Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 172

कारिका २१:]- .:उक्तिव्यक्तिप्रकरणम् ।
. . ४९ • 'गाउं बल' - ग्रामं चलति । गाउं बरुद चलाव' -प्रामं बलीवई चालयति = गमयति ।
; कम्पने तु मानुबन्धः - 'हाथु चाल' - हस्तो चालयति । चल कम्पने । 'वार्य रूषु(खु) हाल' - वातेन वृक्षो हलति । हल विलेष(ख)ने । 'हलाव' -हालयति
• “वृक्षं वातः । (ख)तु हलाव' - क्षेत्रं हलति । . . 'संडासीं चूडां उनाड' • संदंशेन संदिश(दंशिप)कया वा चूडकमुन्नडनि, उन्नयति वा ।
.णल गन्धे। 'आंग डबल' - अंगमुद्वलति । बल प्राणने । • 'हाथु संकोड' - हस्तं संकोलति, संकोडति वा । 'उकोल' - उत्कोलति, उष्णं करोति।
कुल संख्या(स्त्या :)ने । 'रूठ अहोड' - रुष्टमाहोडति, अहोडति वा । हुल हिंसा-संवरणयोः । 'कठु सह' - कष्टं सहते । 'सहाव' - साहयति । षह मर्षणे । 'उद्यान रम' - उद्याने रमते । 'रवाव' - रमयति, विरमति, विवर्त्तते, निवर्तते । 'कलिहारि अंकोस सवहि' - कलिहारिका सर्वानाक्रोशति । क्रुश आह्वाने । 'याचक निकृष्टहि संकोच - याचको निकृष्टं संकोचति । कुंच संपर्चनादौं । . 'सास्नु बूझ' - सा(शा)स्त्रं बोधति । 'छात्रहि बुझाव' - सा(शा)स्त्रं छात्रं प्रबोधति । बुध । __अवगमने । [प० ५६-२] | 'हिंक' - हिकति हिंक(हिका)ते वा । घींक इत्यर्थे । हिक्का अव्यक्ते शब्दे । 'धाव' - धावति । 'धवाव' - अश्वं धावयति, खेदयति वा, अनेकार्थत्वात् । 'फूल वीप' -पुष्पं वेणति । वेण चिन्तादिषु । 'गिहथहि भीष(ख) भिषा(खा)रि याच' - गृहस्तं(स्थं) भिक्षां भिक्षुको याचते । टु याच : ___ याच्याम् । द्विकर्मा । 'पोष(ख)रि ष(ख)ण' - पुष्करि खनते । 'खणाव' - खानयति । खन अवदारणे । 'पइसत निकलत गोरु चोरु चिव' -प्रविशन्ति निष्कसन्ति गोरूपाणि चौरश्चीवति ।। ___ चीवृ आदाने। 'टोप उनाअ' - स्तूपकमुच्चायते । चाय पूजा-निशामनयोः । ष्ट्रप "समुच्छाये ।। • स्तूप[.........."]ना तु स्तूपकः। पा(खा)ट डास, उडास' -प(ख)ट्वां दासति, उद्दासति । दास दाने । 'सलाई मासु गुह' - स(श)लाकया मांसं गृहति । गृहू संवरणे । 'कहार घिअ भार हर' -काहारो घृतं भारं हरति, नयति । द्विकर्मा । अन्यत्र तु
.'चोरु धनु हर'-चौरो धनं हरति, हरते वा । हा हरणे : 'पाणि भर' - पानीय भरति दासी । भृञ भरणे । वहति वा, पूरयति वा ।