Ukti Vyakti Prakarana

Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai

Page 166

कारिका २९.] .: उक्तिव्यक्तिप्रकरणम् । 'रहसमाल कुअउ लांघ' -रभसाधिक कूपमपि लंघति । लघि [ गतौ ? ] कैतवे च । 'जिणवे किंह सभ्यहि उकोड' – वादे जेतुं सभ्यमुत्कोचति । कुच शब्दे । 'कोहावी लट लोंच'- कोपिता जटां हुँचति । लंच अपनयने । ''पाणि ष(ख)परें उलुंच' - पानीयं कर्परेणोल्लुचति । स एव । ' 'यो परहि वांच सो पापु सांच' - यः परं वंचति स पापं संचिनोति । वञ्च चञ्चु इत्यादि . गत्यर्थाः । 'यो गुरुं आंच सो पापु मुंच' -यो गुरुमंचति स पापं मुंचति । वच्चादिष्वेव [ मुञ्चु]।
चिञ् चयने । अञ्च गति-पूजनयोः । 'घोडे हाथि साज उसज'-घोटकान् हस्तिनः सज्जति, उत्सज्जति । षस्ज गतौ । 'नाठ खोज' – नष्टं खोजयति=अन्वेषयति । कुज खुज [ ५० ४८-१ ] स्तेयलरणे। " 'कुपुतु कुल लांछ' - कुपुत्रः कुलं लांछति-कलंकयति । लाछि लक्षणे। 'भल वांछ' - भद्रं वांछति । वाछि इच्छायाम् । 'पाम खजुहाव' - पामानं पामा वा खर्जति । खर्ज मार्जने । 'नव कापडु गांज' - नवं कर्पटं पटं वा गूंजति, गंजति. वी । 'मांज'-- मुंजति । गज..
गुजि मृजि मिजि गर्य(ज) शब्दार्थाः । 'वणिजे धनु अर्ज' - वाणिज्येन धनमर्जति । अर्ज सर्ज अर्जने । "दुइ एक जोड'.-द्वावेकत्र यौड(ट)ति । यौड(द) संबंधे । 'बलिअ दुबलेहिं संकडाव' – बली दुर्बलं संकटति । कटे वर्षावरणयोः । 'पोलि उलट' - पोलिका उल्लटति । 'पलट' - अ(हप्र)लटति । 'प्राज्ञ मूर्ष(ख)हि लटाव' - प्राज्ञो मूर्ख लाटयति । 'अलाण लट' -अज्ञानो लटति । रट लट परिभाषणे । 'सण सह-सणः स(श)टति । 'साड' - सणं सा(शा)टयति । स(श)ट रुजाविस(श)र
णगत्यवशा(सा)दनेषु । 'बहुत एकु वाडति' - बहव एकं वटन्ति । वट चेष्टने । 'अहेडी सावज उखेड' [प० ४८.२] - आखेटितः श्वापा(पदा)न् उत्खेटति । खिट 2
उत्रासने। 'माणिक जड' - माणिक्यं जटति । "धूलि झड' -धूलिटिति । 'झाड' - धूलिं झाटयति । जट झट संघाते । 'ईयादु दयादहि झंझाड' -दायादो दायादं झंझाटयति = झंझाटं करोतीति नामधातुः । 'बुरुए उवेड' - विरूपानुद्वेडति । विड आक्रोशे ।
. 30
८