Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 163

.
दामोदरविरचितं
[कारिका २९. चेटिका ग कृत्यवारं स्फेटयति । स्फिट्ट बुद्धि (चुबि) हिंसायाम् । कृत्यं धर्मार्थकामान्
वारयति=निषेधयति, कृयवारः अवकरः, अपवित्रत्वात् । 'सातु पीड' - शक्तून् पिंडयति । पिॉडे संघाते । 'लिहा पोंछ'- लिखितमुत्पुन्सयति । पुन्स अभिमर्दने । 'देउ पूज' - देवं पूजयति । पूज पूजायाम् । 'राड वलद जोड । संथवैद कान जोड' - रद्दो(ड्डो?) बलीव[ ५० ४५.१ न जोडयति ।
शस्त्रवैद्यः कर्णम् । 'घरु चूर हाथि' --- गृहं चूर्णयति हस्ती । यु(जु)ड चूर्ण प्रेष(र ?)णे । 'प्रमेउप्रपंच' -प्रमेयं प्रपंचयति । पचि विस्तारवचने । 'नगायरि सूरेहि उतेज' – नभाचार्यः सू(शू )रमुत्तेजयति । तिज निशा[म]ने । 'गोत्र उत्कीर्त' – गोत्रमुत्कीर्तयति । कृत संशब्दने । 'उघट' - उद्घटयति । 'आंगण वाढ' - अंगणं वर्द्धयति । 'अधिक दारु वडाव' - अधिकं दारु वर्द्धयति । 'मेघु नदी वढ़ाव' - मेघो नदी वर्द्धयति । वर्ध च्छेदन-पूरणयोः । 'आंखी हूंब' - अक्षिणी ढुंबयति । 'कापडं तूंग'- कर्पटं तुंगयति । लुबि तुबि अईने । 'तेलें पा मखार' - तैलेन पादौ म्रक्षयति । म्रक्ष म्रक्षणे । 'देसु लूड लुंबद्ध'-देशं लुंटयति लुंटाकः । रुटि लुटि स्तेये ।
'अन्न छर्द' - अन्नं छर्दयति । छई वमने । 20
'हाथि गुड महाउतु' – हस्तिनं गुंडयति महामात्रः । गुडि वेष्टने । भस्मना अवगुंडयति । 'बलाहिर गांउं वाट' -बला(ली.) वीरो ग्रामं वंटयति । वटि विभाजने । 'दुआर मांड' -द्वारं मंडयति । मडि भूषायाम् । 'विडरा घोड उलाल' -विद्रुतो घोडक उल्लालयति । बालकः कंदुकं वा ।' 'बाल दुलाल' - बालं [प० ४५-२ ] दुलियते । लल ईप्सायाम् । 'मुहं निहार' - मुखं निभालयते । भल आभंडने । "धनु निवेद' -धनं निवेदयते, अर्पयतीत्यर्थः । 'वार्ता निवेद' - वात निवेदयते, कथयतीत्यर्थः । विद चेतनाख्याननिवासेषु । 'गुडें खरडि हथोली चाट' - गुडेन लिप्तां हस्ततालिकां चाटयति ।
'पोफल फोड' - पूगफलं स्फोटयति । चट स्फुट भेदे । 30 'राजा आज्ञाप' - राजा आज्ञापयति । ज्ञा नियोजने ।
'तिल सोंधै वास' - तिलान् सुगंधेन वासयति । वस मेहच्छेदावरणेषु ।