જેવું અસ્તુલિત વૃત્તિવાળું અસંગઅનુષ્ઠાન થાય છે તેવું અખલિત વૃત્તિવાળું અસંગઅનુષ્ઠાન થતું નથી, માટે અસંગઅનુષ્ઠાનતા અથએ આજ્ઞાના આદરમાં જ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ, એમ અવય છે.
તિ' શબ્દ કથનની સમાપ્તિમાં છે. પરપા ભાવાર્થ :(i) બુધને અપાયેલી દેશનાથી પ્રાપ્ત ધર્મના સ્વરૂપે સમરસની પ્રાપ્તિ - (ii) પંડિતપુરુષથી સેવાયેલા વચનાનુષ્ઠાનથી અસંગઅનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ -
બુધપુરુષોને ઉપદેશક ધર્મનું રહસ્ય આપે છે, અને તે ધર્મના રહસ્યને પ્રાપ્ત કરીને બુધપુરુષો ભગવાનના વચન પ્રત્યે આદરવાળા થાય છે. તેથી સર્વ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
