Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 160

कारिका २९.] .. उक्तिव्यक्तिप्रकरणम् । 'जोन्ड्रे चकोर तृप्त हो'ज्योत्स्नया चकोरस्तृप्यति, तृप्तो भवति वा । • अघाण नीचु दर्प' - अघाबान्नीचो दृप्यति । हपं हर्षण-मोचनयोः; अघ पापकरणे
अदन्तः । अघनमघा तृप्तिरनेकार्थत्वात् । सं(शं)सिप्रत्ययादा, सा विद्यते यस्येति । . 'विचिकित कि मोहिअ' -विचिकितः किं मुह्यति, मोह्यते वा अन्येन । मुह वैचित्ये । . 'नीचु पर माचे' -नीचः परं माद्यति । मदी हर्षे । 'अपराधे कोह, रूस' - अपराधैनापरा[धाद्विा कुप्यति, क्रुध्यति, रुष्यति । कुप क्रुध • रुष रोषे । 'संतुष्टेहि थोडेहिं पूज' - [प० ४२-१ ] संतुष्टस्य स्तोकेनैव पूर्यते । पूरि आप्यायने । . • गोभी अणपांवत क्लेसिअ, मित खीज' - लुब्धो अप्राप्नुवत् (°न् ) क्लिश्यति, नित्यं
खि(खि)घते । क्लिशू विबाधने, खिद दैन्ये । 'मनावेउ न मानइ' -मानितोऽपि न मन्यते । मन ज्ञाने । 'वारिसं गोवर ऑकिरा' - वर्षासु गोमयमुत्किरति । कृ विक्षेपे । 'पुराण लेउ उकिल' - पुराणो लेप उत्किलति । किल सै(शै)त्य-क्रीडनयोः । इनि ति
उकेल । उत्केलयति । . 'कांण कवडा उबिड' -- काणः कपईका उद्विडति । बिडं भेदने । इनि .तु उबेड i is
उद्वेडयति । डलयोरेकत्वे-उबेलयति पशूनिति सकर्मकोऽपि ।। :विसिठु न चाहा मिलइ' - विसि(शि)ष्टो नान्विष्टो मिलति, चाहितो वा । मिल 'श्लेषणे;
चह परिकरकने, अनेकार्थत्वात् । 'वेदह खेलणि खेल' -वैदग्ध्यः खेलनैः खेलति । खिल खेलने । विगतं वैदग्ध्यं यस्य । • खेलयतीति खेलनाः- कन्दुकादयः । 'सिष्टु लाजें संकुड' – सि(शि)टो लज्जया संकुटति, संकुचति वा । कुट कौटिल्ये; कुच
.संकोचने । 'दूंजणे मउं सवकाहु तुट' - दुर्जनेन समं सर्वस्य कस्यापि त्रुट्यति । त्रुट कलहकर्मणि । __ रज्जुस्तुट्यति- 'जेवडि तूट' । 'सूखे काठे [प० ४२-२ ] कौआ करड' - शुष्के काष्ठे काकः कृडति । कूड घसने । 'दुआर पइसति निहुड' -द्वारि प्रविस(श)न्निघुटति, निहुडति वा । घुट प्रतीपाते; हुड
संघाते। 'बोलें उत्तर काहु फुरइ' - उक्ते सत्युत्तरं कस्यैव स्फुरति । स्फुर स्फुरणे। 'सयाण सवहति व्यापार' - सज्ञानः सर्वत्र व्याप्रियते । पृङ व्यायामे । . 'एकै क्थु नित खाजत उविजा' - एकमेव वस्तु नित्यं खाद्यमानुमुद्विजते । उविजी भय- 36 .चलनयोः।।
20