Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 162

कारिका २९.] उक्तिव्यक्तिप्रकरणम् ।
'चूकें.मासु चुडाव - चुकेण मांसं चुट्टयति । पुट्ट चुट्ट अल्पीमावे; हेताविति । 'मालु मालहि मोड' - मैल्लो मल्लं मोटयति । मुट संचूर्णने । 'दुभिषु(खु) आधु घटाव - दुर्भिक्षो अर्घ घश्यति । घट चलने हेत्वर्थे । अन्यथा तु.
. अर्को घट्टति घट्टयति वा दुर्भिक्षे। 'कुआरु नदी ओहटाव' - आश्विनो नदीमवघट्टयति । हेतौ । अन्यत्र तु अवघट्टति नदी ।। 'कुडुम्बि घर छाअ'-कुटुम्बी गृहं छादयति । 'केवट नाव [ प० ४४-१ ] घटाव' - कैवत्तों नावं ष(ख)ट्टयति । छद खलु संवरणे । 'केण साट । फाट तुंग । रुअ पीज । कणिक पीस' - क्रय(या)णकं सट्टयति । पाटितं
तूंजयति । तूलं पीजयति कणिकाः पेसयति, पिनष्टि वा । षट्ट तुजि पिजि पिस हिंसादिषु । पित संचूर्णने । गोधूमस्य क्षुद्रावयवाः कणिकाः । 'नाउ आंग पीच' - नापितो अंगं पिच्चति । पिञ्च कुट्टने । 'गुरु सीसन्ह ताड' - गुरु[:] शिष्यान् ताडयति । तड आघाते । 'बोलत जेंवत जीभ षा(खा)ड, जमाई आए चाउलु कांड' – वदन् जिवन् जिहां खंड
यति, भुंजानो वा । यामातर्यावागते (जामातर्यागते ? ) तंदुलान् कंडयति । खड
खडि कडि भेदे । 'सासु मुहं ढाक । हालि खेतु पांस । कुपूतु कुल पांस' - श्वश्रू मुखं धक्कयति, धक्कति . वा । हालिका क्षेत्रं पसयति । कुपुत्रस्तु कुलम् । नक्क धक पसि नास(श)ने । 'भंडारी पेई ताल' - भांडागारिकः पेदि(टि?)का तालयति । तल प्रतिष्ठायाम् । 'वरं कन्या तुलव' – वरेण कन्यां तोलयति । तुल उन्माने । 'काउ डील डोलाव' - वातो दालां दोलयति । दुल उत्क्षेपे । 'नइ वाढी काच्छ बोल' - नदी वृद्धा कक्षं बोलयति । बुल निमज्जने । 'गाड तोप' - गत [ प० ४४.२ ] स्तूपयति । स्तूप समुच्छाये । 'गोरवे बनाव' – गौरवितान् मानयति । मान पूजायाम् । 'तेलि सरिसन पेल । हाथि रूषु(खु) पेल । घोड नाल डेव' -तैलिकः 'सर्षपान् पेल
यति । हस्ती तु वृक्षम् । घोटको नालकं डेवयति । कल पिल डिप क्षेपे । सूअर घूटु उकुंड । राजा प्रजा पाल' – सू(शू)करः कूटमुत्कुंडति । राजा प्रजां पालयति । ___ कुडि जसि पल रक्षणे । अवकररासौ(शौ) घूटशब्दो लोके । • . . . 'सममिहिं सेवक विनव' – खामिनो(नः) सेवको विज्ञपयति । ज्ञप मानुबंधाश्च । खार्थे
नन्त इत्यर्थः। 'गाउं बला संजव' - ग्रामं चलितः संयमयति । यमच परिवेषणे । 'वाढणि वाढि दासि कतवार फेड' -वर्द्धन्या भार्जन्या वा वद्धैयित्वा संहृत्य वा दासी
'