Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 171

5
10
15
20
25
दामोदरविरचितं
'घूड्डु उकुंडे - कूटमुत्यूंडते । कूग़ अवकरराशिः । कुडि दाह ।
'हाथि मांड' - हस्तिनं मंडते । मडि भूषायाम् । 'कडि वेढ' - कटिं वेष्टते वस्त्रेण । वेष्ट वेष्टने । I
४८
'भांडु भंडा, अवरहु भंडाव' - भंडी भंडते, 'अपरमपि भंडते । भडि परिभाषणे ।
'मूंड मूंड' - मुंडं मुंडते । मुडि मज्जने । 'फल तोड' - फलं तुंडते । सुडि तोडने ।
'छारें भुरुंड' - क्षारेण भुंडते । भुडि भरणे ।
'भीचहि ताड' – भृत्यं तंडते । हिंसार्थत्वात् तंडयते वा । तडि ताडने ।
'चाउल कांड' - तन्दूलान् कंडते । कडि मदे ।
'जीभ पां(खांड' - जिव्हां खंडते । खडि मन्थे ।
'अहोड' - आहोडते । 'वहोड' - व्याहोडते, रुष्टप्रस्थितम् । हेड होडृ अनादरे । 'भलें निवाड' भद्राणि निवाडते । वाढ आप्लाप्ये (व्ये?) ।
'घोड वाग धरि चाल' - घोटकं वल्गायां धृत्वा [ ५० ५३-२ ]
x
x
[' अत्र पुनः ५३-५४ अङ्काङ्कितं पत्रद्वयं विनष्टं मूलादर्शे ]
x
x
X
د
[ कारिका २९
x
वर्धयति । 'निवट, निवटाव' - निवर्त्तते, निवर्त्तयति । निर्व्वर्त्त, निर्व्वता ।
निर्व्वर्त्तते, निर्व्वर्त्तयति ।
२
'अपाण उवट, उवटाव' - आत्मानमुद्वर्त्तते, उद्वर्तयति । वृतु वर्त्तने । 'काजु निलोठ' - कार्यं निल्लठते । लुठ प्रतीघाते ।
'सभा क्षोभ' – सभां क्षोभते । क्षुभ संचलने । त्रासयति ।
'दक्षिणा संकल्प' – दक्षिणां संकल्पते । 'संकल्पाव' - संकल्पयते । कृषू सामर्थ्ये ।
-
' ठकुरहि सेवकु ऑलग' - स्थानपूरकं ठक्कुरं वा सेवको अवलगति । 'औँलगं लॉग' अवलगने लगति, लमो वा । लगे संगे ।
'गाउँ जल' - ग्रामो ज्वलति । 'जाल' – ज्वालयति ग्रामं ज्वलयति वा । सोपसर्गे तु प्रज्वलयत्येव । ज्वल दीप्तौ ।
B
'माहिं सोअर' - मातुः स्मरति, मातरं वा । 'सों अराव' - स्मरयति । 'विसराव' विस्मरयति । स्मृ आध्याने मानुबन्धः । चिन्तायां तु - 'कार्य सोअर' - कार्य स्मरति । चिंतति । ‘सोअराव' – स्मारयति, चिन्तयतीत्यर्थः । स्मृ ध्यै चिन्तायाम् । 'वाघहि डर ' - व्याघ्राहरति = बिभेति । 'वाघु डराव' - व्याघ्रो दरयति गाम् । 'विचार' - विदरगति । दृ भये मानुबन्धः । अन्यत्र - 'काठु दार' - कार्य दारयति । ह विदारणे । [ ५०५६-१ ]