Book Title: Ukti Vyakti Prakarana
Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai
________________
दामोदरविरचितं
[कारिका २९. अथ संप्रदानेन तिस्र उफ्तयो यथा- . . 'का किहं पढिअ का पास' - कसै पठ्यते कुतः ?, आत्मन उपाध्यायात् । ३१ ।
'का किहं पढिअ काहां',- कस्मै पठ्यते कुत्र, आत्मने गृहे । ३२ । .. का किहं पढिअ ककरें - कस्मै पठ्यते कस्य गृहे ?, खस्मै गुरोः । ३३ ।
. - एवं संप्रदाने तिस्रः ॥ छ । अथापादानेन द्वे यथा- . . 'का पास पढिअ काहाँ' – कुतः पठ्यते कुत्र ?, उपाध्यायाद् वाराणस्याम् । ३४ । 'कातौ पढिअ ककरें घर' - कुतः पठ्यते गृहे कस्य ?, उपाध्यायाद् गुरोः । ३५ ।
___-एवमपादानेन द्वे ॥ छ । अथाधिकरणेनैकैवोक्तिर्यथा - 'काहां पढिअ ककरें घर' - कुत्र पठ्यते कस्य गृहे ?, वाराणस्यामुपाध्यायस्येति । ३६ ।
- एवमधिकरणे कैव ॥ छ । ___ एवं द्वयोर्द्वयोर्विवक्षायां षट्त्रिंशदेवोक्तयः । एवमेव त्रयाणां त्रयाणां विवक्षायां चतुर
शीतिरुक्तयः । तदुत्पत्तिश्चैवम् – पूर्वोक्तद्विकेषु प्रथमं लिङ्गार्थ विना ये द्विका नवमादयस्ते15 ष्वाचे योजिते अष्टाविंशतिस्त्रिभेदा लिङ्गार्थेन भवन्ति । द्वितीयेन च धात्वर्थेन रहितेषु षोड
शादिषु द्विकेषु द्वितीये जो(यो)जिते सत्येकविंशति-[ ५० ३३-२ ] स्त्रिभेदा धात्वर्थेन भवन्ति । पूर्वैः सहैकोनपञ्चाशत् । ४९ । ततस्तृतीयेन का न(र)हितेषु द्वाविंशादिषु द्विकेषु तृतीये क्षिप्ते पञ्चदश त्रिमेदाः क; भवन्ति । पूर्वैः सह चतुःषष्टिः । ६४ । ततश्चतुर्थेन कर्मणा रहितेषु सप्तविंशादिषु द्विकेषु चतुर्थे क्षिप्ते दश त्रिभेदाः कर्मणा भवन्ति । पूर्वैः सह चतुः७ सप्ततिः । ७४ । ततः पञ्चमेन करणेन रहितेषु त्रिंशादिद्विकेषु पञ्चमे क्षिप्ते षट् त्रिभेदाः करणेन भवन्ति । पूर्वैः सहाशीतिः । ८० । ततः षष्ठेन संप्रदानेन रहितेषु चतुस्त्रिंशादिषु षष्ठे क्षिहे.त्रयस्त्रिभेदाः संप्रदानेन भवन्ति । पूर्वैः सह व्यशीतिः । ८३ । ततः सप्तमेनापादानेन रहिते षट्त्रिंशद् द्विके सप्तमे क्षिप्ते अपादानेनैकस्त्रिभेदः । पूर्वैः सह चतुरशीतिः
। ८४ । अनेनैव च क्रमेण चतुरादीनामपि पूर्वोक्तसंख्यामेदोत्पत्तिज़ैया । ग्रन्थविस्तरभयात् " चैकैकमुदाहरणमादिभेदानां दर्श्यते । तद् यथा-तत्र त्रिविकल्पार्थ पूर्वपूर्वेण सहानन्तरयो
विवक्षायां सप्तोक्तयः । यथा- [प० ३४.१ ] 'को ए ईहां, को काह कर' - कोऽयमत्र कश्च किं करोति !, छात्रोऽयमसावत्र पठति ।१।
'काह करत को ईहां काह पढ' - किं कुर्वन् कोऽत्र किं पठति !, गुरुसेवां छात्रः शास्त्रम् ।२। - 'ईहां को काह काहें पढ'-अत्र कः किं केन पठति !, छात्रः शास्त्रं पुस्तकेन । ३ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Page Navigation
1 ... 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192