Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) / / anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2004
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529 ) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA 29 saMpAdaka: vijayazIlacandrasUri zrI hemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda ogasTa 2004
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna 29 Adya saMpAdaka : DaoN. harivallabha bhAyANI saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri saMparka : C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda-380007 prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAna : (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 mUlya : Rs. 50-00 mudraka : kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phona : 079-27494393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya jaina jagatmAM aneka munivaro, sAdhvIo, gRhastho tathA vidvAno dvArA saMkalita-sampAdita thaIne aneka aneka pustako ke grantho prakAzita thatAM ja rahe che. jheroksa oNphaseTa paddhatithI, aneka pUrvamudrita ane vartamAne alabhya evA granthonuM punarmudraNa paNa vipula pramANamAM cAlI rahyuM che. A pravRtti alabhyane labhya banAvanArI hoI upakAraka to avazya gaNAya. parantu khUMce te eTaluMja ke A ja grantho para upalabdha vividha hastaprationo sahAro laIne, tenI pAThazuddhi, pAThAntara - saMkalana vagere saMskaraNa karavAmAM Ave to keTalI badhI upAdeyatA tathA upakArakatA vadhI jAya ! Ananda thAya che ke A dizAmAM jaina munimaNDalamAM jAgRti AvI rahI che, ane aneka munivaro A paddhatinA sampAdana - prakAzana tarapha vaLyA paNa che ane kAma paNa karI rahyA che. A dizA sarvatra ughaDo ! zI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. RSabhazataka saM. muni kalyANakIrtivijaya 1 2. zrImunIcandranAthaviracita pannaratithi saM. vijayazIlacandrasUri 3. zrI AdinAthavInatI saM. Do. rasIlA kaDIA 4. zrI aMtarIka (aMtarikSa ) pArzvanAtha chaMda saM. Do. rasIlA kaDIA 5. jaina kathAsAhitya DaoN. hasu yAjJika 6. prAkRta - aMgrejI bRhad koSa kA nirmANa DaoN. nalinI jozI 7. carcA hasu yAjJika / zI. muni bhuvanacandra 8. vihaMgAvalokana 8. mAhitI : navAM prakAzano anukrama AvaraNacitra : eka jUnA pAnAM para citrita suzobhana 23 58 64 74 91 96 109 103
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNDita hemavijayagaNiviracita RSabhazataka ___ saM. muni kalyANakIrtivijaya prathamatIrthaMkara zrIRSabhadeva bhagavAnanI stavanAsvarUpe racAyekheM A RSabhazataka kAvyatattva tathA varNananI dRSTie anupama che / tenA racayitA, paM. zrIkamalavijayajI gaNinA ziSya paM. zrIhemavijayajI gaNi che / aitihAsika saMdarbhamAM temano paricaya A pramANe che : paraMparA : tapAgacchAdhipati sahasrAvadhAnI AcArya zrImunisundarasUrinA rAjyamAM thayela zrIlakSmIbhadragaNinI zAkhAmAM zubhavimala thayA / temanA ziSya amaravijaya, ane temanA ziSya paM. zrIkamalavijayagaNinA ziSya paM. zrIhemavijayagaNi thayA, jeo eka uttama kavi ane samartha granthakAra hatA / kALa : temaNe racelI kRtionA racanAkALanA AdhAre temano samaya vikramanI 16mI zatInA uttarArdhathI prAraMbhI 17mI zatInA pUrvArdha sudhIno hovAnuM anumAnI zakAya che / temano svargavAsa vi.saM. 1681mAM vijayaprazasti mahAkAvyanA 16 sarga racyA bAda thayo hato / sAhitya sarjana : temaNe aDhaLaka pragalbha ane uttama saMskRta kRtionI racanA karI che : pArzvanAtha caritra (saM. 1632) jinacaturvizati stuti (saM. 1650) (jemAM pratyeka stutinAM 5-5 padya che, ane 4-4 zlokanA 24 kamalabandha cha; jemA 16 caraNanA Adya akSara bhegA karavAthI vividha gurubhagavaMtonAM nAma bane ch|) RSabha zataka (saM. 1656) kathAratnAkara (saM. 1657) vijayaprazasti-mahAkAvya (saM. 1681)(A kAvyanA 16 sargo racI 1. 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' tathA 'jaina saMskRta sAhityano itihAsa'nA AdhAre /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 teo svargastha thayA hatA, zeSa 5 sarga tathA samagra kAvyanI TIkA temanA gurubhAI vAcaka vidyAvijayanA ziSya vAcaka guNavijaye racelI che / A kAvyamAM mukhyatve vijaya senasUri mahArAjanuM aitihAsika jIvanavRtta temaNe AlekhyuM che / kahe che ke-A kAvya raghuvaMzanI barobarI karI zake tevU ch|) A sivAya paNa temaNe anyoktimuktAmahodadhi, kIrtikallolinI, sUktaratnAvalI, sadbhAva zataka, stuti tridazataraGgiNI, kastUrIprakara, vijayastuti va. kRtio tathA seMkaDo stotro racyAM che / gujarAtImAM paNa temaNe ghaNI racanAo karI haze te temaNe racela kamalavijayarAsa, samatA sajjhAya (juo anusandhAna - 24) va. parathI jaNAI Ave che / temanI pratibhA tathA vidvattAthI aMjAyelA vAcaka guNavijayajI temanI prazasti karatAM kahe che : "te sukavi hemavijayanuM vAglAlitya hemasUri jevaM hatuM, ane temane deva-gurune vize atyanta bhakti hatI / vaLI, temanI kavitArUpI kAntA kone Azcarya pamADatI nathI- ke jeNe raja vinA paNa yazarUpI putrane janma Apyo?" ___ kRtiparicaya : prastuta kRtimAM kartAe tenA nAmane anurUpa ja zrI RSabhadeva bhagavAnanI stuti karI cha / A kRti zrIjambUnAga muni viracita jinazataka (prAyaH saM. 1025)nI anukRti svarUpa che / jinazatakamAM sragdharA chandamAM so (100) padyo che, jemA 25-25 zlokonA cAra paricchedo cha / pratyekamAM anukrame jinezvara bhagavaMtanA caraNa-hasta-vadana tathA vANInuM vividha alaMkArothI alaMkRta varNana jambU muni e karyu che / (juo kAvyamAlA, guccha-7) A jinazatakane sAme rAkhIne ja jANe hemavijayajIe zArdUlavikrIDita chandamAM so zloko racyA che / ahIM paNa 25-25 zlokonA cAra pariccheda cha / paraMtu temaNe taddana judA viSayo laIne te paricchedo racyA che / te che anukrame 1. juo vijayaprazasti mahAkAvyanI TIkAmAM karelI prazasti / /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 1. bhagavAna- lAMchana vRSabha, 2. bhagavAnanI be patnIo-sunandA tathA sumaMgalA, 3. bhagavAne dIkSA vakhate loca karatI veLA indranI vinaMtithI rAkhelI kezajaTA, tathA 4. bhagavAnanA vArSika taparnu zreyAMsa dvArA ikSurasa vaDe thaela pAraNuM / A cAreya viSayo temaNe bhagavAnanA jIvanakramAnusAra ja goThavyA cha / jemake, bhagavAna janmyA tyArathI ja temanA zarIra para vRSabha, lAMchana hatuM, tyAra bAda yauvanavayamAM sunandA-sumaMgalA sAthe temano vivAha thayo, pachI dIkSA letI vakhate loca karatAM rahevA dIdhela kezanI jaTA, ane pachI eka varSanA nirjaLA tapa bAda zreyAMsakumAre ikSurasathI karAveluM pAraNuM / paramArhata kavi dhanapAle RSabhapaMcAzikA tathA 'te dhannA jehiM diTTho si'- e dhruva padavALI RSabhastavanA (anusandhAna-24)mAM RSabhadeva prabhunI atyanta mAdhurya ane prasannatA bharelI tathA aneka navI upamAo ane kalpanAothI chalakAtI bhAvabhInI stavanA karI che / jyAre ahIM to kavi mAtra cAra ja viSayone lakSyamA rAkhI vividha kalpanAo tathA alaMkArothI paripUrNa stavanA karI rahyA che je vAMcatAM ja hRdaya tarabatara thaI jAya cha / __pratyeka viSayanAM udAharaNa joIe / 1. (prathama pariccheda - padya 5) vRSabhalAMchanavarNana (1) buddhimAna puruSonA hRdayarUpI gocaramAM caratI, ullasita caraNa tathA uttama rasayukta, bhagavAnanI gau-vANIe ja mane atyanta puSTa karyo che; mATe te bhagavAnanI sevA karavAthI ja huM kRtajJomAM agraNI gaNAIza, evaM vicArIne vRSabhe lAMchananA miSe jemano Azraya lIdho te jinane ame stavIe chIe / (2) (padya 20) A bhagavAne potAnI gatithI haMsa-RSabha tathA gajane jItI lIdhA / tethI hArelA traNamAMthI prathama-haMsa devalokamAM cAlyo gayo, ane antima-gaja vanabhUmimAM jato rahyo; jyAre vacalA vRSabhe-mahApuruSono kopa praNAma karIe (nahi) tyAM sudhI ja rahe che - evaM vicArI lAMchananA vyAje jemanAM caraNono Azraya karyo te jinapati tamArI sampattine puSTa kro| For Private.& Personal Use only .
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 2. (dvitIya pariccheda - padya-11) kanyAdvayavivAhavarNana (1) azvinIkumAroe bhagavAnanI tribhuvanathI paNa caDhiyAtA guNavALI gADha rUpazrIthI parAbhava pAmIne upadA (bheTaNAM) rUpe potAnI be baheno (bhagavAnane) bheTa dharI / (tyAre) jemaNe bannenA pratIka svarUpa, ananyasadRza be kanyAogeM pANigrahaNa karyu tevA, aneka narendrothI vandita jinane ame vaMdIe chIe / . (2) (padya-15) pazupatine gaMgA ane gaurI ema be priyAo che, (te ja rIte) sUryane chAyA ane chavi (prabhA), viSNune zrI tathA gopI ane kAmadevane rati tathA prIti(ema babbe patnIo che); A rIte badhA devono be (patnI)no mata, teomAM (devomAM) vartatA mAre mATe paNa yogya che ema vicArI jemaNe be strIo sAthe lagna karU, te prabhu lakSmI mATe thAo / 3. (tRtIya pariccheda-padya 4) jaTAvarNana (1) he mahAvratin ! tuM mArA bhAI (yama)no nirdayatApUrvaka nAza karavA mATe utsuka na thA- evI vijJapti karavAnI icchAvALI kAlindI (yamunA) ja jANe bhagavAnanA karNa pAse na AvI hoya ! tevI jemanA karNamUlamAM laTakatI kezarAjI zobhI rahI te bhagavAna tamane cirakALa sudhI zrI mATe thAo / (2) (padya 12) hRdayarUpI kuNDamAM rahelAM zItalakiraNothI dhavala dhyAnAmRtane rakSavAnI icchAthI jANe brahmAe zyAmala sarpa (rakSaka tarIke) mUkyo hoya evA, jemanI bhujA para vilasatA atasInA puSpatulya kezasamUhe saubhAgyane dhAraNa karyu te bhagavAna satpuruSonI AbAdI mATe thAo / 4. (caturtha pariccheda - padya 5) ikSurasapAraNavarNana (1) bhagavAna rAjAomAM prathama, vratadhArIomAM prathama, temaja arihaMtomA prathama che, (temanA) ugra tapa, A paheluM pAraNuM che; ane sarvarasomAM ikSurasa ja prathama (zreSTha) rasa che, to bhagavAnane tenAthI ja zubha bhojana thazeevI buddhithI zreyAMse dharelo ikSurasa jemaNe pIdho te jinane ame stavIe chiie|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 (2) (padya 21) jenI vRddhi viSamAM che, jenI janmasthiti viSanI sAthe che, jenI sattA viSagRhamAM che, je viSadharothI vITaLAyeluM che ane je vaLI nAmathI amRta (tarIke) thayuM (kahevAyuM) tevA svarganA bhojanarUpa (amRta)thI A yatine zuM ? evaM vicArIne zreyAMse rasathI Apelo ikSurasa jemaNe dhAraNa karyo (svIkAryo) te tamArA kalyANa mATe ho / AvI aneka kalpanAo tathA utprekSAo kavie A zatakamAM bharI dIdhI che jeno rasAsvAda to vAMcavAthI ja mANI zakAze / racanAsthaLa-saMvat A kRtinI racanA saM. 1656mA stambhatIrtha (khaMbhAta)mAM thaI che, ane tenuM saMzodhana paM. zrIlAbhavijayagaNie kareluM che / pratiparicaya : A. zrI yogatilakasUrijI dvArA prApta thayela, rAdhanapuranA sAgaragaccha jaina peDhInA bhaMDAranI DA.6/63 kramAMkanI hastapratanI jherokSa nakala parathI A kRtinuM sampAdana karavAmAM AvyuM che / pratinuM lekhana akabarapura (khaMbhAta)mAM thayeluM che / A prati mULa pratino prathamAdarza hoya tevU prAnte lakhela puSpikAthI jaNAya che / ane jo te sAcuM hoya to Azcarya e vAtanuM che ke A pratinA lekhanamAM thoDI azuddhio to rahIja che, sAthe keTalAMka akSaro / pado / paMktio paNa chUTI gayAM che ! te sivAya paNa jherokSamAM keTaleka sthaLe akSaronI chApa barAbara na uThI hovAthI te ukelavAmAM muzkelI thaI che / te chatAM keTalAMka sthAno / azuddhio pU.gurubhagavaMtanI sahAyathI ukelyAM che, paraMtu thoDAM sthAno aNaukalyAM rahI gayA che, te sujJa vAcakone ukale to jaNAvavA vinaMti / pratinA akSara sundara che, pratyeka pRSThamAM prAya: 13 paMkti che ane chellA (8/2)pRSThamAM 12 paMktio che / kRtinuM granthAgra 250 zloka pramANa cha / RSabhazatakam // 60 // , namaH siddham // svasti zrImati yatra mitramahasi prApte dRzoradhvani, snigdhAbjairarikairavaizca yugapallebhe pramododgamaH /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM vizvatrayacittacAtakacayaprahlAdane toyadaM zrImannAbhinarAdhirAjatanayaM kurmo manovartmani // 1 // pAtraM puSTipaTuH pathaH pathayitA prAdhAnyahetuH prabhuvizve'sminnayameva devatilako jajJe mamA'harnizam / yaM bheje'GkamiSAd vRSaH zubhagatirmatveti sallakSaNaM dhyAyAmastamazeSadoSavimukhaM nityaM jinAdhIzvaram ||2|| pAvitryeNa kaTizriyA vibhutayA varyArjaveNo (NA ) 'pi yajigye'haM vibhunA'munA'tibalinA matveti cihnacchalAt / yaM gaugaurava (gaurgaurava) vAnanyagatikaH zizrAya vizvAdhipaM dadhmaH padmamivA'linaH praNayinastaM tIrthanAthaM hRdi ||3|| asmin garbhamupeyuSi prathamato dRSTo'hamasyA'mbayA lakSmImeSa mayaiva vizvaviditAM dhatte va (ca) dhanyoddhuraH / aGke'pyeSa birbhAta zastakamale mAmeva devottamaH sevA me'sya ghaTeta yaM vRSa iti dhyAtvA''zritastaM stuve // 4 // kurvatyA caraNaM lasaccaraNayA hRdgocare dhImatAM ninye puSTimahaM mahasvirasayA gADhaM gavAsyaprabhoH / anusaMdhAna - 29 tenA'muSya niSevaNAdahamado bhAvI kRtajJAgraNIrdhyAtvetthaM bhajati sma lAJchanamiSAd yaM gauH stumastaM jinam // 5 // zazvatsaMzritasarvamaGgalamabhUd gAtraM ca zakti zubhA manyudhvaMsavidhAyinIya nitamAM bhAlaM dalAbjAdbhutam / aizvaryaM guru yasya vizvaviditaM tasyaiva pAdAbjayoH sthAne matsthitirityakAmamabhajad yaM gauH sa vaH zreyase // 6 // asmAdasmayacittavRttisubhagAt saJjAnayA yadgavA yacchantyA rasamujjvalaM prajanitaH prauDhaprabhAvAnaham / kiM tat sUtritasarvasammadamahaM muJcAmi mAtAmahaM yasyA'GkaM na jahau vRSaH sukhasakhaM matveti so'stu zriye ||7||
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 grAmAntavi (ni) vasantamatra manujAstanvanti sAMvAhinaM tra (trA) saM yacchati siMhikAtanuruho nAnte vanAnte'pi me / trAsAd madgatireSa eva bhagavAn bhartA'yamAdyazca me matvetyaGkamiSAd yamIzamabhajad gaurgauravAyA'stu saH // 8 // dhvastA matpatayaH same'pi tarasA'muSya pratApavrajaiH sarve matpatayo namantyamumayaM matsvAminAM vA'graNIH / vizve'smin mama vizvasaMstutamatestaddAsyamasyocitaM gauryatpAdayugaM zrito'GkamiSato matveti vaH pAtu saH ||9|| svaH zAstIva dhanaM ghanaM tanubhRtAmenaM ghanacchAyayA saMchatraH paTupallavaiH parivRto dAsyatyasAvAditaH / evaM jJApayituM kimambujabhuvA'muSyaikacihnacchalAdaGke'kAri vRSaH zriyaM sa tanutAM devaH satAM jJAnabhUH // 10 // strI-stamberama-kAnana- druma- nadI - bhojyAdhipA apsaraHzubhrAnekapa-nanda [na] rtumahiruD gaGgA-sudhA zakratAm / prApuryasya puraH sthitAstrijagatInAthasya tat so'Gkago'muSyaivA'rhati gAM nyadhAd vidhirato yatpAdayoH sazriye // 11 // hanyAdUrjitamAryavRttavimukhaM netaitadaGkaH smaraM vairAgyAmbujapuJjabhaJjanakarI (ro) ghAtyo'styathI (tho) me'pi saH / matvaivaM bhagavAn vRSaM varagatiryo'Gke dadhAvAtmanastaM saMsAravikAravArijavidhuM vandAmahe zrIjinam // 12 // AbAlyAdapi gorasaiH priyarasaiH santuSTacittasya me / sthAtuM hImuci nocitaM cyutadhiyAM vRnde pazUnAM dhruvam / cakre yatpadayorupAstimRSabho matvaivamaGkacchalAt taM chAyAsubhagaM mahIruhamivA'dhvanyaH zraye zrIjinam // 13 // proccaizcittacamatkarI ma[ma] gati: sampattiheturnRNAM bAlyAdapyamunA balena sahajasyA'pyAdade svAminA / 7
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 sthAnaM nirgatikasya me'yamucito vizvatrayInAyakastasthau yatkramayovRSo'GkamiSato dhyAtveti vaH so'vatAt // 14 // gaurasyaiva mamopabhogasubhagA puSNAtyasAveva mAM bhUyobhizcaraNaiH sthitI rasavare hagocarasyaiva me / dhyAtvaivaM gatapaGkamaGkamabhajannityaM yadIyaM vRSaH pAthorAzirivaiSa rAtu bhavabhImuktaH zriyaM mauktikIm // 15 // yo(yA) jADyAmbujabhaJjane dvipavadhUaurasya vizvezituH saivainaM jananIva zAvamanizaM puSNAti puNyAkRtiH / tenA'traiva vRSo'yamu[cca]sugatizcihnacchalAdacchalaM yatpAdau sRjateti vArijabhuvA dhyAtaM stumastaM jinam // 16 / / viSNornIradhinandanI kumudinI nityaM tuSAratviSaH paulomI ca biDaujasaH kamalinI bhUcchAyavidhvaMsinaH / yuktomA'pi tathA priyA vRSadharasyaiveti tadvallabhaM yaM cakre vRSalAJchanaM jalajabhUrnAthaH sa vo'stu zriye // 17 // loke'haM zizunA'munA prakaTito yUnA'pyahaM pAlito vRddhi vArdhakadhAriNA'tizayataH saMprApitaH sarvadA / tena syAmanRNo'hamasya caraNopAstyeti jAnan vRSo yatpAdAmbujayugmamaGkamiSato bheje bhaje taM jinam // 18 // gopAlasya gavAM drutaM dazazatI yattuNDakuNDodbhavaM ramyaM gorasamatti dRgajamahasAMmitraM pibatyanvaham / tenaitatpadayormama sthitavato bhAvI svakaiH saGgamo matvA gauriti yatkrame'GkamiSatastasthau tamIzaM stumaH // 19 // [gatyA] yena jitA gatipratibhaTA haMsarSabhAnekapAstanmadhyAt prathamo'gamat suragRhaM vanyAvanIM cA'ntimaH / kopa: syAnmahatAM praNatyavadhiko matveti madhyo'zrayada yatpAdau dhvajadambhataH sa jinapaH puSNAtu vaH sampadam // 20 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 zlAghAhetumuSApaterdhvajamumAbhartuzca lAtvA balAdeNaM cAkSa(kSi)Ni lAJchane ca vRSabhaM bibhrad bhRzaM hAriNi / svasvAGke spRhayA kalAnidhimahAvratyAzrito yo babhau tadvAg devagavA[kSa]cArucaraNA dizyAt satAM gorasam // 21 // yaH svAmI vRSavAnapi pratidinaM noccaiH surAsaktimAn no mAtaGgasakho babhUva bhuvane nA'pi dvi[ji] hvAzrayaH / ityAkArasatattvajo'jani mahAn bhedaH satAM nindito yasmin satyapi citrahetumahimA sArvaH sa vaH zreyase // 22 // AsaMsAramidaM svayaM vidadhataH pAthojayonerjagajjAta: saccaraNo'yameva bhagavAn zrInAbhirAjAGgajaH / tanmAM poSayitaiSa eva matimAn matveti yatpAdayozcake cihnamiSAd vRSaH sukhamanAH sevAM sa dizyAcchriyam // 23 // mIneneva payodhijAtanuruho dambholinevA'dribhid daityArAtiriva dvijihvaripuNA kekAvatevA'gnibhUH / yaH zobhAM bibharAMbarAMbabhUva (bibharAmbabhUva) bhagavAJ zazvad vRSeNA'dbhutAM deyAccharma satAM sa devatilakastoyaM taDitvAniva // 24 // zazvad yasya mukhe vRSasthitirabhUt pAzrvaM vRSopAsitaM zreyaHzrIzaraNaM ca cArucaraNadvandvaM vRSeNA'dbhutam / itthaM yastrijagatIpativRSamayo reje guNAnAM nidhiH mnaM(taM) cetasyanaghaM vahema vijayazrIhRdyamAdyaM jinam // 25 // zrIRSabhazatakasarasI-vividhAlaGkArakamalaparikalitA / zrIlAbhavijayapaNDitamatizaradA nirmalA jayati // 26 // // iti paNDitazrIkamalavijayagaNiziSyabhujiSya-paM. hemavijayavicAracite (viracite) zrIRSabhajinazatake RSabhalAJchanavarNano nAma prathamaH stavaH sampUrNaH ch||1||ch||
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. anusaMdhAna-29 svastizrIvrajarAjinirjaravadhUvRndairamandAdarairudgIte gatirAntarA bhavatu me zrInAbhirAjAtmaje / saGgaM svargi(ga)taraGgiNIyamunayo tho yathA pAthasAM yaH pANigrahaNaM viracayat reje dvayoH kanyayoH // 1 // ekasmin hyubhayostu vastuni manorodhe virodhe sthitiH syAdevA'JjanajAlazAli vahatoH zyAmatvamantamithaH / mA bhUdekamRgIdRgIkSaNasukhAnmannetrayostatkaliH Dhe UDhe yugapajjinena yuvatI yeneti vaH pAtu saH // 2 // vizvaM vizvasRjaH sukhena sRjato vizvatrayaM yo nRNAM ratnaM cA'tra sumaGgalA baligRhastrINAM sunandA punaH / svaHstrINAM tadadhIzadattamiva yastat paryaNaiSIt tayodvandvaM sannibhamAtmanaH sa bhagavAn bhUyAd vibhUtyai satAm // 3 // AvAbhyAM mumuce ri(ci)rantanatarakrodhAviro(?) mithaH svAmistvAmadhigamya siddhisadanaM zAntaM ripubhyAmapi / tannau svIkuru yo ramAM giramapi strIyugmadambhAt prabhuH(bhu)ste dve ja... ivoduvAha bhagavAn zreyaH zriye so'stu vaH // 4|| yAmyodakkakubhorgatiM kRtavatA ye ajite Ujite sampattI raviNo(NA)'titIvramahasaM yasya pratApaprathAm / bADhaM soDhumazaktinA jalajadRgyugmacchalAd Dhaukite UDhe prauDhaparAkrameNa vibhunA te yena so'stu zriye // 5 // satpakSaH kamalAkarapraNayidhIH zazvad vidhiprItibhUH zrImanmAnasavAsasaGgatirato yad rAjahaMso'bhavam / syAd dvAbhyAM rahitasya me na tu kathaM tatpakSi(kSa)tibhyAM gatiryena strIdvayadambhato bhagavatA te svIkRte sa zriye // 6 / / chAyAkAntipatiH piteva yamunAbhrAturnizAkaumudIyuktazcandra ivA'tisundararasAdhIzapramodapradaH /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 smerAkSIyugalena maJjulamabhAt pANau gRhItena yastaM niHzeSavizeSavidvaragavIgeyaM stuve'haM jinam ||7|| sarvajJaM narakacchidaM ca hRdaye vijJAya vAmAdvayavyAjAd vizvavilocanAlinalinI hlAdaikahelicchavI / sollAsaM zrayataH sma zailatanayA pAthodhiputrI ca yaM puNyaH puNyapathaprakAzanapaTurbhUyAt sa vaH prItaye // 8 // aizvaryaM vRSabhadhvajatvamananaghaM (managhaM ) yasminnavekSya prabhau naSTe svAmini cittajanmani rati- prItI tadeNIkSaNe / nityaM nirgatike iva praNayinaM yaM cakratuH strIdvaya - vyAjAd vizvavanaprasUnasamayaH puSNAtu puNyaM sa vaH // 9 // snehADhye sudRze anazvaramahe satpAtrike dIpike jAte ye sudRzau vidhervidadhato vizvAtite (ge) eva yaH / gRhNAti sma kareNa darzanadhiyA satkarmadharmAdhvanoH zrImantaH prathayantu puNyapaTavaH pAdAstadIyAH zivam // 10 // dastrAbhyAM bhuvanAtizAyiguNayA rUpazriyA sAndrayA dhvastAbhyAmupaDhaukite upadayA [ tat] svasvasArAviva / yo jagrAha kareNa tatpratinidhI kanye ubhe nirnibhe namrAnekanarendravanditapadaM vandAmahe taM jinam // 11 // UrdhvAdhaH kakubhoH pratApapaTalairAkAntayorbhItatadbhartRbhyAmupaDhaukite iva nija (jA) sthAnazriyAM maNDane / [ li? ] prAbhRtake prabhuH praNayavAn pANaugRhIte ubhe yazca suciraM cinotu rucirAM cAritracaryAM sa vaH // 12 // AdyastIrthakRtAM tathA kSitibhRtAM bhAvI sameSAmayaM vizve'sminniti tacchriyoH pratibhuvau matveva kanye ubhe / yaH pUjyaiH pariNAyitaH kila rati- prItI iva zrIsutaH zrImAnnAbhisutaH prayacchatu sa vaH padmAmudanvAniva // 13 // 11
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 anusaMdhAna-29 syAt pitroryugapat pavitrapadayo puNyapuNyAtmanoH kartuM bhaktimalaM vilambarahitAM naikA snuSA jAtucit / dhyAtvaivaM pariNItavAn vinayavAMstatkarmamarmakSame yo dve padmavilocane avatu vastApAdivendurbhavAt // 14 // dve gaGgAgirije priye pazupatezchAyAchavI bhAsvataH zrIgopyau ca tamoriporapi rati-prItI ca cetobhuvaH / yo dvaivaM(dhaM?) marutAM mataH samucitastadvartinaH me'pi sa dhyAtvaivaM pariNItavAn prabhurubhe yaH muttuvo(subhruvau) sa zriye // 15 // ekAmeva hi yugmajAtamanujAstanvanti tanvI dhruvaM pUrveSAM prathamaH kramaH kramajuSo'pyeSa dhruvaM mUlataH / ucchedyo'sti mameti yo'tra tadabhijJAnAya sadjJAnavAn kAnte dve pariNItavAn sa kurutAM kaivalyakelI(liM) satAm // 16 // nA''ptA: paGktivibhedinaH syuriti yo bhogArthamabhyarthitaH svaHstrIbhirvRsudhAbhRtAM yuvatibhizcA'nekazo vAgbharaiH / kAmorvIruhavArivAhasadRzo dve sudhruvI vU(vyU)DhavAMstAsAM tuSTikRte pRthak pRthagasau svAmI zriye vaH sadA // 17 // lokezatvagabhIratAjitasarojanmAsanAmbhonidhikSmApAbhyAM svasute upAyanakRte sAkSAdiva preSite / yo dordaNDamakhaNDacaNDamahasaM bibhrad bha[ ]bhAsuraH kanye dve pariNItavAn prathayatu zreyAMsi bhUyAMsi saH // 18 // AsIdagnivRSo dhRtAmRtaruciH sAkSAdasAvIzvarastenomA ca sarasvatI ca marutAmasyaiva yakte priye / . saJcintyeti viraJcinobhayavadhUvyAjAt tayordattayoH pANi pIDayati sma yo'stu puruSApIDaH sa pIDApahaH // 19 // ekAM mAM ramaNImananyagatikAmanyAM ca sindhoH sutAM datte nAbhinarAdhipena guruNA bAlye'pi bhuJjan prabhuH /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 13 spardhAmAzritayA sahAtmapatinA yaH paryaNaiSIt striyau dve mAtrA'pi samarpite iva yuvA vaH pAtu so'rhadguruH // 20 // yaM cenduM ca vicintya cetasi ciraM jaivAtRkatvAt samau brAmyau tatkRtaye vidhirvihitavAn kanye ubhe sannibhe / ekaM vIkSya valakSa[pakSa] yugalaM zuklaikapakSaM paraM taddattAmuduvAha yastadubhayImapyekakaH sa zriye // 21 // sUryaM vIkSya rajasvalAmapi sadA bhuJjAnamambhojinInityaikAmbaracAriNaM ca dayitaM duHkhai zaM vyAkulAm / chAyAM gAM ca samAgatAminatayA khyAtastrilokIpatiH strIrUpAM pariNItavAn sapadi yastaM saMmugaH(saMstumaH) svAminam // 22 // matvA mAmRSasaM(bhaM) madarthamakarod gAM spaSTamaSTazravA mAM cendraM jayavAhinIM jayakarImete ca mAmAzrite / no lokezanidezalopa ucitazcitte vicintyeti yazcakre drAgubhayostayorupayamaM strIrUpayoH so'vatAt // 23 // astyavyastadhano mahAvratisuhRd bhtess maddevaro matsakhyoramunA samaM pariNaye syAt tadviyogo na me / matvaivaM zivayA vazAdvayamiSAd dve eva te Dhaukite yaH svAmI pariNItavAJ zivasakhaH zreyaHzriye so'stu vaH // 24 // netA ya: kalayAmbabhUva kamalAM lolekSaNAbhyAM ratiprItibhyAmiva manmatho harikulollAsI kalAvatsuhRt / sa zrInAbhinarezavaMzasarasIjanmAbjinIvallabhaH kAntyA taptanavInahemavijayaH puSNAtu vaH sampadam // 25 / / zrIRSabhazatakasarasI vividhAlaGkArakamalaparikalitA / zrIlAbhavijayapaNDitamatizaradA nirmalA jayati // 26 // // iti paNDitazrIkamalavijayaziSyabhujiSya-paM. hemavijayagaNiviracite zrIRSabhazatake kanyAdvayavivAhavarNano nAma dvitIyaH stavaH sampUrNaH //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 anusaMdhAna-29 kalyANadyuti yasya bAhu-zirasi zyAmA sahasratviSaH koDe sthAsnukalindasUriva dadhau zobhA luThantI jaTA / taM zreyovanavArivAhasadRzaM vidyAnavadyairyativAtairvanditapAdapadmamanaghaM nAbheyadevaM stumaH // 1 // ki lokatrayacittavRttimathanaprahvasya cetobhuvakSmArAjasya bhujAlatAmasirasAvucchettumudyatta (dyuktavAn ?) / rolambacchaviraMsadezapatito yatkezapAzo babhau devaM darpakadarpasarpavinatAjanmAnamIhAmahe // 2 // sphUrjacchaktimatA'tidhanyadhavaladhyAnaikasaptAciSA nirdagdholbaNakarmamarmasamidhAM dhUmasya kiM dhoraNiH / prApto yadbhujamUrdhni mUrdhajabharo rolambanIlo lasatprIti vastunutAM sa saMsRtisarinnAthaikakumbhodbhavaH // 3 / / mA dhvaMsAya mahAvratistvamadayaM madbhAturautsukyavAn bhUyAH kartumanAH kalindaduhitA vijJaptimenAmiva / karNAbhyarNamupeyuSI zravaNayormUle luThantI babhau rAjI yasya ziroruhAM sa bhagavAnastu zriye vazciram // 4 // devendraiH kumudendusundarataraiH saJcAlitaizcAmaraiH zliSTA yacchratipArzvayoradhigatA jAtyAJjanAbhA jaTAH / daivAt sammilitairjalairdiviSadAM nadyA mithaH saGgatAH kallolA iva yAmunAH zuzubhire so'rhaj zivAyA'stu vaH // 5 // spardhI sArdhamahaM tvadaGgamukhajaiH kartA'smi no saurabhaiH stenA'kIrtikarI kuraGgajaTharAvasthAnajAM vedanAm / svAmin ! bhindhyabhidhAtumityupagatA kastUrikeva svayaM yaM skandhazirojarAjimiSatastaM tIrthanAthaM stumaH // 6 // bhuktAyAzciramRddharAjyakamalAlolekSaNAyA vratAdAnasyA'vasare sarAgavinayAdAliGgya yAntyA iyam / /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 15 lekhA kajjalapezalAkSipayasAM kiM skandhayoH saGgatA zreNI yasya ziroruhAM zriyamadhAt pAyAdapAyAt sa vaH // 7 // hA ! naikA'pi mayA mahodayazilA pUrNIkRtaujasvinA saptAnAmapi madhyatazca narako naiko'pi riktIkRtaH / vyajJAyi svamakIrtiyugmamanizaM yeneti bhA'lakAH svaskandhoparigA dvidhA zititamAstaM dadhmahe hRdgahe ||8|| ghrANAnandharavindakundakumudImodazriyAM jitvaraM ghrAtuM saurabhamAsyasambhavamasau kiM smaityalInAM tatiH / kAlindIsalilomivarmitazaradvayomopamo niHsamo yasyA'se zuzubhe luThaJ zirasijastomaH stumastaM jinam // 9 // dve mokSasya ..... paddhatidhure sArdhaM dvayoH skandhayoryasyovyauM vahatastadeka pizune cihna ivoddharSaje / dormUoH patitau pRthag jaladharazyAmau zriyaM bibhratuzcArU yaccikuroccayau cayamayaM prINAtu puNyAtmanAm // 10 // bhartA bhogabhRtAM tvameva balavAMzcA'cA'mI vayaM bhoginastenA'smatkulakAlato garuDato naH pAhi dAsAniti / kiM vijJaptumitAsta eva phalinInIlotpalazyAmalA lagnA yacchutimUlayoH zuzubhire kezAH sa IzaH zriye // 11 // hRtkuNDasthamanuSNadhAmadhavalaM dhyAnAmRtaM rakSituM devenA'mbujajanmanA vinihitaH kiM zyAmalaH kuNDalI / yaddormUrdhani mUrdhajavraja umApuSpopamaH prollasan saubhAgyaM bibharAmbabhUva bhagavAn bhUtyai satAmastu saH // 12 // mA'smin duSTadRzAM dRzAmasadRzAM doSaH mukhadhvaMsakRd bhUyAdvizvamanorame bhagavataH kAye nikAye zriyAm / ... matvetyabjabhuvA''JjanI janitamudrekhA kRtA ki svayaM yasyAuMse patitA'lakAlirabhasAt so'rhan zriyaM rAtu vaH // 13 / /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 anusaMdhAna-29 nyastA saMyamabAlayA'liphalinIsaMkAzavAsoGgikA sadyaskAJjanaratnakaGkaNabhRtA bhAvAd bhujevA''tmanaH / yasyA''nandavataH ziroruhatatiH skandhe luThantI babhau zreyasvI bhagavAn zriye zritavatAM jJAnArNavaH so'stu vaH // 14 // bhinnormiprasarA svasA'pi nRpaterdattapramodA sudhI[:] haMsAnAM sahaseyamuttarati kiM zRGgAd gireH svaHsadAm / dRSTvA yasya suvarNavarNavapuSaH skandhe luThantI jaTAM zyAmAM citta iti vyacinti caturaiH pAyAt sa vastIrtharAT // 15 // padmAhlAdalasadguNotkarakalA kUlaGkaSAkUlayoH kiM yAtA abhirAmamudgamamI sarve'pi dUrvAGkarAH / / rejuryasya pRthak pRthak sthitisRjaH kezAH prabhoraMsayostaM prAvINyapaTuprasiddhikamalAgehaM stuve'haM jinam // 16 // uptA aMsazarAvayoH subhagayoH kiM muktisImantinIvIvAhAya zivAvadAnavayavAGkarAH pravRddhispRzaH / kezAstAlatamAla[jAla]sadRzo yatskandhayo rejire taM vande vinayAvanamrazirasi nyastAgrahastaH (taM) prabhum // 17 // Ize'smillapanacchalAcchritavati zvetadyutau sAmprataM sthAtuM vairiNi naiva me bhujazironizreNito nazyataH / aGkasyetyasitA ivAuMhiyugalanyAsodbhavA paddhatiryatskandhe patitA sma bhAti cikurazreNiH sa vaH zreyase // 18 // deva ! tvaM puruSottamo'si tamaso dasyustamo'haM punahantA tena mama tvameva tadahaM na dhvaMsanIyastvayA / kiM vijJaptumiti zrutestaTamitaH svarbhANureSa sphuTaM yatskandhe zuzubhe zirojanicayaH pAyAt sa vaH zrIjinaH // 19 / / na spardhAM dhvaninA tvayA samamahaM kartA'smi tena prabho ! maddoSaM dvikapuSTatAkhyamayazomUlaM tvamunmUlaya /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 ityAkhyAtumivA''gata: pikayuvA yatkarNapArzve lasan vAlaughaH kalayAmbabhUva kamalAmastu zriye'rhan sa vaH ||20|| tuGgAnaGgapataGgadAhanipuNe nityAmRtasnehayug hRtpAtre pRthudhIdaze prakaTitaprauDhaprakAzaprathe / zukladhyAnadazendhane zuciruco yasyAM'sabhAk kuntala - vyUhaH kajjalatAmuvAha sa jina: puSNAtu puNyAni vaH // 21 // AdhivyAdhivirodhavArigahanAt saMsAranIrAkarAd ghorAduttarato'sadezalasitA: zevAlavallayaH kimu ? | yasya skandhataTe jaTA ghanaghaTA zrIkaNThakaNThopamA rejurvizvagurorguroravatu vaH klezAt sa Adyo'rhatAm // 22 // parjanyAstava sevakAH punarahaM teSveva sau[ bhAgyavAn ? ] --- [ma] hAbalo balavatAM mukhyo'pi bhUyAd bhavAn / kiM vijJApayituM bhujaGgamabhujAbahaugha eSa zravomUle mukta iti vyabhAd yadalakastomo'sayoH sa zraye ||23|| padmAnandavidhAyinA na zucinA vaktreNa vIra ! tvayA zrIrneyA nidhanaM sadAmRtarucezcandrasya bandhormama / etad vaktumivA''gatA kuvalayazreNiH prabhoH karNayoryasyA N sasthalazAlinIzriyamadhAt kezAliravyAt sa vaH // 24 // zreNiM kSoNiruhAmivA'maragiriH kAdambinIbandhurAM yaH keliM kalayAJcakAra cikuravrAtaM vahan mUrdhani / dizyAt sa pravarANi bibhradanaghaM varSmA'stasatpadminIgarbhAdityamadInahemavijaya zrIdhAma dhAmAni vaH // 25 // zrI RSabhazatakasarasI vividhAlaGkArakamalaparikalitA / zrIlAbhavijayapaNDitamatizaradA nirmalA jayati // 26 // // iti paNDita zrIkamalavijayagaNiziSyabhujiSya- paM. hemavijayagaNiviracite zrI RSabhazatake jaTAvarNano nAma tRtIyaH stavaH sampUrNaH ||3|| 17
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 anusaMdhAna-29 zreyasvatyanaghe mama sthitavata: kroDe pituH zaizave dattA(ttvA)''dAvapi yaM hari[vi]hitavAnikSvAkurityanvayam / dIkSAyAmapi bhuktiratra ghaTato tAneva tAvad hRdi dhyAtvetIkSurasena yaH pravidadhe prAk pAraNaM sa zriye // 1 // AsIjjyeSThamidaM madIyamanaghaM tIvra tapo vArSika jyeSThenaiva rasena tena ghaTate zrIkAraNaM pAraNam / matvaivaM madhureNa yo vihitavAnikSo rasenA'zanaM varSAnte vRSabhaH sa rakSatu jagat saMsAranIrAkarAt // 2 // prAgjanmArjita vighna karmasamidhaH saMvatsaro dustaro jajJe jvAlayatastapohutabhujA tIvrAMzutIvraNa me / tattanno bhavitA'munaiva tuhinaH kAyo madIyo bhRzaM matvetIkSurasaM papau prathamake yaH pAraNe taM stuve // 3 // anyanmattapaso tapo bhagavatAM bhAvi trayoviMzatestat prAk pAraNake'pi bhid bhavatu me matveti tatpAraNe / paurastye paramAnameva kalayannabdAnta AdIzvarazcokSeNekSurasena tatpravidadhe yaH pAraNaM taM stumaH // 4 // AdyaH kSoNibhRtAmayaM vratavatAmAdyastathaivA'rhatAmAdyaH pAraNamAdyamugratapasaH pauNDrastathA''dye(dyo) rasaH / / sarveSveSa raseSu tadbhagavato'nenaiva bhuktiH zubhA zreyAMsena dhiyeti DhaukitamapAd yastaM stumastaM jinam // 5 // pUrvaM pAvakapakvamodanamasau nA'sti sma vezmasthito dIkSAyAmapi pAraNe prathamake stAdevameva dhruvam / zreyAMsena vitIrNamaikSavarasaM dhyAtveti dhanyAtmanA yaH prItaH pibati sma puNyapadavIpAnthaH prabhu pAtu saH // 6 // sadgAmbhIryarasezatAtizayato'nenA'smyahaM nirjito mA bhUyo'pi balI parAbhavatu mAmeSo'dhunetyabdhirI (?) /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 19 buddhayaivA'mRtamenadaikSavarasavyAjAtkRtaM prAbhRtaM / svAmI yastadapAt sa pAtu bhavataH puNyAtmanAmagraNIH / / 7 / / klRpto'yaM dalazaH prayacchati rasaM ramyaM ca niHpIDito'pyeSa projjhati no nijAM madhuratA-mikSustataH sattamam / hRtsthastena mamA'dhunA'tidhavaladhyAnadruretadrasAd bhAvI bhadraphalo dhiyeti tamadhAd yo'ntastamIDe prabhum // 8 // gacchadbhinidhanaM drumairdiviSadAM mAdhuryamatraiva kiM svaM nyastaM vidateti dattamanaghaM mAdhuryavaryaM mudA / ikSoreva rasaM rasezvarabhuvA zreyAMsasajJena yaH puNyAtmA pibati sma pezalapadaH puSNAtu vaH sa zriyam // 9 // lokAstokamanovinodaviduSA kartA( )'smi kartA mudA spardhA sArdhamahaM tvadIyavacasA mAdhuryadhuryeNa no / tApAt pAhi tapasvinaM hutabhujAM tanmAM jinendrA'dhunA kiM vijJapta itIkSujaM rasamimaM yo'pAt sa vaH zreyase // 10 // sampannaH sumanA ayaM --------- ------- ---------- DhaukitaM zreyAMsena dhiyeti yastamapibat sampatpradaH so'stu vaH // 11 // uptaH syAd yadi puNyabhAji bhagavatkSetre'tra pUrvaM mayA mAdhuryasya khanI rasa: phalamahaM prApto'smi tadabIjajam / zreyAMsena dhiyeti yatkarabhuvi nyasto rasaH puNDbhUH kSetrAntarnidadhe sa eva tarasA yenezitA sa zriye // 12 // AsIdeSa valakSapakSayugalaH zrIrAjahaMso jino dhatte gorasatAM rasottamatayo(yA) yukto'yamikSo rasaH / etatpAnamamuSya sAmpratamiti dhyAtveti yaM DhaukitaM zreyAMsena papau prabhuH prathitadhIryaH so'stu vaH zarmaNe // 13 // ----
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 anusaMdhAna-29 patrANAM prakaro'sti toraNakRte puSpaM pikaprItaye saurabhyaM prasanna mude madhulihAM yasyA rasAlAvaleH / tenA'syaiva rasaH prakAmamucitastasyA rasAlezituH zreyAMsArpitamityapAt tamakhilaM yaH zreyase so'stu vaH // 14 // UdhasyaM jaThara[sthava ?]stu milanAt sarvaM bhRzaM kazmalaM sarpiorasajaM tathA'nnamakhilaM tatkRrNavAzritam / asya stAdadanArthamaikSavaraso nirdoSa ityAzayA zreyAMsena vitIrNamenamadadhad yaH sa zriye vaH prabhuH // 15 // dIkSA''dAyi manojJamuktiramaNIdUtI vyadhAyi, sphuranmAhAtmyaM ca tapo rasAya vibhunA jyeSThAya yenA''bdikam / tanmeso(?)bhavatAt prabhoriti dhiyA tatkAraNaM DhaukitaM zreyAMsena ya aikSavaM rasamadhAt taM dadhmahe hRdgRhe // 16 // prAgjAte: smaraNAdrasaM sumadhuraM prApaM(prApya) prabhuM prekSya yad dAtavyo'dya sa eva tat prathamato'muSmai mayA svAmine / pautreNetyupadIkRtaM sukRtinA zreyAMsanAmnaikSavaM yo jagrAha rasaM rasAya bhavatAM zAntAya so'stu prabhuH // 17 // bhartA yaH salilaM vinA kRtatapo varSopavAsAtmakaM sA tajjA tar3apaiti ----nA nIreNa nAzaM katham ? / taddhvaMsAyaM rasaM dadAmi madhuraM dhyAtveti dattaM dadhau zreyAMsena rasaM rasAlajamasau yaH so'stu vaH svastikRt // 18 // anyatrA'nupalabdhito madhuratA cittasya kiM moraTadvArA''dhAyi sudhekSubhiH kSititalAt svAdustadIyo rasaH / zreyAMsena sudhetyaDhauki vibudhAdhIzAya yasmai mudA hastAbhyAM nipiban sataM(tAM) vitanutAM zreyAMsi bhUyAMsi vaH // 19 // jyeSTho yo'sti raso raseSu madhuro bhatre kRtajJAya cedetasmai pravitIryate'yamapi me datte drutaM taM bahum /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 tadbIjaM rasamenamaikSavamiti zreyAMsavizrANitaM yaH svAmI nijakAnane nihitavAn so'rhaJ zriyaM rAtu vaH ||20|| vRddhiryasya viSe viSeNa ca samaM janmasthitiH sadviSAgAre yadviSibhizca veSTitamabhUnnAmnA'mRtaM yatpunaH / svarbhojyena kimasya tena yatino matveti dattaM dadhau zreyAMsena rasAd rasAlajarasaM yaH zreyase so'stu vaH // 21 // mA lAtvAttamadaGgajaH priyavRSAdAno balI mA[ma] sAvitthaM trAsavatA satA pavibhRtA zreyAMsatAM bibhratA / anyasmAd vigataspRhasya bhavatAd bhaktyai sudhA'syopadA dattetIkSurasA (sa) cchalAd bhagavataH sA yasya so'stu zriye // 22 // dezAnibhyabharaprabhUtanagarAn hitvA puraM hAstinaM prAptaH padmamabhUSayanmama gRhaM yo rAjahaMsaH zuciH / jyeSThenaiva rasena bhuktirucitA jyeSThasya tanme pituH pautreNeti rasaM pradattamadadhad yaH pauNDumeSa zriye ||23|| cAritrasmitacakSuSo'pi daminA pANigraho nirmame martyAmartyasamakSamakSayasukhAnandAya bhartrA'munA / tadrogo (tadayogo) madhurAdrasAdadhigatAdeveti pautreNa yaH prattaM pauNDramapAdrasaM prabhurasau bhUyAt satAM bhUtaye // 24 // pIyUSaM nipiban surairiva hariH zazvatsuparvAJcito yAdobhirmudi rodhayanniva paya: sindho rasollAsavAn / bhuJjAno'JjalinA vyaloki manujai rakSo rasaM yo jino bhUyAd dIdhitiklRptahemavijayaH svAmI sa vaH zarmaNe ||25|| zrI RSabhazatakasarasI vividhAlaGkArakamalaparikalitA / zrIlAbhavijayapaNDitamatizaradA nirmalA jayati ||26|| zrIhIrahIravijayavratirAjapaTTapadmAMzumadvijayasenamunIndrarAjye / 21
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 anusaMdhAna-29 zrIstambhatIrthanagare rasa-bANa-bhUpa (1656) varSe samAptimagamat zatakaM sadartham // 27 // // iti paM.zrIkamalavijayagaNiziSyabhujiSyapaNDitazrIhemavijayagaNiviracite zrIRSabhazatake ikSurasapAraNA-varNano nAma caturthaH stavaH / zrIRSabhazatakaM samAptam // akabbarapure prauDhe zrIsaGghaH sakalo'naghaH / alIlikhat pratiretAH (pratimetAM) prathamaM(mAM) zrutabhaktaye // 1 // // granthAgraM - 250 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImunIcandranAthaviracita pannaratithi // saM. vijayazIlacandrasUri ( bhUmikA ) paDavA (ekama) thI laIne pUnama sudhInI 15 tithine temaja candramAnI 16 kaLAne kendra banAvIne racAyelI eka vilakSaNa prakAranI racanA atre prastuta che. kula 17 vibhAga ke 'cAla' mAM patharAyelI A racanAnuM nAma, tenI ekamAtra upalabdhaM pratinA hAMsiyAmAM lakhAyA pramANe, 'pannara tithi' che; racanAnA prAnte puSpikAmAM lakhAyA mujaba 'zrItithakalA' che; ane kartAe chellI cAlamAM lakhyuM che te pramANe 'AgamasAraudhAra' athavA 'dvAdazAMgasAraudhAra' ema nAma lAge che. ahIM to pratinA pratyeka pAne lakhAyuM che te nAma 'pannara tithi' ja rAkhavAmAM AvyuM che. A racanAnA kartAnuM nAma 'munIcandranAtha' urphe 'dharmadattadeva' che, je jainonA koI matanA sAdhu hoya tema lAge che. samagra racanAmAM kyAMya mandira ke mUrti paratve achaDato paNa ullekha nathI, te jotAM teo zvetAmbara parantu mUrtipUjaka nahi evA koI gacchanA (kadAca loMkAgaccha) sAdhujana hoya tevI kalpanA thAya che. A kavinI ke temanI racanAnI noMdha 'gujarAtI sAhitya koza' temaja 'jaina gurjara kavio' mAM paNa maLatI nathI, te vAta noMdhapAtra che. kartAnA samaya viSe, A ja kAraNe, koI cokkasa vigata ApavAnuM zakya nathI. jo ke racanA 18mA zataka karatAM vadhu jUnI na hotAM tethI arvAcIna hovAno sambhava adhika jaNAya che. Ama chatAM, A mudde vimarza ke UhApohane avakAza che ja. samagra racanA 151 kaDImAM patharAyelI che. AdinA tathA antanA 44 doharAne bAda karatAM bAkInI 17 'cAla' eka ja chandamAM che, je savaiyA prakArano, 30 mAtrAnAM caraNavALo koI chanda jaNAya che. bhASA mukhyatve gujarAtI che, chatAM temAM hindI, mAravADI, arabI vagere bhASAonI chAMTa sArA pramANamAM jovA maLe che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusaMdhAna-29 kartAe dareka 'cAla'nA prArambhe pratipAdya viSaya, varNana karatI avataraNikA ApI che, temAM potAnA nAma sAthe joDelAM vividha vizeSaNo (SaTadarzanezvara, mAhAbrahmasvarUpa zrIsadguru ityAdi) jotAM teo khUba tattvavettA temaja tattvarasika hoya tathA gUDha tAttvika bhAvonA prakhara jJAtA hoya tevI chApa Upase che, ane samagra racanAno UMDANathI abhyAsa karanArane te chApa yathArtha hovAnI pratIti paNa thayA vinA rahetI nathI. brahmavidyAnA temaja jaina, vaidika tathA islAmanI tattvavidyAnA adhikArI vidvAn teo haze ja. kRtino uparachallo abhyAsa karatAM ema jaNAya che ke A racanA, koI musalamAna tattvapipAsu amIra ke sUbA ke sulatAnane, jaina, hindU tathA islAmamAM varNita athavA mAnya bAbatomAM kyAM ekya che ane kyAM matabheda che, te samajAvavA mATe banAvAI che. A kRtimAM 'AlamanAtha', 'he javanAdhipa' AvA sambodhanAtmaka prayogo jovA maLe che, jethI upara kahelI dhAraNA puSTa thAya che. vaidika saMpradAyo anusAra eTale ke veda ane purANo pramANe IzvaranuM astitva temaja jagatkartRtva prasiddha che, ane te vAta jaina Agamo mATe amAnya-asvIkArya che; to islAma sAthe A banne dhArAogeM kaI hade ane kevI rIte sandhAna thAya che, te viSaya- pratipAdana A racanAnuM mukhya aMga hoya tevU, alpamatithI, samajAya che. parantu Ano UMDo abhyAsa thAya to ja tenA hArda lagI pahoMcAya, te paNa svIkAravU ja paDe. prathamanI-paDavAnI DhALamAM - prathama kaDImAM 'Agama devaMdrazannaM' evo pATha che, te 'devendrastava prakIrNaka' nAme AgamanA nAmanuM sUcana karato haze, tevo bhAsa thAya che. pachInI bIjathI terasa sudhInI 'cAlo'mA AcArAMgathI laIne dRSTivAda-aMga-ema dvAdazAMgInAM AgamonAM nAma kramazaH guMthelAM jovA maLe che, jethI A racanA jaina Agamone anusArI che tevI chApa paDe che. jaina paribhASAnA aneka zabdo Thera Thera chUTathI vaparAyA che : samakIti, yugAdinAtha, bodhi, tIrathanAtha, jiNaMdA vagere. tIrthaMkaro paikI prathama beeka 'cAla'mAM yugAdinAthano tathA chellI beeka 'cAla'mAM pArasanAthano-ema beno ja nAmollekha cha; anyano nathI. hindU dhArAne lagatI zabdAvalI paNa moTI cha : pUraNa brahma, zaMbhu, /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 alakha nArAyaNa, brahmA viSNu maheza, atharavaNa veda, sAma- jajura - raghuveda, puruSottama, lakSmInArAyaNa, jyAga vagere. to islAmI ke arabI zabdaprayogo paNa ochA nathI : khalaka, jihAMna, khAmaMda khAvaMda, khudA, kurANa, katteba, kAphara, harAmI, hamada, kehara, meharI, hajja, khayara, baMdagI, dojaga, bhista, karAmAta vagere. kartAnI dRSTi tathA prayAsa samanvayaparaka che te vAta bahu ja spaSTapaNe jaNAya che. 25 pratyeka 'cAla' nuM achaDatuM avalokana karIe to prArambhika 4 doharAmAM 'jaina'- anusArI maMgalAcaraNa hovA chatAM, temAM 'allaha'- allA zabdanI guMthaNI dhyAna kheMce tevI che. prathama 'paDavA' nI 'cAla' mAM saMsAranI niHsAratAnuM adbhuta varNana che, ane temAM 'paDavA'nuM nahi tevo upadeza paNa ApavAmAM Avyo che. 'paDavA' no artha 'paDavuM' ema karIne tenAthI bacavAnI zIkha ApavAmAM kavi surekha camatkRti sarjI zakyA che. A 'cAla' mAM 'haMdo, kahaMdA, bharaMdA' e badhA 'dA' vALA prayoga khAsa dhyAnapAtra che. bIjI 'bIja'nI 'cAla' mAM paNa 'lahaMdA' vagere prayogo thayA che ja, uparAMta temAM 'AlamanAtha amINo sAmI' e prayoga vizeSe dhyAnArha che. racanAkAra sambhavata: 'cAraNa' kulanA hoya ane cAraNI bolInA A prayogo temanne mATe sahajasAdhya hoya tevI kalpanA, A ane AvA vividha prayogo jotAM tathA baLakaTa chandamAM thayelI baLUkI rajUAta jotAM, karavAnuM mana thAya che. trIjI 'trIja'nI 'cAla' mAM AdinArAyaNarUpa brahmA-viSNu-mahezane khalaka (jagat) nA racanAkAra (kartA) tarIke varNavIne tarata ja asurapati khAvaMda khudAnAM paNa evAMja traNa rUpo hovAnuM tathA AsurI Alamano te kartA hovAnuM varNana kare che; ane te pachI tarata ja jainanA Izvara te sRSTinA kartA nathI, arthAt, jainamate Izvara sRSTino kartA nathI, tevuM spaSTa pratipAdana kartuM che. ane A rIte nija - para - zAsanano bheda temaNe yavanAdhipa samakSa spaSTatayA varNavI batAvyo che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anusaMdhAna-29 cothI 'cotha'nI 'cAla'mAM pahelI ja kaDImAM cAranI kamAla darzAvatAM, cotho yuga, covaTa, cothu aMga, caturvidha jagat, cAra gati, cAra varNa ema tamAma padArthone sAMkaLI le che. veda-purANa-kurAna ne siddhAnta (jaina Agama) ne sAthe sAthe rAkhIne temAM AvatI bhinnatAnu saumya ane rucikara bhASAmAM bayAna A 'cAla'mAM thayuM che. ahIM 'Adizagati-Adyazakti'no sau prathamavAra ullekha thayo che. 4 vedonAM paNa nAma che. AmAM cAra veda tathA 14 pUrva vacce samanvaya sAdhavAno prayAsa thayo hoya evo bhAsa thAya che. samagra pratipAdana kharekhara khUba rasaMprada che. pAMcamI 'pAMcama'nI 'cAla'mAM 'Adi zakti'no ullekha to che ja, paNa vadhumAM 'kevala' (jJAna)ne 'jogaNa' tarIke oLakhAvIne tene zAsana ne mokSanI 'dhaNIyANI' gaNAvI che. vaLI, yavananI na(ya?)vana dhaNI, zaivanI zaivI, tema jainanA sAhibanI jainI zakti-ema paNa lakhe che. vaLI, islAma tathA IsAI loko 'Adama ane havAM'ne bAbA-bIbInA Adi yugala tarIke mAne che te vAtane yAda karIne vaidikonA mate te lakSmI-nArAyaNa, brahmA tathA brahmANI, ziva ane pArvatI, temaja jainamate te jinarAja ane zAsanadevI-nirvANI eTale ke kevalajJAnarUpa yogaNa che - evaM paNa pratipAdana kartAe ahIM karyu che. ahIM kartAe 'nigama' zabda vAparyo che. te AgaLa upara 13mI tathA 15mI 'cAla'mAM paNa Ave che. Agama-nigama ke agama-nigama' evA prayogomAM AvatA 'nigama' zabdanA arthamAM ja A prayoga hovo joIe. jo ke jainonA vividha gacchomAM eka nigamagaccha ke nigamamata paNa hato - 15-16mA zatakamAM. te gacchane mAnya nigama-zAstro paNa upalabdha (aprakaTa) che ja. kartAnA manamAM te mAnyatA hoya ane te sandarbhamAM 'nigama'no prayoga karyo hoya, to paNa banavAjoga che. vastutaH to A samagra racanAnI hAthapothI- prathamavAra avalokana karavAnuM thayuM tyAre prathama chApa 'nigamamata'nI A racanA che - evI ja UpaselI. paNa e to mAtra aTakaLa ja. nirNaya para pahoMcavA mATe to nigamonuM adhyayana karavU paDe.. ___pAMcamI cAlamAM 'paMcama aMga' (bhagavatIsUtra nAme Agama)ne traNeka vAra saMbhAyuM che. kaDI 5mAM 'Adizagati'no ullekha che, to 'azUrAM' (asura)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 tathA 'AzUra' (AsurI) zaktino paNa ullekha che. chaThThI kaDImAM vaLI 'zetAna, harAMmI, kAphara, hamada, kehara' e arebika zabdono sandarbha khAsa dhyAnAha che. to 7mI kaDImAM 'marada - maherI, nAra- narottama, zrAvikA - zrAvaka' e joDalAMparaka zabdasamUha, temaja AgaLa jatAM te ja kaDImAM 'meharI vinA hajja (haja) na thAya ke veda-yAga paNa na thAya, mATe Adi zagata ( zakti tattva) nuM ArAdhana (karavuM ghaTe) ' e matalaba (sthUla arthamAM )nI paMktio - khAsa adhyayanIya lAge che. 'Adizakti'no A Agraha ja, kartA cAraNa hoya tevI chApa UpasAvI jAya che. - A cha chaThThI 'cAla'mAM chaThThe Agama-jJAtAsUtra, chaTha tithi, cha dravya badhAM jaina tattvonuM nirUpaNa thayuM che. cha yuganI paNa vAta che. cha yuga ArA. 'ghaTa ghaTa sAhiba dekha tuM gyAMnI' e paMkti kabIranI 'ghaTa ghaTa meM vaha sAMI ramatA' e paMktinI yAda ApI jAya che. AmAM 'kahera' na karavAnI ne 'khayara, mahera ne baMdagI' temaja 'kuruNA' - (karuNA) vagere karavAnI zIkha, veda-purANa - kurANanA nAme ApI che. -- sAtamI 'cAla' mAM sAtamA aMgasUtra ( upAsakadazA) no nirdeza sAtama sAthe meLa sadhAya tema karela che. upAsaka eTale zramaNopAsaka zramaNane ahIM 'guru', 'pIra' tarIke ane upAsakane 'sevaka', 'murIda' tarIke oLakhAvela che. 'jatI - vRtta' (yativrata) vALA guru te pIra, evaM spaSTIkaraNa trIjI kaDImAM paNa che. 'siddhAnta' eTale 'veda, purAMNa, kateba', ane tenI AjJA te 'pharamANa, hukama, AganyA' ema paNa samajUtI kaDI 4mAM che. 'ApaNo sAheba ( pIraguru) je paMtha batAve te paMthe sadA cAlavuM ane 'kahera' tathA 'haMsA' (hiMsA ane trAsa) choDavA - evI zIkha paNa ApI che. Ama varte te ja sAhebanA sAcA sevaka; bAkI 'kehara' karavAthI to 'dojaga' (narka) ja pAme, 'bhista' (behista - svarga) na maLe. vaLI 7 vyasananAM nivAraNanI paNa zIkha AmAM ApI che. 27 AThamI 'cAla' bahu rahasyapUrNa hoya tema lAge che. temAM jaina paribhASAnA khAsA zabdo to che ja; paNa temAM eka bAju jainamAnya lokapuruSanuM zabdacitra AlekheluM jaNAya che, to tenI sAtheja, yogamArganA SaTcakro, kuMDalinI nAga, -
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 anusaMdhAna-29 kamaladala, anahadaghaMTA-anahadacakra - A badhI vAto paNa guMthI levAmAM AvI che. te jotAM kRtikAra koI nIvaDela haThayogI hoya tevI chApa paDe che. navamI 'cAla'mAM navamuM aMga (Agama), noma tithinI sAthe nava raMga, nava rasa, nava vADa, nava durgA - A badhuM paNa vaNI levAyuM che. tIrthaMkaranA samavasaraNanu citrAtmaka varNana paNa che, to 'anahada nobata gAjeM' lakhIne tene yaugika rUpa ApavAno garbhita saMketa paNa thayo che. chappanna dikkumArIne 'yogaNa' (yoginI) rUpe varNavI che. samavasaraNamAM iMdra dvArA maMDAyela akhADo (khela) ane chatrIza rAgamaya gIta tathA nATaka cAlI rahyAM che temaja tribhaMgI vAjAM vAgatAM hovAno paNa ullekha che. AkhaMya varNana jaina mAnyatAnI sAthe sAthe yaugika prakriyA, paNa bayAna ApI rahyu hovAna bhAse che. ahIM paNa 'amINo' e cAraNI prayoga jovA maLe che. dazamI 'cAla'mAM dazamA aMga (Agama)nI tathA dazama tithinI vAta to che ja, paNa temAM mukhyatve 'dayA'nI ane 'hiMsA'na karavAnI vAta thaI che. 'dayA' e sAdhunI zAsanamAtA hovA, vidhAna prathama kaDImAM ja thayuM che. kaDI 6mAM Azrava-haMsA (hiMsA) te parazAsana, ane saMvara te nija (jina)zAsanaevaM suspaSTa pratipAdana thayuM che. hiMsA te parazAsananI mAtA che, kevala (jJAna) rUpa karuNAlI mAtA te siddhanI dhaNiyANI che, evaM paNa nirUpaNa che. AmAM vidyAlabdhi, maMtravidyAne 'karAmAta' tarIke varNavI che. vikra labadha eTale vaikriyalabdhi arthAt devamAyA. 11mI 'cAla'mAM 11muM aMga, agyArasa tithi, 11 rudra, 11 aMga, 11 pratimA ityAdinuM svarUpa jovA maLe che. 'alakha nArAyaNa', 'saMkara', 'brahmA kezava rudra', 'yugaveda' A badhI zabdAvalI tathA tenI samanvayAtmaka ane khaNDanAtmaka carcA paNa majAnI che. 12mI 'cAla'mAM bAramA aMga 'dRSTivAda'nI jikara thaI che. 12 kalA, bArasa tithi, 14 pUrva-badhuM saMyojita thayuM che. 14 pUrva- pramANa ke, vipula-vizAla hoya te samajAvavAnI paNa mathAmaNa thaI che. OM kAra e Adi pada, tenA traNa pada 'a-u-m', te sattva-rajas-tamas e triguNa tathA brahmAviSNu-maheza e trimUrtirUpa hovAnI vAta jarA vilakSaNa jaina dRSTie varNavI che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 dRSTivAda e bAvana akSarathI AgaLa nI bAbata ( bAvanabAro ? ) che ema paNa sUcavAyuM che. 13mI 'cAla' mAM punaH 'nigama' jovAnuM sUcana maLe che. A cAlamAM brahma ane brahmANDa ananta - agama hovAnuM varNana che. kevalajJAna te zakti, sAhiba te nAtha (pati), tathA jJAnamAM bhAsatA ananta paryAya te ananta prajA rUpe kavie varNavela che. 29 14mI 'cAla' mAM caudaza tithi, 14 bhuvana, 14 kaLA, ityAdinA Alambane siddha-mokSapada - kevalajJAna ityAdi vAtonuM nirUpaNa che. AmAM 'nivAja' ( namAja) tathA 'saMdhyAvandana' ane sAthe 'paDikamaNuM' A traNanI tulanA noMdhapAtra che. mahadaMze AkhIya racanAmAM amuka nirUpaNa satata punarAvartita thatuM hovAnuM lAge. -- 15mI 'cAla' mAM pUnamatithinI ane 15 kaLAnI vAta thaI che. siddhanA 15 bhedane paNa sAMkaLavAmAM AvyA che. A cAlamAM paNa 'nigama' zabda traNeka vAra Ave che, jemAM 9mI kaDImAM to 'nigama' ne veda-purANasiddhAntanI sAtheja goThavyo che. 12mI kaDImAM 'mokSa' rUpa siddha nagarIne zivapura - pATaNa tarIke oLakhAvIne tenI tulanA 'bhista-madInA' (svargamAM madInA nagarI ? ) sAthe karI che. 16mI 'cAla' mAM jIvamAMthI 16 kaLAe siddha- ziva thaela AtmAnA tathA tenA nivAsarUpa mokSanA svarUpanuM vizada varNana che. AkhI kRtimAM prathamavAra ahIM 13mI kaDImAM 'pArasanAtha' evaM nAma jovA maLe che. 17mIM 'cAla' kalazarUpa DhALa jaNAya che. temAM pratyeka kaDImAM 'munIcandranAtha - dharamadatta deva' nuM nAmAcaraNa thayuM che. 'pArasanAtha' no ullekha paNa ekathI vadhu vAra thayo che. chaThThI kaDImAM kartA kahe che ke 'pannara titha' nAme A racanAmAM AgamavANI nirUpI che, ane veda- kurAna - AgamanuM manthana karIne mAkhaNa tAravIne tenuM A rUpe ghRta kartuM che, ane e rIte jinezvaranAM gIta gAyAM che.' prAnte 4 doharA che, jemAM 152 gAthAmaya 'AgamasAraudhAra' arthAt
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 'AgamasAroddhAra' nAmanI A racanA hovAnuM sUcavAyuM che. kartAnuM nAma 'dharmadatta' hoya tevI chApa paDe che. pratilekhaka 'munI rUpacaMda' che, ane teNe A racanAne 'tithakalA' tarIke oLakhAvela che. A AkhIye racanA aneka dRSTithI adhyayana karavA yogya lAge che. A tabakke to teno prArambhika ke achaDato paricaya ja karAvI zakAyo che. parantu A racanA ekavAra prakAzita thaI jAya te bahu mahattva, che. AzA che ke AmAM vividha kSetranA abhyAsIone rasa paDaze ane A racanAnA bAhyaAntara ema ubhaya rUpa paratve teo navo navo abhyAsa Apaze. AmAM AvatA pAribhASika zabdono koSa thavo jarUrI che. paNa keTalAka zabdonA artha samajAtA nathI tethI hAla sAhasa karyu nathI. zrImunIcandranAthaviracita pannaratithi // zrIgurubhyo namaH // atha zrISaTadarzanezvara mAhAbrahmasvarUpa zrIsadgurudharmadattadeva zrI munIcandranAthaprakAsIte SaTdarzanazAstrasArodhAre zrIjinAgamasiddhAnte mAhAtatvasuddha jJAnanaya hetu brahmakevalatithIkalAvAMNI likhyanteH doharAH zrI jinazAzanasAmIyA allakha agocara Adi / paramezvara paribrahma pada yuga yuganAtha yugAda // 1 // . ajara amara atI Agama gama allaha avAha apAra / akSaya avyaya advaita pada, sidha niraMjana sAra // 2 // yuga yuga Adi dharaNa jiNa upajeM dhara avatAra / jaMgama ujjala yogasIdha Agamadhara adhikAra // 3 // yuga Adi jina yogesvarA yuga jAgavayo dharma / Agama vAMNI uccarAM paribrahma pAra marama // 4 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 31 atha zrI munIMcandranAtha SaTadarzanezvara zrI brahmaiva brahmajJa jJAna upadeza prathama pratipadAtithI lokasvarUpaprakAza zrIbhagavaMta saraNAMgata paramapadahetu . tattvavANIH cAliH paribrahma pacchAMNyo loka samANo Atama jAMNo akhe nAtha niraMjana he nikalaMkI pAra parama parakkhe / ujjala pakSa kahAM sidha haMdo e saMsAra kazannaM doya pakSa pannara titha dAkhAM Agama devaMdrazannaM // 1 // paDavA pahelo titha kahaMdA jiva bharaMdA joNallakha corAsIya SAMNa likkhaMddA caugata cchakasamANaM / dekha cauda bhavanne dAkhAM jIve jIva jagaMdA eha saMsAra asAra anAdi subhara jIva bharaMdA // 2 // joNi joNa bhamaMte jIveM llakhAM mAMnavaladhau Arajadeza-kuleM avatarayo prAjo pUnya prasIdho / ceto mAnava citta vicArI pherA phokaTa kIdhA sAtheM sAheba nAMhiM saMbhAryo lAkhe pAtaka lIdhA // 3 // eha saMsAra mAhA aMdhakupa jIva paDato jANI alakha niraMjana deva ArAho puraNa brahma pIchANI / paDavA TAlo Atama bhAlo jAlava joga jagaMdA munIcandranAtha vade juga jItA, sohI sAhaba haMdA // 4 // iti lokajIvAya SadravyavyApaka pratipadAtithI kalAkathanAnantaraM, atha zrImunIcandranAthaprakAzake bodhabIjasamyaktvasAdhana tIrthopadeza ArAdha bIjatithI kalAhetu vAMNI : cAlaH sAheba sAco bIja saMbhAro bIjeM bIja lahaMdA gyAMna sadA gurujI nija dAkheM bhAyeM vAMNa bhaNaMdA /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 Agama bodha mAhAnidha ujjala sUrA soha caDhadA AtamabIja akhe avinAsI kIdheM brahma kahaMdA // 1 // bIjeM budhya laho nita bodhI kevala sIdha kahaMdA eka niraMjana joti anaMtI jote jota jagaMdA / AgamabIjeM bIja AropaNa bIjaude yuga pAra puraNa brahma zadAziva sAzvata Adya alakha apAra // 2 // anusaMdhAna - 29 sAco sudha lahiM samakItti bIja bodha vicAra AgamavAMNa vadeM bhagavaMtA AcAraMga majhAra / bIjeM aMgeM bodha jagADyo sAdhAM haMde sAMi jAta jatI - vrata sUrA vIrA sAce sAma sakhAi ||3|| AlamanAtha amINo sAheba jAgava joga jiNaMdA tIrathanAtha dhaNI trihuM loke dAkheM vAMNa diNaMdA / dharma dhaDeM karI dhIrA haMdo dhyAveM dhAra dharaMdA munIcandranAtha vadeM yuga jAlama sohI sAdha kadA ||4|| iti bodhabIja samyaktvaratnasAdhana tIrthopadeza ArAdha bIjatithikalAsAdhananantaraH atha zrIbrahmasIdhAntasidhatattvajoti jagatezvara zrImunicandranAtha prakAsite nijaparasamyaktvamithyA [tva] dvidvA(dhA? ) caitya (ta) nya brahmasidhajotiavagAha trijatithI kalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAli: trijeM traNye tattva vicAro trIjeM aMga tavaMdA traNya bhavana tiNeM zira sAMi dhyAMnI jetha dharaMdA / nAtha niraMjana he nikalaMkI sAhiba zAMti sudhAre puraNa rAja kareM purasottama tetha tavaMtA tAre // 1 // jyoti zaMbhu jagadIza dhaNI je jyoti jhalAmala dIzeM te mahinAtha anaMtA tejeM trividhA rUpaniveze /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 33 karatA brahma kahAM paramezvara khalaka race khuda soi nija paramezvara brahma nirAlo zivanagarImAMhe dohi // 3 // AlamanAtha kahAM paribrahma dovidha sAheba dAkhAM alakha nArAyaNa doya dhaNI cche suraasurAMpati dAkhAM / AdinArAyaNa he trividha vidha brahmA viSNu maheza e kartA trihuM lokadhaNI meM khalaka raceM bahuveza / / 4 / / ema asurAMpati he paramezvara he khuda khAvaMda sohI e paNa trividhA rUpa tavaMdA AsurI Alama hoi / jaina taNo jagadIzvara jAlama he nijabrahmanivAsI aNakaratA paramezvara sohI sarva dhaNI eha Asa // 5 // jaina mahezvara he javanAdhipa joti alakha svarUpa yuM paramezvara paraja anaMtI trividhA trihuM yuga bhupa / iNavidha nija-para sAsaNabheda Adi alakha apAra munIcandranAtha vade avadhUtA jyoti svarUpa vicAra // 6 // iti brahmasiddhAntasidhatattvajyotiavagAha SaTavidhabrahmajagatezvara mImAMzezvara brahmAM 1 zAMkhyadarzanezvara viSNu 2 nyAyakadarzanezvara zai(zi)va 3 pAtAM(taM)jalI trairAzika tathA cArvAkya tathA javanezvara allAha 4 baudha sAkyadarzanezvara baudhisidha tathA zaktideva 5 jainadarzanezvara arihaMta tathA sighabhagavaMta jJAnazaktideva 6 evaM nija 1 para 5 dvidhA jaina zaiva / zaiva dvidhA devI 1 - AsurI 2 / daivI trIguNa AsurI pi triguNa cikadhA / evaM SaTamatezvara nija parasamyaktva jJAnacetanA mithyA mAyA kRtyajJAnacetanA evaM caitanya brahma sidhatattvajyoti trijatithIkalAkatha nAnantaraH atha zrIkartA brahma jagatrezvara zrImunIcandranAthaprakAzite caturvidhalaukIkavistAra tathA caturvidhavedazAstravidhi caturthItithi kalAhetu nayajJAnahetu vANI : cAli : cothe yugadhaNI covaTa mAMDI cotheM aMga apAra cihuvidha khalaka jihAMna karaMdA cihu gata varaNa vicAra /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anusaMdhAna-29 bIja thakI jima jhADa bohi vidha vazattarIyo yugaveda thaDa DAlA Adi dazevidha jAMNo bIjamAM ehano bheda // 1 // AdidhaNI karatA-jugasAhiba kIdho he khalaka vidhAna nija jagadIzvara sattA lei Avyo etha nidAna / khuda khAmaM(vaM)da khalaka khudA anahada AsurI zreSTa apAra viSNu deva nArAyaNa trividhA daivI zreSTa vicAra // 2 // jaina sattA jagadIzvara jAge so jinarAja kahaMdA jaina taNI jyeSTa racANI gyAMnI loka gahaMdA / dekha dhaNI yugasAhiba sAco trividhA rUpa dharAMNo veda pUrAMNa kurAMNa siddhAnte bhASe bheda samANo // 3 // cyAre veda valI yuga cyAre cogata varaNa he cyAra covaTa lokadhaNI yuga mAMDyo Adi zamati apAra / atharavaNa vedamAM Azva(zu)rI bheda jetha kurAMNa kahaMdA sAMma jajura raghuveda traNye mahi daivi vAMNa bhaNaMdA // 4 // cyAre veda mahi satta Agama dekha siddhAnta vicAra jaina taNo jagadIzvara boleM Agamasidha apAra / cyAre veda sadAliMga sAcA cavade pUravamAMhiM piMDa brahmaMDamAM paraja ramAMNo krIyA zagati jagAhi // 5 // cyAre veda caturadaza pUrava mAhe kurAMNa katteba (ba) lokadhaNI lei urasIthI Ayo mAMDyo khela hazeba / paribrahma cidAnanda he purusottamaH Adisagata ArAdhe doya milI yuga triNye dAkhAM lokanI mAyA vAdhe // 6 // AzUrI mAyA azUra havaMdA daivI deva karaMdA trividhA rUpa dharo dhaNIyANI joNI joNa bharaMdA / alakha nArAyaNa deva jiNaMdA covisa rUpa dharAve munIcandranAtha dhare avatAri yugamAMhi sAhiba AveM // 7 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 35 iti zrIkartA brahma jagatrezvara caturvidha laukIkavistAra caturvidha vedazAstre laukavidhi caturdazapurva vedome caturveda purvAmai tathA dvAdazAMga draSTIvAdacatu dhyena catuH jina-loka-vyAkhyAna-caturbhedalokavistAra caturthItithIkalAkathanAnantaraH atha zrIjJAnazaktezvara zrImunIcandranAthaprakAsitA lokAloke nijaparasamyaktvamithyA sAsaNa nijanija-jJAnamAyAzaktiArAdhana nijanijanAthaArAdhana nijanija sidhasAsaNaprAptI pAMcama sidhagatizAzaNasthita ArAdha paMcamItIthI kalAhetu nayavAMNI : cAliH paMcama aMga tithI yuga prAjo cavada bhavana para soheM Adi sagati kaho bhagavatI mAthe dhaNI te dhAryoM he / covIsa daMDakamAMhi sajAMNI SaT dravya nADI bheda asura sura nAgaMda lakha corAsI pUryo piMDa umeda // 1 // mAnavalokamAMheM dharma sAdho paMcama thAMna caDhaMdA cotha tithi yuga cyAre huyA paMcama mokSa vahaMdA / kevala mAyA jaina taNI je jogaNa kevala jAge zAzaNa moSataNI dhaNIyAMNI eha niravAMNI AgeM // 2 // navana dhaNI je javana ArAdhe zaivI saiva saMbhAreM jaina taNo yuga sAhiba jainI jaina zagata apAre / Adama bAbo bIbI havAM , laSamInArAyaNa chAjeM zrIjinarAjani zAzaNadevI dekha nigama pada gAjeM // 3 // brahmAne brahmAMNI rUpeM ziva pAravatI soheM karatArUpa taNo che Agama e parasAsaNa johe / zrIjinazAzana he niravAMNI pAranI khalaka vIdhAre dekhi bhavijana mAnava sohi paMcama yAcchA tAre // 4 // pAMcamatitha ArAdhA(dha)na kIjeM pAMcameM aMga apAra Adi zagati nija parasAsaNa jAgavIjogabhaMDAra /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 anusaMdhAna-29 alakha dhaNI je azUrAM haMdo AzUra teha saMbhAre zaiva dhaNI zivaloka kahaMdA jaina dhaNI jina dhAre // 5 // ApaNo sAheba soha ArAdhe soha dhaNInA jAMNo zetAna harAMmI lokameM hoveM sohI kAphara jAMNo / Apa usahIkI hamadameM cAleM kehara na kIje koi zo yuga sAhiba ApaNo tAre paMcameM pahuMce sohI / / 6 / / marada maherI nAra narottama zrAvika zrAvakA saMgi joDi malI yugasAhiba samare agama ArAdha abhaMgI / meharI binAM kuccha hajja na hoveM veda na hoveM jyAga dekha sIddhAnta ArAdhana hoveM Ada zagatta athAga // 7 // nijaparazAzaNa sAheba samaro dharmadhaNIno dhAro AgamazAzaNa pAMcameM aMgeM AtamA ApaNI tAro / gurudevanI AganA e pharamAMNa ApaNo nAtha ArAdho munIcandranAtha dhaNI trihu loke paMcameM aMgeM lAdho // 8 // iti zrI jJAnazaktezvara zrIdharmadattadeva sarvajJa jJAnezvara prakAzite lokAloke nija para nijanija jJAna mAyAzaktaArAdha nijanijanAthabhajanA nijanijasidha sAsaNaprAptI paMcamAMga bhagavatisidhagataH zAzaNasthitiArAdha paMcamatIthI kalAkathananantaraH atha zrISaTjIva parje[zva]ra zrImunIcandranAthaprakAsike SadravyAdi SaTavidhIbheda jIvAjIvavicAra SaSTamI tithIkalAhetu nayajJAnavAMNI : cAlaH chaThe aMgeM jJAtA sohI chaThI titha vicAre joyo jagamAMhi jihAMna racAMNI chayevidha kAya saMbhAre / parapaMca pudagala khela pacIze chaTho jIva jaDaMdA pAMce dravya ne chaTho caitanaH yyuM SaTa dravya kahaMdA // 1 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 pAMce dravya ani parapaMcI bujho paMDavicAra chaTho caitana sAheba samaro jehanI paraja apAra / trividhA paraja trihuvidha ThAkura ApaNI ApaNI sAthi nija para bheda meM bhAvanI parajA doyavidha trividhAM bhAMti // 2 // ema khalaka jihAMname jovA sAheba haMdo nUra trividhA bhedameM Alama rIta pragaTyo sAhiba pUra / SaTa lokamahI valI nUra khudAnuM kezava kIdha nivAza zrIjinarAja vasyA yugamAMhiM eke piMDa AvAza ||3|| ghaTa ghaTa sAhiba dekha tuM gyAMnI jIva SaTe yugamAMhi kahera na kIjeM koyano jAMNI zAhiba che sahu pAMhi / veda purAMNakurAMNa siddhAnti joyo artha vicArI trihu loka dhaNI yugasAhiba sohI piMDa brahmaMDa majhAri // 4 // tehataNI kuruNA dila rAkho bhASo sAheba bhava ApaNo nAtha bhajo bhagavaMta alaSa niraMjana deva / khayara mahera neM baMdagI sAdho dAMna dayA dama sohI dAMna sIla tapa bhAva traNevidha veda kurAMNa siddhAntame uhI ||5|| sAra ko sahu veda kurANeM pAMca tattva vicAra pAMce thAvara chaTho caitana he SaTakAya majhAra / chaThI titha dekha vidhAtA lekhyA lekha apAra kIdhAM karma sahuMneM AveM sukhadukha piMDa majhAra ||6|| koya vidhAtA bIjo nAhIM ApaNo Atama jAMNo piMDame caitana loka vidhAtA piMDa brahmaMDa ghaDANo / loka adhIza vidhAtA lokeM piMDameM teha pazAro kIdhAM karma sadAliga bAMdheM Agala teha vicAro // 7 // joDI prIta alakhadhaNIsuM choDo karma saMbhArI e avatAra je mAnava lAdho moTo loka majhArI / 37
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 _anusaMdhAna-29 je jehano che sAhiba sohi baMdagI bhajanA dhyAna munIcandranAtha baDe avadhuttA dAkheM brahmaganAMna // 8 // itI zrISaTjIvaparjezvara zrImunIcandranAtha SadravyAdi SaTavidhi jIvAjIvavIcAra SaSTamI tIthI kalAkathananantaraM : atha zrImunIcandranAthajI prakAzIke saptamAMge zramaNopAsakasevakapadasthiti dharmasvajanasaMgasAmIsevaka sthitisthApanA saptamI tithI kalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAla: sAtameM aMgeM sAtha sajyo he sAtama tatha vakhANA jAlama jeha vaDA jogesvara je guru pIra vaMcANA teNe sevaka sAthame lAvo zrAvaka paMtha sudhAre dekha murIda je sAhiba haMdA bhAveM bhakti vicAre // 1 // SaTadarzana upAsaka hoveM ApaNo tIratha sAdhe dharma dhaNI jugadhorI dhyAveM nAtha niraMjana lAdhe / sAhiba haMdA mAnava melI vAchala heta vicAro sAjaNa e dunIyAnAM sarave temAMhi nAtha tumAro // 2 // je koe sAhiba haMdA sUrA paMtha vahaMdA pUrA te sahu sAjaNa tAharAM bujho sAhaba teha hajurA / jIta jatIvRta he guru pIra sevaka sevA sAro dharmadhaNI jinarAjano mAMDeM nAtha bhajeM yuga pAre (ro) // 3 // veda purAMNa katebi vAMceM joye siddhAnta vicArI je pharamAMNa hukama calAyo AganyAM soha saMbhArI / ApaNo sAheba je dekhalAveM teNeM paMtha calaMdA kehara kamAi haMsA chAMDeM sohi sAheba haMdA // 4 // sAhibanA che sohI sAcA kuDA ketha kamA kehara thakI je dojaga pAMme bhista kahAMthI pAveM /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 39 dojaga narka payAle baMdho kIdhAM karma harAMmI sidha niravANa je bhista na pAiM huyo dojaga dAmI // 5 // eha saMsAra athAha anodho Alama khela apAra te bhavasAgara mAMhi paDato bhulo bhava majhAra / ma bhUlo mAnava sAtama ugo sAta kalA zazI vAdhI sevaka hoya meM sataguru sevo sAcI sevA lAdhI // 6 // sAta vazana nIvAro bhAI sAhiba sAtha sagAi sAce sAhiba sAca mAMne jesI kIdha kamAi / sAhiba haMdA jeha kahaMdA sAcA zAnta sadhIrA sevaka hoI sevA sAre jAlama je guru pIrA // 7 // jAlama hi jaganAtha jiNezara tIrthadhaNI yuga chAjeM alakha nIraMjana tetha ArAho bhavanAM baMdhaNa bhAjeM / sAhiba sAtheM prIta sajoDI sAcI seva karaMdA munIcandranAtha baDe avadhutA yuM niravAMNa lahaMdA // 8 // iti zrImunIcandranAthaguruprakAzike saptamAMge zramaNopAsakasevakasthitisthApanA saptamItithIkalAkathananantaraH atha zrImunIcandra-nAthaprakAzike zrIyogAraMbhe yoganidhijJAne lokanAlabrahmaMDa caitanyazaktIsvarUpa aSTamI tithI kalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAlaH AThamo aMga aNuttara boleM AThami titha vakhANo AThama loka apAra kahaMdA paMDa brAMDa pachANo / cauda bhavana sagata je ubhI veda kurAMNa vakhANe Ada zagata je bIbI havAM che Agama zAzaNa jANe // 1 // Adi agama yuge dhaNIyAMNI pITha brahmaMDa racANI pudagala khela racyo eha kAyA eha SaT dravya samANI /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 anusaMdhAna-29 do vidha trasya ne thAvara dehI piMDa save yuga puryo caityanya ApasattAmAMhe sAdhe joNa bharI jaga juryo // 2 // vasanADimahi tuM dekhata vAMchAM paMDa braoNDa vicAra SaT cakra racIneM SohaNa bAMdho mAMDyo garbha majhAra / / sAta payAle je sAva dharaMdA sAte dojaga jAMNo mulasaThANe nAga maMDANA cahuvidha paMkaja thAMNo // 3 // gaNAdhIpatI asurAhaddanAyaka vAmI dAheNavAso gujha taNo SaTapaMkaja kholo bhavanapatI jihAM bhAso / brahmA sAsaNano che sAmI asurAM rAja calAveM vAMmI dAhaNanADimAM bujho bIjo cakra banAveM // 4 // nAbhImaMDala kesava beTho dazevidha paMkaja dIse meruthakI je mUla maMDANo dekha asaMkhyA dvIpeM / mAnava loka kahyo iNa bhaumI tIraja joNa apAra trIje cakra thakI che tAlI nIzarIyo yugapAra // 5 // zaudharma Adi dvAdaza loke paMkaja bAre bole AThadalAM adha paMkaja jotika manarAjA jihAM Dole / anAhada cakra mahi zivazAzaNa vAmI dAhiNa nADi sole paMkaja pITha racANo grIvAmaMDala vADi // 6 // Age bhuha anuttara AveM pAMce. iMdrI prAjo trividhA tattva rahyAM tiNa thAMne paMkaja doyasarA jo / brahmataNo je thAna aNuttara jihAM guru pIra jagADe hajAra daleM jihAM khela racANo AgamapaMtha AkhADe // 7 // dhvanya anAhadda ghaMTa garaje cosaTha maNanA motI cosaTha paMkajamAM dhvana gAjeM jAMNa jalAmala joti / Agi cakrazilA che tAluM te parasidha kahaMdA alaSa dhaNI jugasAhiba sohI beTho rAja karaMdA // 8 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 41. AThama titha ArAdhana kIje zAzaNadeva saMbhAro piMDabrahmaMDa paraja anaMtI mAMheM nAtha tumAro / Adini yogaNaneM zira beTho Adi niraMjaNa jogI AThamatItha ArAhaNa kIjeM nija sAhiba upajogI // 9 // dharmadhaNI jinarAja jagADeM tIrathabheda akhADe piMDabramaMDameM tIratha thApI sAhiba sAMta jagADeM / AThama tithaneM caMda ujAlo TAlo aMdherI rAta munIcandranAtha baDe guru pIra beThe sAhiba sAtha // 10 // iti zrIlokanAlajJAnezvara zrImunIcandranAthaprakAzite yoganidhijJAne lokanAlapiMDabrahmaMDe caitanyazaktavyApaka aSTamItithIkalAkathananantaraH atha zrInavarasajJAnesvara zrImunIcandranAthajI parmajogezvaraprakAzite zrInavarasarUpa navaraMgapArabrahmanijajagadIzara kevalasvarUpapiMDabraoNDe darzanatattva navamI kalAtithI navamAMge hetu nayajJAnavAMNI : cAlaH navameM aMgeM aMta karaMdA navamI titha vakhAMNa navameM je guNaThANe Ayo hose kevalanAMNa / kevalajJAMnataNo bhaMDAra nAtha amINo sohI dekhi jinezara jAlama jogI gAje jJAname jehI // 1 // navaraMga kevalanA[ha] hamAro navarasa rUpa birAje mAthe chatra dharyAM che traNye anahada nobata gAjeM / zIze mugaTa maNI sohaMdA kuDala kAMna kalaMdA paMcaraMga pItAMbara mekhala peMharAM bAjUMbaMdha jaDaMdA // 2 // hAra anopama kaMTheM rAjeM mohanamAlA chAjeM Age cakra dharyo dhaNI mere tIna bhUvanameM rAje / uMcI iMdradhvajA phararAi trIgaDha koTa havaMdA caita taNI cchAyA yugasAhiba beTho rAja karaMdA // 3 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 anusaMdhAna-29 sAhiba beTho dekha sihAsaNa cAmara cihuMdiza DhAleM navaraMga hamAro kevala sAMmI Age sevaka bhAleM / iMdra sajoDo navarasa nATaka sAhibanA guNa gAveM dekha dhaNInI kevalalIlA jogAraMbha jagAveM // 4 // sAheba joga jagADe sAco bhogataNo bhaMDAra nAtha hamAro he navaraMgo dITho teha dIdAra / yugadhaNI yugayugo Adi kevala dharma jagA. bhakta-udhAra kare bhagavaMtA AgamapaMtha aSADe // 5 // e navaraMgo sAhiba nirakhI sevaka sAheba huMdA bhajana bhajaMdA bhAva karaMdA yuM pharamANa vahaMdA / dekha alekhadhaNI yugarAjA kIrata deva karaMdA tuM bahonAmI aMtarajAmI kevala Adi jiNaMdA // 6 // navarasa kevala navalakalAmeM navaraMga sIla dharAveM navadhA vidha vADa karI dhrama ropyo AgamapaMtha jagAveM / navaduragAi maMgala gAveM yogaNa chappannakumArI zAzaNamAtA jogadhaNIyAMNI dharmadhaNI zira dhAre // 7 // jinazAzananI sAmaNa sAcI kevalarUpa dharaMdA yugadhaNI lakhamIvaralIlA beTho rAja karaMdA / / tribhovanaTIlo dekha dhaNIne rAga chatrIze raMge mAMDyo nATaka khela tribhaMgI vAjA saghalAM vAje // 8 // navarasa kevala neha jagADe iMdra akhADo mAMDe jAgavayo jiNazAzaNa jaMgI kIratta he trihuM khaMDI / kevalasAmI Atama pAMmI dehImA rAja karaMdA munIcandranAtha baDe juga jAlama sohI sAhaba haMdA // 9 // itIzrInavarasajJAnezvara zrImunIcandranAthaprakAzite nijajagadIsvara
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 navarasakevalasvarUpadarzananantara atha zrImAhAvidyAjJAnezvara zrImunIcandranAthajI prakAzite dazamAMge dazamAhAvidyA zrIjinazAzaNamAhAlabdhIsiddhIkaraNa jJAna tathA prakRtimAyAsvarUpaprakAza dazamItithIkalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAli: dazameM aMgeM devI dAkhAM dekha dayA kuruNAlI sAdhAM kerI sAsaNamAtA AgamaaMgiM bhAlI / daze vidyA dazamI titha dekho doyavidha veda vaMcANI haMsA sAsaNa loka maMDANo kuruNA he niravANI // 1 // karAmAta neM vidyAlabadhI parazAzaNa paramAMNo haMsA mAta vaDI hIdavAMNI phoravaNA pharamANo / karAmAta katteba kurAMNI vAMce vidyA veda vakhANe AgamazAzaNa labadha vatAveM sAdha jake sohI jAMNe // 2 // maMtra maMDANa vidyA parazAzaNa Atamazakti apAre sAdha mAhAbala phoravI sAdheM rUpa race vasatAre / e parasAsana kerI mAtA haMsA rUpa vakhAMNaM vikre labadha kare balavaMtI dekho loka racANaM // 3 // loka taNI je mAyA saghalI haMzAdevI bheda subhAzubha loka pasAro sAdheM bole Agama veda / kevalamAtA he kuruNAlI sidhataNI dhaNIyAMNI sIdhataNA je zAsana vAdhe kevala che niravAMNI // 4 // kevala labadha pamADe sohI atIsaya vidyA upeM karAmAta dhaNInI dekha jagADe kevala maMDapa jopeM sAdhA haMdI sAmaNa mAtA tAraNa deva dayAlI saMvararUpeM sAdha sudhAre AgamapaMtha ujAlI // 5 // Azrava haMsA he parasAsaNa lokataNo vasatAra saMvara te nijasAsaNa sidhA kevala loka apAra / 43
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 anusaMdhAna-29 karama nivAro Azrava TAlo saMvara bhAlo bhAi loka thakI paraloka siddhAnteM joti jota samAi // 6 // daze vidyAmAMhi loka maMDANo bahulo che visatAra Age kevala agama jagA. sola vidyAmAMhi sAra / jeNA jIvataNI tume rAkho bhASo Agama bhevA nija para vidyA zAzaNa sAdho dAkhI , jinadevA // 7 // vidyA khola vakhAra ja mAMDyo tIrthadhaNIno thApo pASaMDavAda save para chedo Agama kevala jApo / cavade purava zAzaNavidyA dazameM aMgavicAra parazAzaNa pehale khaMdha vicAro bIje che nija sAra ||8|| eha doyataNI vidha jAMNI sAdhe jeha jogezvara mohoTA jogataNA gharamAMhe sarave sidhataNA che joTA / parakRtI mAyA kevalamAyA jogataNA gharamAMhiM jogataNI je mAyA jAge dekha jogesvara prAMhi / / 9 / / jIta jatIvRta surA jIpeM paMca mAhAvRtadhArI AgamavidyA dekha ArAhe ApaNI zakta saMbhArI / zrIjinazAzaNa AgamamaMDala kevala te vidha jAMNe munIcandranAtha jogezvara jAlama Agama paMtha vakhAMNe // 10 // iti zrIdazamAMga mAhAvidyAjJAnezvara zrImunIMcandranAthajI dazamAMge dazamAhAvidyA haMsA tathA dayA Azrava saMvararUpa zrIjinazAzananijaparavidyAlabadhI siddhIkaraNa jJAnamAtA dayAbhagavatIsvarUpa evaM dvividdhA caitanyaparjayaH zaktajJAnadevI dazamItathIkalAkathanaMnantaraH atha zrIekAdazamAMga sarvajJa jJAnezvara zrImunIcandranAthajIprakAzite ekAdazamAMge karmavipAkanirAkaraNa sarvajJa kalAprakAza ekAdazI tithIkalAhetu nayajJAMnavAMNI :
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 45 cAlaH AgeM titha agyAre aMgeM karamavipAkaneM choDo Avyo dekha igyArame ThANe AgeM kevala joDo / aMga igyAra lakhAvo bhAI sAdhAMne teha dIjeM vidyAsAsaNaneM visatAro AgamapaMtha ThavIjeM // 1 // rudra igyAra ka racANo (?) te parasAsaNa bhASe te parapaMca vipAka chaMDAvo aMga agyAranI sAdhe / paDimAbheda ekAdaza maMDo AtamacaMda ujAlo tIrathanAtha dhaNInI vAMNI tIratha Apa saMbhAlo // 2 // sUtrataNI je vidyA jAMNo sohI sAdha sadhIrA vedapurAMNa kurAMNa pacchAMNo jAlama cche gurupIrA // 3 // je jinarAja bhaje bhagavaMtA zrIjaganAtha jiNaMdA trividhA je paramezvara mAMheM kevala Apa kahaMdA / veda purAMNa kurAMNa siddhAnte joyo artha vicArI pArataNo purasottama beTho aNakaratA adhikArI // 4 // . karatA doya kaho paramezvaraH alaSa nArAyaNa ApeM saMkara lokadhaNI je sAco bhauNa bahevidha thApeM / brahmA kezava rudra kamAveM vasatarayo yuga veda aMga agyAre Agama mAMDyA sAsaNa sidhasaMveda // 5 // mAraga e che sIdhAM haMdo sUrA teha pacchAMNe. e jinazAzana ujala aMgeM Agama veda vakhAMNe / para karatA paramezvara dAkheM bolI veda kurAMNa lokataNI je lIlA dekheM karamataNeM maMDANa // 6 // ApataNo paramezvara kevala sidhataNo jagadIsa doyavidha Age karata vasaMbhara zAzaNa doya jagIsa /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 anusaMdhAna-29 aMga igyAre Apa bhaNIne sAdho saMjama sAra pAra taNI je lIlA pAmo Agala Rdhi apAra // 7 // sUrA vIrA sAdha havaMdA paMtha caDhaMdA pUharA jIta jatI jogesara jAlama sAheba teNa hajurA / dhorI dharmataNA dharajuttA tIratha saMga udhAri aMga igyArehI yAgama bhASe kevalanAtha saMbhAri // 8 // choDi karmataNAM phala kaDavAM sukhadukha loka saMsAra eha vIpAkataNAM phala jAMNI dharma dharai niradhAra / dhanya jake nara nArI dhyAveM zrIjinarAja jiNaMdA municaMdanAtha igyAre aMgi kevalarUpa kahaMdA // 9 // itI zrIekAdazAMgesvara zrImunIcandranAthaprakAzite karmavipAkanirAkaraNa sarvajJa / caitanya svarUpa kalAprakAza ekAdazI guNasthApana kevalaparjAya sphurata ekAdazI tithI kalAkathananantaraH atha zrIdRSTivAda dvAdazAMgezvara zrImunIcandranAthajIprakAsite draSTIvAda sidhAntamUla bIjAdisavIstarasarvajJabhAvaprakAza tathA karmaupazamakSipakazreNI dvAdazI tithI kalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAla: bArame aMga tihAM thita( titha) bArasa bArakalA ujavAlo draSTIvAda meM cavade pUrava cotho bhAga saMbhAlo / asaMkhya samudre upama AkhI vidyA evaDI bhAkhI lokataNo vasatAra lakhAMNo alakha niraMjana sAkhI // 1 // dekha bhale valI puraNa AgeM te mahi agama apAra puraNa brahma kahyo parasottama Adi zagata majhAra te puraNabrama mAhethI pragaTeM dovidha zakta vakhAMNo icchA zakta apAra dhare che krIyA zakta kamAMNo // 2 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 eha doya lITI pUraNa AgeM tehataNo vizatAra pUraNa mAMhe lIyo paramezvara mAMDyo loka saMsAra / AdeM takAra upAyo te mAMheM traNya vicAra dekha akAra ukAra makAre trapadI te vazatAra // 3 // rAjasa tattva tamoguNamAMheM brahmA viSNumAhesA trivadhA ApaNI zakta vadhAre mAMheM Adi jiNeza / eha mula maMDANa ko saMsArano kaMda kahyo vRkSamula OM kAra taNI e racanA bAvana akSara sthula ||4|| loka caudataNo e sAsaNa mAMDyo veda maMDANa puraNameM pragaTyo paramezvara e daSTIvAda vakhAMNa / bAvana akSarathI baho vAdheM dRSTivAda apAra puraNathI saMsAra vakhAMNAM anantaghaNo vasatAra // 5 // cauda bhavana taNI je lIlA heka pramANuMe Adi draSTivAdameM sarave dAkhuM lokataNI gata lAdheM / cetana sAmI paraja anaMtI eka piMDa niradhAra ema anaMtA jIva anaMte cauda bhuvana majhAra ||6|| draSTavAdeM sAhiba dekheM eka parajathI Adi lokAlokataNo vasatAra sAhiba jAMNeM vAdi / sAhebathI kuccha chAMno nAMhI jAMNe sahu jagadIsa bArameM aMgeM bohovidha bhASeM bAra krIyA juga Iza ||7|| dekha vibhaMga tribhaMgIrUpeM parasAsaNa paramANa draSTIvAda bhaNeM bhavasAgara Agamabheda maMDANa / draSTivAda jihAM bhava tAyo alakha agocara mAyA munIcandranAtha yogezvarajI to kIdhI kevala kAyA // 8 // iti zrI dRSTivAda dvAdazAMgesvara zrImunIcandranAthaprakAsIte dRSTIvAda - 47
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 29 mUlabIjAdisavistarapurNabrahmamadhyAt sarvadRSTIvAdapayAM (?) ta lokavistAra dvAdazamI tithIkalAkathananantaraH atha zrItala (ttva) jJa saMyogakevalajJAna lokAlokaprakAsika caitanyabrahma nijanijasvarUpa nijanijavidyAsthiti terasatithi kalAhetu nayajJAMnI (na) vAMNI : 48 cAla: terasa jAMNo Atama haMdo: terasa tetha vakhAMNAM tIrathanAtha dhaNI yugasAheba tIratha tetha pacchAMNAM / joga saMjogIya kevala huMdA terasa titha ujavAlo caMda caDhyo caDhati yuga joti dekha nigama nihAlo // 1 // anata apAra agama nigame sAdhA haMdo sAMi terasa bujhyo terasa ThANe paMDa brahmaMDA mAMheM / piMDa brahmaMDameM dekha prasAro sAhiba sarava sujAMNa asaMkhya pradeza anaMtA parajeM mAMDyo tetha maDAMNa // 2 // ananta anaMto bheda vicAro eka pradeza majhAra ema anaMta brama (hma) sudhArasa AtamajJAMna apAri / bhaumasattArA dekha niraMjana vAMce tetha kurAMNaM Apa alakhadhaNIneM lAdho nigama lahyo pharamAMNaM // 3 // kevala brahma lahyo kuMruNAnidha vAMceM veda purANaM brahma nArAyaNa he mAhAviSNu niraguNanAtha vakhAMNaM / kevalanAMNa kahe arahaMtA Agama veda vacAMNaM sidhAMtasiromaNa yAra lahaMdA yuM bhagavaMta sujANaM // 4 // terasamAMhe khalaka racaMdA dekha brahmaMDa apAri lokAlokataNA je zAzaNa dIThA dehI majhAri / alakhanArAyaNa deva jiNaMdA bujha havaMdA boholI trihuM yuga lokadhaNInI parajA brahmajJAMnameM kholI // 5 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 kevala brahma lo kuruNAnidha sAhiba kevalanAtha kevala sakta anaMtI parajA khele sAhiba sAtha / pAMce jJAMnataNo parivAra zrutasakhI nijasaMga nAtha nirottama he navaraMgo rAjata he rasaraMga // 6 // tIrathanAtha dhaNI trihuM lokeM mAMDyo tetha maMDAMNa kevalabhASita dharma jagADo terasa pAra vakhAMNaM / bAre aMgathI terasa bujheM tere kriyA tithi sAdheM dhanya jIke nara nAra dhaNInAM AgamapiM (paM) tha ArAdhe // 7 // terasa lAdho tattva niraMjana kevalajJAMna anaMto kevala parya rame kamalApatI kevalarAja karaMdo dhanya jIke naranAra anaMto dharma dhaDe karI dhyAvye (?) terasa bujhe tetha caDhadA sAhiba haMdA kAveM // 8 // terasa loka meM nAha ja sAdheM terasa heM niravANaM kevalabhASIta dharma jiNaMdA dAkhe te pharamANaM / kevala paMtha jatI jIhAM hoveM dharma zatI jatI jAMNeM munIcandranAtha jatI juga jAlama terasa kevala mAMNe // 9 // iti zrItatvajJasaMjoga kevalajJAMnaparjesvara zrImunIcandranAthaprakAzite caitanyabrahma nijanijasvarUpa nijanijavidyAsthiti anaMta anaMtArtha mAhA kevalarasa prakAza terasatithI kalAkathananantara athazrI sidhatattvajJAMna caitanya anaMtaparjesvara zrImunIcandranAthajIprakAzite upayogajJAMnazaktiArAdha sidhasAsaNasthitikaraNa mAhArasavacchala AgamaArAdha caturdazItithI kalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAlaH caturdaza sAdhI Agama vAdhi tetha kIyA pharamANa cauda bhuvana saMjoganI bAjI saMka (ke) le niravANaM / caudakalA zazI soha caDhadA cauda bhavana ujavAlo Atama deza pradeza bharaMdA joNa jhalaMdA TAlo // 1 // 49
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 anusaMdhAna-29 cauda bhavana tiNeM sIra sAMi te diza titha hakAre paMtha vahaMdA sAhiba haMdA jAe jyoti majhAra / caudaza pUnama tItha ujAlI posaha parava ArAho sAmIvacchala sAhiba haMdo tIrthadhaNI juga dhyAyo // 2 // AgamapaMtha caturadaza moTI Agama zAzaNa opeM jyoti jhalAmala sidhA haMdI kevala maMDapa jopeM / joti jota jagAvI jogaNa upayogaNa tihAM AveM ajoga dharI upayoga caDhaMdAM punyama tetha calAveM // 3 // lokataNI saMyogaNa jogaNa yoga saMkelaNa kIdhA sidha anantasagatadhaNI che jogaNa jyoti jagAi ApaNI zakta anaMtIya jogaNa leI milo tihAM bhAI // 4 // caude kAMDanA veda je cyAre purava cauda pasAro dRSTIvAda cavada bhavane mukyo eha vakhAro / upayogaNa veda ArAdhe Agala sidha anaMtA jethe kevala loka anaMto vAso paMtha lIyo nija tethe // 5 // caturadaza sAhiba tetha saMbhAro Agamadharma vicAro kevala gurujI jJAna dekhA. Agama sidha akhADo / kevala sadaguru paMtha vahaMdA ziSya caDhaMdA sAtheM dhanya jake naranArI parajA valagA sadaguru hAthi // 6 // iNavidha ApanI parjanA mAnava sadaguru sAthi lIdhA sUrA vIrA sAtha sajIne paMtha prayANa ja kIdhA / eha ajoga meM joga je AgeM teha nagara diza cAle kevala sadaguru kevala parajA dekha agamapaMtha hAle // 7 // caturadaza bujho kevalamAMhi eha agamatitha AkhI nita nivAja ni saMdhyAvandana paDikamaNAM budha bhAkhI / cyAre yAra ne cyAre hI mANasa caturavidha saMgha milAveM vacchala posa karaMtA cAle Apa dhaNI nija dhyAveM // 8 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 ____51 51 iNa vidha Atama dekha ajogI kevala paMtha kamAveM agama agAdha mAhAtitha AkhI bujheM kevala bhAveM / cavadaza bheda taNA paDachaMdA kevala bujha kahaMdA munIcandranAtha huye avanAsI nigamapaMtha caDhaMdA // 9 // iti zrIsidhatattvajJAMne caitanyaparjezvara zrImunIcandranAthajIprakAsIke yogajJAMnazakta upayogajJAnazakta caturdazaguNasthAMnakasthitIupayogakalAsAdhananiraguNa sidhasthAMnaprAptI sidhasAsaNasthitIkaraNamAhArasavacchala AgamaArAdha caturadazItithIkalAkathananantaraM / / atha zrIpaMcadazIparmasidhasthAMnathItI(tithi) jJAnezvara zrImunIcandranAthajIprakAzike zrInija para Adya anAdya brahmarAjalIlA paMcadazItithI kalAhetu nayamAhAjJAMnavAMNI cAlaH puraNa tithameM huyo ujavAlo punama caMda pazAro pUraNa dekha pannaramA lokameM alakha dhaNI niradhAro / pannara kalA parasidha anAdi alakha nArAyaNa rAjA parama anaMtI sIdha anaMtA lokAloka avAjA // 1 // sola kalAno sAMma hamAro so nija paraja vicAro zrIjinarAjanagaramaMhiM rAjA anantakalA niradhAro / ananta ananta kalAne thokeM eka kalA niradhAra ehavI kalA pannare sidha eke sidha ananta apAra // 2 // Adi sidha kahyA parabhedeM eka karatAratha prAjA ehavA sidha ananta anantA eka anAdika rAjA / ema anaMtA doSa anAdika pannarakalA prabhu rAje paramadhaNI paratA paramezvara alakha agocara gAjeM // 3 // akartA brahma agAdhameM gAjeM paravidha doya parAjA parajA loka anaMtI prAjhI pannaralokameM jhAjhA / ananta ananta kalA bahu eke ehavI sola vicAra sola kalAnA sidha he Adika sidha ananta apAra // 4 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 anusaMdhAna-29 ananta anantA sidha milIne tIrthadhaNI, teja caDhatI caDhatI sola kalAnA Adika sidha saheja / ema anaMtA Adika sIdhA teja ananta apAra eka anAdika sidhakalA che sola kalA vistAra // 5 // ema anaMtA sidha anAdika teja mIle tatasohI eka dhaNI yuga sidha anAMdika ema anaMtA tohI / e nija sAsaNa sola kalAnA sidha ananta apAra sAdya anAdya caDhaMtA joteM tejeM teja majhAra // 6 // ananta anAdinA sidha anaMtA nija para nigama zarUpeM temAMheM nAtha vaDerA bujho trihuM juga parajA bhupiM / AditaNA je sidha apAri ananta anaMtA AveM nijanA nija raheM niravAMNe paranA loka paThAve // 7 // sIdha anaMtA paraja anaMtI trihuvidha ThAkura rAjeM dekha anaMtA sAhiba beThA anahada rAjameM gAjeM / anAditaNA je sidha kahyA , ApaNa ApaNa bhedeM teha taNA je tetha havaMdA dekho nigama saMvedi ||8|| nigameM veda kurAMNa sidhAnta tetha acche trihuM veda rAja adala cale sIdha haMdo agama nagaramAMhe bheda / tetha anaMtI kevalavidyA ananta anaMte bhedeM teha anaMtAmAMhethI AvI eka kalA iNa vedeM // 9 // veda pUrAMNa kurAMNa siddhAnta tehataNA visatAra cauda bhuvanataNI je vidyA dIze khela apAra / Adi AnAdanA sidha anaMtA ujala loka apAra nija para sAsaNa nagara saMpUraNa pannaramo niradhAra // 10 // alakha niraMjana Adi guMsAI dhyeya nArAyaNa dhAMma zrIjinarAja bhaje bhagavaMta sAhiba kevala sAma /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 kevalarAMNI zrIbhagavatI kevalakamalA cchAjeM sidhanagara rakhavAlI sAsaNa kevalajogaNa gAjeM // 11 // alakha dhaNI jugasAhiba sAcA kevala rAja karaMdA karata visaMbhara Adi jiNezara puraNa rAja dharaMdA / zivapura pATaNa bhista madInA sidhanagarI nIravAMNa municandranAtha nagaramAMhi Ae kIdho vAsa purANaM // 12 // iti zrIpaMcadazIsidhasthAMnasthitijJAnezvara zrImunIcandranAthajIprakAzite zrInijapara Adi anAdika sidha brahma anantaanantakalArAjalIlApaMcadazIsidhatithIkalAkathananantaraH atha zrISoDazakalA zrIsidhajJAMnazaktesvara zrImunIcandranAthajIprakAsike AdianAdikazivasIdhapuranagara zrIrAjalIlA solasamIkalAhetu nayajJAMnavAMNI : cAlaH sola kalA saMpUraNa sAmI sAsaNa rAja karaMdA nagarataNe vica mohala virAjeM zrIjinarAja karaMdA / sidha anaMtAmAMheM sAmI kevalachatradharA je sidha anaMtA chatrapati he agama kevalarIdha gAjeM // 1 // sola kalAmeM anAdi anaMtI sidhataNA parivAra te nijasAsaNa sAheba soheM chatradharA niradhAra / tIrthadhaNInI paraja anaMtI Adika sidha azeza rAjA parajA nija nija sAmI kevalarAja nareza // 2 // anAdika sidha anaMtAmAMheM mule vica virAje solakalA saMpUraNa sarave sattara tehaneM chAjeM / sola kalAno bheda saMpUraNa sattara kalAmAMheM pAveM agama agAdhadhaNI dhara rAje koNa kevala teha gAve // 3 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 anusaMdhAna-29 sattara mAhelI eka anaMtI sola kalA vasatAra solakalAnI e kalAmAMheM paraja ananta apAra / eka parajanI sola kalAno sidha kahyo niradhAra e sidha sAsaNa sidhAM haMdo Agama agama apAra // 4 // sattara kalAno mUla anAdi eka kalA teha bujho eka kalAmAM sidha anaMtA tIrthadhaNI tIhAM jujho / tIrathanAtha anAdika rAjA tehanI paraja ananta sola kalAnA sIdha anaMtA eka dhaNI mAhaMta // 5 // Adiyo tIrathanAtha dhaNI je mUla anAdikavaMzI Adika sIdhataNo parIvAra solakalA zivataMsI / ema anAdikanA dhaNIno sola kalA vasatAra Adika tIrathanAtha dhaNInA sidha ananta apAra // 6 // e sidha sAsaNa sidhA haMdo sidhapura pATaNa rAje ridha anaMtI sidhA haMdI koTa kalAnIdha gAjeM / ekekA sidhanI sola kalAmAM sidha ananta azeza eka kalAmAM paraja anaMtI sola kalA zaniveza // 7 // eka parajanI sola kalA je eka kalA niradhAra e brIDameM eka kalAnA jIva ananta apAra / e sidhasAsaNa sidhA haMdo Agama he vasatAra bhavijina jIvasattA sidha vAdhe sidhanagara vazatAra // 8 // sarva anaMtI Rdha saMsAre eka kalAmAMheM mAye eka kalAmAMheM anaMta anaMtI ehavI sola kahAe / ehavI sola kalAno sIdha parajAno cha sohI ehavA parajanA sidha. anaMtA eka tIrathapata johI // 9 // eka tIrathapati eka kalAmAM ehavI sola virAje ehavA sidha ananta anantA Adi anAdinA gAjeM /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 pannara kalAnA para paramezvara tehanI paraja parAjhI sola kalAnA nija paramezvara paraja anantame bAjI ||10|| tIrthadhaNI je anaMtA sidhA tehano teha parIvAra anAditaNA je sidha anaMtA nijanija te niradhAra / e parivAra anaMto sIdhAM sola kalAno sarave sattara kalAno svAmI vIceM agama nigama abheveM // 11 // e sidhasAsaNa alakha apAreM jyotiliMga majhAra avagAha anaMto jyoti jhalAmalamAheM nagara vasatAre / trIvalI trIgaDha teja anaMto sidha anaMtAmAMhi navaraMgo kevalanayara virAje kevala tetha agAhiM // 12 // alakhadhaNI gatavaralA bujheM pAranagara vasatAra kevalajJAMna kalAmAMhe dekheM eka ananta apAra / lokAloka aloka alokAM bujheM pAra pacchANaM munIcandranAtha dhaNI nija pAzi pArasanAtha vakhANaM ||13|| iti zrI soDasakalA zrIsIdhajJAnezaktesvara zrImunIcandranAthajIprakAzite AdianAdikasidhapuranagara zrIrAjalIlA soddsmiiklaa| iti solakalA saMpUrNaH / jJAnavANI samAptaH // atha zrI AgamavidyA kevalajJAMnaparjezvara zrImunIcandranAthajIprakAsike sudha bhaumInIvAsa tathA AgamasAravAMNI mAhAtamakathana hetu jJAMnavAMNI // cAla: pArasanAtha dhaNI paramezvara sidha anAdika rAjA mAMhiM Adika pAra sidhA nAtha anaMta prAjA / iNa covIseM pArasanAtha tIrthadhaNI yugarAje pArasasAsaNamAM jeha sijheM teha dhaNI teha chAjeM // 1 // 55
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 anusaMdhAna-29 pArasanAtha prabhUno aMsI putra sadA nija sAco nAthano putra je nAtha kahAveM AgamavAMName vAco / munIcaMdranAtha dhaNI avadhUtA puraNabrahma gusAi sidhanagaramAMhiM jhaMDA ropyA pArasanI ThakurAi // 2 // pArasanAtha taNA je puttA jAlama he abadhUtA chatradharA jogezvara chAje dharmadhaNI dharmadattA / trIgaDha jyoti jhalAmala nayarI ujala bhoma avatAra pArasa rAjataNI haddamAMheM zAzaNa sidha majhAra // 3 // solakalAsaMpUraNa sidhA jogAraMbha jagADyo munIcaMdranAthanI nobata gAjeM mAMDyo dharma akhADo / ghora gagana[meM garaje gAjeM anahada bherI vAde navaraMgA nejA dhaja pharuke chatra dhaNIzira cchAjeM // 4 // munIcaMdranAtha dharamadatta devA koTIdhvaja kahAveM kevalajJAMnanI jota anaMtI joteM jota jagAveM / nija parajA navaraMgI soheM tIratha cyAra prakAre gyAMna kalA gurujI hIta dAkheM AgamaneM adhikArI(re) ||5|| pannare tIthamAhe vAMNa anaMtI bhAkhI Agama bhevA veda kurAMNa siddhAMta vicArI kADhyo mAkhaNa devA / mAkhaNano valI ghRta kIyo he agama mAhAnidha pAre lokAlokadhaNI paramezvara bhAkhyo AgamasAre // 6 // kevalajJAMna anaMta kalAmeM AgamavANI vakhAMNi zrIjinarAja jogezvara gAyo pAra parama pIcchANI / Alama khalaka apAra anaMtI yuga paramezvara jANe veda purANa kurAMNa sidhAMte Agamabheda vakhAMNe // 7 // sohI sAheba Apa saMbhAlo dhyAna dharo nija rAjA bhava jala sAgara pAra utAreM sarase sahi vi(ni)ja kAjA /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 57 kevalavANa kathIpo bhAkhyo bhaNase je naranArI tehanI sAmINa tehane tAreM kevaladhAMma makA(jhA?)rI ||8|| dhanya dhaNInA je jagamAhe dharma sadAliMga dhyAveM munIcaMdranAthajI Agama bhAkheM hosya koDi kalyANa // 9 // itI zrImunIcaMdranAthaprakAzike dvAdazAMgasAraudhAre mAhAAgamabrahmasidhAnta brahmajJI caitana brahma vicAra paMnnara tithIkalAhetunaya tathA soDazasidhakalAhetunaya anantArthanijaparacaitanyakalArUpabrahmasidhAntavAMNI samAptA / doharA // AgamasAraudhAra rasa puraNa kevalajJAMna / solakalA saMpUraNeM vAMNI jJAnanidAna // 1 // paNayAlIsa gAhA AgalI eka satta AgamavANa / bhaNaseM AtamabhAvasuM hoseM koDi kalyANa // 2 // pAtra joi paraco karI dIjeM kevalavANa / dharmadatta gurudezanA taraseM te niravAMNa // 3 / / sidhavAMNI sAcI sahI agama anaMta apAra / bhaNatAM guNatAM pAMmIe sidhasAsaNa jayakAra // 4 // iti zrItithakalA saMpUrNaH // li. munI rUpacaMdaH //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AdinAthavInatI saMpA. Do. rasIlA kaDIA lA.da.bhA.saM. vidyAmandira, amadAvAdanA jJAnabhaMDAranA trUTaka pustaka parathI prastuta kRtinI nakala karI che. pratanI sthiti zreSTha che. pratamAMnA sundara, nAnakaDAM akSaro jotAMnI sAthe gamI jAya. paNa sundara hoya te suvAcya hoya ja ema bane nahi. A kRtine ukelavAmAM sAro evo samaya gayo. zrI lakSmaNabhAI tathA pro. ramaNikabhAI zAhanA mArgadarzanano lAbha maLyo hovAthI, ahIM te banneno AbhAra mAnI lauM chu. eka ja pRSThanI A pratanI pAchaLa prAkRta bhASAmAM thoDA moTA akSaromAM lakhAyelI eka anya kRti paNa che. banne kRtio saMpUrNa che. pratanI vacce binavaparAyela chidra che. tenI AsapAsa corasa AkRti che ane emAM akSaro pUrela nathI. kRtine aMte racanAsamaya ke lekhanasaMvata ke spaSTatayA racanAkAranAmA apAyA nathI. antima paMktimA AvatuM 'surendrasUri' vizeSaNamAM zleSa ApIne potAnuM nAma jaNAvyuM hoya ema lAge che. kRtinI bhASA, lekhanazailI vagerene jotAM teno samaya anumAne 15mA saikAnI AjubAjunI hoya tema jaNAya che. bhASAmAM prAkRta-saMskRta zabdono vaparAza, apabhraMzanI chAMTa uparAMta koI cokkasa sthaLanI bolacAlanI bhASA-lokabolIno viniyoga thayo jaNAya che. zrI narasiMha mahetAnA 'nIrakhane gaganamAM' padamAMno 'ne' jevo 'na'no prayoga ahIM vizeSa jovA maLe che. juo 'vAri na sIla khoDi'. prathama paMktimAMnI 'hasva I' alaMkaraNa rIte che. kRtimAM bhAvAbhivyakti paNa sundaratayA thaI che. bhakta hRdayanI ArajU, bhagavAna RSabhadeva pratyenI ekaniSThA ahIM supere pragaTa thaI che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA bhaktiparaMparAnA padomAM 'AdinAtha vInatI' stavana o samayanA uttama bhaktikAvyonI haroLamAM UbhaM rahI zake tevaM sakSama che, jenI noMdha levI ghaTe. 'AdinAtha vinati'o ghaNI lakhAI che te madhye A kRti tenI lipi, bhASA tathA artha-e sarva dRSTile zobhatI kRti che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 59 zrIsurendrasUrikRta (?) zrIAdinAthavInatI zrI AdinAtha avadhAri kari prasAdu, taiM vinavauM hiva jisaiM rahitapramAdu Agai ghaNA bhavabhavArNava vAri pUri, hauM melaviu kIyau tava karma dUri. 1 gADhau jivInau karuNAnivAsa, keDau na chAMDau muja karmadAsu kimai karI prANI vinANI Aju, e sISa(kha)vI sAmi tu sAri kAju. 2 saMmohanidrAbhari Aju jAgI, jau citti joyau paramArthi lAgI tauM eku zatrujaya tIrthanAthu, tauM devu dIThau jAI AdinAthu. kRpA karI karma taNI sadhADi, tauM hAki helA kari karmavADi dAridramudrA prabhu vegi choDi, tauM AvatI vAri na sIla khoDi. asaMkhya sevyA maI bhUmipAla, dIThyA save desa mahAvisAla joyA ghaNA dhAtu taNA vivAda, lobhAMdhi mUkyAM savi sA[dhu?]vAda. 5 akRtya kIdhAM gaNanA vyatIta, maI maMtra sAdhyA bhuvana pratIta ise ghaNe kaSTi nikRSTi thAi, e dehu pIDiuM na hui bhalAi. saubhAgyu huuM bhuvi jIha dUriM, na mApanau rUpuM tisaraM sarIri na ciMtavyA citti manora pUgA, te jIva jAyA kuNa kAji jogA. tauM eka ciMtAmaNi kAmudhenu, tauM ekalau kalpu nimopamAnu tauM eku ruDai manasaukhya pUrai, bIjA ghaNA deva kimarthaM kIjai. 8 tauM dubaLA pIharu devadeva, tU ekalAnI kahI iku Teva boliuM na bhAvai ima vInavItAM, kakhA(SA)ya vairI kima taI ti jItA. 9 tauM eku dAmodaru zUlapANi, tauM eku somezvara rAkha hANi taI eki bodhyA vidhimArgi bolai, tai eki pIDyA savijIva sevai. 10 tauM eku AkhaMDalu lokapAlu, tU eka pakhi bhuvi AlamAlu (AlavAlu ?) tu Agilau koi nathI triloki, mayA karIu tau hiva maiM viloki. 11 .
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 tauM eku lokottamu, tauM alakSu, tauM eku sarvezvaru mauM jidakSu taI eki dharmadrumamUla sthApyA, taI ekalai zAstra save prakAzAM(zyA) 12 tauM siddhinArIsukha kAliM lINau, hauM hIDatau bhUtali kaSTi rINau tauM zAzvatauM saukhyu hUuM nircita, eyaM sarISA(khA) tU chai saciMta. 13 svarUpuM ruDauM jagi vItarAga, bhedi nahI taiM ramaNI[a]tirAga sarvajJa lokottaru tU purANu, tU Upilau koi nathI sujANu. tauM eku saMsAra-samudra pAru, pAmiu tu jagannAthu karau juhAru jANiu nahI koi na devudevI, mU eka lAgi tuja nAma vIvI. e desu ruDau nagarIsu dhanyu, sujAti nIkI kahIyai guNanyu tauM upanau jivu suddIsu ekku, prazasyu bolaI bhuvireku loku. je nityu pUjai tai dharmamUlu, te vegi pAmai su[kha]siMdhukulu isauM vicArI tava nAmi lAgau, saMsAra kArAgRhavAsa bhAgau. mUkau save Utaru tAri nAtha, vicchedi jAiM meli na mokSasAtha kIdhau alIDhau prabhu dIsa etA, rUDA kare Upari mUja cetA. nisaMbalA saMbalu Api deva, etthaM karatau nitu tuja seva e vinati citti karI avadhAri, mU Avatau duHkhu dhaNI nivAri. mAgau nahI rAjyu, na devaloku, na AdarauM citti manuSyaloku e ApaNau svAmi surendrasUri, karai nahI citti kimai na dUri. 20 zrIAdinAthavInatI.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 61 agharAM zabdonA artha kaDI : 1 hauM = huM (meM) melaviu = meLavyA kIyau = karo tava = to kaDI : 2 jivInau = jIvone mATe keDau = keDo sAri = sAra / sAdha kaDI : 3 jau = jo joyau = joyu kaDI : 4 sadhADi = dhADa sahita tauM = tuM hAki = hAMka /dUra kara dAridramudrA choDi = kRpaNapaNuM choDI / prasannatA ApI vAri na = aTakAva ne khoDi = khoDa / UNapa helA = ramata / jhaDapathI / saraLatAthI kaDI : 5 sA[dhu]vAda = sAro vAda /saMvAda kaDI : 6-7 vyatIta = pUrve / atItamAM gaNanA = gaNatarI bahAranA / agaNita jIha = jANe ke / jenAthI manora = manoratha pratIta = pratIti / jANe che. tisau = tevU nikRSTi thAI = kazuM na vaLyuM jogA = yogya kaDI : 8 kalpu nimopamAnu = kalpavRkSanI upamA ApI zakAya . tevo mana saukhya = mananuM sukha
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 kaDI : 9 pIharu = pIyara bhAvaI phAve che. kaDI : 10 rAkhi = rAkha / aTakAva hANi = hAni kaDI : 14 kaDI : 15 kaDI : 16 = rAkhi hANi = hAni thatI aTakAva vidhimArgi = vividha rIte kaDI : 11 AkhaMDalu = Indra eki = ekanA dvArA pIDyA = pIDita / duHkhI kaDI : 12 jidakSu mauM AlamAlu = AlavAla = kyAro / thAMbhalo jovAnI IcchA taiM **** huM = tvayA teM / tArA vaDe kaDI : 13 rINau = pIDA pAmavuM - sacita - ciMtA - samajadArI rAkhanAra Upilau = uparano / caDiyAto vIvI = vici = taraMga / mojuM (ahIM raDha) nIkI = sArI guNanyu = guNajJa upanau = janmyo / pedA thayo jIvu jIva rUpe suddIsu sAro deza ? kaDI : 18 alIDhau = na joDAyeluM Utaru = uttara / javAba / utaravuM. anusaMdhAna- 29
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 63 etA = ATalA cetA = cetanA dIsa = dI[va]sa ? mU = mArA para / mane / mAre mATe kaDI : 19 saMbalu = bhAthu The. esaema.jaina borDiMga TI.vI.TAvara sAme, DrAiva-ina-roDa, amadAvAda-54
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcaka bhAvavijayakRta zrI aMtarIka (antarikSa) pArzvanAtha chanda - (saM.) Do. rasIlA kaDIA lA.da.bhA.saM. vidyAmandira, amadAvAdanA granthabhaNDAranI (naM. 30236) 4 pRSThanI prata parathI prastuta nakala karavAmAM AvI che. pratanI sthiti zreSTha che ane temAM citra patrAMka ApelA che. hAMsiyo banne bAjuo che. chevADe be ane hAMsiyAnI zaruAtamAM UbhI traNa lITIo dorelI che. AMkaNI ane aMka para geru bhusyo che. prAraMbhe bhale mIMDaM ane aMte samAptisUcaka vAkya che. kRtino varNyaviSaya antarikSa pArzvanAthajIna mahimAgAna che. dUhA, aDiyalla, cAli, dezanAmono varNavato chanda, chappaya, AryA, gAhA ema vividha chandomAM A kaliyugamAM paNa jAgatA-hAjarAhajUra evA prabhu zrI antarikSa pArzvanAthanA vighna, roga, zoka, saMkaTanivAraka svarUpane varNavela che. dharatIthI sadA addhara rahetI evI mUrtine praNamI puruSAdANIya pArzvanAthanA bimba tathA phaNA kavi jhaDajhamakayukta varNana kare che vAcakanA manane mohI le che. cAraNI sAhityanI jhADajhamakanI asara ahIM varatAya che. pArzvanAtha prabhunI pratimA- rUpavarNana khUba sundara che. antyAnuprAsa ane prAsasAMkaLIthI nirmita A kRti zravaNamadhura banI che. antarIkSa pArzvanAtha prabhuno mahimA dezabharamAM to kharo ja paNa videze-arabastAna, silona, irAka, aphaghAnistAna, balucistAna, cInamAM paNa eTalo ja che tevI kavinI vAta, prabhunA mahimAsUcaka che. kaDI 25 thI kaDI 31 sudhInAM sthaLanAmono eka judo abhyAsa bhaugolika sandarbhane dhyAnamA rAkhIne karavA jevo kharo. . kRtimAMnA aMkane meM sudhArI saLaMga naMbara ApyA che. kRtimA 11 naMbara apAyela nathI. 15 naMbara be vAra apAyo che paNa ene sudhArIne ahIM mUkyA che. Sa no jyAM kha nA arthamAM che tyAM kha karIne ja mUkyo che. ante kavi potAnI guruparamparA (vijaya devaguru-vijaya prabhasUri) ApI potAnuM nAma (bhAvavijaya vAcaka) Ape che. uparAMta prastuta kRtino samaya paNa Ape che. vi.saM. 1750 mAgazara vada 14nA roja kRti racAI che
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 65 ||3|| ane te pATaNamAM paM. bhAgyavijayagaNi, sakala munimaNDalI tathA mukhya muni zrI premavijayanA vAcanArthe racAI hovAnuM jaNAvyuM che. Ama, samaya, racanA sthala, racanAkAra tathA racanAnA hetunI vigato sAthenI A kRti antarikSa pArzvanAthanAM padyomAM tathA aitihAsika dRSTile mahattvanI che. zrI aMtarIka (antarikSa) pArzvanAtha chanda dUhA sarasatI mAta mAyA karI, Apo avicala vANi purisAdANI pAsa jiNa, gAuM guNa maNi khAMNi // 1 // adabhuta kautika kaliyugeM, dIse eha adaMbha dharathI adhara rahe sadA, aMtarIka thira thaMbha // 2 // mahimA mahi maMDala sabala, dIpe anupama Aja avara deha(va) sUtA save, jAge tUM jinarAja eka jIbha kari kima kahu~, guNa anaMta bhagavaMta koDi jIbha kari ko kahe, tohe na Ave aMta // 4 // tUM mAtA tUM hi ja pitA, trAtA tUMhi ja baMdhU mana dhari mujha upari kareM, karuNA karuNAsiMdhu // 5 // chaMda aDayalla kari karuNA karuNA rasa sAgara, caraNa kamala praNameM nita nAgara niramala guNa maNi gaNa vayarAgara, suraguru adhika ache mati Agara // 6 // kAmakuMbha jima kAmitadAyaka, pada praNameM suravaranara nAyaka mathita sadurmaya manamathasAyaka, aSTa karma ripudala ghAyaka // 7 // navanidhi riddhisiddhi tujha nAmeM, manavaMchita sukha saMtati pAme je prabhu pada paMkaja sira nAmeM, bahulA suramahilA tasa kAmeM // 8 / / bahula vase vivahArI vAtaM, vara siripura vasudhA vikhyAtaM jihAM rAje jinavara jaga tAtaM, aMtarIka anupama avadAtaM // 9 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 anusaMdhAna-29 chaMda cAli avadAta jehano jagatra jANe guNa vakhANe suradhaNI parasAda prabhuneM pragaTa parabhava pAmio prabhupadaphaNI mahimA vadhAre vighana vAre kare sevA ati ghaNI tumha nAma lIno rahe bhIno avara devaha avagaNI // 10 // nara nAtha koDi hAtha joDi, mAna joDi ima kahe prabhu nAtha caraNe jike saraNe rahe te parapada lahe . ati jeha utakaTa vikaTa saMkaTa nikaTa nAve te valI bhaya ATha moTA nipaTa khoTA dUrathI jAiM TalI // 11 // chaMda cAli je roga bhayaMkara duSTa bhagaMdara kuSTa khaya nakha sakhAli harakhA aMtargala vali amala jvara viSamajvara jAI tAsa dIse ati mAThA vali vraNa cAThA nAThA jAI teha tuma darisaNa sAmI zivagati gAmI cAmIkara sama deha // 12 // jalanidhi jalagajje pravahaNa bhajje vajje vAyu kuvAya tharahara tihAM dhujje harihara pujje kijje bahula upAya manamAMhi kaMpe haihai jaMpe kuNahi kiMpi na thAya iNe avasara bhAve prabhune dhyAve pAve te sukha thAya // 13 // jhaDaphe taruDAlA pAnakA jAlA kAlA dhUma kalola ucca latA dekhI jAya uvekhI paMkhI paDya daMdola paMkhI jana nAse bharIA sAse trAse dhUje teha paMDiA tiNa ThAme prabhune nAmeM kusaleM pAmeM geha // 14|| phaNaneM ATope maNidhara kope lope je vali lIha dhasamasato Ave dekhI dhAve labakAve do jIha bIhe jana jAtAM dekhI rAtAM loaNa tasa vikarAla kIdhe guNagAneM prabhuneM dhyAne ahi thAiM visarAla // 15 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 67 pApeM paga bha[ra]tA hIDe phiratA karatA ati unamAda ghoTaka jima chUTe atiA kUTe lUTe nipaTa niSAda vanamA je paDiA coreM naDiA aDavaDiyAM AdhAra iNi avasara rAkhe kuNa prabhu pAkhe bhAkhe vacana udAra ||16|| chaMda madamatta mayagala atula bala dhara jAsa darisaNa bhajjao kesaria sIha abIha atIheM meha sama vaDa gajjao vikarAla kAyA(la) karAla ko sIMhanAda vimukkale sukhadhAma prabhu tuma nAma letAM teha sIMha na Dhukkale // 17 // galalATa karato madda jharato kopa dharato dhAMvale bhara rosa rAto adhika mAto ati kujAto Avae ghara hATa phoDe baMdhu troDe mAna moDe nRpa taNuM tumha nAma te gaja ajA thAI vase Ave ati ghaNuM // 18 // raNamAhiM sUrA bhaDe pUrA loha cUrA cUrae gaja kuMbha bhede sIsa chede vahelo hita pUrao dala dekhi kaMpe dIna jaMpe karaya prabala pukArale tumha svAmi nAmeM tiNeM ThAmeM vare jaya jayakArao // 19 // bhaya ATha moTA nipaTa khoTA jema roTA cUrie azvasena dhoTA tuma prasAde mana manoratha pUrie mahimAhi mahimA vadhe dina dina caMda ne sUrija samo jasa jApa japatA dhyAna dharatAM pArzva jinavara te namo // 20 // ___chaMda aDayalla chAyA paDala jAla savi kApe, AMkhe adhika teja vali Ape pannagapati prabhune paratA, avicala rAja kAja thira thApe // 21 // padamAvati parato bahu pUre, prabhu prasAda saMkaTa savi cUre alabatta alaMgI jAI dUre, lakhamI ghara Ave bhara pUre // 22 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 anusaMdhAna - 29 mahimaMDala moTo tUM devaha, causaTha indra kare tujha sevaha tribhuvana tAharuM teja virAje, jasa paratApa jagatrameM gAje // 23 // ketA desa kahuM vali nAmeM, prabhunI kIrati jiNa jiNa ThA pura paTTaNa saMvAhaNa gAme, suNatAM nAma bhavika sukha pAme ||24|| chaMda desanAma aMga vaMga kaliMga marudhara mAlavo marahaTTa a kAsmIra hUNa hamIra habbasa savAlakha soraTTha e kAmarUa kUMkaNa damaNa dekheM jape toro jApa e iNi desa avicala prabala pratape pAsa pragaTa pratApa e // 25 // lATa ne karNATa kannaDa medapATa mevAta e vali nATa ghATa verATa vAgaDa vaccha kaccha kuzAta e satilaMga gaMga phiraMga deseM jape toro jApa e iNi0 ||26|| vali oDa toDa sagoDa drAviDa cauDa naTa mahAbhoTa e paMcAla ne baMgAla baMgasa sabara babbarakoTa e mulatAna mAgadha magadha deseM jape toro jApa e iNi0 // 27 // nami ADa lADa kuNAla kosala bahuli jaMgala jANiI khurasANa roNaa irAka ArabaM tusa (ru) ka vArtta vakhANi kuru accha maccha videha dese jape toro jApa e iNi0 // 28 // kAsIa kerala ane kekai sUrasena saMDibbhaa gAMdhAra gurjara gAjaNeM vaDiAra gUDa vidarbhao AbhIra ne sauvIra dekheM jape toro jApa e iNi0 // 29 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 00 nepAla nAhala amala kuMtala ajala kajjala desa e pratakAla cillala malaya siMhala siMdhu desa visesa o khasakhAna cIna silANa deseM jape toro jApa e iNi0 // 30 // kaNavIra kAnaDa kulakha kAbila bulakha bhaMga vibhaMga e maliAra madhu hallAra hirama japaya guhi gulavaMga e vali vasANa dusANa deseM jape toro jApa e iNi0 // 31 // chaMda chappaya pratape prabala pratApa tApa saMtApa nivAraNa dasa disi desa videsa bhamati bhavijana sukhakAraNa roga soga savi Tale mile manavaMchita bhogaha dohaga dukkha daridra dUra savi TaleM viyogaha svarga mRtyu pAtAlameM trihuM bhavane pragaTyo sadA pArzvanAtha pratApa tujha Ape avicala saMpadA // 32 // chaMda cAli avicala pada Ape thira karI thApe jagavyApaka jinarAja upadrava savi jAI sura guNa gAiM vasi thAI nararAja dIpe paradvIpe ripuneM jIpe dIpe jima dinarAja pada paMkaja pUje prabhunA rIjhe sIjheM vaMchita kAja // 33 // tuM che muja nAyaka huM tuja pAyaka lAyaka tujjha samAna kuNa che jaga mAheM sAhi bAhe rAkhe Apa samAna tUMhi ja te dIse visvAvIse hIyaDuM hIse heva dekhuM huM nayaNe jaMpU vayaNe niramala tumha guNa deva // 34 // siMdhura suMDAlA mada matavAlA duMdAlA darabAra jhUle mani gamatA raMge ramatA uccA latA vAra
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 tarakIta jAlA Agala pAlA jhaMjhAlA taravAra jhAlIne doDe hoDAhoMDe joDe bahu parivAra // 35 / / hayavara pAkhariA ratha jotariA ghugharInA dhamakAra sovana cItariA nejA dhariA paravariA asavAra gaja beThA cAle ripu mani sAle mAle likhamI sAra ehavI Rdha pAme prabhune nAme saphala kare avatAra // 36 / / AryA avatAra sAra saMsAra mAhiM, teha janano jANiiM dhana kamAi dharama thAnika, jiNe lakhamI mANiiM // 37 // dUhA suMdara rUpa suhAmaNu, zravaNa suNI naranAri koDi kara joDi rahe, darisaNane darabAri // 38 / chaMda ardhanArAca-rUpavarNanam priyaMgu vanna nIla tanna dekhi manna mohao sanUra sUra nUra theM adhikka joti sohao amaMda caMda vRMda the kalA kalApa dIppao surendra koTi koTi the jiNaMda jora jippao // 39 // abhUla phUlabAna ke kabAna to na laggao dujodha krodha yodha vairi mAna choDi bhaggao adIna tUM sudIna baMdhu dehi mukkha maggao zaraNya jAni svAmi ke caraNa kuM bilaggao // 40 // sajyoti moti yoti the sudaMta paMti dIppo gulAla lAla oSTa the pravAla mAla chippao suvAsa khAsa vAsa theM kapUra pUra bhajjao pralaMba laMba bAhu theM mRNAla nAla lajjao // 41 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 anUpa rUpa dekhate jiNaMda caMda pAsae padAraviMda vaMdateM kupApa vyApa nAsa daridda pUra cUrakeM trapura mori Asao anAtha nAtha dei hAtha kari sanAtha dAsa a ||42 || kamaThTha haThTha gaMjano kukarma marma bhaMjano jagajjanAtiraMjano mada druma prabhaMjano kumatti matti maMjano, nayanna yugma khaMjano jagatra agajano so jayo pArzva niraMjano ||43|| gAhA pAsa eha nija dAsanI, avadhAro saradAsa naya dekhADi darisa, pUro pUraNa Asa // 44 // cakavA cAhe cittasyuM, dinakara darisaNa deva catura cakorI caMda jima, huM cAhuM nitameva // 45 // nisa bharI sUtAM nIMdameM, dIvUM darisaNa Aja paratikha dekhADI darisa, saphala karo muja kAja // 46 // tumha darisaNa sukhasaMpadA, tumha darisaNa navanidhi tumha darisaNathI pAmi, sakala manoratha siddhi // 47 // chaMda cAli aMtarIka prabhu aMtarayAmi, dIje darisaNa zivagati pAmI guNa ketA kahi tumhaM svAmi kahatAM sarasatI pAra na pAmI // 48 // kIdho chaMda maMda mati sAra, hita kari citamAM dharyo vArU bAlaka jadavAtadavA bole, mAtAneM mani amRta tole // 49 // kidhuM kavita citane ullAseM, sAMbhalatAM savi Apada nAse saMpada saghalI Ave pAse, bhAvavijaya bhagateM ima bhAse // 50 // 71
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 anusaMdhAna-29 chaMda chappaya kiyo chaMda AnaMda, vRMda manamAMhi ANI sAMbhalatAM sukhakaMda, caMda jima sItala vANI zrI vijayadeva gururAja Aja tasa gaNadhara gAje zrI vijayaprabhasUri nAma kAma samarUpa virAje gaNadhara doya praNamI karI, thuNyo pAsa asaraNasaraNa bhAvavijaya vAcaka bhaNe, jayo deva jaya jayakaraNa // 51 // itizrI aMtarIka pArzvanAtha chaMda sadAnaMda saMpUrNam saMvat 1750 sA varSe mArgasira vadi 14 zubhavAsare likhitoyaM paM. bhAgyavijayagaNinA sakalamunimaMDalImukhyamunizrIpremavijayavAcanAya zrIpattanamahAnagare // agharA zabdonA artha kaDI : 1 purisAdANI =puruSomAM pradhAna, prasiddha, Apta puruSa, AdaraNIya khAMNi = bhaMDAra kaDI : 2 dhara = pRthvI kaDI : 6 vayarAgara = hIro, ratnavizeSa, hIrAnI khANa kaDI : 7 sAyaka = bANa kaDI : 8 suramahilA = devI, bahulA = dhaNI kaDI : 9 avadAta = vRttAnta, caritra, guNa, yaza, yazasvI vRttAMta kaDI : 11 jike = (tenA), je kaDI : 12 cAmIkara = suMdara kaDI : 13 pravahaNa = vahANa , bhajje - bhAMge kaDI : 14 jhaDaphe = ? daMdola = saMzaya / mUMjhavaNa / tophAna / dhAMdhala / kolAhala kaDI : 15 jIha = jIbha, ahi = sApa visarAla = guma tharbu / adRzya thaq
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 73 kaDI : 17 abIha = nirbhaya kaDI : 20 nipaTa = taddana / ghaNA dhoTA = putra kaDI : 24 ketA = keTalA kaDI : 33 sIjhe = siddha kare / pUre kaDI : 35 siMdhura = hAthI kaDI : 36 pAkhariA = zaNagArelA kaDI : 39 amaMda = tjasvI theM = tame kaDI : 43 gaMjano = gaMjana / cUro karanAra agaMjano = aparAjita | gAMjI zake nahi tevo khaMjano = capaLa kaDI : 46 paratikha = pratyakSa kaDI : 49 jadavAtadavA = jema tema
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina kathAsAhitya Do. hasu yAjJika 1. jainakathAsAhitya : paricaya - mahattva vyAkhyA : jaina kathA sAhitya eTale jaina dharmamAM gadyamAM ane padyamAM vividha prakAramA ane svarUpamAM je kathAo maLe che, tenuM sAhitya. AvI kathAomAM dharmanA siddhAMtonuM spaSTIkaraNa karatI, maMtra, tapa, zIla, saMyama, vrata vagerenuM mahattva samajAvatI, dharmanA mukhya tIrthaMkaronAM jIvananAM mahattvanAM pAsAMo para prakAza pADatI, A dharma sAthe saMkaLAyelA rAjAo, pradhAno, sAdhu-sAdhvIo, zrAvaka-zrAvikAo, vagerene viSaya karatI ane dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtha joDe saMkaLAyelI temaja vividha ghaTanAo ane rasathI manoraMjana karatI racanAono samAveza thAya che. kathA-vArtA : 'kathA' zabdanA mULamAM 'katha' eTale ke kahevU e dhAtu che. koI paNa mAnavI ke mAnavetara pAtranA jIvanamAM banelI ke pachI kalpelI, vizeSa artha ane camatkAra dharAvatI ghaTanAone kathA kahevAmAM Ave che. kathA sAthe bIjo paryAya 'vArtA' paNa prayojAya che. e zabdanA mULamAM 'vRtta' eTale ke 'baneTu' evo artha che. paraMtu A parathI kathA eTale kalpekheM ane vArtA eTale baneluM kahevU : evo arthano bheda nathI. 'kathA' mukhyatve dharma sAthe saMkaLAtI vArtA mATe prayojAya che. vArtA sAmAnya rIte manoraMjana mATenI camatkAramUlaka ghaTanAonAM kathana mATe prayojAya che. __kathA kahevI ane sAMbhaLavI bhAratanI prAcInatama paraMparA che. enA mukhya be vargo che : 1. dharma mATenI 2. lokonA manoraMjana mATenI. A bheda kathAnA upayoganA hetunI dRSTile che. koI kathA eka ja hoya paraMtu e dharmanA sAhitya, aMga bane che tyAre hetunI sAthe ja enAM rUpamAM paNa keTaloka phera
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 75 paDe che. dharmamAM prayojAtI manoraMjaka kathAnAM rUparaMga badalAya che. paricaya : vizvanA badhA ja dharmoo potAnA dharmanA mukhya deva-devI, tapasvI, tIrtha vagerenA mAhAtmya mATe kathAno AdhAra lIdho che tathA dareka dharme potAnA dharmanA tattvajJAna ane tenA siddhAMtone samajAvavA mATe kathAnuM mAdhyama apanAvyu che. jainadharmamAM paNa A rIte ja kathAono upayoga ko che. paraMtu jaina dharmanI kathAonI keTalIka vizeSatA che. vizeSatA : jainadharmanI prathama vizeSatA e che ke enuM saiddhAMtika ane kathAzrayI banne prakAra, sAhitya mAtra saMskRtamAM ja nathI paraMtu ardhamAgadhI tathA anya prAkRta, apabhraMza ane jUnI madhyakAlIna bhASAomAM che. tIrthaMkaroe lokonI bhASAmAM ja dharmano upadeza Apyo ane .e mATe dharmanI itihAsamUlaka kathAo uparAMta lokakathAone paNa sthAna Apyu. AthI lokonA ja haiyAno jemAM dhabakAra saMbhaLAto hato evI ja kathAo lokonI ja bolImAM kahevAmAM ane lakhavAmAM AvI. saMskRtamAM paNa keTalIka kRtio racAI paraMtu mukhya ne mULabhUta mAdhyama to lokabhASAo- ja rahyu. kathAo kyA kyAM : jaina dharmanA sAhityamAM kathAo AgamamAM, enA paranA TIkA-vivaraNomAM maLe che. aneka kathAo vividha prAkRta bhASAomAM prabaMdha, carita, mahAkAvya, rAsA, padyakathA vageremAM maLe che. bAramAsI, phAgu jevA sAhityika svarUpomAM paNa mukhya AdhAra koi mukhya pAtronI mukhya ane sUcaka evI ghaTanAono ja levAmAM Ave che. mahattva : jaina kathA sAhitya, aneka rIte mahattva che. emAM mukhya : 1. bhAratanuM prAcIna ane madhyakAlIna sAhitya jainakathAsAhitye hastapratanA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-29 likhitarUpamA jALavyuM che. kALanA pravAhamAM ane vidharmI AkramaNomAM bhAratanI prAcIna-madhyakAlIna kathAonI racanAo nAza pAmI. paraMtu jainadharmamAM AvI kRtio hastapratanA likhita dastAvejI rUpamAM rahI. bhAratamAM ja nahIM paraMtu vizvamAM paNa anyatra Avo ATalo prAcInamadhyakAlIna kathA sAhityano vAraso jaina sivAya bIje kyAMya jaLavAyo nathI. koi paNa kathA keTalI jUnAmAM jUnI che, e jANIne nirNaya karavo hoya tyAre A jainasAhitya ja dastAvejIrUpano AdhAra che. 2. emAM mAtra jainadharmane sparzatI ja bAbato nathI paraMtu bhAratIya AryonI saMskRtino pAMcahajAra varSano itihAsa paNa che. A kathAone AdhAre ja chellAM pAMca hajAra varSanA bhAratIya samAjanI rAjakIya, Arthika, dhArmika, naitika, sAMskRtika gatividhi jANI zakIle chIo. kayA kALe kevI sAmAjika sthiti hatI, kevAM-keTalAM rAjakIyAdi parivartano thayAM, prajA para enI kevI asara paDI, samAjamAM kevA, keTalA, kayA kayA vargo hatA : AvAM badhAM ja pAsAMo para jainakathAsAhitya prakAza pADe che. koi paNa kalA ke koi paNa vidyA vize jANavU hoya, zilpa, sthApatya, citra, sAhitya, saMgIta, nATaka, Ayurveda, dhanurveda, astrazastrakalA, citra, sAhitya, saMgIta, nATaka, Ayurveda, dhanurveda, astrazastrakalA, aMgavidyA, rasAyaNa : AvA koi paNa aMgano chellA pAMca hajAra varSano bhAratIya itihAsa jANavo hoya to paNa pUratI ne dastAvejI sAmagrI jainakathAsAhitya pUrI pADe che. 3. bhAratabharanI ane vizvabharanI hajAro lokakathAonAM kuLamULa jANavAM hoya to te mATenI badhI ja dastAvejI sAmagrI paNa jainakathAsAhitya pUrI pADe 4. dharmanA mULabhUta tattvajJAna-siddhAMta samajAve che. 5. tIrthaMkaro, sAdhu-sAdhvIo, sthApatyo, rAjavIo, amAtyo, zreSThio, dAnavIro, mukhya zrAvaka-zrAvikAonAM carita ane jIvanakAryanI vIgato pUrI pADe che. 6. A dharmanA udbhava-vikAsano to itihAsa Ape che ane kevI, kai-kai,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 77 keTakeTalI anukULatAo - pratikULatAo vacce A mAnavadharma sthira thayo, tenuM citra spaSTa kare che te sAthe ja bhAratIya mULanA prAcIna vedadharma ane bauddha dharma para paNa prakAza pADe che. bhAratIya maLanA dharmo vacce je saMgharSa ane samanvaya thayAM, teno nirdeza paNa maLe che. 1.1.2 jaina kathAsAhitya- mULa jaina kathAsAhitya- mULa prAcInatama che. IsavI saMvatanA AraMbha pahelAnA traNa hajAra ane pachInA be hajAra : Ama A paraMparA pAMca hajAra varSa jeTalI prAcIna hovAnuM to pazcimanA vidvAno paNa svIkAre che. bhAratIya mata pramANe A paraMparA ethI paNa jUnI che. mULa : A kathAsAhityanA mULane jANavA mATe enI kathAo kyAre, kevI rIte, kyA kyA udbhavI che, te jANavU paDe. A dRSTile A kathAsAhityanAM mukhya mULa be che : 1. jaina ane 2. samagra bhAratIya arthAt keTalIka kathAo evI che, je dharmanA ja udbhava-vikAsanI sAthe A kSetramA ja janmI ane pracAramA AvI. bIjA vanI je kathAo che te bhAratanI eka samAna ane mukhya ke sarvasAdhAraNa dhArA che temAMthI jaina kathAsAhityamA AvI cha : 1. tIrthaMkaro, tIrtho, jainasthApatyo, jainadharma sAthe parokSa rIte jemano saMbaMdha rahyo evAM rAjavaMzo, maMtrIo, zreSThio, sAdhu-sAdhvIo, zrAvakazrAvikAo, jainadharmanAM mukhya siddhAMto, 'tattvo, vrato, maMtro vagere sAthe saMkaLAyelI kathA : A varganI badhI ja kathAonA udgama-vikAsa jainadharmanA ja potikA ke aMgabhUta evA pravAhamAM thayo che. 2. uparanA vargamAM jeno samAveza nathI thato tevI bodhaka-upadezaka dRSTAMtamUlaka kathAo, manoraMjanAtmaka lokakathAo : bhAratIya samagra ane sarvasAmAnya dhArAmAMthI AvI che. vaidika dharma ane bauddha dharmamAM paNa A sAmAnya dhArAnI kathAo AvI che. A komana-sTrImamAMthI traNa prakAranI kathAo jaina kathA sAhityamAM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 anusaMdhAna-29 AvI : 1. purAkathArUpa Mythological 2. daMtakathAtmaka Legendary Tale 3. manoraMjaka lokakathAtmaka rAmakathA, kRSNakathA ane pAMDavakathA : A traNa bhAratIya samAna dhArAnI traNa mukhya purAkathAo che. eno udbhava-vikAsa sarvasAmAnya evI lokadhArAmAM thayo. emAMthI A kathAo vaidika, bauddha ane jaina e traNa bhAratIya mULanA AryadharmomAM prayojAi ane dareka dharmamAM te keTalAka bheda sAthe, potAnI rIte vikasI. bhAratIya vaidika dharmanA keTalAka saMpradAyamAM avatAra-vAda mukhya banyo ane rAma tathA kRSNa bhagavAna viSNunA avatAro manAyA ane pUjAyA. bauddha ane jaina dharmo avatAra-vAda svIkAratA nathI ethI emAM keTalAMka rUpAntara thayAM ane purANakathA ke purAkathA Myth ne badale daMtakathA Legend jevU rUpa baMdhAyu. paraMtu A kathA ane pAtrone sIdho saMbaMdha jainadharma sAthe paNa rahyo ethI enAM sthAna-mahattva paurANikakathA tarIke jaLavAyA. jaina srotanI rAmakathA padmacarita / padmapurANamAM che. kRSNakathA prAkRta 'vasudeva-hiMDI'mAM che. A pravAha ja pachI AgaLa cAle che ane tenA para carita, rAsA vagere rUpamAM aneka racanAo thaI che. bIjo pravAha daMtakathAno che. emAM udayana-vAsavadattA, zreNIka, abhayakumAra, vikramAditya vagereno samAveza thAya che.. __trIjo pravAha manoraMjaka lokakathAono che. daMtakathAno vIravikrama eTalo lokapriya banyo ke ane AdhAre vikrama ane zanizcara, vikrama ane vetALa, evI aneka kathAo janmI. paMcadaMDa, siMhasanabatrIsI jevI kRtio racAi. isunI cothI-chaThThI sadIthI udayana-vAsavadattAnI kathAo bhAratamAM lokapriya banI cUkI hatI. ane dazamI-bAramI sadIthI te cheka aDhAramI sadI sudhImAM vikramakathA bhAratabharamAM lokapriya rahI. enA para aneka kRtio racAi. naMdabatrIsI, sUDo bahoMterI paNa evI ja lokapriya kathAo hatI. prAcIna ane madhyakAlIna samayanI A badhI ja kathAo jainakathAsAhityamAM sthAna
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 79 pAmI eTalaM ja nahIM paraMtu jaina pravAhamAM paNa enAM avanavAM rUpo baMdhAyA. samaya-samaye A kathAo rUpAMtara pAmatI rahI ane enA paranI bahusaMkhya racanAo thai. 'sUDAbahoMterI'ne anya kAmakathAo to jainasrotamAM ja udbhavI ane vikasI che. saMsAranI asAratA darzAvavA ane viSayAsaktithI mana dUra rahe e mATe jaina yatio dvArA A prakAranI kathAo lakhavAmAM AvI. rUpakagranthi vALI kathAo paNa sAmAnya srotanI che. mana, zarIra, AtmA vagerene rUpaka dvArA saMvAda rUpe kathAo rajU kare che. tana reMTiyo che ke AtmA mATe to bhADAnA makAna jevU che : A bhAratIya tattvajJAnalokasvIkRta evaM rUpaka che. Ane viSaya karIne dareka bhAratIya dharmamAM aneka kathAo che. jainakathAsAhityamAM AvI aneka coTadAra, marmasparzI kathAonAM rUpa baMdhAyAM ane tenA para dRSTAMtathI mAMDIne te prabaMdha sudhInI racanA thai. dharma-dharma vaccenA mAnyatAbheda, matabheda ane manabhedanI asara dareka dharmanA kathAsAhitya para paDI che. A prakAramA aneka kathAo racAi emAthI ja pravalhikA ane maMthalikA jevA vArtA prakAro astitvamAM AvyA. prArabdha caDe ke puruSArtha : e vAda para vividha kathAo che. anya dharmo ane mAnyatAo para hAsyakaTAkSa ane upahAsa karatI kathAo, svarUpa sAmAnya srotanuM che, paraMtu emAMthI kaTAkSasabhara dhUrtAkhyAna ane bharaDAbatrIsI-bharaTaka dvAtriMzikA-ane vinodakathAsaMgraha jevI kRtio to jaina kathAsAhityamAM ja racAi ane jaLavAi che. jainakathAnAM mULa : jaina kathAsAhityanAM prAcInatama mULa AgamamAM che. ardhamAgadhImAM ahIM dharmanA tattvajJAnanI sAthe ja kathAo paNa maLe che. AgamanA trIjA cULAmAM maLatI mahAvIra prabhunA jIvananI kathA, pAMcamA aMganI bhagavatIvivAha paNNatti, chaThThA aMgamAM mahAvIrasvAmInA mukhe kahevAtI nAyAdhammakahA vagere isavIsana pUrvenI prAcInatama jainakathAo che. emAM dRSTAMtakathA, rUpakakathA, sAhasazauryakathA, parIkathA, cora-lUTArA kathA, purANakathA ama aneka prakAro jovA maLe che. AgamanA sAtamA, AThamA ane agiyAramA e traNa aMganuM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 anusaMdhAna-29 jainakathAsAhityanA udgama-vikAsanI dRSTile mahattva che. sAtamA aMgamAM mahAvIranI dharmadezanAthI dhyAna ane tapathI mokSadazA prApta karanAranI kathA che. A kathAomAM dehanA asahya duHkhadardone tapasvIo svecchAo hasatA mukhe sahana kare che. AtmatattvanI pratIti ane dehabhAvathI mukti te zuM che, te AvI kathAothI pragaTa thAya che. AgamasAhitya pachIno kathAsAhityano bIjo tabakko carita ane prabaMdhono che. AmAM prAkRta, apabhraMza uparAMta saMskRta bhASAmAM paNa racAyelI kRtio maLe che. pachInA trIjA tabakkAmAM to cheka ogaNIsamI sadInA aMtabhAga sudhI jaina kathAsAhityamAM aneka kRtio racAi. AvI kRtinI kathA mukhyatve rAsarUpe che. bAramAsI, phAgu vageremAM paNa AdhArataMtu kathAno ja rahyo che. - jainakathAsAhityanI kRtione kathAnakanA kathAtattvanA svarUpa-prakAra pramANe 1. paurANika 2. caritrAtmaka 3. lokakathAtmaka 4. vivaraNa kathA (je TIkA graMtho, bAlAvabodho, kathAkozamAM hoya) evA vargamAM vaheMcI zakIle. tIrthaMkaronA jIvanane sparzatI kathAo, paurANika prakAranI gaNI zakAya. vilAsavatI, sukumAla, pradyumnAdi, nAgakumAra, sulocanA ityAdi dharmakhyAta pAtronI kathAo caritrAtmaka varganI che. samarAditya, taraMgavatI, vagere lokaraMjanAtmaka kathAonA varganI che. kathAkoza, bAlAvabodha vageremAM AvA dareka prakAranI kathAo saMkSepamAM ane saraLa bhASAmAM ApavAmAM Ave che. 1.1.3 anya dharmonuM kathAsAhitya jainetara anya mukhya bhAratIya dharmo be cha : 1. vaidika dharma 2. bauddha dharma 1. vaidikadharma- kathAsAhitya vaidika dharma, brAhmaNadharma, sanAtanadharma ke hiMdudharmane nAme oLakhAto dharma paraMparAgata ane mukta dhArA che. e koi eka vyakti ke vAdakRta nathI. AthI A dharmamAM upAsya deva-devI pramANe ane vyaktisthApita vAda ane
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 81 upAsanAne kAraNe vividha dharmasaMpradAyo astitvamAM AvyA. A uparAMta bhAratamAM ja vasavATa karanArI mULabhuta keTalIka jAtionA dharmo paNa vaidika dharmamAM kALakrame joDAyA ane emAMthI paNa keTalAka saMpradAyo astitvamAM AvyA. deva-devI pramANe vaiSNava, zaiva ane zAkta : arthAt viSNupUjaka, zivapUjaka ane devIpUjaka ema traNa mukhya saMpradAya che. cotho varga nirguNa upAsakono che ane temAM paNa koi avatArI ke payagaMbarI manAtA mukhya dharmapuruSa pramANe judA judA paMtha che. vaiSNavamAMthI ja vyaktisthApita saMpradAyanA rUpamA puSTisaMpradAya ane svAminArAyaNa saMpradAya astitvamAM AvyA. zaivamAM pAzupata, lakulIza vagere aneka saMpradAya che. tAMtrika, mAMtrika, kApAlika, vAmapaMthI, aghorI vagere upAsanA-paddhatinA paMtho paNa kALakrame zaiva sAthe saMkaLAyA. pArvatI sAthe ja bhAratanI vividha jAtionI devIbhakti zaivamA samAveza pAmI. zivajInA parivAranA gaNeza sAthe gANapatya saMkaLAyA. pazupUjA, pretapUjA, sUryapUjA, naMdipUjA vagerenA peTA aneka dharmo paNa zaiva sAthe saMkaLAyA. nirguNadhArAmAM paNa vividha vyaktisthApita aneka paMtho-saMpradAyo che. A badhAno samAveza vaidika dharmanA vividha saMpradAyanA rUpamAM thAya che. Ama A mahAvaTavRkSa che, jene aneka zAkhA ane zAkhAmULa sAthe aneka judA thaDa paNa che. paraMtu e sahu potapotAnI mULabhUta AsthA sAthe vedane svIkAre che. svAbhAvika che ke A mahAvaTavRkSay kathAsAhitya prAcInatama, vipula, vizALa ane vaividhyasabhara hoya. emAM saMskRta-prAkRta uparAMta badhI ja bhAratIya bhASAomAM racAyevaM kathAsAhitya che. A paraMparA paNa pAMceka hajAra varSanI prAcInatA dharAvatI hovArnu pazcimanA vidvAno svIkAre che, bhAratIya mata pramANe e AthI paNa prAcInatama che. A dharmamAM 1. veda 2. vedottara sAhitya 3. vIragAthA 4. purANa 5. praziSTa mahAkAvya kALa evA samayanA cAra-pAMca tabakkAnA yugo che. veMdamAM Rgveda, yajurveda, atharvaveda ane sAmaveda e cAra che.Rgveda prAcInatama che. enA daza maMDaLamAM yama-yamI ane pururavA-urvazI jevI prakhyAta kathAo che. vedanA maMtro ane sUktomAM aneka kathAo ane pAtrono nirdeza thayo che. enI savIgata kathAo vedottara sAhityamAM maLe che. upaniSada,
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 29 brAhmaNagraMtha, AraNyaka vagere vedasaMlagna che ane emAM aneka kathAo che. aitareya brAhmaNa : 7- 13.18mAM zunaHzepanI, zatapatha brAhmaNa 1 - 4.5 ane 8. 12mAM mana ane vANI vaccenA vivAdanI kathA : Ama aneka kathAo maLe che. upaniSadamAM bhAratIya tattvajJAna sAthe brahma, AtmA, mAyA vagerene spaSTa karatI kathAo che. prANI kathA to vedamAM paNa che. chAMdogya upaniSadamAM bhojana mATe bhasI zake evA kUtarAnI zodhanI, haMso vaccenA saMvAdathI AkarSAtA reMkavanI, vRSabha, haMsa vagere dvArA upadeza prApta karatA satyakAmanI kathA che. 82 vedottara sAhitya pachInA kathA sAhityanA sarvottama zRMga rAmAyaNa ane mahAbhArata che. prAcIna sAhityano A bIjo tabakko pro. mekaDonala i.sa. pU. 500 thI i.sa.pU. 50nA varSano jaNAve che. vIracaritakALamAM kubera, gaNeza, kArtikeya, lakSmI, pArvatI jevAM navAM devadevIonI kathAo maLe che ane nAga, yakSa, gaMdharva, rAkSasa jevAM mAnavetara pAtrono kathAMmAM praveza thAya che. bhAratIya saMskRtinA AtmA jevA rAmAyaNa ane mahAbhAratanI kathAo bhAratIya AryonA saMgharSa ane samanvayano kathA dvArA itihAsa Ape che. mahAbhAratamAM vedavyAsa kuruvaMzanI kathA sAthe pAMDava - kauravanA bhISaNa yuddhanI kathA Ape che. gItA jevo tattvajJAnano uttama grantha A kathAmAM maLyo che. rAmAyaNakathA dvArA vAlmIki uttama Adarza rAjya, rAjavI, daMpatI ane kuTuMbanuM citra Ape che. deza-videzanI aneka jAtio ane temanI bhASAomAM rAmakathA pahoMce che. purANasAhityamAM devadevIonA mAhAtmyanI sAthe ja aneka RSImunIo, rAjavIonI kathA maLe che. vipulasaMkhyAmAM lokakathAo purANomAM maLe che. A purANonuM sAhitya bhAratIya AryoMnA sAmAjika, rAjakIya, sAMskRtika itihAsanI sAmagrI pUrI pADe che. praziSTa saMskRtanA gALAmAM kathA nimitte uttama mahAkAvyo ane nATako maLe che. 'kAdaMbarI' jevI uttama kathA, dazakumAracarita, paMcadaMDa, hitopadeza, kathAsaritsAgara jevA kathAnA Akaragrantho paNa A dhArAmAM maLyA che. 2. bauddha sAhitya prAcIna paraMparA dharAvatA bauddha sAhityanuM kathAsAhitya 1. piTaka 2.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 jAtaka ane 3, avadAnamAM maLe che. 1. piTaka : dharmatattvane saraLa ane sarvagamya banAvavA mATe bauddha dharmamAM lokabhASAmAM kathAo kahevAi ane likhitarUpamAM pAli bhASAmAM saMgrahanuM rUpa pAmI. A dharmanA sAriputta moggallAna, mahAprajApati, upAli, jIvaka vagerenI kathA piTakamAM maLe che. bhagavAna buddha dharmasiddhAMta samajAvI upadeza Apyo, tenI kathA vinaya piTakamAM che. jAtaka ane piTakanI kathAo vacceno mahattvano bheda e che ke A bannemAM AvatI kathAo buddha dvArA kahevAtI darzAvavAmAM AvI che, paraMtu jAtakanI badhI ja kathAone buddhanA pUrvabhava sAthe sAMkaLavAmAM AvI, evaM piTakamAM nathI. Ama chatAM piTakanI kathAo buddhanA jIvana para prakAza pADe che. keTalIka kathAo saMvAdamAM rajU thaI che. chana, assalAyana, dIghanikAya, majjhimanikAya vagere kathAo to hakIkatamUlaka che. aMgulimAla, raththapAla, makhAdeva vagere pAtra ne temanI kathAo piTakamAM che. vimAnavatthu ane petavatthunI kathAo sadkarmonAM pariNAma darzAvI karmanA siddhAMtane puSTa kare che. keTalAMka pAtro ane ghaTanAo kalpita hovA chatA emAM vAstavika jIvananI bhUmikA jovA maLe che. saMsAranA mohamAMthI mukta banI vairAgya pAmatAM pAtronI kathAo paNa ahIM che. prakhyAta vidvAna viMTaranitjha noMdhe che ke vArtAnA mAdhyame dharmano upadeza devAnu pUrve pahelAM jANyu. pazcima pachI e mArge gaDe. ____dhammapada ane jAtakanI jema petavaththu ane vimAnavatthunI TIkAo gadyamAM che. kathAnA dRSTAMtathI siddhAMtanuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. ahIM daMtakathA Legend paNa che. bauddha dharmano pracAra silona ane bIjA videzomAM thayo te sAthe bhAratanI kathAo cIna-jApAnamAM paNa pahoMcI. vinayapiTaka ane suttapiTakamAM buddhanA jIvananI vAstavika tathA kalpanAmUlaka kathAo che temAMthI suttapiTakanI nidAghakathA ghaDAi. 2. jAtaka : buddhanA pUrvabhava sAthe saMkaLAyelI kathAo jAtakamAM saMpAdita thaI che. kathAonA vaktA bhagavAna buddha pote che. ahIM saMskRti ane samAjanA sArabhUta tattva jevI aneka bhAratIya lokakathAo jAtakamAM che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 anusaMdhAna-29 AvI kathAo pUrvabhavathI buddhanA jIvanano saMdarbha dharAvatI hovAthI lokoo dharmavRttithI A kathAo zraddhAthI sAMbhaLI amara banAvI. jAtakanI kathAo mukhyatve gadyamAM che. kathAno sAra ane bodhaupadeza padyamAM apAyA che. A prAcIna paraMparA che. olDanabarga ane vebara jevA kathAsAhityanA vidvAno jaNAve che ke bhAratIya kathAogeM mukhya mAdhyama gadya che, keTalAka padyAtmaka aMzo Akhe AkhI vArtAne yAda rAkhavA mATe upayogI bane che. jAtakamAM padyanI saMkhyAne AdhAre kathAo- saMpAdana karavAmAM Avyu che. kula bAvIsa vibhAgo che. jema jema A vibhAgano krama AgaLa vadhe che, tema tema emAM AvatI kathAomAM prayojAtAM padyonI saMkhyA paNa vadhe che. 3. avadAna : avadAna (pAlimAM apadAna)no artha 'noMdhavAM jevAM kRtyo' thAya che. bauddha dharmamAM dIkSita sAdhu-sAdhvIonAM jIvananI mahattvanI ghaTanAo para racAyelI kathAonA saMpAdanane avadAna kahevAmAM Ave che. jema buddhanA jIvana sAthe saMlagna kathA te jAtaka, tema bauddha therA (sAdhu) ane therI (sAdhvI)nI jIvana-AdhArita kathAo te avadAna. therAgAthAmAM paMcAvana vagga (varga) che ane dareka vargamA 10 avadAna che Ama kathAsaMkhyA pAMcasopacAsa che. therI gAthAmAM AvA cAra varga che. ahIM sAdhu-sAdhvIonAM jIvananI ghaTanAo pAtranA AtmakathanarUpe AlekhAya che. sAriputta, moggallAna, kassapa vagere prakhyAta therAnA ane mahAprajApati gotamI, khemA, kisA gotamI prakhyAta therIo che. nirAzApUrNa ane ApattibharI jIvananI yAtanAo vedanAo veThyAM pachI vairAgya pAmatAM pAtronI ahIM kathA maLe che. avadAna mukhyatve pAli bhASAmAM ja lakhAyelAM che, paraMtu divyArAdhana, jAtakamAlA, kalpamaMDitikA jevI bauddha kathAsAhityanI racanAo saMskRtamAM paNa che. divyarAdhananI kathAnuM to i.sa. 265mAM cInI bhASAmAM bhASAntara paNa thayuM che. 1.1.4 jainakathAo- manovijJAna kathAonA manovijJAnane be cheDAathI tapAsI zakAya :
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 85 1. dharma sAthe kathAo saMkaLAi te pAchaLanAM manovaijJAnika kAraNo ke dRSTibindu ane 2. dharmasAhityamA AvatI kathAogeM manovijJAna, eTale ke kathAonI zrotAo para paDatI manovaijJAnika asara. __ A banne pAsAM paraspara pUraka che. 1. kathA pAchaLanuM manovijJAna prAcIna kALathI ja bhAratIya dharmoo ane te pachI vizvanA bIjA paNa dharmoo dharmanA pracAra-prasAra-spaSTIkaraNa mATe vizeSa ane mukhya AdhAra kathAno lIdho. dharmanA tattvajJAna ane tenA sUkSma-saMkula siddhAMtone spaSTa ane sarvagrAhya banAvavA mATe dRSTAMta kathAono Azraya lIdho. niyama, vrata, japa, pATha, pUjana-arcana vagerenA prabhAva ane mAhAtmya mATe paNa kathAono AdhAra lIdho. dharmapaMthanI mukhya vyaktio ane temanAM jIvanakAryane tathA saMsthArUpa vividha sthApatyo ane pavitra tIrtho sAthe paNa kathAo sAMkaLavAmAM AvI. Ama karavA pAchaLanuM spaSTa kAraNa e che ke kathA dvArA koI paNa sUkSma ane saMkula vAta saraLa ane sarvagrAhya bane che. kathA dvArA zrotAnA manahRdayamAM navI sRSTi racAya che ane tenI ja kAyamI asara paDe che. kathA dvArA dharmano ane saMskRtino itihAsa jaLavAya che ane te anuyAyIne preraNA ane niSThA, zraddhA Ape che. AvaM kArya dharma sAthe ja jene sIdhA saMbaMdha che tevI dharmakathA kare che. paraMta dareka dharmapaMthoe potAnAM dharma-paraMparA sAthe sIdho saMbaMdha na hoya evI lokapriya ane manoraMjaka lokakathAono paNa thoDAM parivartano sAthe upayoga karyo che. AnuM kAraNa e che ke A prakAranI kathAo eTalI rocaka, camatkArayukta, prabhAvazALI ane lokapriya hoya che ke dharmAnuyAyI vArtAnA rase paNa vaktavya-upadezAdi sAMbhaLe ane tenI asara grahaNa karIne enI dharmazraddhAnA saMskAro dRDha thAya. kathA- AQ mahattvapUrNa yogadAna hovAthI pratyeka dharmamAM kathAne agra sthAna ane mahattva maLyAM che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 anusaMdhAna-29 2. jainakathAo- manovijJAna : jainadharmamAM paNa kathAo dharmanA tattvajJAnane spaSTa ane sarvagrAhya banAvavA prayojAi. tIrthaMkaro, tIrtho, vrata-niyama vagerenAM prabhAva ane mAhAtmya mATe paNa kathAono upayoga thayo. manoraMjaka lokakathAo zrotAone AkarSavA ane e dvArA jJAna-upadeza ApavA mATe ghaTatAM parivartano sAthe rajU karavAmAM AvI. ___A uparAMta paNa eka vizeSa ane viziSTa zakti bauddha ane jaina kathAomAM che. A banne dharmanI kathAomAM saMsAranI asAratA ane vairAgyavRttinA saMskAro dRDha karavAnI zakti che. A dRSTile A kathAo viSayalolupa saMsArI jIvonI mAnasika rIte sAravAra karavAnI paddhati che. moTA bhAganA dharmo mANasanI ajJAta tattva sAmenI bhayavRtti ane badhA ja prakAranI mANasanI icchAo, AzAo, AkAMkSAone saMtoSe ane prArthanA ane pazcAttApa karye badhAM ja gunAo-pAponI mAphI Ape evA dayALu pitA jevA izvaranI kalpanAthI anuyAyIone dharma tarapha AkarSIne dharmAbhimukha rAkhavAno manovaijJAnika abhigama apanAve che. 'dha proDigAla sana'nI bAyabalakathAmAM ernu mUrta rUpa che. paraMtu bhAratIya tattvajJAnamAM karma ane tenAM phaLa ke pariNAmano siddhAMta AthI jUdo ja che. mANasane, prANImAtrane tenAM karmonAM phaLa bhogavye ja chUTako che. emAM japa tapa pazcAttApathI koI trIjI mahAsattAnA hastakSepa ane mAphIno svIkAra nathI. prANImAtre jAte ja karmanAM phaLa hasate ke raDate mukhe bhogavavAnAM ja che. A siddhAMtane kAraNe jainadharmanI kathAo kramavipAka rUpe je kaMI yAtanA-kaSTAdi paDe te sahana karavAnI ja nahIM, sAme pagale jAte ja te badhuM vahorI levAnI mAnasika zakti kathAnA mAdhyame mANasane siddha karAvI Ape che. AthI ja jainadharmanI kathAomAM mAnasika ane zArIrika yAtanAnAM Alekhano thayAM che. jIvatAM saLagAvI mUkavAmAM AvyAM hoya, vege doDatAM rathanAM cakro nIce dabAi kacaDAine maratAM hoya, hiMsaka pazuonAM tINAM nahora ane dAMtathI mRtyunA mukhamA homAtAM hoya, potAnA ja hAthe potAnAM ja zarIra para saDelA bhAgomAMthI kharatAM kIDAMne pharI potAnAM ghAvanA dhArAM para mUkIne jAte ja kALI baLatarAnI asahya vedanAno anubhava karatAM hoya evAM pAtro jaina
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 87 kathAomAM ja maLaze. anya AvAM pAtro ane Alekhano bhAgye ja maLaze. AvI kathAo ja jijIviSAnA prabaLa utkaTatama AkarSaNathI mukta thavAthI mAnasika zakti siddha karI Ape che. indriyajanya upabhogathI manane mukta karavAnI keLavaNI paNa AvI kathAo dvArA maLe che. dehano adhyAsa chUTe ane dehathI AtmA bhinna ane taTastha draSTA che, e sthitinA anubhava mATenI mAnasika siddhi, sajjatA AvI kathAo Ape che. saMsAranA saMbaMdho mithyA che evaM samudradatta-samudradattAnI tera nAtarAnI kathA siddha kare che. enA mithyApaNAnI pratIti karAve che. saMsAranA vyAmohathI mukta rahevAnA hetuo ja kAmakathAmAM skhalananAM gADhAM citro AlekhAyA che. Ama eka prakAranI manovaijJAnika sAravAra karavAna kArya AvI kathAo kare che. pUraka vigata ane mAhitI [1] kathAnA prakAra : 1. agnipurANa, adhyAya 337 pramANe 1. AkhyAyikA, 2. kathA, 3. khaMDakathA, 4. parikathA, 5. kathAnaka 2. haribhadrAcArya pramANe 1. arthakathA 2. kAmakathA, 3. dharmakathA ane 4. saMkIrNakathA 3. dhvanyAloka (AnaMdavardhana) pramANe : 1. parikathA, 2. sakalakathA, 3. khaMDakathA, 4. AkhyAyikA, 5. kathA kAvyAnuzAsana (hemacaMdrAcArya) pramANe kathAnA 1. upAkhyAna, 2. AkhyAna, 3. nidarzana 4. pravalhikA, 5. manthallikA, 6. maNikulyA, 7. parikathA, 8. khaMDakathA, 9. sakalakathA, 10. upakathA, 11. bRhatkathA. (vizeSa vigata mATe juo : madhyakAlIna gujarAtI kathAsAhityaH Do. hasu yAjJika, gujarAta sAhitya akAdamI, gAMdhInagara, 1988, pR. 17 thI 29) ta mATe juA : mInagara, 1988,
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 anusaMdhAna-29 [2] jaina kathAo 1. kai kathA kayA vratAdi sAthe joDAI che teno saMdarbha : devadravyabhakSaNa : saMkAsa zrAvaka abhigraha : jIrNazeTha saMkliSTakaSAya : agnizikha, aruNa muni, bALamuni zrAvakavrata : zrAvakaputra sadAcAra : sudarzana zIla : zIlavatI aNuvrata : zrImati ane somA ahiMsA : kuTuMbamArI satyavrata : vahANavaTI brahmacarya : patimArikA IryAsamiti : varadatta muni bhASAsamiti : saMgata sAdhu eSaNAsamiti : naMdiSeNa cothI samiti : somila muni pAriSThApanikA samiti : dharmaruci pAMcamI samiti : nAgazrI puruSArtha-prArabdha para : puNyasAra-vikramasAra apramAdasevana : telapAtradhAraka jAtismaraNa : rAjaputra bhAvAbhyAsa : nara suMdarI (vigata mATe : AnaMda-hema-granthamAlA : puSpa : 18 prA. upadezapada mahAgranthano gUrjara anuvAda : A.zrI. hemasAgarasUri, paM. lAlacaMdra bha. gAMdhI, muMbaI, I.sa. 1972)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 89 2. tIrthaMkarAdi gautamasvAmi neminAtha mahAvIrasvAmI jaMbUsvAmI bharatezvara-bAhubalI brahmadattacakravartI zreNika vasuteja jayAnaMdakevalI kumArapAla pAdalipta paurANika padmacarita vasudevahiMDI naladamayaMtI zrAvakAdi koSThazeTha puSpacUlA zAla-mahAzAla-gAgalI gautama-puMDarika AryamahAgiri, suhasti avaMtisukumAla aMgAramardaka-goviMdavAcaka meghakumAra purohita putrIo : rati, buddhi, Rddhi, guNasuMdarI zaMkha-kalAvatI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ au anusaMdhAna-29 ilAkumAra uttamakumAra sthUlabhadra-rathika lokakathAtmaka mUladeva-zazadhara naMda-suMdarI aMbaDa vidyAdhara caMDapradyota-mRgAvatI-aMgAravatI udayana-vAsavadattA caMdragupta-cANakya vikrama, vikramacarita, vikramasena, siMhAsanabatrIzI, vetALapacIzI, paMcadaMDa, khAparo cora, zanizcara mAdhavAnala-kAmakaMdalA DholAmAru ArAmazobhA udayasuMdarI, karpUramaMjarI, malayasuMdarI, rasamaMjarI caMdana-malayAgarI, sadevaMta-sAvaliMgA, citrasena-padmAvatI haMsAvatI-vacharAja-devarAja devadattA-ratisenA-vasaMtasenA (vizeSa vigata : madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya : saM. jayaMta koThArI, kAMtibhAI zAha, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbai, 1993mAM; jainakathAsAhitya : keTalIka lAkSaNikatA, hasu yAjJika : pR. 20 thI 33) 3, zItala plAjhA, lADa sosA. pAse, vastrApura-boDakadeva, amadAvAda-54
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizva ke samUce jainiyoM ke lie lalAmabhUta prakalpa : prAkRta-aMgrejI bRhad koSa kA nirmANa (1) lekha kA prayojana : 5 janavarI 2004 ke dina bhANDArakara prAcya vidyA saMsthA meM jo vidhvaMsakArI ghaTanA ghaTI, usakI tIvra pratikriyAe~ deza-videza meM umaDa utthii| pUjya AcAryazrI puNyavijayajI bhANDArakara saMsthA ke eka prabhAvI phAuNDaramembara tathA DaoN. rA. ga. bhANDArakarajI ke nijI dosta bhI the| jainavidyA ke kSetra meM anusandhAna kA kAma karanevAle sabhI jaina skaoNlarsa tathA vidvAna sAdhuvarga pANDulipiyoM ke (manuscripts, hastalikhita) sandarbha meM lagabhaga eka sadI se bhANDArakara saMsthA ke samparka meM raha cuke haiN| pUjya zrI vijayazIlacandrasUrIzvarajI apane vihAra ke daurAna kama se kama 3-4 bAra to saMsthA meM padhAra cuke haiN| mArca 2004 meM bhI puNe vAstavyameM Apane saMsthA ke samparka kiyA / saMsthA ke hAlAta dekhakara gauDI pArzvanAtha mandira TrasTa ko prerita karake eka lakSa rUpayoM kI dhanarAzi dekara bharasaka sahAyatA kI / Age bhI sahAyatA dilavAne kA intajAma kiyaa| . bhANDArakarake prAkRta-aMgrejI bRhad-kozakArya meM mahArAjasAhaba ko apUrva dilacaspI thI / Apane khuda padhArakara, pUre do ghaMTe taka DikzanarI ke zabdasaMgraha (Scriptorium) aura arthA nirdhAraNa paddhati ke bAre meM bArIkiyoMse tahakIkAta kii| saba sisTima jAnakara Apa tahedila se prasanna hue| pUre bhAratavAsiyoM ko jAnakArI milane ke lie Apane mujhako preraNA dii| usIke phalasvarUpa yaha dIrghalekha likha rahI huuN| (2) DikzanarI kI pariyojanA aura Arambha : samUce prAcIna jaina graMthoM ko samAviSTa karanevAlA bRhad-koza (Comprehensive dictionary) nirmANa karane kI mUla pariyojanA, bhArata ke mazahUra udyogapati sva. zrI navalamalajI phirodiyA kI thii| unhoMne san 1986 meM 'sanmati-tIrtha' nAma kA TrasTa sthApana kiyaa| isa praoNjekTa ke lie usa meM dasa lAkha rUpayoM kI rAzi jamA kii| bhANDArakara saMsthA ke usa samayake sekreTarI DaoN.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 anusaMdhAna- 29 rA. nA. dANDekarajI se saMparka kiyA / vizva ke jAnemAne bhASAvid aura prAkRtajainavidyA ke mahArathI DaoN. amRta mAdhava ghATagejI se bhI kolhApura meM jAkara saMparka kiyA / koza ke mukhya saMpAdakatva kI jimmedArI svIkRta karane ke lie unhoMne unako rAjI kiyaa| puNe meM saMsthA ke najadIka unake rahane kA bhI iMtajAma kiyA / DikzanarI kA prArUpa (Scheme) banAne kI jimmedArI unapara sauMpa dI / DaoN. ghATagejIne chaha mahIne taka pUrI yojanA banAyI, praznAvalI banAkara dezavideza bhejI, koza kArya ke lie 1000 prAkRta jainisama saMbaMdhI kitAboM kA graMthAlaya taiyAra kiyA aura iMTaravyU lekara cAra asisTaMTa cune / 1 apraila 1987 meM DikzanarI ke kAma kA prAraMbha huA / | Aja isa mahattvAkAMkSI prakalpa kI preraNAbhUta tInoM hastiyA~ isa duniyAmeM nahIM hai, phira bhI tInoM ke uttarAdhikArI baDI lagana se isa prakalpa ko yathAzakti Age bar3hAne meM juTe haiN| prakalpa kA sAlabhara kA kharcA lagabhaga dasa lAkha rUpaye haiM / bhANDArakara saMsthA aura sanmati - tIrtha ke adhyakSa zrImAn abhayajI phirodiyA kharce kA AdhA-AdhA hissA uThA rahe haiM / (3) bRhad - koza ko AvazyakatA aura usakA sAmAnya svarUpa : isa koza kA pUrA. nAma isa prakAra hai A Comprehensive and Critical Dictionary of Prakrit Languages (with special reference to Jain Literature) pahale to yaha bAta hai ki isa prakAra ke naye koza kI kyA AvazyakatA hai ? isake pahale banI huI DikzanariyA~ kyA kAphI nahIM hai ? isake pahale bane hue kozoM kI kamiyA~ batAne ke badale isakI vizeSatAe~ kahatI hU~ / (1) isa prakAra kA koza aMgrejI meM nahIM banA hai / bhaviSyakAla meM bhI bananekI AzA lagabhaga nahIM ke barAbara hai| eka bAra koza aMgrejI meM baneM to duniyA kI sabhI bhASAoM meM rUpAMtarita ho sakatA hai I (2) isa koza ke AdhArabhUta graMtha lagabhaga 500 haiM / pahale banI huI DikzanariyoMse yaha vyApti kAphI bar3I hai / (3) isa meM sabhI jaina aura jainetara graMtha upayoga meM lAe~ haiM, jo prAkRta bhASAmeM likhe haiN| jaina saMskRta ke zabda yahA~ samAviSTa nahIM hai /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 ___ (4) 'prAkRta' yaha nAma bilakula sarvasAdhAraNa hai| isa kozameM sAta prakAra kI prAkRta bhASAoM kA samAveza kiyA hai / ardhamAgadhI, jaina mAhArASTrI, jaina zaurasenI, mAhArASTrI, zaurasenI, mAgadhI aura apabhraMza / mAhArASTrI, zaurasenI aura mAgadhI ina bhASAoM meM jainetara sAhitya aura nATakIya prAkRta sAhitya likhA huA hai| tAkI 4 bhASAoM meM samUcA prAcIna jaina sAhitya pAyA jAtA hai| prAya: zvetAMbara prAkRta sAhitya ardhamAgadhI aura jaina mAhArASTrI meM hai| digaMbara AcAryoM ne tAttvika graMtho ke lie jaina zaurasenI aura carita graMtho ke lie apabhraMza bhASA apanAyI hai| (5) isa koza meM bhASAoM kA itihAsa aura kAlakrama dhyAna meM rakhA hai| (6) DikzanarI praoNjekTa zurU honepara pahale pA~ca sAlataka zabdoM kA cayana karake pA~ca lAkha zabdapaTTikAe~ (word-slips) taiyAra kI / ve saba akArAnukrama se (Alphabetically) lagAkara zabdasaMgraha (Scriptorium) pUrA kiyA hai| pAca sAla ke bAda eDiTiMga kA kAma zuru huA / abataka zabdakoSa ke 1000 pRSTha taiyAra hue hai| 'a' se zuru honevAle sabhI zabda 1000 pRSThoMmeM aMkita hai| (4) koza-kArya kI pragati aura vega bar3hAnekI yojanA : hara sAla lagabhaga 100 pRSTha taiyAra hote haiM (isakA matalaba hara sAla 25,000 zabda artha aura avataraNa (meaning with citations) sahita aMkita kiye jAte haiN| hara sAla 100 pRSThoMkA eka laghukhaMDa (Fasicule) taiyAra hotA hai| 3 yA 4 sAla bAda laghukhaMDa ekatrita karake khaMDa (Volume) banatA hai| philahAla tIsare vhaoNlyUma kA tIsarA phaeNsikyUla bana rahA hai / 'A' se zurU honevAle sabhI zabda eka sAla meM pUre ho jaaeNge| zrImAna abhayajI phirodiyA DikzanarI kA aura eka yuniTa banAnA cAhate haiN| usa yuniTa kA TreniMga zurU huA hai| agara usa yuniTa kA kAma svataMtrarUpa se cale to DikzanarI kA vega DeDha gunA ho jaaegaa| matalaba AnevAle 20 sAla meM DikzanarI pUrI karane kI ummIda rakhate haiN| (5) koza meM zabda dene kA tarIkA; eka udAharaNa : prAkRta zabda kA prAthamika rUpa prathama bolDa TAipameM dete haiN| usake bAda koSThaka meM sopasarga zabda toDakara prathama prAkRta ke anusAra romanAyajhezana karake dete haiM / isake bAda usake najadIka ke saMskRta zabda kA romanAyajhezana dete haiN|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 anusaMdhAna-29 koSThaka samApta karake usakA nizcita vyAkaraNa dete haiN| pahale zabda ke artha alaga alaga karake avataraNa sahita dete haiM / avataraNa meM bhASAkrama (linguistic order) aura kAlakrama (Chronology) dhyAna meM rakhate haiN| eka udAharaNa prastuta karatI huuN| [37459f (anu-satthi < anu-sasti (sisti) f. 1. instruction, religious teaching, preaching, Amg. tivihA aNusaTThI paNNattA etc. Thana. 3. 314 (194); etc. (ardhamAgadhI ke kramAnusArI avataraNa) JM. AharaNaM taddese cauhA aNusaTThi taha uvAlaMbho Dasave Ni. 73; (jaina mAhArASTrI ke kramAnusAra avataraNa) Apa. aNusaTThi jahaTThiya vihiya tAhaM Vilaka. 11.35.9; 2. praise, JM. aNusaTThi thuitti egaTThA NisBha. 6608; 3. permission, order, JM. icchAmo aNusaDhei pavvajjaM deya me bhayavaM Sursuca. 6. 207; puNa vi paha siMhAsaNamAruhiuM tANa dei aNusaTTi Kuma Pra. 214.8.] (6) koza meM prayukta saMkSepa (abbreviations) : koza meM mukhyata: tIna prakAroM ke saMkSepa prayukta kiye haiM / pahale to vyAkaraNa ke (grammatical) saMkSepa haiM, jaise ki - f.-feminine, m.-masculine, n.-neuter, adj. - adjective etc. usake bAda vividha prAkRta bhASAoM ke nAmoM ke saMkSepa banAye haiM, jaise ki- Amg. - Ardhamagadhi, Apa.Apabhramsa etc. anantara graMthoM ke nAmoM ke bhI saMkSepa banAye haiM, jaise kiAyar.-Acaranga, Utt.-Uttaradhyayana, SatAg.-Satkhandagama etc. (7) zabdoM kA cayana (Selection of Worlds) : prAyaH zabda ekapada zabda haiN| do padoM se yukta samAsa (Compounds) bhI diye haiN| agara artha kI dRSTise mahattvapUrNa ho to kvacit tIna padoMse yukta samAsa bhI die haiM / jaise 'aNega' zabda ke bAda aNegakaraNa, aNegakkhariya, aNegagaNaNAyaga, aNegacitta ityAdi samAsa bhI diye haiN| kriyA yA dhAtuoM se bane hue kRdanta rUpa aura vividha taddhita rUpa bhI diye haiN| udA. aNucara-kriyApada ke bAda aNucaraMta, aNucaramANa, aNucariuM, aNucaritA, aNucaridavva, aNucariyaisa prakAra ke rUpa bhI artha aura vyAkaraNa sahita diye hai| vizeSanAma diye haiM lekina unase jur3I huI kathAe~ vagaire nahIM haiN|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 95 (8) bRhad-koza meM kAma karanevAle rIsarca skaoNlarsa (1) pro. Ara.pI.poddAra (mukhya saMpAdaka) (sanmati-tIrtha) (2) DaoN. nalinI jozI (sahAyaka saMpAdaka) (bhANDArakara) (3) DaoN. kamalakumAra jaina (sahAyaka saMpAdaka) (bhANDArakara) (4) DaoN. mInAkSI koDaNIkara (sahAyaka saMpAdaka) (bhANDArakara) (5) pro.jI.bI.panasule (asosieTa eDiTara) (bhANDArakara) (6) DaoN. lalitA marAThe (jyUniyara) (sanmati-tIrtha) (9) atyaMta jaTila tathA bauddhika kasauTI kA kArya : ____ aneka dezI-videzI vidvAna tathA anusaMdhAnAtmaka kArya ke prati lagAva rakhanevAle sAdhu-sAdhviyoM ne isa kozakArya ke jaTilatA kI tathA arthAnirdhAraNa ke kArya meM nihita bauddhika AhvAna kI muktakaMTha se prazaMsA kI hai| yaha kArya isI taraha Akhirataka acchI tarahase saMpanna hone kI zubhakAmanAe~ bhI dI hai| (10)bhANDArakara saMsthA meM kozakArya ke lie alaga dhanarAzi kI AvazyakatA : sanmati-tIrtha TrasTa isa kozakArya ke lie prativarSa 5 lAkha rUpayoMkA dhanarAzi kharca kara rahA hai| bhANDArakara saMsthA ke dvArA prativarSa 5 lAkha rUpayoM kI vyavasthA kI jAtI hai| yaha saMsthA prAyaH samAjake dvArA pradAna kiye hue dhanarAzi para hI calatI hai| Ajataka ke itihAsa se yaha siddha huA hai ki isa saMsthA ke dvArA aMgIkRta kArya kitanA bhI vizAla ho, samUce samAjane apane Arthika sahayoga se vaha saMpanna karAne meM sadaiva sahAyatA kI hai| pUre vizva ke jainiyoM ke lie isa lekha dvArA maiM AvAhana karatI hU~ ki pUre jinavANI ke eka-eka zabdArthanirdhAraNa se bananevAle isa bRhad-koza ke lie Apa bhANDArakara prAcya vidyA saMzodhana maMdira kI dilojAna se sahAyatA kareM! jaya jinendra ! jaya bhArata ! DaoN. nalinI jozI sahAyaka saMpAdaka, prAkRta DikzanarI praoNjekTa, bhANDArakara prAcya vidyA saMsthA puNe-4 (mahArASTra)
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcA . 'buddhiprakAza' mArca 2004mAM 'gujarAtanA itihAsa lekhanamAM rahI jatA muddAo' lekhamAM zrI narottama palANa lakhe che : ___"AcArya hemacandre DholAmArunA je apabhraMza duhA uddhRta karelA che, te jUnAgaDhanA rAjakavi luNapAla mehaDuracita che. kadAca AcAryazrI A jANatA paNa haze, paraMtu aNahilapura pATaNanA varNanamAM jema enA sthApaka vize AcAryazrI mauna che, tema A duhA racanAranuM nAma letA nathI ! rasikalAla cho. parIkha, A vizernu anumAna mane yogya lAge che. zA mATe pATaNanA varNanamAM cAvaDAno ullekha nathI ? to kahe che ke kadAca siddharAja jayasiMha jevAne zatrunuM nAma levU na ruce mATe. A ja gaNatarI jUnAgaDhanA kavituM nAma na levA pAchaLa paNa jaNAya che." (pR. 33,34) ___A vidhAno aMge carcA karavI jarUrI che. kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya, siddharAjane khuza karavA ke rAkhavA pratispardhI rAjyanA kavinI racanAno upayoga karavA chatAM nAmollekha na karyo, evaM tAraNa, mArI dRSTile pUrvadhAraNA ane gRhIta parathI kareluM nigamana che ane hemacandrAcArya paNa koI rAjyAzrita paMDita hoya ane AzrayadAtAnA rAjIpA mATe pravRtta hoya evaM ThasAvavA mathe che. gujarAtanA uttamottama bhAratIya kSetranA paNDita mATe Avo tarkAzraya ane Aropa nirAdhAra che. paheluM to e ke DholAmAruno je dUho banne srotamA che te jUnAgaDhanA rAjakavi luNapAla mehaDuno ja che ? luNapAla maheDu samakAlIna che e niHzaMka che ? hoya to A dUho emano maulika ja che ke paraMparAgata cha ? maheDunI kRtinI hastaprata kyAranI? keTalI jUnI ne zraddheya ? duzmana rAjyanA samakAlIna cAraNI kavinI hastaprata pATaNa pahoMcI ? kyAre ? kaI rIte? kayA saMjogamAM? AjanI jema je koI lakhe ne jevU koI lakhe te chapAI jAya ane badhe pahoMcI jAya e paristhiti madhyakALamAM na hatI. bahu ja apavAda rUpa paNDito, kavionI racanAo, emanA jIvanakALa daramiyAna hastapratarUpe bIje pahoMcatI. kartAne ane kRtine siddha -prasiddha thatAM ane evI kationI hastaprato lakhAtAM ane prasaratAM lAMbo samaya lAgato. hastaprata sAthe sIdhuM kAma pADanAra te jANe che. A bAjuo rAkhIo to bIjI mahattvanI bAbata e che ke AcAryazrIo ane maheDue bannee
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 97 emanA kALanI kathAnI paramparAmAMthI dUho lIdho hoya, evo saMbhava na hoya ? koI paNa padyakAra koI kathAne kRtinuM rUpa Ape che tyAre e kathAnA paramparAgata saMlagnaaMga jevA duhAone paNa potAnI kathAracanAmAM sthAna Ape che. 'nandabatrIsI'nI koI paNa racanAmAM 'paDapAsA pobAra'no badhA ja upayoga kare che. mAru DholAnI kathAonA, kabIravANInA abhyAsI ane perIsanI yunivarsiTImAM bhAratIya santavANInA abhyAsano pAyo dRDha karanAra ane phrAnkavA mAlijhoM jevI ziSyAnI paramparA dharAvanAra sva. DaoN. vodavile mAruDholAno abhyAsa karIne, enI vividha racanAonA AdhAre, te kathAnA paramparAgata mULabhUta dUhAo kyA, keTalA tenA pAThano nirNaya karyo che. emAM saMbhavataH A duho hoI zake. jaina srotamAM kuzaLalAbhe paNa mAru-DholAnI kathA duhA-copAImAM bAMdhI che. amAM paNa paramparAgata, kathAnA mULa aMgarUpa duhAo che. A badhuM jANyA ke cakAsyA vagara ja e duho cAraNa kavino ja che ane teno upayoga karavA chatAM rAjAne khuza rAkhavA eno nAmollekha TALyo : AvAM anumAna ane AropamAM saMzodhana-svAdhyAyano rasa-adhikAra keTalo ? te savAla avazya udbhave che. __ hasu yAjJika 3, zItala plAjhA, vastrApura, amadAvAda-54 (2) noMdha : zrInarottama palANanA nirIkSaNa paratve keTaluka jJAtavya : 1. hemacandrAcArya dvArA uddhRta duhA luNapAla maheDunA hoya ke game tenA hoya, paNa apabhraMza (prAkRta) vyAkaraNamAM udAharaNa lekhe tenuM uddharaNa TAMkavAnuM hoya tyAre tyAM tenA praNetA nAma lakhavAnuM vyAkaraNakAra mATe jarAya Avazyaka nathI. AcArye te vyAkaraNamAM ApelAM bahusaMkhya udAharaNo anyAnya aneka racanAomAMthI lIdhAM che, ane temAM ekamAM paNa temaNe tenA racanAra- ke mULa grantha, nAma Apela nathI. DaoN. bhAyANIe AvAM aneka udAharaNonAM mULa sthAno zodhI ApyAM ja che. vastutaH madhyakAlamAM AvI, AjanA sandarbhapracura zodhapatromA pravarte che tevI prathA ja na hatI. eTale AcArye duhAnA racanAra nAma
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 29 na lIdhuM hoya to temAM 'asUyA' hoya athavA 'rAjAnI khuzAmata karavAnI vRtti' hoya evI kalpanA karavAmAM ApaNI manovRttinuM hetvAropaNa AcAryamAM thatuM jaNAya che, je ziSTatAnI maryAdAne atikrame che. 98 2. siddharAjane jUnAgaDhanA rANA sAthe zatrutA hoya teTalAmAtrathI te tyAMnA vidvAn kavinA nAmollekha paratve paNa sUga dharAvato hoya ane tenI sUgane kAraNe hemAcArya paNa te nAma levAnuM TALe, A narI hAsyAspada ane manaHkalpita kalpanAmAtra che. evaM ja hota to zatrurAjanA kavinA manAya che te duhA ja AcArye lIdhA na hota ! AcAryane tathA rAjAne ATalA badhA kSudra dhArI levA, te atyanta geravAjabI che ja; itihAsanA bhItarI pravAhonI alpajJatA paNa tethI sUcavAya ja. 3. pATaNanA sthApakanuM nAma na lIdhuM ke cAvaDA vize teo mauna che te vAtane AcAryanI khuzAmatiyA vRtti pravRttisUcaka mAnavI e to naryo anyAya che. AcArye svIkArelI maryAdA e che ke teo solaMkIvaMzane ja varNavavA cAhe che, ane temAM paNa vyAkaraNane sAMkaLIne ja varNana AlekhavA mAge che. temane mana gujarAtanuM potIkuM sarvAMgasampanna vyAkaraNa racavuM e ja kendravartI bAbata che; rAjAnuM ke tenA vaMza AdinuM varNana to AnuSaMgika bAbatamAtra che. A tathyano UMDANapUrvaka vicAra karavAmAM Ave to ghaNA savAlo zamI zake. 4. cAraNI sAhityanuM mUlyAMkana, upAdeyatA, upayogitA tathA itihAsamAM tenI agatya - A badhuM svIkAravuM ke na svIkAravuM te to vidvAnono viSaya gaNAya. parantu teno pakSa rajU karavA jatAM, taddana anAvazyaka rIte, hemacandrAcArya vagerene UtArI pADatI kalpanAo ke saMketo ApavAM, te to kevaLa anucita ceSTA ja banI rahe che. 5. vastutaH to cAraNI sAhityanA pakSadharoe gaurava anubhavavuM joIe ke eka jabaradasta jaina sAhityakAre paNa, pote navA duhA racavAnuM sAmarthya dharAvatA hovA chatAM, koI cAraNa kavinI racanAo (jo kharekhara tema hoya to), potAnA maulika granthamAM guMthI ane tene amara banAvI, tenI pratiSThA vadhArI. oma paNa teo kahI zake ke hemAcArye jo cAraNI racanAne ATalI ijjata bakSI, to Aje e ja kuLanI racanAo sAthe veroAMtaro kema ? alabatta A mATe vidheyAtmaka dRSTi hoya e Avazyaka gaNAya. zI.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihaMgAvalokana (anusandhAna 27nuM) ___ muni bhuvanacandra anu. 27 mAM saMskRta ane saMskRtetara prAcIna bhASAonI vAnagI prastuta karatI eka rasika kRti 'SaDbhASAmayaM patram' pragaTa thaI che. 'buddhimAnono samaya kAvyazAstravinoda vaDe pasAra thAya che ane mUrkhAono samaya vyasana, UMgha ane kalahamAM jAya che'- ema eka subhASita kahe che. paMDita varga ane ucca zikSita zAsakIya vargamAM kevo vidyAvinoda thayA karato hato teno namUno A kRtimAM che. pR. 9 para zloka 18mAM 'bhagnaM' chapAyuM che tyAM 'bhaggaM' evaM prAkRta rUpa hovU ghaTe. abhinaya mATenI sUcanAnAM vAkyo kauMsamAM mUkavAnI paddhati sampAdake svIkArI nathI, paNa te vAcaka mATe svIkAravA yogya che. sampAdaka vidvadvarya ma. vinayasAgarajIe kRtinI bhUmikAmAM kRtisambaddha tathyo je rIte ApyA che te nUtana saMzodhako mATe digdarzaka bane evaM che. 'kalpa vyAkhyAna mAMDaNI'mAM kalpasUtranA vyAkhyAna samaye munivaro kevI bhUmikA racatA tenI jhalaka maLe che. prastuta mAMDaNImAM sarva gacchonA prabhAvaka pUrvAcAryonuM nAmasmaraNa thayuM che te preraNAdAyI che. ucca sAhityika sparzavALI rajUAta AmAM che, te e vakhatanA zrotAonI tevA prakAranI sajjatAne paNa vyaMjita kare che. AmAM tripadIne 'aMgatraya' evaM nAma apAyekheM che je eka navIna vAta che. pR. 23 para 'sumatisUrie 4 zAkhA ane pAMcamA pradhAnanI sthApanA karI' ema che. A 'pradhAna' eTale zuM teno phoDa sampAdake pADyo nathI. pR. 20 para traNa azuddha zloko che te tattvArtha AdyakArikAmAMthI levAyA che. pR. 21 para trIjI paMktimAM 'nAvA grAmaguNAH' che tyAM 'no vA grAvaguNAH' evo pATha samIcIna jaNAya che. 'lAbhodaya rAsa' jevI mahattvanI kRtinI punaH saMzodhita vAcanA A aMkamAM apAi che. eka viziSTa kRtinuM anusandhAnakArya AgaLa cAle che. vi.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 anusaMdhAna-29 senasUrijInA zAnta-prakhara vyaktitvanI rekhAo A rAsamAM aMkita che. rAsakartA bhakta-ziSya che tethI bhAvavibhora varNana bhale thayuM hoya, paNa rAsamAMthI UpasatA tathyo ochA romAMcaka nathI. itihAsa lekhako mATe kRtinI upayogitA svayaMsiddha che. kRtimAM UrdU zabdo sArA pramANamAM che, tethI UrdUbhASAvida dvArA kRtino pariSkAra thAya e icchanIya che. ka. 29 : 'soIu rasarUpa'. Avo pATha viSayAnurUpa nathI. 'soI u (o)rasarUpa' ema vAMcavAmAM Ave to arthasaMgati thAya : akabara kahe che ke 'jene joU chu tenuM svarUpa to kaMi bIjaM ja jaNAya che.' ka. 30 : 'a pUThe' nahi paNa 'apUThe' sAcuM che. 'apUThI' zabda mahopAdhyAyajIe paNa vAparyo che. zabdakoza : 24. 'AsakArAM'no artha 'AzAkArI-AzvAsana denAra' evo kalpyo che te besato nathI. A zabda UrdU hoI zake. 27. buhaDi : 'bahuri' (vAraMvAra)nuM bhraSTa rUpa hoI zake.. 39. sabAba : 'sababa'nuM bhraSTa rUpa hoI zake. sababa - kAraNa, prayojana, 'prayojana hoya to kathana kare' evo paMktino artha paNa barAbara bese. 82. nalavaTi : kapALa, bhAla. 112. pAkhara : jaina sAhityamA 'pakhkhara' 'pAkhariyo' evA zabda siMhanA sambandhamAM maLe che. 'pAMkhovALo siMha' evo sambandha ahIM paNa bese che. 123. dUsamana samaya : Avo ja zabda ka. 143mAM paNa che ane tyAM 'duzmana sAme' evo artha laI zakAya tema nathI. 'dUsama samaya' - 'duHSama kAla' evo artha letAM tyAM artha saMgati thAya che. mATe 'dUsamana' vAcanabhUlanA kAraNe Avyo hovAnuM pratIta thAya che. 'zrI saMbhavanAtha kalasa'no prathama saMskRta zloka azuddha rahyo che. 'bhindravaMdhU', 'saMsnapyate', 'bimbaM' ema zabdo zuddha bharIne mUkavAnI jarUra
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ August-2004 101 hatI, ka.pra.mAM 'phUla' che tyAM 'phala' joIe. ka. 26 : 'nikAyakanA' che tyAM 'nikAyanA' joIe. meghakumAranI suprasiddha sajjhAyanI jUnI vAcanA rasIlA kaDiyA dvArA sampAdita thaIne A aMkamAM rajU thaI che. ka. 12 mAM 'ruDaI' che tyAM 'raDaI' vadhu yogya Thare. ka. 14 mAM 'haMsacUlikA' che, paNa 'haMsatUlikA' hovAnI zakyatA vadhu che. ka. 38mAM 'teha' chapAyuM che, paNa sAco zabda 'neha' che. 'AdinAtha vInati pUjA' eka bhAvapUrNa racanA che. zatrujayayAtrAnA prathama divase ja athavA yAtrA pachI saMsmaraNa rUpe AvI racanAo karavAnI eka paripATI ja eka vakhata pracalita hatI. koI dhAre to Avo eka saMgraha taiyAra karI zake. zrI pArzvacandrasUrinI A ja DhabanI eka stavanakRti cha : 'bhalI bhAvanA vimalagiri bheTavAnI....' ka. 18 mAM 'je je hAra' che tyAM 'je juhAraI' ivo pATha saralatAthI nizcita thaI zake evo hato. mULa pratanI azuddhi sampAdake yathAzakya gALavI joIe ane kauMsamAM paNa zuddha pATha Apavo joIe. ka. 19mAM pAThavacananI AvI ja bhUla che. 'madhura kara mAlatI' nahIM, paNa 'madhukara mana mAlatI' ema vAMcaq ghaTe. hela (kaDI 6) eTale dhakko nahIM, paNa 'ramata, moja, krIDA. mULamAM 'hela de' chapAyuM che tyAM 'helaI' hovAnuM samajAya che. helaI = mojathI. ka. 23mAM 'amRta vira' pATha barobara nathI. akSaro paNa khUTe che. bIjI pratamAMthI zuddha pATha na maLe to saMbhavita pATha paNa kauMsamAM batAvavo joie. ahIM 'amRta [sara]vara' jevo pATha hoi zake. kaDI 1mAM 'alajau' zabda paNa 'alajyau' ema bhUtakALay kriyApadarUpa samajavAnuM che. zabdakozamAM 'alajau'no artha 'Atura' lakhyo che te bhramapUrNa che. alajau = AturatA ane alajyau = Atura thayelo. anu. 25 mAM chapAyela pramANasAra nAmaka saMskRta laghugrantha zrI nagInabhAI ja. zAha jevA vidvAna dvArA sampAdita-prakAzita thaI cUkelo - enI jANa pAchaLathI thaI, paNa e saMzodhita prakAzananA AdhAre 'pramANasAra'nI
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna- 29 anu. mAM pragaTa thayela vAcanAne sudhAravAno moko sampA. zrI zIlacandrasUrijIe jhaDapI lIdho che. A zuddhipatraka jovAthI hastapratonA lipikAro - lahiyAo dvArA mUla granthamAM kevI kevI azuddhio pravezI zake che. teno sarasa khyAla nUtana abhyAsIone maLaze. 102 granthane barAbara samajavo e sampAdakanI prathama pharaja che ane Avo tArkika grantha samajavo kaThina hoya che e paNa A sampAdananA mAdhyamathI jANI zakAya che. 'cANAkya' vize dakSiNamAM racAyelA eka granthamAM je kathA maLe che tenA upara zrI zIlacandrasUrinI eka abhyAsanoMdha A aMkamAM che. 'cAlAka' zabdanuM mULa 'cANAkya = cANAkSa mAM hoya e A lekhamAMthI jANavA maLe che. kathAsAhityamAM kalpanA ane tathyonuM ketuM mizraNa thaI jatuM hoya che, temaja tathyo paNa keTalI hade astavyasta thatA hoya che tenuM sarasa nidarzana A kathAmAM joI zakAya che. jaina derAsara 370435 ji. kaccha, gujarAta nAnI khAkhara
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhitI navAM prakAzano 1. sumainAhacariyaM kartA : zrIsomaprabhAcArya. saM. DaoN. ramaNIka zAha, prakA. prAkRta grantha pariSad (P.T.S.) amadAvAda, I. 2004 'kumArapAlapaDiboho' jevI sudIrgha racanA ane 'sindUraprakara' jevI vividha kAvyaracanAo vaDe vidvajjagatmAM suprasiddha zrIsomaprabhasUrinI eka prAkRta campUkAvyAtmaka racanA A grantharUpe prApta thAya che, te prAkRtapremIo mATe utsavarUpa ghaTanA che. ____ A granthano gujarAtI anuvAda thoDAMka varSo agAu thayo che, je prakAzita paNa thayo che. tyAra pachI ghaNA vakhate mULa racanA prakAzana pAmI che, te noMdhaq joIe. . . AvA grantha, tajjJa vidvAnanA hAthe sampAdana thAya tyAre sahaja rIte ja zodhapUrNa ane adhyayanAtmaka prastAvanA mATe tathA vividha rIte mahattvapUrNa evAM pariziSTo mATe jijJAsA tathA apekSA rahe. parantu te banne vAte ahIM mAtra nirAzA sAMpaDe che. varSo paryantanI vyastatAne kAraNe grantha- sampAdana na thaI zakyaM tevI sampAdakanI vAta svIkArI laIe to paNa, jyAre moDe moDe paNa prakAzana thatuM ja hatuM to prastAvanA-pariziSTo mUkAyAM hota to sampAdakanI vidvattAno tathA granthanI viziSTatAono ApaNane ghaNo badho lAbha maLyo hota tema lAge che. 2. hitopadeza : 'hitopadezAmRta' vivaraNa sametaH. kartA : A. prabhAnandasUri. vivaraNakAra : A. paramAnandasUri. saM. A. kIrtiyazasUri. prakA. : sanmArga prakAzana, amadAvAda, I. 2004 pothIsvarUpe prakAzita A grantha pustakAkAre paNa prasiddha thanAra che. vikramanA 13-14 mA zatakamAM thayelA granthakAre racela A grantha prAyaH prathamavAra prakAzana pAmyo che. A granthamAM aneka upayogI TippaNo tathA jarUrI pariziSTo taiyAra karanAra sAdhvI zrIcandanabAlAzrIjIe Ama karIne granthanI upayogitA vadhArI che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 29 3. sAnuvAda vyavahArabhASya kartA : zrIsaMghadAsagaNi mahattara, anuvAda : muni dulaharAja prakA. jaina vizva bhAratI, lADanUM. I. 2004 mUla granthanuM sampAdana karyA pachI have teno (hindI) anuvAda - grantha prakAzita thAya che. vidyAjagatane upayogI chatAM, A anuvAda prakAzita thavAthI, AvA viziSTa ane chedasUtraparaka granthano abodha tathA ardhadagdha jano keTalo badho durupayoga karaze ? e prazna samasyArUpa banI raheze, te ni:zaMka che. itara Agamagrantho tathA chedasUtrAtmaka grantho vaccenI viSayagata bhinnatA AcArya mahAprajJajI jevA prAjJa puruSanA dhyAnamAM hoya ja; ane e bhinnatAne lakSyamAM laIne AvA anuvAdone apragaTa ja rahevA daI, mULa granthonAM sampAdana- prakAzana sudhI ja potAnI AgamavAcanAne maryAdita rAkhe, tevo hArdika anurodha karavAnuM mana thAya che. 4. jaina saMskRta sAhityano itihAsa bhAga 1-2-3 le pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA saM. A. vijayamunicandrasUri prakA. A. oMkArasUri jJAna mandira, sUrata. I. 2004. (bhASA gujarAtI) 104 sadgatahI. ra. kApaDiyAnuM kArya eka rIte one man university jevuM hatuM. temaNe karelAM sarjano, saMzodhano sampAdano, prakAzano, sUcikAryo eTalAM mAtabara, zreSTha, gaMjAvara ane svayaMpUrNa che ke eTalAM kAryo karavA mATe Aje to 10 vidvAnonI eka TukaDIne 25 varSa Apo toya te badhAM kAma karI zake ke kema te savAla che. AvA zreSTha vidvAne pacAseka varSo pUrve taiyAra karela jaina saMskRta sAhityanA itihAsano mUlyavAn sandarbhagrantha, Aje to alabhyaprAya banI rahyo hato. enuM punaH prakAzana thAya to saMzodhako ane abhyAsuone ghaNo upakAra thAya tema hovA chatAM e kArya adyAvadhi thatuM nahotuM. A kArya zodharasika A. municandrasUrie upADI lIdhuM, ane supere A granthanuM punaH prakAzana 3 pustakomAM karAvyaM te khUba AvakAradAyaka ghaTanA che. temaNe yathAvat prakAzana kartuM hota to paNa cAlI jAta. paNa tene badale temaNe, vAcakonI sugamatA khAtara, ghaNI ghaNI bAbate navI ane sarala vyavasthA karI dIdhI che; nava prakAzita ke navaprApta grantho viSe paNa upayogI jANakArI AmAM Ameja karI che, tathA bIjuM paNa keTalaMka jarUrI sampAdanakArya kartuM che, jenI mAhitI te granthanI prastAvanAmAM temaNe Apela che.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________