Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 167

४४
..
___15
दामोदरविरचितं . [कारिका २९. 'विडउ उपड़' - विटप उत्पति । 'उपाड' - विड(टोपभुत्पाष्टयति । अद, पटेत्यादि
'गंतौ। 'प्रसार समिट' - प्रसारक सीमेटति । 'कापडसमेट' - कटें समेटयति । इट गतौं
समाभ्यम् । 'धूलि उकुंड'.-धूलिमुत्कुंटति' - कुटि वैकल्ये । 'मुहु मोड' -मुखं मोटति । मुट प्रमईने । 'परा अजोड-परस्याऽऽचोटति । चुट अल्पीभावे । 'मांसु चूड, चुडाघ' - मांसं चोटति, चोटयति । 'वाल मुंड' -वालान् मुंडति । मुडि खंडने । 'खेतु वांट' - क्षेत्रं वंटति । वटि विभाजने । 'भंडारु ल्हूस -भांडागारं लुटति । रुटि लुटि स्तेये । 'अरोड' आरुंटति । 'बीज सोने भढ' -बीजं सुवर्णेन मठति । मठ निवासे । 'सतिहि उलोठ' - सपनीमुल्लंठति । कुठि लुठि आलस्ये च । 'गांसु मुंह आड' - [५० ४९-१] पास मुखे अड्डति । अड्ड [अ]भियोगे। 'मुहं पहण' -मुखे प्रभणति । भण दंडके गत्यर्थः । अथवा 'पहण' -प्रहन्ति । हन
· गत्यर्थोऽपि । अथवा 'मुहं घात' - मुखे घातयति । हन्त्यर्थाश्चेति चुरादित्वात् । एवं- 'गाउं जणु घात' - ग्रामं जनं घातयति । प्रस्थापयति । 'झूठेहिइ सवहि आल' - मिथ्यैव सर्वान् आलति । अड उपसेवायाम् , माडि
ल-डयोविपर्यये । 'दूलह दुलाल' -दुर्लभं दुर्लाटयति । 'गेंदुआ उलाल' - कंदुकमुल्लालयति । लड
विलासे । पूर्ववत् । 'अयाणेहें अकल धूतु' - अज्ञानमाकलति धूर्तः । कड मदे । 'चेडी बोटे धष्टि काढ' - वे(चे)टी जूडे धृत्वा कड्डति । कड कार्कस्थे(श्ये)। 'धनं गोग-धनं गोपायति । गूपू रक्षणे । 'दूजेणु सवहि संताव' -दुर्जनः सर्वान् संतापयति । हिंसार्थत्वात् स्वार्थे नन्तोऽपि ।
- अन्यत्रार्कस्तपति। 'गूगुलें धूप' - गुग्गुलेन धूपायति । तप धूप सन्तापे । 'आपणे आलाप' - आत्मीयानालपति । परल(रप लप)जल्प व्यक्तायां वाचि । 'पीठि चाप' - पृष्ठं पति । चप सान्त्वने । हिंसायां तु खार्थे नन्तेन- 'गलें चाप -
गले चापयति ।
20
36