Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 173

५० दामोदरविरचितं
[कारिका २९. 'अरुधि घर'.- अवरुद्धां धरति, स्वीकरोति । . 'माथें धर'-'मस्तके धरति चटापयति । धृञ धारणे। 'गाउं छेलि ले' -- [प० ५७-१] ग्राममजां नयति । णी प्रापणे । द्विकर्मा । 'प'
पचति । 'आश्रय' – आश्रयते । 'भज' - मजेति । 'शंज' - रजति । 'शप' - शपति । - यज' – एजति । 'वह' - वहति । द्विकर्मकाः, केचन प्रसिद्धाश्च । 'विण' - वयति । 'वंस' - सति । 'बोल' – वदति, बोलति वा । एवमन्येऽपि भ्वादौ
लोकोक्त्यनुगता ऊह्याः ।
'अथादादौ-- 'हण' - हन्ति । 'पहण' - प्रहन्ति । हन हिंसा-गत्योः । प्रघातयति था।
खार्थे नन्ते । 'देवहि नव' - देवं नौति । णु स्तुतौ । 'स्तव' - स्तौति । ष्टुन स्तुतौ । 'गावि पन्हा' - गौः प्रस्नौति । 'पन्हाव' - गां प्रस्नापयति वत्सः । स्नु प्रसवने । 'गांउ जा'-ग्रामं याति । 'गांग माहि न्हाव' - गैगायां मातरं स्नापयति । 'न्हा' – नाति । स्ना सौ(शौ)चे । 'दक्षिणा ले' - दक्षिणां लाति । रा ला दाने । आदानेऽपि लोके । 'शाला मांज' - स्थालकं मार्जति । मृजु सु(शु)द्धौ । 'दुःखी रोव' -रोदिति । रुदिर अश्रुविमोचने । 'परोटा ईसरहि सोआव' - परोटाक ईश्वरं खापयति । जिष्वप शये । 'सो' - खपिति । 'गोडं धरि कूकुरु भिंति अभेड' - चरणे धृत्वा श्वानं भित्तावाभ्येडयति । ईड स्तुतौ ।
____ अभ्यापूर्वः । 20 . 'गोहारि घालि सूत जगाव' - [प० ५७-२ ] घूत्कार कृत्वा सुप्तं जागरयति । जागृ
• निद्राक्षये । 'जाग' - जागर्ति । 'अन्याइहि सास' – अन्यायिनं शास्ति, निगृह्णाति, दण्डयति वा । 'गुरु छात्रहि सास्त्रु सिखाव' – गुरुः शिष्यं शास्त्रमनुशास्ति, शिक्षयति । शास्त
. अनुसि(शि)ष्टौ । शिक्ष विद्योपादाने । 25 'बाम्हणहिं पीढां बइसार' - ब्राह्मणं पीठे आसयति, उपवेशयति वा । आस उपवेशने ।
विश प्रवेशने।
'आच्छ' - आस्ते । 'बैस' -- उपविशति । 'पैस घरु' - प्रविशति गृहम् । __.. 'गुआल गावि दूधु दुह - गोपालो गां दुग्धं दोग्धि । द्विकर्मा । दुह प्रपूरणे । . . 'सूआ मणुसें जेउं बोल' -शुको मानुषवद ब्रूते, ब्रवीति वा । बोलति, बोलयति वा ।
निमज्जनार्थेन । ब्रुञ् व्यक्तायां वाचि ।